Skip to content

Skip to table of contents

Amuukake ‘Muuya Wanyika’

Amuukake ‘Muuya Wanyika’

Amuukake ‘Muuya Wanyika’

“Muuya ngututambwide teensi muuya waansi ano pe, ngu-Muuya uuzwa kuli-Leza.”—1 KOR. 2:12.

1, 2. (a) Ino nkaambo nzi tutiiti ncotwakali kuvwubwa kumigoti yaku Britain? (b) Ino Banakristo bali muntenda iili buti?

MUMWAKA wa 1911, beendelezi bamfwulumende yaku Britain bakabikka mulawo iwakali kuyookwabilila basikusya malasya. Imugoti uuli woonse wakeelede kuvwuba tutiiti tobile. Ino nkaambo nzi? Akaambo kakuti ikuti naa mulilo wavwutuka mumugoti, basikufwutula balakonzya kuunka atwalo mumugoti. Ituyuni ootu tuniini kapati tulafwambaana kumvwa muya uukola uuzwa kumalasya utegwa carbon monoxide. Ikuti naa muya wasofwaazyigwa, tutiiti tulatalika kupa zitondezyo zyakuti kuli cilubide, zimwi ziindi tulatalika kuloka aansi. Ikucenjezya ooku kucitwa cakufwambaana kwakagwasya. Imuya ooyu uuzwa kumalasya, ulajaya kwiinda mukulesya maseelo aapanga bulowa (red blood cells) kutola muya ngotuyoya (oxygen) mumubili. Ikuti tiibacenjezyegwa, basikufwutula balakonzya kunetuka, mane akufwa buya kabatazyi kuti kuli muya wabakola.

2 Mbubwenya buyo, Banakristo bali mubukkale bukozyenye abwabantu babeleka mumigoti. Munzila nzi? Ciindi Jesu naakapa basikwiiya bakwe mulimo wakukambauka makani mabotu munyika yoonse, wakalizyi kuti kwakali kuyooba kuyunga kubyaabi ikuzwa kuli Saatani alimwi akumuuya wanyika. (Mt. 10:16; 1 Joh. 5:19) Jesu wakalilibilikide kapati kujatikizya basikwiiya bakwe cakuti imasiku katanafwa, wakapaila kuli Bausyi kuti: “Nsikumbili kuti ubagwisye munyika, pele kuti ubavune kulooyo mubi.”—Joh. 17:15.

3, 4. Ino Jesu wakabacenjezya nzi basikwiiya bakwe, alimwi nkaambo nzi eeci ncoceelede kutupa kubikkila maano?

3 Jesu wakacenjezya basikumutobela kujatikizya ntenda yakali kuyooba ikuti batabikkila maano kumyuuya mibi iikonzya kubajaya kumuuya. Majwi aakwe alijisi bupanduluzi bulibedelede kulindiswe tupona kuciindi cino camamanino aabweende oobu bwazyintu. Wakakulwaizya basikwiiya bakwe kuti: “Amulinde lyoonse . . . kuti mukakonzye kuyokoka kuzintu zyoonse ezi iziyoocitika, akwiima kumbele lya-Mwana a-Muntu.” (Lk. 21:34-36) Nokuba boobo, cikkomanisya ncakuti Jesu alimwi wakasyomezya kuti Bausyi bakali kuyootuma muuya uusalala kutegwa kaubagwasya kuyeeya zyintu nzyobakaiya, kupakamana alimwi akuba basicamba.—Joh. 14:26.

4 Ino mbuti kujatikizya ndiswe mazuba aano? Sena muuya uusalala nguwenya ooyu ulatugwasya andiswe? Ikuti naa mboobo, ino ncinzi ncotweelede kucita kutegwa tuupegwe? Ino muuya wanyika ninzi, alimwi ino mbuti mboubeleka? Alimwi ino mbuti mbotukonzya kuzwidilila ikuukazya muuya ooyu?—Amubale 1 Ba-Korinto 2:12.

Sena Mmuuya Uusalala naa Mmuuya Wanyika?

5, 6. Ino ncinzi muuya uusalala ncoukonzya kutucitila, pele ino ncinzi ncotweelede kucita kutegwa tuupegwe?

