Santiago ukat Pedro libronakan aski yatichäwinakapa
Jehová Diosan Arupax jakkiriwa
Santiago ukat Pedro libronakan aski yatichäwinakapa
PENTECOSTÉS 33 maratxa, niya kimsa tunka maraw saraqxatayna, ukhaw Santiagox “Israelan tunka payani tribunakaparu”, mä arunxa, ajllit jilat kullakanakaruw mä carta qillqatayna, jupax Jesusan taykap tuqit jilapänwa (Sant. 1:1). ¿Kunatakis qillqatayna? Chʼullqi iyawsäwinïpxañapataki ukat yantʼanakar saykatasipkakiñapatakiw qillqatayna ukhamat chʼamañtʼañataki. Ukat kunjamsa tama taypin jan waltʼayasiñanakxa askichapxaspa uka iwxtʼanakas uka cartapan utjarakiwa.
Maysa tuqitxa, apóstol Pedrox cristiano jilat kullakanakarux nayrïr cartap qillqarakïnwa, ukxa 64 maran Roma marka apnaqir Nerón sat chachax janïr cristianonakar arknaqañ qalltkäna ukhaw uka carta qillqatayna. Chʼullqi iyawsäwimpi sartasipkakiñapatakiw jupax jilat kullakanakar qillqatayna. Ukat qhiparusti, payïr qillqatapwa apayaraki, ukanxa Diosan Arup istʼapxam sasaw iwxtʼäna ukat Jehová Diosan urupax jakʼankxatapa amtayañatak kunaw qillqarakitayna. Chiqpachansa, jiwasax Santiagon ukat Pedron qillqatanakapatxa askinak yatiqaraksnawa (Heb. 4:12).
IYAWSÄWIMP YATIÑKANKAÑ MAYIPKI UKANAKARUX DIOSAX CHURIWA
“Kusisiñaniwa khititix yantʼanakxa llampʼu chuymampi katuqki ukanakaxa. Uka yantʼar atipjas misturinakasti churäwi katuqapxani mä coronar uñtata” sasaw Santiagox qillqatayna. Jehová Diosaw jan waltʼäwinakar saykatañatakix chʼam churistani, ukampis ukxa iyawsäwimpiw taqi chuym mayiñasa (Sant. 1:5-8, 12).
Taman yatichirinakas iyawsäwini ukat yatiñkankañanïpxarakiñapawa sasaw Santiagox qhanañcharaki. Ukatxa, laxrasax jiskʼakïkchisa, taqpach cuerposaruw qʼañuchaspa sasaw jilatanakar iwxtʼi, ukat kunanakas Diosamp sum apasiñ jan waltʼaykaspa uka tuqinakat qhanañchtʼarakïnwa. Mä cristianotï Diosar yupaychañ tuqit aynachtʼatächixa, kuns lurañapa uka tuqitsa qhanañchtʼarakïnwa (Sant. 3:1, 5, 6; 5:14, 15).
Biblia tuqit jisktʼäwinakar qhanañchäwinaka:
2:13. “Khuyapayasirinakaxa taripäwi urunxa taqi kuna atipjasaw mistupxani” ¿kunatsa Santiagox ukham sispachäna? Kunapachatï Diosax luräwinakasat cuenta maykistani ukhaxa, mayninakar khuyaptʼayasirïtas amtarakini ukat Yuqapan jakäwi luqtasitapxaruw juchanakasat pampachistäni (Rom. 14:12). Ukhamasti, khuyaptʼayasirïñasatak chʼamachasiñax wali askipuniwa.
4:5, MT. Bibliat apstʼata, ¿kuna tʼaqatsa Santiago parlaski? Santiagox janiw akanxa Bibliat apstʼata, mä uñtʼat tʼaqat parlkänti. Jan ukasti, Diosan amuytʼayat uka arunakaxa, inas Génesis 6:5; 8:21; Proverbios 21:10 ukat Gálatas 5:17 tʼaqanakat apstʼatächi.
