Nghena endzeni

Hundzela eka leswi nga endzeni

Rito A Ri Ri “Xikwembu” Hi Ndlela Yihi?

Rito A Ri Ri “Xikwembu” Hi Ndlela Yihi?

XEXO i xivutiso lexi vahundzuluxeri va Bibele a va fanele va xi kambisisa loko va hundzuluxela ndzimana yo sungula ya Evhangeli ya Yohane. Eka Bibele ya Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa, ndzimana leyi yi hundzuluxeriwe hi ndlela leyi: “Eku sunguleni Rito a a ri kona, naswona Rito a a ri ni Xikwembu, Rito a a ri xikwembu.” (Yohane 1:1) Tibibele tin’wana ti hundzuluxela xiphemu xo hetelela xa ndzimana leyi hi ndlela leyi kombisaka leswaku Rito a ri “fana ni Xikwembu” kumbe nchumu lowu fanaka. (A New Translation of the Bible, ya James Moffatt; The New English Bible) Hambiswiritano, Tibibele to tala ti hundzuluxela xiphemu xo hetelela xa Yohane 1:1 hi ndlela leyi: “Naswona Rito a ri ri Xikwembu.”—The Holy Bible—New International Version; The Jerusalem Bible.

Hi ku ya hi milawu ya ririmi ra Xigriki ni mongo wa mhaka ya kona, ku ni xivangelo lexi twalaka xa leswaku ndlela leyi Bibele ya Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa yi yi hundzuluxeleke ha yona ndzimana leyi ya pakanisa naswona a ku fanelanga ku vuriwa leswaku “Rito” i “Xikwembu” lexi ku vulavuriweke ha xona eku sunguleni ka ndzimana. Nilokoswiritano, leswi Xigriki xa hi lembe-xidzana ro sungula a xi nga ri na wona marito lama kombisaka loko ku vulavuriwa hi nchumu kumbe hi munhu, vanhu van’wana a va ri ni mavonelo lama nga faniki hi ndzimana leyi. Hi yona mhaka leyi yi tsakisaka swinene ndlela leyi ndzimana leyi yi hundzuluxeriweke ha yona eka Bibele ya ririmi rin’wana leri a ri vulavuriwa khale swinene emahlweni ka Nguva ya hina leyi Tolovelekeke.

Ririmi ra kona i Xisahidi lexi humaka eka ririmi ra Xicoptic. Xicoptic xi sungule ku vulavuriwa aEgipta endzhaku ka ntirho wa Yesu wa ku chumayela naswona Xisahidic hi rona ririmi ro sungula ku tsariwa. Malunghana ni ku hundzuluxeriwa ka Bibele yo sungula ya Xicoptic, xihlamusela-marito xin’wana xi ri: “Leswi Bibele ya [Septuagint] ni [Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki] a ma ha hundzuluxeriwa hi Xicoptic hi va-200 C.E., Bibele ya Xicoptic yi sekeriwe eka [matsalwa ya voko ya Xigriki] lama nga ya khale swinene ku tlula timbhoni to tala leti ta ha hanyaka ni sweswi.”—The Anchor Bible Dictionary.

Ku ni swivangelo swimbirhi leswi ngopfu-ngopfu swi endlaka leswaku matsalwa ya Xisahidic xa Xicoptic ma hlawuleka. Xo sungula, hilaha swi kombisiweke hakona laha henhla, ma kombisa ndlela leyi Vakreste a va ti twisisa ha yona tidyondzo ta Bibele hi va-300 C.E., ku nga nkarhi lowu ha wona dyondzo ya Vunharhu-un’we yi simekiweke ximfumo. Xa vumbirhi, milawu ya ririmi ra Xicoptic yi fana ni ya Xinghezi emhakeni yin’wana ya nkoka. Xisiriya, Xilatini ni Xicoptic i tindzimi to sungula leti Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki ma hundzuluxeriweke eka tona. Ku fana ni Xigriki lexi a xi vulavuriwa hi nkarhi wolowo, Xisiriya ni Xilatini a xi na wona marito lama kombisaka loko ku vulavuriwa hi nchumu kumbe hi munhu. Hambiswiritano, Xicoptic xi na wona. Ku engetela kwalaho, Thomas O. Lambdin, u vule leswi ebukwini yakwe: “Ndlela leyi Xicoptic xi tirhisaka marito lama kombisaka loko munhu a vulavula hi swilo hi ku angarhela kumbe hi swilo swo karhi hi ku kongoma yi fana swinene ni ya Xinghezi.”—Introduction to Sahidic Coptic.

Hikwalaho, Bibele ya Xicoptic yi ni vumbhoni lebyi tsakisaka bya ndlela leyi Yohane 1:1 a yi twisisiwa ha yona hi nkarhi wolowo. Xana hi byihi vumbhoni bya kona? Bibele ya Xisahidic xa Xicoptic yi vula leswaku Rito i “xikwembu” hi ku angarhela eka xiphemu xo hetelela xa Yohane 1:1. Xisweswo, loko Bibele ya Xicoptic yi hundzuluxeriwa eka Xinghezi xa manguva lawa yi hlayekisa xileswi: “Naswona Rito a a ri xikwembu.” Entiyisweni, vahundzuluxeri volavo va le nkarhini wolowo va swi xiyile leswaku marito ya Yohane lama tsariweke eka Yohane 1:1 a ma nga vuli leswaku Yesu a a fanele a vuriwa Xikwembu xa Matimba Hinkwawo. Rito a a ri xikwembu, ku nga ri Xikwembu xa Matimba Hinkwawo.