Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

Tesalonicenses ukat Timoteo libronakan aski yatichäwinakapa

Tesalonicenses ukat Timoteo libronakan aski yatichäwinakapa

Jehová Diosan Arupax jakkiriwa

Tesalonicenses ukat Timoteo libronakan aski yatichäwinakapa

KUNAPACHATÏ apóstol Pablox Tesalónica markar visitkäna ukhaxa, mä tama uttʼayäna, ukhatpachaw uka taman jan waltʼäwinakax utjxäna. Ukat Timoteox —inas pä tunk maranixchïna— wali suma arunakampiw kuttʼäna, ukatwa Pablox Tesalonicankirinakar qillqañ amti, suma luräwinakapat chʼamachtʼañataki, ukat nayrar sartasipkakiñapataki. Aka cartax inas 50 mara niya tukuyar qillqaschïna, ukampisa Pablon nayrïr qullan ajayumpi amuytʼayat cartapawa. Ukat qhiparusti, Tesalonicankir cristianonakarux payïr cartapwa apostolax qillqaraki. Akïr cartapansti pantjat amuyunakap chiqañchañataki, ukat iyawsäwin thurtʼatapxañapatakiw chʼamanchäna.

Mä tunka mara pasatatsti, Pablox Macedonianwa jikxatasi, ukat Timoteox Efesonaraki. Apóstol Pabloxa, Éfeso markan qhiparam ukhamat taman uñstki uka kʼari yatichirinakan yatichäwip qhanstayañamataki sasaw Timoteorux qillqäna. Kunapachatï 64 maran Roma markax nakhantkäna ukhaxa, cristianonakax wali arknaqataw uñjasipxäna ukhawa, Pablox payïr cartap Timoteorux qillqäna, akasti qhip qhipa qullan ajayump amuytʼayat cartapänwa. Jichhürunakanxa Pablon aka pusi carta qillqatapatxa suma iwxanaka ukat chʼamañchtʼkir arunaka jikxataraktanxa (Heb. 4:12).

“PʼARXTATÄÑASAWA” JAN UKAX AMUYTʼASIPXAÑASAWA

(1 Tes. 1:1–5:28)

Pablox Tesalonicankirinakarux “qawqha iyawsañampis irnaqapxta, qawqha munasiñampis servipxta” ukham lurasipkakim sasaw chʼamachtʼi. Ukat sarakiwa, jumanakäpxtaw “suytʼäwinakaxaxa”, “kusisiñanakaxasa, ukhamarak chuymanakaxan samarañapasa” sasa (1 Tes. 1:3; 2:19).

Ukat Tesalonicankir cristianonakarux jiwatat jakañax utjaniwa sas chuymachasipxam sasaw chʼamachtʼäna. Ukat amtayarakiwa Jehová Diosan urupax purininiwa “kunjämatix mä lunthatax arum jutki ukhama”, ukatpï taqi amuyumpi pʼarxtatäpxañamaxa jan ukax amuytʼasipxañamaxa sas säna (1 Tes. 4:16-18; 5:2, 6).

Biblia tuqit jisktʼäwinakar qhanañchäwinaka:

4:15-17. ¿Khitinakasa ‘aptatäni [...] qinay taypina chika alaxpachana Tatitumpi jikisiñataki’, ukat kunjamatsa? Cristox Apnaqirjam uttʼayatäki uka tiempon jakir ajllit cristianonakawa. Jupanakaw Jesús Tatitumpix alaxpachana jikisipxi. Ukhamax alaxpachar sarapxañapatakixa, nayraqatax jiwapxañapawa ukat jiwasin ajayjam jaktapxañapawa (Rom. 6:3-5; 1 Cor. 15:35, 44). Jichhax Cristox Apnaqäwipankxasin jiwasampïxiwa, ukhamax jichhürun jiwapki uka ajllit cristianonakaxa janiw ukhamak jiwapkiti, jan ukasti ‘aptatäpxiwa’ mä arunxa, jiwapki ukjpachaw jaktapxi (1 Cor. 15:51, 52).

5:23. ‘Imarakpan ajaysa, almsa, ukat [jilatanakan] janchipsa’ sas maykäna ukhaxa, ¿Pablox kamsañsa munpachäna? Kuntï apostolax maykäna ukax Tesalónica markankïr taqpach cristian tamanakata ukhamarak ajllitanakampita parlaskäna. Janiw taman sumankañapak maykänti, jan ukasti ‘ajayupata’, jan ukax amtäwinakapana, lupʼïwinakapana sumankapxañapatakiw mayïna. Ukat mayirakïnwa cuerpota, khitinakatï ajllit cristianonakäpki ukanakata (1 Cor. 12:12, 13). Pablon aka mayisïwipasti tamar wal munasitapwa uñachtʼayi.

Yatichäwinaka:

1:3, 7; 2:13; 4:1-12; 5:15. Walik ukham lurasktaxa jukʼamp chʼamachasiskakim sañaw suma iwxtʼaxa.

4:1, 9, 10. Cristianonakax Jehová Diosar yupaychäwipanxa, jukʼamp chʼamachtʼasisipkakiñapawa.

