Mambu Mamfunu ma Nkanda
Diambu dia Yave Diamoyo
Mambu Mamfunu ma Nkanda
kwa esi Tesalonika ye kwa Timoteo
TUKA kina yavangamena vava Paulu wa ntumwa kakingula yo, e nkutakani ya Tesalonika yasiwa kitantu. Vava kavutuka yo kingula, Timoteo nanga kimbuta kia mvu 20 kakala. Muna kuma kia nsangu zambote katwasa, Paulu wasonekena esi Tesalonika muna kubasanisina yo kubakasakesa. Nanga mu mvu 50 wa Tandu Kieto wasonekwa. I nkand’antete wavumunwinwa kasoneka Paulu. I bosi, wasoneka diaka nkand’ezole kuna kw’Akristu esi Tesalonika. Muna nkanda wau, wasingika e ngindu zalembi songa bakala zau akaka, yo wondelela ampangi basikila muna lukwikilu.
Vioka mvu kumi, Paulu wayenda kuna Makedonia, Timoteo wayenda kuna Efeso. Paulu wasonekena Timoteo yo kunkasakesa kakal’aka muna Efeso, kimana kasadisa ampangi batatidila e ngwizani au yo Yave yo venga umpukumuni w’alongi aluvunu bakala muna nkutakani. Vava Akristu babangikwa kuna nima vita ya esi Roma muna mvu wa 64 wa Tandu Kieto, Paulu wasoneka e nkand’andi ezole kwa Timoteo. Wau i nkand’andi ansuka wavumunwinwa. O unu tulenda baka nluta muna malongi ma lukasakeso mena mu nkanda nyá miami mia Paulu.—Ayib. 4:12.
“KE TULEKI KO”
Paulu wasanisina esi Tesalonika muna ‘salu kiau kia lukwikilu, yo mfuntu a zola, yo luzindalalu lwau.’ Wabavovesa vo ‘vuvu ye kiese, kolow’a lusanu.’—1 Tes. 1:3; 2:19.
Vava kamana kasakesa esi Tesalonika kimana bafiauziana muna vuvu kia lufuluku, Paulu wavova vo: ‘E lumbu kia Yave kikwiza nze mwivi o fuku.’ Wabalukisa vo, ‘ka baleki ko kimana bayingila.’—1 Tes. 4:16-18; 5:2, 6.
Mvutu za Yuvu ya Nkand’a Nzambi:
4:15-17—Akinani ‘bezavunwa muna matuti, bakik’o Mfumu muna ngambwila’? Aweyi divangamena? Awaya i Akristu akusua bewanuka amoyo muna kolo kia nkal’a Kristu muna nkembo a Kintinu. “Bekik’o Mfumu” Yesu kun’ezulu. Kansi, muna lungana bafwete fwa ntete yo fulwa se vangwa ya mianda. (Roma 6:3-5; 1 Kor. 15:35, 44) E nkal’a Kristu muna Kintinu yayantika kala, muna kuma kiaki, Akristu akusua befwanga o unu ke belekanga ko muna lufwa. Zavunwa ‘bezavunwanga’ yovo fulwa vana vau.—1 Kor. 15:51, 52.
5:23—O Paulu adieyi kazola vova vava kasamba vo “e mianda mieno, ye mioyo mieno, ye to yeno yalundwa yamvimba”? E mianda, ye mioyo ye to kayika Paulu i nkutakani yawonso ya Kikristu, kumosi mpe y’Akristu akusua muna mwanda ana bakala muna Tesalonika. Vana fulu kia samba vo e nkutakani yalundwa, wasamba vo e “mianda” miau i sia vo etima diau dialundwa. Wasamba mpe mu kuma kia “mioyo,” yovo zingu kiau. E “to” i Akristu awonso akusua. (1 Kor. 12:12, 13) E sambu kiaki kisonganga una Paulu katokanenanga mu kuma kia nkutakani.
Elongi kwa Yeto:
1:3, 7; 2:13; 4:1-12; 5:15. Kasakesa yo sanisina muntu i mpila yambote ya vanina elongi.
4:1, 9, 10. Asambidi a Yave bafwete nungunukanga muna mwanda.
