Puonj Mayudore e Barupe ne Jo Thessalonika Koda ne Timotheo
Wach Jehova Ngima
Puonj Mayudore e Barupe ne Jo Thessalonika Koda ne Timotheo
KANYAKLA manyien man Thessalonika osebedo ka yudo akwede nyaka a chakruokne e kinde ma jaote Paulo notimo limbe kuno. Omiyo, kane Timotheo ma koro ne nyalo bedo jahigini 20 gi wiye, noduogo koa kuno gi ripot maber, mano nomiyo Paulo oneno ni ber mondo ondik ne Jo-Thessalonika barua kopwoyogi, kendo kojiwogi. Baruano ma nenore ni ne ondiki kochomo giko higa 50 E Ndalowa, e barua mokwongo kuom barupe, ma Paulo nondiko kuom much Nyasaye. Mapiyo bang’ mano, Paulo ndiko ne Jokristo man Thessalonika barua mar ariyo. E barua mar ariyoni, orieyo paro ma ok kare ma jomoko osebedogo kendo ojiwo owete mondo ochung’ motegno e yie.
Chiegni higini apar bang’e, Paulo ni Makedonia, to Timotheo ni Efeso. Paulo ndiko ne Timotheo kojiwe ni odong’ Efeso mondo okony owete gi nyimine tego winjruokgi gi Nyasaye, kata obedo ni jopuonj mag miriambo ne ni ei kanyakla. Kane ochak sando Jokristo bang’ mach ma nowang’o dala mar Rumi e higa 64 E Ndalowa, Paulo ndiko barupe mar ariyo ne Timotheo. En e barua mogik ma Paulo ndiko kuom barupege ma ne ondik kuom much Nyasaye. Wan bende wanyalo yudo jip koda puonj moting’o siem manie barupe ang’wen ma Paulo nondikogi.—Hib. 4:12.
‘NENURU’
Paulo pwoyo Jo-Thessalonika kuom ‘tich ma yiegi osetimo, gi tich matek ma gisetimo nikech heragi, kendo gi kinda ma gin-go.’ Owachonegi ni gin ema gin kaka ‘geno mare, mor mare, kata osimbo mopakorego.’—1 Thes. 1:3; 2:19.
Bang’ jiwo Jokristo man Thessalonika mondo gibed joma chiwo hoch ne ng’ato gi nyawadgi kuom wach geno mar chier, Paulo wacho niya: “Chieng’no mar Ruoth [Jehova] nobi mana kaka jakuo biro gotieno.” Omiyogi siem ni gisiki ka ‘gineno,’ kendo giritre maber e pachgi.—1 Thes. 4:16-18; 5:2, 6.
Dwoko Penjo mag Ndiko:
4:15-17—Ng’a gini ‘mitero malo e boche, mondo orom ne Ruoth e kor polo,’ to mano timore nade? Magi gin Jokristo mowal kuom roho, mapod ngima e kinde bedoe mar Kristo kolocho e Pinyruoth. ‘Giromo ni Ruoth’ Yesu e polo kama ok ne gi wang’. Kata kamano, mondo mano otimrenegi, nyaka gikwong githo, mi chiergi e ringruok mar chuny madak e polo. (Rumi 6:3-5; 1 Kor. 15:35, 44) Bedoe mar Kristo osechakore, omiyo Jokristo mowal kuom roho ma tho e kindegi, ok siki e tho. ‘Iterogi malo,’ tiendeni ichierogi e ringruok mar polo kanyo gi kanyo.—1 Kor. 15:51, 52.
5:23—Paulo ne nyiso ang’o kane okwayo mondo Nyasaye ‘orit chuny owete, gi ngimagi, gi ringregi’? Paulo ne wuoyo kuom chuny, ngima, koda ringruok ma gin gik moriwo fuonde mang’eny mag kanyakla mar Jokristo, ma noriwo koda ka Jokristo mowal kuom roho ma ne ni Thessalonika. Kar lamo mana ni mondo orit kanyakla, ne olamo ni orit ‘chuny’ mar kanyakla, tiende ni paro ma gin-go. Bende ne olamo ni orit ‘ngima’ koda ‘ringre’ mar kanyakla, tiende ni orit Jokristo duto ma gin kaka fuonde maloso ringruok, ma en, kweth mar Jokristo mowal kuom roho. (1 Kor. 12:12, 13) Omiyo lamono nyiso hera matut ma Paulo ne nigo kuom kanyakla.
Puonj Mwayudo:
1:3, 7; 2:13; 4:1-12; 5:15. Yo maber moloyo mar chiwo puonj ma rieyo ng’ato, en puoye kuonde motimoe maber, kijiwe kendo nyise kuonde madwarore otimie lokruok.