Yatichäwinaka:
1:14, 15. Jan wali amtanakatwa juchanakax utji. Ukatwa uka jan wali amuyunakatxa jan lupʼiñasäkiti. Jan ukasti, taqi kunatï sumäki ukat aytat luräwinakäki ukanakampiw amuyussa ukat chuymassa phuqantañasa (Fili. 4:8).
2:8, 9. Taqinir jan igualak uñjañaxa, Diosan “jachʼa leyipa” contraw saytʼasi, mä arunxa, munasiñ ley contraw saytʼasi. Ukatwa cristianonakax taqinirus igualak uñjtanxa.
2:14-26. Jiwasaxa, janiw Moisesax katuqkäna uka Leyinakan ‘luräw tuqikisa’ ni cristianjamax kunatï lurañäsaki uka luräwinakarjam sarnaqasakis qhispiyasktanti, jan ukasti Diosar ‘iyawsäwinitas laykuw’ qhispiyastanxa. Ukampisa, janiw Diosar iyawstwa sañasakïkiti, jan ukasti Diosan munañaparjamaw sarnaqañasa (Efe. 2:8, 9; Juan 3:16).
3:13-17. ‘Diosan yatiñapax’ janiw akapach yatiñkankañapjamäkiti, animalanakan amuytʼäwinakjamäkisa ni Supayan amuyunakapjamäkarakisa. Ukhamasti, qurïkaspas ukham Diosan yatiñkankañap thaqhañäni (Pro. 2:1-5).
3:18. “Khitinakatix sumankaña muni” ukanakampiw Diosan Apnaqäwipat suma yatiyäwinakapxa yatiyasiski. Ukatwa, sumankañ muniri ukat llampʼu chuyman jaqïñasaxa, ukat janirakiw khitimpis chʼaxwañasäkiti ni tuqisiñasäkisa.
“WAL SAYTʼASIPXAM IYAWSAÑANAKAMANXA”
Pedrox “jakkir suytʼäwi[nipxtaw], MT” sasaw jilatanakaparux amtayatayna, jupanakax alaxpachan jakapxañapatakiw mä suytʼäwi katuqapxañapäna. Akham sänwa: “Jumanakax ajllit jaqinakäpxtawa, reyir serviri tukuyat sacerdotenakäpxaraktawa” sasa. Kunjamsa taqi chuyma Diosar istʼapxañapäna uk qhanañchtʼasaxa, akham sasaw iwxtʼaraki: “Ukhamasti jumanakax suman sarnaqapxam, khuyapayasipxarakim jumanakkamaxa jilapurjama munasisa, llampʼu chuymanïpxarakim” sasa (1 Ped. 1:3, 4; 2:9; 3:8).
Judionakan yupaychäwip “tukusiñapax jakʼankiwa”, ukatwa Pedrox, akham sas jilat kullakanakar iwxtʼi: “Ukatpï jumanakax wali amuytʼampi sarnaqapxañamaxa, ukhamarak oracionsa jan jaytas lurapxañamaxa” sasa. Ukat saskakiwa: “Wali amuytʼasirïpxam, jankʼakïpxarakim, [...] Supayatakisti wal saytʼasipxam iyawsañanakamanxa” sasa (1 Ped. 4:7; 5:8, 9).
Biblia tuqit jisktʼäwinakar qhanañchäwinaka:
3:20-22. Qhispiyasiñatakixa, ¿bautisasiñax wakiskirïpachati? Bautisasiñax qhispiyasiñatakix wali wakiskirïkchisa, chiqpachansa, ‘Jesucriston jiwatap tuqiw’ qhispiyastanxa. Ukhamasti, khitinakatix bautisasipki ukanakaxa, Jesucriston luqtasïwiparu ukat jaktäwiparuw iyawsapxañapa. Jupasti “Diosan kupïxaparuw quntʼasxi” ukat jakirinakxarusa jiwatanakxarusa chʼamaniwa ukarus iyawsapxarakiñapawa. Ukham iyawsäwinïsa bautisasiñaxa wali askiwa, ukwa kimsaqallqunix ‘uma tuqi qhispiyasipkäna’ uk uñachtʼayi.
