Mambu Mamfunu ma Nkand’a Yakobo ye mia Petelo
Diambu dia Yave Diamoyo
Mambu Mamfunu ma Nkand’a Yakobo ye mia Petelo
VIOKA tezo kia 30 ma mvu, tuka lumbu kia Pentikosti ya mvu 33 wa Tandu Kieto, Yakobo wa nlongoki, wa mbunzi a Yesu, wasoneka nkanda kwa “makanda kumi ye zole” ma Isaele ya mwanda. (Yak. 1:1) Ekani diandi i kubakasakesa basikila muna lukwikilu yo songa luzindalalu muna ntangw’ampasi. Wabavana mpe malongi mu singika e mambu mabwa muna nkutakani.
Vava babangikwa kwa Nero wa Ntinu a Roma muna mvu a 64 wa Tandu Kieto, Petelo wa ntumwa wasoneka nkand’andi antete kw’Akristu, wabakasakesa basikila muna lukwikilu. I bosi, Petelo wasoneka nkand’andi wezole una kakasakesela mpangi zandi Akristu mu sia e sungididi muna Diambu dia Nzambi yo kubalukisa mu kuma kia ngiz’a lumbu kia Yave. Kieleka, tulenda baka nluta muna toma badika e nsangu zasonama muna nkand’a Yakobo ye mia Petelo.—Ayib. 4:12.
NZAMBI OVANANGA NGANGU KW’AWANA ‘BELOMBELANGA KUNA LUKWIKILU’
Yakobo wasoneka vo: “Nkwa nsambu o muntu ozizidilanga umpukumuni: kadi vo ofwaneso, tambula ketambul’e kolow’a moyo.” Kuna kw’awana ‘belombela kuna lukwikilu,’ Yave okubavana ngangu bavwidi o mfunu mu zizidila e mpasi.—Yak. 1:5-8, 12.
Lukwikilu ye ngangu mfunu mpe zina kw’awana bekitukanga “alongi” muna nkutakani. Una kayikila lubini nze “kîkwa kiandwelo” kina kilenda ‘safula to kiamvimba,’ Yakobo walukisa mu kuma kia fu ya nza ilenda fwasa e ngwizani a muntu yo Nzambi. Wasonga mpe dina kafwete vanga o muntu una ye kimbevo kia mwanda mu sasuka.—Yak. 3:1, 5, 6; 5:14, 15.
Mvutu za Yuvu ya Nkand’a Nzambi:
2:13—Aweyi e ‘nkenda zikusanina muna mfundisa’? Vava tufundiswanga kwa Nzambi, okutufwilanga e nkenda mun’owu wa nkenda tufwilanga akaka yo kutuloloka muna kimenga kia lukulu kia Mwan’andi. (Roma 14:12) Kiaki i kuma tufwete zolelanga songa e nkenda muna zingu kieto.
4:5—Yakobo nkia sono kayika ovava? Yakobo kayika sono kia sikididi ko. Kansi, e mvovo miami miavumunwinwa ngwizani mina ye sono kia Etuku 6:5; 8:21; Ngana 21:10; ye Ngalatia 5:17.
5:20—Nkia mwanda yovo moyo kevuluza “ndion’ovilula nsumuki muna ntungian’andi a nzila”? O Nkristu ovilwidi muntu muna nzila zambi, ovuluzanga moyo a muntu ndioyo ovilukidi ntima muna lufwasu lwa mvu ya mvu. Ndion’osadisanga nsumuki mu mpila yayi ‘ofukanga mpe mbidi a masumu [ma muntu ndioyo].’
Elongi kwa Yeto:
1:14, 15. Mu makani mambi diyantikilanga esumu. Muna kuma kiaki, tufwete vengomonanga makani mambi muna ntima. Diambote ‘twabadikanga’ mambu mevangamesanga yo zadisa mo muna ngindu ye ntima mieto.—Fili. 4:8.
2:8, 9. O ‘swaswanisa wantu’ ke kuna ngwizani ko ye “nsiku akintinu” wa zola. Muna kuma kiaki, Akristu akieleka ke beswaswanisanga wantu ko.