5:1-3, 8, 20, 21. Niyakixay Jehová Diosan urupax jakʼachasiñchixa, “amuyasiñasapuniwa”. “Jarkʼaqasiñasawa iyawsañampi, qhispiyasiñataki suytʼañax mä cascjamawa pʼiqisaru imantañapaxa”. Ukatxa, Jehová Diosan profecía Arunakaparux wali sum istʼañasawa.

“THURTʼATÄPXAM”

(2 Tes. 1:1–3:18)

Amuyataxa, yaqhip jilat kullakanakax Pablon nayrïri carta qillqatapxa, mayjtʼayapxänwa, ukat sapxarakïnwa, “Tatit Jesucristox jutkani jiwasanakampi tantachasiri” ukax niyaw purinini sasa. Uka pantjat amuytʼanakap askichañatakixa, apostolax kunas nayraqat “jutañapa” ukwa qhanañchäna (2 Tes. 2:1-3).

Pablox akham sasaw Tesalonicankirinakarux iwxtʼi: “Nayraru sarantasipkakim kuna yatichäwinaktix naya kipka [...] yatichapksma uka yatichäwinak jan armasisa” sasa. Ukat sarakiwa, “jithiqtapjam kawkïr jilatatix jan irnaqañ munki ukatxa” sasa (2 Tes. 2:15; 3:6).

Biblia tuqit jisktʼäwinakar qhanañchäwinaka:

2:3, 8. ¿Khitisa “ñanqha jaqix”, ukat kunjam tukjatänisa? Aka “ñanqha jaqix” cristianüpxtwa sirinakan pʼiqtʼirinakapawa. Jehová Diosan taripäwipata ñanqha jaqinakar tukjañatak arski ukax ‘Aruwa’, ukasti, Jehová Diosan Yatiyiripa jan ukax arunakap parliri Jesucristowa (Juan 1:1). Ukatpï sasispaxa Jesusaw uka ñanqha jaqirux “saman phustʼatapampiw [qullan ajayun chʼamapampi] jiwayani” sasaxa.

2:13, 14, MT. ¿Kunjamsa ajllit cristianonakaruxa ‘qalltatpach ajllpachäna qhispitäpxañapatakixa’? Kunapachatï Jehová Diosax wawax pʼiqit Supayar taqxatani siskänxa, ukhatpachaw ajllit tama utjañapatakix amtatayna (Gén. 3:15). Ukat askipatakix kun lurapxañapänsa, ukhamaraki kuna yantʼanakarus saykatapxañäpa ukanakxa Jehová Diosaw amtäna. Ukat “ukatakirakiw” sasaw Jehová Diosax säna.

Yatichäwinaka:

1:6-9. Jehová Diosan taripäwinakapax kast kastawa.

3:8-12. Cristianonakax jakäwipatakixa irnaqapxañapawa, ukhamatwa Diosatakix irnaqapxarakini. Jehová Diosan urupax jakʼankiwa janiw irnaqxäti sasax janiw maynix sañapäkiti. Janitï irnaqsnaxa, mayninakat “taqi kun yatxatañ munasa” jayraw tuksna (1 Tim. 5:13).

“KUNATIX JUMARU KATUYATÄKI UKXA IMAM”

(1 Tim. 1:1–6:21)

Timoteorux Pablox akhamwa iwxtʼi “suma nuwasïwi nuwasiñamataki iyawsañampi suma chuymampiraki” sasa. Chachanakax taman irnaqapxañapatakix kunjamäpxañapasa, uka mayitanakwa uñachtʼayi. Ukat Timoteorux akham sarakiwa: “Ukampis jan yäqamti aka uraqin luqhi arunakaparuxa” sasa (1 Tim. 1:18, 19; 3:1-10, 12, 13; 4:7).

“Chuymani awkinakarux jan tuqimti”, sasaw Pablox Timoteor qillqaraki, ukat akham iwxtʼaraki: “Kunatix jumaru katuyatäki ukxa imam. Jan istʼamti chʼusa jan kunataki askïki uka arunakxa, ni uka kʼari yatiñ kankañ sutinïki ukarusa” sasa (1 Tim. 5:1; 6:20).

Biblia tuqit jisktʼäwinakar qhanañchäwinaka:

1:18; 4:14, MT. ¿Kuna ‘profecianakas’ Timoteo tuqit parlasïna? Inas aka profecianakax Timoteon tama taypin irnaqäwipata parlchïna, kunapachatï misionerjam Pablox payïr saräwipana Listra markan jikxataskäna ukhax Diosan amuytʼayataw parläna (Hech. 16:1, 2). Uka profeciarjam amuytʼasaxa, uka tamankir irpir chuymaninakax Timoteorux ‘amparanakapa luqxatapxäna’, Diosatakjam mä suma luräwi lurañapataki.

2:15. ¿Kun sañ muni, warmix “wawanïsina, [...] qhispiyasini” siski uka arunakaxa? Wawanïña, ukat uka wawanakar utan sum uñjañaxa warmirux “qhispiy[iwa]” jan jayra tukuñapataki, ukat jan ‘arunak apnaqañapataki, taqi kun yatxatañ munasaxa’ (1 Tim. 5:11-15).