4:6. Jiwatanakaruw suma yatiyäwinak yatiyasïna, ¿khitinakänsa uka jiwatanakaxa? Khitinakatï janïr suma yatiyäwi istʼasax ‘luräwinakapana ukhamarak juchanakapan jiwatäsipkäna’, mä arunxa, Diosampi jan sum apasipkäna ukanakäpxänwa (Efe. 2:1). Kunapachatï jupanakax suma yatiyäwinak katuqapxäna ukhaxa, Diosampix sum apasxapxäna.
Yatichäwinaka:
1:7. Iyawsäwisax chʼullqïñapatakixa, yantʼañasawa. Uka kasta iyawsäwinïñaw ‘alma qhispiyistani’ (Heb. 10:39, MT). Ukampisa, iyawsäwisax yantʼatäni ukhaxa, janipuniw atipayasiñasäkiti.
1:10-12. Kuntï Jehová Diosax ajllit cristianonakatakix amtkäna ukxa, angelanakax wal yatiñ munapxäna, nayra profetanakaw uka tuqit qillqawayapxatayna. Ukampisa, Jehová Diosax janïr cristiano tama uttʼayañapkamaxa, janiw uka amtanakapax yatiskänti (Efe. 3:10). Ukhamaxa, angelanakat yatiqasisax ‘Diosan jan amuytʼkay amtanakap’ yatxataskakiñäni (1 Cor. 2:10).
2:21. Jesusjamarakiw Jehová Diosan jachʼakankañap jachʼañchasiñapatakix jiwañkama yanaptʼañasa.
5:6, 7. Jehová Diosarutï llakinakasat yatiyañänixa, jupaw jakäwisan chiqa yupaychäwi nayrar uchañatakix yanaptʼistani ukat janiw jutïr urunakat sinti llakiskañäniti (Mat. 6:33, 34).
JEHOVÁ DIOSAN “JUTAÑAP URUXA AKATJAMATWA JUTANI”
‘Profetanakasti janipuniw kunsa munañanakapatxa parlapkänti, jan ukasti jupanakax Diosar katuyata jaqinakäpxänwa, Dios tuqitarakwa parlapxäna, qullan ajayun amuytʼayata’ sasaw apóstol Pedrox qillqäna. Jiwasatï profecía arunakar istʼañänixa, janiw ‘kʼari yatichirinakasa’ ni yaqha jaqinakas sallqjkistaniti (2 Ped. 1:21; 2:1-3).
Akham sasaw Pedrox qhanañcharaki: “Qhipa urunakanxa Tatitun yänakapat phiskasiri jaqinakaw sartapxani. [...] Ukampis Tatitun jutañap uruxa akatjamatwa jutani, lunthatar uñtata” sasa. Apóstol Pedrox cartap tuktʼayxäñatakixa, Jehová Diosan jutañap uru suytʼapki ukat jankʼakïñap munapki ukanakaruw iwxtʼarakïna (2 Ped. 3:3, 10-12).
Biblia tuqit jisktʼäwinakar qhanañchäwinaka:
1:16-19. ¿Khitis ‘willjta warawaraxa’? ¿Kunapachas qhantʼañatak uñsti, ukat kunjamatsa uk pasatapxa yattanxa? Reyjam uttʼayatäkäna ukkhat aksaruxa, Jesucristowa ‘willjta warawaraxa’ (Apo. 22:16). Jesusax 1914 maranwa Diosan Apnaqäwipan apnaqirjam uttʼayatäxäna ukhaw willjta warawarjam taqi Diosan luratanakapar qhantʼañatakix uñstäna, ukhamata mä machaq uru utjatap uñachtʼayañataki. Moisesampiru ukat Eliasampiru Jesús jakʼan uñstapkäna ukwa Pedrox uñjäna, uka uñstäwisti, kunjamasa Jesusax jachʼañchata ukat reyjam quntʼatäkani ukwa uñachtʼayäna, ukaxa, Diosan profecianakapax chiqäskatapwa uñachtʼayarakïna (Mar. 9:1-3). Jiwasatï uka arunak sum amuytʼañänixa, chuym qhanartayistaniwa ukat willjta warawaran qhantʼañatak uñstatapsa yatirakiñäniwa.