4:1, 9, 10. Jotich Jehova onego odhi nyime timo dongruok e winjruok margi gi Jehova.
5:1-3, 8, 20, 21. Kaka odiechieng’no mar Jehova medo sudo machiegni, onego ‘waritre, kwarwako yie gi hera kaka akor mar lweny, kendo kwarwako geno mar warruok kaka ogut lweny.’ To moloyo, onego waket pachwa ahinya kuom Wach mokor mar Nyasaye, ma en Muma.
‘CHUNG’URU MATEK’
Ka gitemo loko tiend gik ma Paulo nowacho e barua mare mokwongo, nenore ni jomoko ei kanyakla ne puonjo ni ‘chieng’no mar Ruoth osechopo.’ Mondo orie paro ma ne ok kareno, Paulo nyiso gima ne dhi ‘betie’ mokwongo.—2 Thes. 2:1-3.
Paulo jiwogi kama: ‘Chung’uru matek. Makuru tim ma ne wapuonjou.’ Ochikogi ni ‘gipogre kuom ng’a ma owadgi ma budho nono, ma ok luw tim ma ne giyudo kuomgi.’—2 Thes. 2:15; 3:6.
Dwoko Penjo mag Ndiko:
2:3, 8—“Dhano ma chayo chik” en ng’a, to ibiro tieke nade? “Dhano” miwuoyo kuomeni, ochung’ne kweth mar jotend dinde maketore ni Jokristo. Jal momi migawo mar lando buche mag Nyasaye kuom jomaricho, kendo migawo mar golo chik mar tiekogi iluongo ni “Wach,” tiende ni Yesu Kristo, Jal mawuoyo e lo Nyasaye. (Joh. 1:1) Omiyo, inyalo wachi ni Yesu biro tieko chuth dhano ma chayo chik kotiyo “gi muya moa e dhoge.”
2:13, 14—Jokristo mowal kuom roho ‘oseyier nyaka a chakruok’ e yo mane? Jokristo mowal kuom roho, ka gin kaka kweth, ne oseyier chon kane Jehova okoro ni koth dhako ne dhi ketho wi Satan. (Chak. 3:15) Jehova bende nonyiso gigo ma ne nyaka giluw, tich ma ne gidhi tiyo koda tembe ma ne gidhi yudo. Omiyo, ‘mano e wach’ ma ne oluongogie.
Puonj Mwayudo:
1:6-9. Jehova ok keth joma richo kanyachiel gi joma beyo.
3:8-12. Bedo ni odiechieng’no mar Jehova chiegni, ok onego omonwa tiyo mondo omi wachop dwarowa mag ringruok masirowa e tij lendo. Bedo ng’at ma budho nono nyalo miyo wabed jonyawo, kendo miyo wabed joma ‘chuogre e weche jo moko.’—1 Pet. 4:15.
“RIT GINO MA NOMIYI”
Paulo chiko Timotheo mondo ‘oked lweny maber komako wechego, kendo orit yie mare kod chuny ma onge bura.’ Jaoteno lero kido koda gigo madwarore mondo chwo miketo kaka jorit ei kanyakla ochopi. Paulo bende chiko Timotheo mondo ‘odagi sigendini manono.’—1 Tim. 1:18, 19; 3:1-10, 12, 13; 4:7.
Paulo ndiko kanyiso Timotheo ni, ‘kik odhaw ni jaduong’ moro.’ Omedo jiwe niya: “Rit gino ma nomiyi; kik ichik iti ni twak manono ma onge tiende, kod mbekni mag ng’eyo, to chutho ok en ng’eyo.”—1 Tim. 5:1; 6:20.
Dwoko Penjo mag Ndiko:
1:18; 4:14—Weche ma ne ‘okor’ kuom Timotheo ne gin mage? Nyalo bedo ni ne gin weche moko ma ne okor manyiso migawo ma Timotheo ne dhi bedogo ei kanyakla mar Jokristo, kendo gin weche ma ne okor kokalo kuom much Nyasaye, e kinde ma Paulo nolimo dala mar Lustra e wuodhe mar ariyo mar misonari. (Tich 16:1, 2) Kaluwore kod ‘weche ma ne okorgo,’ jodong-kanyakla ne “oyieyo luetegi” kuom rawera Timotheo, ka giwale ne tich makende.
2:15—Dhako yudo “resruok e yor nywolo nyithindo” e yo mane? Nyuolo nyithindo kod ritogi kendo rito ot, nyalo ‘reso’ dhako, ka geng’e kik obed ‘jachok weche machuogre e weche’ jomoko. —1 Tim. 5:11-15.