3:16, MT. ¿Dios chuymañ tuqitxa kunas jan amuytʼkaya imantatänxa? Jehová Diosan jachʼakankañap tuqit saytʼasiña ukat Jupat jan jithiqtasa taqi chuyma luqtiri jaqix janiw utjkiti siski uka jan waltʼäwitxa, janiw yatiskänti. Jiwañkam Jehová Diosat jan jithiqtasa luqtatapampixa, Jesusax uka pantjat amuyunak qhanstayäna.

Yatichäwinaka:

4:15. Jaya marasay Jehová Diosar luqtstanxa jan ukax jichhaki Diosar luqtañ qalltaskstanxa, nayrar sarantañatakix chʼamachasiskakiñasawa.

6:2. Mä jilatataki jan ukax mä kullakatakitï irnaqaskstanxa, janiw jilat kullakächixay sasax ukhamak uñjañasäkiti. Yaqha jaqinakamp irnaqañat sipansa jilat kullakanakasampi irnaqañaxa wali sumäñapawa.

“TATITUN ARUNAKAP PARLAM; WAKISKI UKHASA JAN WAKISKI UKHAS PARLAPUNIM”

(2 Tim. 1:1–4:22)

Timoteon jan waltʼäwinakar saykatañapatakixa, Pablox akham qillqi: “Diosax janiw axsarañ ajayu churkistuti, jan ukasti chʼamani, munasiñani, chiqapar amuytʼaña ajaywa churistu” sasa. Ukat akham iwxtʼaraki: “[Jehová] Tatitun mä serviripax janiw nuwasiñanakan sarnaqañapäkiti, ukat sipana taqinimpis sumankañapawa. Munasirïñapawa yatichañatakix sumäñapawa, ukhamarak llampʼu chuynïñaparakiwa” sasa (2 Tim. 1:7; 2:24).

Apostolax akhamwa Timoteo waynarux iwxtʼaraki: “Kuntï yatiqkta, ukat iyawsarakta ukarux jan pächasis arkam” sasa. Niyakixay Diosat jithiqtir jaqinakax kʼari yatichäwinakap yatichasipkchïnxa, akham sasaw iwxtʼaraki: “[Jehová] Tatitun arunakap parlam; wakiski ukhasa, jan wakiski ukhas parlapunim. Amuytʼayam, iwxtʼarakim, iwxanaks churarakim” sasa (2 Tim. 3:14; 4:2).

Biblia tuqit jisktʼäwinakar yatichäwinaka:

1:13. ¿“Suma yatichäw[ix]” kunäpachasa? Uka “Suma yatichäw[ix]” “Cristo Jesusa[nkiwa]”, mä arunxa, chiqpach yatichäwinakawa (1 Tim. 6:3). Ukhamaxa, kuntï Jesusax lurkäna ukanakax Diosan Arupan jikxatasi, ukarjamapuniw lurirïna ukatwa ‘suma yatichäwi’ siski uka arux Biblian yatichäwipa sañ muni. Aka suma yatichäwixa kunsa Jehová Diosax jiwasanakat suyi, ukanak uñjañwa yanapistu. Kuntï Bibliat yatiqtan ukat ukarjam sarnaqtan ukhaxa uka suma iwxtʼaxa janiw ‘saraqkistaniti’.

4:13, MT. ¿‘Pergaminonakax’ kunäpachansa? Uka pergaminox uywa lipʼichit luratanwa, ukar qillqañataki. Roma markan carcelan llawintata jikxataskäna ukhaxa, inas Pablox Hebreo Arut Qullan Qillatanaka apanirapipxita sasax jukʼamp yatxataskakiñataki maychïna. Rollo qillqatanak maykäna ukax inas papirotächïna, ukampis yaqhanakax pergaminotänwa.

Yatichäwinaka:

1:5; 3:15. Jiskʼatpachwa Timoteorux Bibliat yatichapxäna, ukatwa Cristo Jesusxar iyawsäwipax jiltäna, uka iyawsäwipax taqi luräwinakapanwa yanaparakïna. Ukhamaxa awk taykanakax wawanakapar Dios tuqit yatichapxañapax wali askipuniwa.

1:16-18. Kunapachatï jilat kullakanakasax yantʼata, jan waltʼäwinakana, jan ukax carcelan llawintatäpxi ukhaxa, mayirapiñasawa ukat yanaptʼirjamästa ukhax yanaptʼañasawa (Pro. 3:27; 1 Tes. 5:25).

2:22. Kusistʼäwinakaru, music ischʼukiñanakaru, munañanakaru, viajañanakaru, anattʼañanakaru, cuerpotak ejercicionakaru, chʼusa arunak parlañanakaru ukat yaqhanakampiru tiempo aptʼañat sipansa cristianonakaxa, yamas wayn tawaqunakaxa kunatï Diosar wal kusisïyki uk lurupxañapawa.

[31 janan fotopa]

¿Apóstol Pablon qhip qhipa qullan carta qillqatapax kawkïrisa?