2:4, MT. ¿Kunas ‘manqhapachaxa’ jan ukax “Tártaro, NM” satäkis ukaxa? ¿Kunapachas kutkatasir angelanakax manqhapachar jaquntatäpxäna? Manqhapachax janiw mä lugaräkiti, jan ukasti kunjamansa ñanqha angelanakax jikxatasipxi ukawa, jupanakax Diosan amtanakapatxa janiw yatxapxiti, mä chʼamak manqharu jistʼantatäpkaspasa ukhamäpxiwa, janiw jaqinakax ukhaman jikxatasipkaspati. Khiti angelanakatï ukhaman jikxatasipxi ukanakaxa, jutïritakix janiw kuna suytʼäwinïpkisa. Noé chachax jakkäna uka tiempon Diosar kutkatasiri angelanakaw ukhaman jikxatasipxi, ukat jupanakax tʼunjatäpxañapkamaw ukham jikxatasipxani.
3:17. ¿Kunsa cristianonakax yatxapxäna? Kuntï jutïrin paskäni ukwa Pedrosa Biblia qillqir yaqha jaqinakas yatxapxäna, uka tuqitwa jupax akan parlaskäna. Ukampisa, kuntï jutïrin paskani ukxa, nayrïr cristianonakax janiw phuqatpacha yatipkänti.
Yatichäwinaka:
1:2, 5-7. Jiwasatï iyawsäwinïñataki, aguantañataki ukat Dios chuyma sarnaqañataki chʼamachasiñänixa, janiw Diosar ukat Jesucristoruk sum uñtʼkañäniti, jan ukasti janiw ‘jayrasipkañäniti, janiw jan achunakanïpkarakiñäniti’ (2 Ped. 1:8, MT).
1:12-15. ‘Chiqa arunakan suma saytʼatäñatakixa’ sapa kutiw Biblian kamachinakap amtayatäñasax wakisi. Ukatwa Bibliat yatxatañasa sapüru Biblia liyiñasa ukat tantachäwinakar sarañasa wali wakiskirixa.
2:2. Jehová Diosan sutipat ukat markapat jan walinak jan parlapxañapatakixa, sum amuytʼasisaw sarnaqapxañasa (Rom. 2:24).
2:4-9. Kuntï Jehová Diosax nayra tiemponakan lurkäna ukxa, uñachtʼayistuw ‘wawanakapar jan walinakat qhispiyirïtapa, ukhamarak jan wali jaqinakarux taripäwi urutak imirïtapsa, mutuyatäpxañapataki’.
2:10-13, MT. “Jilïrinak[asa]”, mä arunxa, irpir chuymaninakasa juchararatap laykux pantjasipkchisa, janiw jupanakat jan walinak parlañasäkiti (Heb. 13:7, 17).
3:2-4, 12, MT. ‘Qullan profetanakana satäkänsa uka arunakat amtasipxañani, ukhamaraki Qhispiyir Tatitusan iwxapat’ amuyasiñäni ukhaxa, Jehová Diosan jutañap urup jakʼankxatapxa janiw armaskañäniti.
3:11-14. Khitinakatï Jehová Diosan jutañap uru suyasktan ukanakaxa 1) qʼuma sarnaqañasawa, ukhamaraki jañchi tuqitsa amuyusansa lupʼiwisansa ukat Diosar yupaychañ tuqitsa qʼumäñasawa 2) Diosan Apnaqäwipat yatiyir sarasasa ukat Jesusan arkirip tukuñapatak yanaptʼasasa “Dios chuymañasa[wa], MT” 3) ‘jan juchanïñatakixa’, mä arunxa, aka ñanqhapachax jakäwisar jan qʼañuchañapatakix wal chʼamachasiñasawa; 4) luratanakasax wali askïñapapuniwa ukhamat “jan juchani ni kuna qʼañunsa” jakañataki, ukat 5) Diosampisa jilat kullakanakasampisa ukat yaqha jaqinakampisa sumankañasawa.