5 Ibubambe bwakupa muuya uusalala tiibwakali buyo bwamumwaanda wamyaka wakusaanguna pe. Pele amazuba aano bulabeleka alimwi imuuya wa Leza ulakonzya kutupa nguzu kutegwa tucite cintu ciluzi alimwi akutuyumya mumulimo wakwe. (Rom. 12:11; Flp. 4:13) Alimwi ulakonzya kupa kuti tube abube bubotu mbuli luyando, buuya abubotu oobo buli ncibeela “[ca]micelo ya-Muuya.” (Gal. 5:22, 23) Nokuba boobo, Jehova tasinikizyi muuya wakwe uusalala kubantu batauyandi.

6 Aboobo cileelela kuti tulibuzye kuti: ‘Ino ncinzi ncondeelede kucita kutegwa ndipegwe muuya uusalala?’ Ibbaibbele lyaamba kuti kuli zyintu zili mbozibede nzyotweelede kucita. Intaamu yomwe iiyandika kapati alimwi nguba-uba njakulomba muuya kuli Leza. (Amubale Luka 11:13.) Intaamu iimbi iigwasya nkwiiya alimwi akulubelesya lulayo lujanwa mu Jwi lya Leza ilyakasololelwa amuuya. (2 Tim. 3:16) Masimpe tabali boonse babala Bbaibbele ibapegwa muuya wa Leza. Pele ciindi Munakristo mubombe moyo naiya Jwi lya Leza, ulakonzya kuzimvwisya izyaambwa mu Jwi lyakasololelwa amuuya. Alimwi cilayandika kuzyiba kuti Jehova wakabikka Jesu kuba sikumwiiminina, walo ngwabelesya Leza kupa bantu muuya uusalala. (Kol. 2:6) Aboobo, tweelede kutobela cikozyanyo ca Jesu akupona kweelana akuyiisya kwakwe. (1 Pet. 2:21) Ikuti twasolekesya kuba mbuli Kristo, tuyootambula muuya uusalala.

7. Ino mbuti muuya wanyika mboubayunga bantu?

7 Ikwiimpana amuuya wa Leza, imuuya wanyika uyunga bantu kutegwa batondezye bube bwa Saatani. (Amubale Ba-Efeso 2:1-3.) Muuya wanyika ulabeleka munzila zili mbozibede. Mbubwenya mbuli mbotubwene kale zicitika mazuba aano, muuya wanyika ukulwaizya kutatobela zyeelelo zya Leza. Usumpula “zisusi zyanyama, . . . zisusi zyameso [alimwi a] kulisumpula kwabuumi.” (1 Joh. 2:16) Ulapa kuti bantu babe amicito yanyama, mbuli bwaamu, kukomba mituni, bulozi, ibbivwe, bukali alimwi abucakolwa. (Gal. 5:19-21) Alimwi ukulwaizya majwi aabasiluleyo aayo aateendelani azyintu zisetekene. (2 Tim. 2:14-18) Cakutadooneka, ikuti muntu wazumina kuyungwa amuuya wanyika, ulatalika kwiiya Saatani.

8. Ino ncinzi ncotweelede kusala toonse?

8 Toonse tulajatikizyigwa amuuya wanyika. Pele muntu uuli woonse weelede kulisalila ceelede kumweendelezya—muuya uusalala naa muuya wanyika. Aabo ibeendelezyegwa amuuya wanyika balakonzya kwaanguluka, eelyo akutalika kusololelwa amuuya uusalala. Nokuba boobo, eeci cilakonzya kubeleka kumbazu zyoonse zyobilo. Aabo ibakali kusololelwa amuuya uusalala kwaciindi cili mbocibede, balakonzya kutalika kusololelwa amuuya wanyika. (Flp. 3:18, 19) Atulange-lange mbotukonzya kuukaka muuya wanyika.

Amuzizyibe Zitondezyo Zyakucenjezya

9-11. Ino nzitondezyo nzi izitondezya kuti tulakonzya kuyungwa anyika?