5:1-3, 8, 20, 21. Wau vo lumbu kia Yave kifinamene, “mbula twalembi kolwa, twavwata nkikw’a tulu a lukwikilu yo zola; vo i mpu a vita, i vuvu kia luvuluku.” Muna kuma kiaki, tufwete sianga sungididi muna Nkand’a Nzambi una vo i Diambu diasakulwa dia Nzambi.
“NUSIKILA”
Wau vo babendomona dina kavova Paulu muna nkand’andi antete, akaka muna nkutakani bavovanga vo e “ngiz’a Mfumu” yayiza kala. Muna singika e ngindu zazi, Paulu wayika mana mesinga teka vangama.—2 Tes. 2:1-3.
Paulu wabawondelela vo: “Nusikila, yo simbinina tusansu tuna nwalongwa.” I bosi, wabakanikina ‘bavavuka muna konso mbunzi okangalelanga kuna umpumbulu.’—2 Tes. 2:15; 3:6.
Mvutu za Yuvu ya Nkand’a Nzambi:
2:3, 8—Nani i “muntu esumu”? Aweyi keyingilwa? E “muntu” ndioyo i mfumu za mabundu ma Kikristu kia Kimpangila. Yesu Kristu una vo i “Diambu” ye Nkunzi a Nzambi, wavewa wisa kwa Nzambi kia fwasa yimpumbulu yayi. (Yoa. 1:1) Muna kuma kiaki, tulenda vova vo Yesu oyinga muntu esumu “muna mwanda [ngolo] nu’andi.”
2:13, 14—Akristu akusua aweyi ‘basolelwa tuka kuna lubantiku muna luvuluzu?’ Ekani dia sola e buka ki’akusua diasikidiswa vava Yave kasia nsilu a mbongo ya nkento ina ibosola ntu a Satana. (Etu. 3:15) Yave wayika mpe nkanikinu bafwete lungisa, salu besala yo yika ntonta zisinga kubabwila. Muna kuma kiaki, wabasola tuka kuna ‘lubantiku.’
Elongi kwa Yeto:
1:6-9. O wantu kefwasa Yave solwa besolwa.
3:8-12. E lumbu kia Yave eki kifinamene, ke i kuma ko tufwete yambulwila sala yo kuyivana kaka muna salu kia umbangi. O kondwa salu kulenda kitula muntu se molo ye ‘nyakami a mambu mangani.’—1 Pet. 4:15.
“LUNDA KINA WAYEKEKWA”
Paulu wakanikina Timoteo ‘kanwana ndwan’ambote; kakala yo lukwikilu, ye ntona zambote.’ Ntumwa wayika mana akala bafwete lungisa muna tumbikwa kinkengi muna nkutakani. Paulu wakanikina mpe Timoteo “kavengomoka muna mawazawaza manzengenga.”—1 Tim. 1:18, 19; 3:1-10, 12, 13; 4:7.
Paulu wasoneka vo: “Kubadila mbuta ko.” Wawondelela Timoteo vo: “Lunda kina wayekekwa, vengomoka muna mawazawaza manzengenga, ye mpaka za zayi una uyikilu vo zayi kuna luvunu.”—1 Tim. 5:1; 6:20.
Mvutu za Yuvu ya Nkand’a Nzambi:
1:18; 4:14—Nkia “mvovo a ngunza” wavovwa mu kuma kia Timoteo? Nanga i ungunza wavumunwinwa mu kuma kia kiyekwa ketambula Timoteo kuna sentu muna nkutakani ya Kikristu. Ungunza wau wavovwa vava Paulu kakingula Luseta muna nkangalu andi w’ezole wa salu kia misionario. (Mav. 16:1, 2) Muna kuma kia “ungunza” wau, ambuta muna nkutakani ‘bayambika Timoteo moko,’ yo kumvana kiyekwa.
2:15—O nkento aweyi kalenda ‘vuluzilwa muna wuta wana’? O wuta yo sansa wana yo lunga-lunga e nzo dilenda ‘vuluza’ nkento muna umolo ye fu kia ‘kumba akaka yo yakama mambu mangani.’—1 Tim. 5:11-15.