3:16 (NW)—Wach maling’ling’ mar chiwruok ne Nyasaye en ang’o? Kabe dhano ne nyalo bolore chuth e bwo loch Jehova kata ne ok ginyal, ne en wach ma nobedo maling’ling’ kuom ndalo mang’eny. Yesu nonyiso ni mano nyalore, kane ochung’ motegno e nyim Nyasaye nyaka e thone.
6:15, 16—Be wechegi wuoyo kuom Jehova Nyasaye, koso kuom Yesu Kristo? Wechegi wuoyo kuom Yesu Kristo, ma e jal ma duogo mare iwuoyoe. (1 Tim. 6:14) Kopime gi dhano malocho kaka ruodhi, Yesu ‘kende e Wuon Loch,’ kendo en kende ema ok onyal tho. (Dan. 7:14; Rumi 6:9) Chakre odhi malo e polo ma ok ne gi wang’, onge dhano e piny manyalo ‘nene’ gi wengegi.
Puonj Mwayudo:
4:15. Kata bed ni ne wabedo Jokristo chon kata nyocha, onego watem matek mondo wabed joma timo dongruok ka wadhi nyime tego winjruokwa gi Jehova.
6:2. Kapo ni ng’at mondikowa tich en ng’a moyie wadwa, onego waikre tiyone gi chunywa maloyo kata ng’at man oko mar kanyakla, kar tiyone wiyewiye mana nikech en owadwa.
‘YAL WACH, DHI MANA KODE NYIME KINDE DUTO’
Mondo oik Timotheo ne kinde matek ma ne biro nyime, Paulo ndiko kama: “Nyasaye ne ok omiyowa chuny mar bedo ngoro, to nomiyowa bedo jo man gi teko, jo man gi hera, kendo jo moritore.” Ipuonjo Timotheo niya: “Jatich Ruoth ok owinjore otim miero, to onego obed mang’won gi ji duto; kendo obed japuonj molony.”—2 Tim. 1:7; 2:24.
Paulo jiwo Timotheo ni: “Siki e wechego misepuonjori, kendo ming’eyo ni adier.” Puonj mag joma noseng’anjo moweyo yie ne landore, omiyo jaoteno puonjo jarit ma rawerano kochike niya: ‘Yal wach, kendo dhi mana kode nyime kinde duto, kwer weche maok kare, rie weche maricho, jiw ji.’—2 Tim. 3:14; 4:2.
Dwoko Penjo mag Ndiko:
1:13—“Puonj mangima” gin ang’o? Puonj mangima gin “weche mangima mag Ruodhwa Yesu Kristo”—puonj mag adiera mag Jokristo. (1 Tim. 6:3) Gigo ma Yesu ne puonjo kendo timo ne luwore gi Wach Nyasaye, omiyo “puonj mangima” bende nyalo riwo puonj duto mag Muma. Puonjgi nyalo konyowa ng’eyo gigo ma Jehova dwaro mondo watim. Wanyiso ni wamako puonjgi kuom luwo kendo timo gigo ma wasepuonjore ei Muma.
4:13—“Kitepe mag piende” ne gin ang’o? “Kitepe mag piende” ne gin gik mindikoe, molos gi pien. Nyalo bedo ni Paulo ne kwayo moko kuom kitepe mag Ndiko mag Dho-Hibrania, eka mondo osomgi e kinde ma en e twech Rumi. Nyalo bedo ni moko kuom kitepego ne gin molos gi togo, to moko mag pien.
Puonj Mwayudo:
1:5; 3:15. Gima duong’ ma ne omiyo Timotheo obedo gi yie kuom Kristo Yesu, tiende ni, yie ma ne miyo Timotheo timo gik moko kaka ne otimono, en nikech ne opuonje Ndiko maler kochakore e tinne. Mano kaka en gima dwarore mondo joot opar ahinya kaka gichopo migawo ma Nyasaye omiyogi mar puonjo nyithindgi!
1:16-18. Seche ma Jokristo wetewa nie bwo tembe, sand, kata twech, weuru mondo waketgi e lamowa, kendo watim duto mwanyalo e konyogi.—Nge. 3:27; 1 Thes. 5:25.
2:22. Jokristo, to moloyo joma rowere, ok onego oket pachgi ahinya e wach gero del e yor tuke, thumbe, yore mag manyo mor, dhi e wuodhe, goyo mbekni manono, koda gik mamoko makamago, mamiyo ok gibed gi thuolo mar tiyo tije mag Nyasaye.
[Picha manie ite 31]
En barua mane mogik kuom barupene, ma Paulo nondiko kuom much Nyasaye?