9 Basikusya malasya baku Britain ibaambidwe atala aawa bakali kubelesya tutiiti kutegwa katufwambaana kubacenjezya kujatikizya muya uujaya, balo kabatanazyiba kuti nkouli. Aboobo ikuti mubelesi wamumugoti wabona kuti kayuni kaloka aansi, wakali kuyandika kufwambaana kuzwa kutegwa afwutuke. Caboola kulubazu lwakumuuya, ino nzitondezyo nzi zifwambaana kutucenjezya kuti tuli mukuyungwa amuuya wanyika?

10 Notwakaiya kasimpe ka Jwi lya Leza akulyaaba kuli Jehova, ambweni twakali basungu mukubala Bbaibbele. Ndiza twali kupaila camoyo woonse alimwi lyoonse. Alimwi twakali kujanika kumiswaangano lyoonse, akwiibona kuti ilakatalusya kumuuya mbuli muntu uufwide nyota najana kasensa kamaanzi mucimpayuma. Ikucita oobu kwakatugwasya kutantamuka muuya wanyika.

11 Sena tucibala Bbaibbele abuzuba? (Int. 1:2) Sena tulapaila lyoonse mipailo iizwa mumoyo? Sena tulaiyanda miswaangano yambungano akujanika kuli yoonse? (Int. 84:10) Naa sena twazileka zilengwa eezyi zibotu? Mubwini, tulakonzya kuba amikuli minji iiyandika ciindi alimwi anguzu, calo cinga capa kuti cikatazye kuzumanana kukomba Leza lyoonse. Pele ikuti twaleka kucita mbuli mbotwakali kucita musyule, sena nkaambo kakuti twatalika kuyungwa amuuya wanyika? Sena lino tuyoosolekesya kubukulusya zilengwa zibotu nzyotwakajisi kaindi?

‘Mutalengaani’

12. Ino ncinzi Jesu ncaakacenjezya basikwiiya bakwe, alimwi nkaambo nzi?

12 Ino ncinzi cimbi ncotweelede kucita kutegwa tuukake muuya wanyika? Jesu naakaambila basikwiiya bakwe kuti ‘kabalindila lyoonse,’ wakalibacenjezyede kujatikizya ntenda zimwi zigaminide. Wakabaambila kuti: “Amukalilangisye, kuti ambweni myoyo yanu ilalengaala nkaambo kabulyatu, abukolwi, amakataazyo aabuumi buno, abuzuba obuya nobuyoomutilimuna mbuli kooze.”—Lk. 21:34, 35.

13, 14. Inga cagwasya kulibuzya mibuzyo nzi kujatikizya kulya alimwi akunywa?

13 Amukuyeeyele buyo kucenjezya ooku. Sena Jesu wakaamba kuti tabeelede kulya naa kunywa? Peepe. Wakalizyi majwi aa Solomoni aakuti: “Ndizi kuti taakwe cintu cibotela bantu kwiinda eci: kukondwa akulibotezya mubuumi bwabo. Alimwi cipo ca-Leza nceeci: kuti muntu alye akunywa akukondwa mumilimo yakwe yoonse.” (Muk. 3:12, 13) Nokuba boobo, Jesu wakalizyi kuti muuya wanyika ukulwaizya kutalyeendelezya caboola kumakani aakulya alimwi akunywa.

14 Ino mbuti mbotukonzya kuba masimpe kuti muuya wanyika tiiwatunyonganya kutegwa tutakonzyi kubona ntenda iikonzya kuboola akaambo kakuciindilizya kulya naa kunywa? Inga twalibuzya kuti: ‘Ino ndicita buti ikuti ndabala mu Bbaibbele naa mumabbuku eesu malailile aajatikizya kuciindilizya kulya? Sena lulayo oolu ndilubona kuti talujisi mpindu ambweni ndipa buyo twaambo twakulitamizya? * Ino ndaalanga buti malaile aajatikizya kunywa bukoko cakutaindilizya alimwi akutaba ‘mukolwi’? Sena ndibona kuti lulayo oolu talubeleki kulindime akaambo katwaambo tumwi? Ikuti bantu bamwi batalika kunditongooka kuti ndilaciindilizya kunywa, sena ndilasola kukazya naa kunyema? Sena ndilabakulwaizya bantu bambi kutalubikkila maano lulayo lwamu Bbaibbele luli boobu?’ Masimpe, muntu mbwacita zyintu cilatondezya naa weendelezyegwa amuuya wanyika.—Amweezyanisye Ba-Roma 13:11-14.