3:16—Ayeyi i mbumba avauka ya vumi wa Nzambi? Tuka kolo e diambu dia songa kwikizi kialunga muna kimfumu kia Yave, diakala se mbumba. Yesu wasengomona e mbumba yayi vava kasonga kwikizi kialunga muna Nzambi yamuna lufwa lwandi.
6:15, 16—Nga mvovo miami Yave wa Nzambi miyikanga ovo Yesu Kristu? E mvovo miami Yesu Kristu ona wasengomoka miyikanga. (1 Tim. 6:14) Muna tezanesa ye wantu beyalanga nze ntinu yovo mfumu, Yesu ‘kaka sundidi nkuma’ yandi kaka kefwa ko. (Dan. 7:14; Roma 6:9) Tuka katombokela kun’ezulu, kavena diaka muntu ko ova ntoto lenda kumona.
Elongi kwa Yeto:
4:15. Kana una vo mvu miayingi se tuna tuka twakitukila Akristu yovo ke wau ko, tufwete sianga ngolo za nungunuka muna mwanda.
6:2. Kele vo mpangi wa nkwikidi utusidi mu salu, katuvavi ko vo katusia va fulu kiantete, kansi tufwete salanga nze una tulenda sadila mfumu una vo ke nkwikidi ko.
“TELEK’AK’E DIAMBU; KWAMANANA DIO”
Muna toma kubika Timoteo kazizidila e mpasi kesinga mona kuna sentu, Paulu wasoneka vo: “O Nzambi katuvene mwand’a unkuta ko; wa nkuma kaka, yo zola, yo lulungidiku.” Timoteo walukiswa: “Vo i ntaudi a Yave, yandi katantana, kakal’aka yo lulembamu kw’awonso, mfuzi a longa.”—2 Tim. 1:7; 2:24.
Paulu wawondelela Timoteo vo, “kala kaka muna mana walongwa yo kwikidiswa.” Wau vo malongi ma abendomoki makala mwawonso, e ntumwa wakanikina etoko dia nkengi vo: “Telek’ak’e diambu; kwamanana dio . . . tumba, kanikina, wondelèlela.”—2 Tim. 3:14; 4:2.
Mvutu za Yuvu ya Nkand’a Nzambi:
1:13—Nki i “mambu mavimpi”? E “mambu mavimpi” i mambu “ma mfumu eto Yesu Kristu,” i sia vo, malongi ma Kikristu kia kieleka. (1 Tim. 6:3) O Yesu mawonso kavanga yo longa, ngwizani makala ye Diambu dia Nzambi, muna kuma kiaki, malongi mawonso ma Nkand’a Nzambi malenda yikilwa vo “mambu mavimpi.” E malongi mama malenda kutusadisa mu zaya dina Yave kevavanga kwa yeto. Muna sadila mawonso tulongokanga muna Nkand’a Nzambi, tulenda simbinina mambu mavimpi.
4:13—Nki i “ngungu”? E “ngungu” i lekwa yasadilwanga mu soneka nkanda. Nanga Paulu ndambu a Sono ya Kiyibere kalomba kimana kalongokanga ekolo kakala mu pelezo kuna Roma. E nkanda miakaka mu mabu ye ngungu miavangilwanga.
Elongi kwa Yeto:
1:5; 3:15. Muna longoka e Sono tuka muna kinsedia, Timoteo wakala ye lukwikilu lwasikila muna Kristu Yesu, e lukwikilu lwalu lwafilanga e zingu kiandi kiawonso. Diamfunu mase batoma lungisanga kiyekwa bavewa kwa Nzambi kia lunga-lunga o wana.
1:16-18. Vava akw’eto akwikidi bekalanga mu mpasi, lubangamu yovo siwa mu pelezo, tufwete sambanga muna wete diau yo vanga wawonso tulenda mu kubasadisa.—Nga. 3:27; 1 Tes. 5:25.
2:22. Akristu awonso, musungula aleke, ke bafwete tokananga kwayingi ko mu kuma kia nana e nitu, mu wá nkunga, sakana, kalanga ye moko yakondwa mfunu ilenda kubadia e ntangwa balenda sala e salu ya mwanda.
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 31]
Paulu wa ntumwa nkia nkanda wansuka wavumunwinwa kasoneka?