Mutalibiliki Amakataazyo

15. Ino Jesu wakacenjezya kujatikizya cilengwa cili buti ncobajisi bantu?

15 Intaamu iimbi iiyandika kapati mukukaka muuya wanyika ijatikizya mbotucita twaba amakataazyo. Jesu wakalizyi kuti mbotuli zilenge zitalondokede, tulijisi cilengwa cakulibilika kujatikizya zyintu zyamubuumi. Caluyando wakaambila basikwiiya bakwe kuti: “Mutalibiliki.” (Mt. 6:25) Cilalimvwisya kuti tulabikkila maano kuzyintu ziyandika kapati, mbuli kukkomanisya Leza, kulanganya mikuli ya Bunakristo alimwi akupa ziyandika zyamukwasyi. (1 Kor. 7:32-34) Aboobo, ncinzi ncotukonzya kwiiya kuzwa kukucenjezya nkwaakapa Jesu?

16. Ino mbuti muuya wanyika mboubajatikizya bantu banji?

16 Imuuya wanyika kwiinda mukukankaizya kulisumpula kwabuumi, upa bantu banji kulibilika kapati cakuti tabakonzyi kupona kabotu. Nyika iyanda kuti tusyome kuti mali alakwabilila muntu kuntenda iili yoonse alimwi akuti bulemu bwamuntu bulabonwa kutali akaambo kabube bwa Bunakristo, pele akaambo kakuvwula alimwi abubotu bwazyintu nzyajisi. Kuli baabo ibacengwa akuyeeya kuli boobu, balaba bazike mukuyandaula lubono alimwi balalibilika lyoonse kutegwa babe azyintu zipya, zipati alimwi zisumpukide kapati ikwiinda. (Tus. 18:11) Kuzilanga munzila eeyi mbyaabi zyintu zyakumubili kupa kuti muntu alibilike kapati cakuti ulaleka kuyaambele kumuuya.—Amubale Matayo 13:18, 22.

17. Ino ncinzi ncotweelede kucita kutegwa tutasyanikizyigwi amakataazyo?

17 Makataazyo taakonzyi kutusyanikizya ikuti twatobela lulayo lwa Jesu lwakuti: “Amusaangune kuyandaula Bwami bwa-Leza abululami bwakwe.” Jesu utusyomezya kuti naa twacita boobu, zyintu zyoonse nzyotuyandika ziyooyungizyigwa kulindiswe. (Mt. 6:33) Ino mbuti mbotukonzya kutondezya kuti tulacisyoma cisyomezyo eeci? Nzila imwi njakusaanguna kuyandaula bululami bwa Leza—kutobela zyeelelo zya Leza mumakani aamali. Mucikozyanyo, tulakaka kulemba mapepa aamitelo aataluzi naa kwaamba makani aakubeja ngotunga twayeeya kuti masyoonto mumakwebo eesu. Tulacita zyoonse nzyotukonzya kutegwa ‘Ii wesu abe Ii’ ciindi notweelede kubbadela cikwelete. (Mt. 5:37; Int. 37:21) Kusyomeka kuli boobu takukonzyi kupa kuti muntu avwube, pele kupa kuti akkomaninwe a Leza, abe amanjezyeezya aasalala alimwi makataazyo alaceya.

18. Ino Jesu wakatusiila cikozyanyo cibotu cili buti, alimwi ino mbuti mbotugwasyigwa kwiinda mukumwiiya?

18 Kusaanguna kuyandaula Bwami kubikkilizya kuzyiba zyintu ziyandika kapati mubuumi bwesu. Amulange-lange cikozyanyo ca Jesu. Ziindi zimwi wakali kusama cisani cibotu kapati. (Joh. 19:23) Wakali kuba aziindi zibotu zyakulya akunywa waini abeenzinyina. (Mt. 11:18, 19) Pele mbono akulikondelezya zyakali buyo mbuli zyintu nzyotubikka kucakulya kuti cinone, kutali cakulya cini. Kucita kuyanda kwa Jehova cakali ncecakulya ca Jesu. (Joh. 4:34-36) Buumi bulijisi mpindu kapati ciindi notutobela cikozyanyo ca Jesu. Tulijisi coolwe cakugwasya bantu badyaaminidwe kuti bajane luumbulizyo lwamu Magwalo. Tulayandwa alimwi akugwasyigwa ambungano. Alimwi tulamukkomanisya Jehova. Ikuti twazyiba zyintu ziyandika kapati mubuumi, nkokuti imbono alimwi akulikondelezya tazikonzyi kutweendelezya. Muciindi caboobo, zilaba zibelesyo zyesu zyalo zitugwasya kukomba Jehova. Kuyungizya waawo, twanooli basungu mumulimo wakugwasyilizya Bwami bwa Leza, muuya wanyika taukonzyi kutuzunda.

Amuzumanane ‘Kuyeeya Makani Aamuuya’

19-21. Ino mbuti mbotukonzya kuzumanana kuba ‘amiyeeyo yamuuya,’ alimwi nkaambo nzi ncotweelede kucita boobo?

19 Micito yamuntu italikila mumizeezo. Nzyobaamba bantu kuti nzyintu ziteelede, kanji-kanji zilacitika akaambo kakuyeeya kwanyama. Aboobo, imwaapostolo Paulo utuyeezya kuti tweelede kuzibikkila maano nzyotuyeeya. Wakalemba kuti: “Basinyama balayeeya makani aanyama, anukuti basimuuya balayeeya makani aamuuya.”—Rom. 8:5.

20 Ino mbuti mbotukonzya kupa kuti kuyeeya kwesu alimwi amicito yesu iteendelezyegwi amuuya wanyika? Tweelede kukwabilila mizeezo yesu kwiinda mukubikkila maano kuzyintu nzyotuyeeya, katusolekesya kukaka mizeezo yanyika. Mucikozyanyo, ciindi notusala zyakulikondelezya, tatukazumizyi mizeezo yesu kusofwaazyigwa amapulogilamu aakulwaizya kutalilemeka naa nkondo. Tulizyi kuti muuya wa Leza uusalala taukkali mumizeezo iisofweede. (Int. 11:5; 2 Kor. 6:15-18) Kunze lyaboobo, tulazumizya muuya wa Leza mumizeezo yesu kwiinda mukubala Bbaibbele, kupaila, kuzinzibala kuyeeya alimwi akujanika kumiswaangano. Alimwi tubeleka amuuya ooyo ciindi notutola lubazu cabusungu mumulimo wa Bunakristo iwakukambauka.

21 Masimpe, tweelede kuukazya muuya wanyika alimwi azisusi zyanyama nzyoukulwaizya. Pele kucita boobu kuyandika kubikkila maano kapati nkaambo Paulo waamba kuti, “miyeeyo yanyama ndufu, anukuti miyeeyo yamuuya mbuumi, alimwi nduumuno.”—Rom. 8:6.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 14 Kuciindilizya kulya ndipenzi lyamumizeezo, lyalo liboola akaambo kabulyatu. Aboobo, takuzyibwi akaambo kamubili muntu ngwajisi, pele muntu mbwalya cakulya. Muntu inga kajisi mubili waakati-kati ambweni buya ulakonzya kauli muniini, pele ulakonzya kuba muntu mulyatu. Kulubazu lumwi, kuneneya kapati kulakonzya kuba akaambo kabulwazi bumwi naa bulwazi bwamumukwasyi bulakonzya kupa kuti muntu aneneye cakwiindilizya. Kaambo kapati aawa nkakuti kunyina makani amubili muntu ngwajisi, cilubide nkulya cabulyatu.—Amubone “Mibuzyo Yabasikubala” mu Ngazi Yamulindizi ya November 1, 2004.

Sena Muciyeeyede?

• Ino ncinzi ncotweelede kucita kutegwa tupegwe muuya uusalala?

• Ino mmunzila nzi zimwi muuya wanyika moukonzya kutunyonganya?

• Ino mbuti mbotukonzya kuukaka muuya wanyika?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 21]

Kamutanaunka kukubeleka naa kucikolo, amupaile kulomba muuya uusalala

[Zifwanikiso izili apeeji 23]

Tuleelede kuzumanana kuba amizeezo iisalala, kusyomeka mumakwebo alimwi akuba bantu basitikide