2:14-26. ‘Mu lukwikilu tuvuluzilwa, ke mu mavangu ko’ ma Nsiku a Mose yovo mu mavangu meto ma Kikristu. Mayingi mevavwanga mu kala ye lukwikilu ke kwikila kaka mu Nzambi ko. (Ef. 2:8, 9; Yoa. 3:16) Tufwete lo songela muna mavangu mambote.
3:13-17. “Ngangu zina vo za ntandu” zisundidi ezi ‘za nza, za wuntu, za unkwiya.’ Tufwete ‘vavanga e ngangu za Nzambi nze tusalu twaswekama.’—Nga. 2:1-5.
3:18. E mbongo a nsangu zambote za Kintinu ifwete ‘kuninwanga muna ungudi mun’awana bevangang’o ungudi.’ Diambote twakalanga avangi a ungudi, ke akwa lulendo ko yovo azodi a ntatani.
‘TUSIKILA MUNA LUKWIKILU’
Petelo wasungamesa mpangi zandi minkwikizi ‘e vuvu kiamoyo’ ki’evwa diau kun’ezulu. Petelo wabavovesa vo: “Nu mbandu asolwa, nu mfumu za nganga, nu zula kiavauka.” Vava kabavana luludiku mu kuma kia lusakalalu, wakasakesa awonso mu ‘kala yo ntima mosi, akwa ngyambani muna mpasi yo wete, ye nzolani a ungudi, yo walakazi, yo lusakalalu lua ntima.’—1 Pet. 1:3, 4; 2:9; 3:8.
Wau vo e ‘nsukilu a lekwa yawonso [ya tandu ki’Ayuda] yafinama,’ Petelo walukisa mpangi zandi mu ‘kala ye volo, yo lungalala yamu sambu.’ Wabavovesa vo: “Nulungalala, nuyingila. . . . Nunsia [Satana] e kitantu, nusikila muna lukwikilu.”—1 Pet. 4:7; 5:8, 9.
Mvutu za Yuvu ya Nkand’a Nzambi:
3:20-22—E luvubu aweyi lukutuvuluzilanga? Luvubu, dimosi muna mambu mevavwanga kw’awana bazolele vuluka. Kansi, luvubu lwankatu ke lulendi kutuvuluza ko. “Muna lufuluku lua Yesu Kristu” kaka i tulenda vulukila. Awana bazolele vubwa bafwete kwikila vo bevuluka wau vo Yesu wafwa se kimenga, wafulwa ye “wina vana koko kwalunene kwa Nzambi” yo vewa wisa muna ana bena moyo ye awana afwa. Luvubu lutukanga muna lukwikilu lwalu lutezaneswanga ye ‘nana dia wantu diavuluzwa muna maza.’
4:6—Aki nani i “mafwa” mana ‘masamunwinw’e nsangu zambote’? I awana ‘bafwa muna makuzuka yo masumu mau’ yovo ana bakala bafwa muna mwanda una ke bawidi e nsangu zambote ko. (Ef. 2:1) Kansi, vava bakwikila muna nsangu zambote, bayantika ‘zinga’ muna mwanda.
Elongi kwa Yeto:
1:7. Muna songa vo lukwikilu lweto lwasikila, lufwete tontwa. Lukwikilu lwa mpila yayi lulenda ‘vuluza moyo.’ (Ayib. 10:39) Ka tufwete vutuka manima ko vava lukwikilu lweto lutontwanga.
1:10-12. Ambasi bekengelelanga yo vava bakula mambu masina ma Nzambi mana basoneka angunza kuna nz’ankulu mu kuma kia nkutakani y’Akristu akuswa. Kansi, mambu mama masengomonwa kaka vava Yave kayantika mo zayisa muna nkutakani. (Ef. 3:10) Tufwete tanginina ambasi yo sia e ngolo mu satulula mambu “masina ma Nzambi.”—1 Kor. 2:10.
2:21. Muna tanginina Yesu Kristu wa Mbandu eto, tufwete tambulwila mona e mpasi kana nkutu fwa mu kuma kia kimfumu kia Yave.
5:6, 7. Avo tuvene o nteleko eto a moyo kwa Yave, okutusadisa mu sia nsambila aludi va fulu kiantete muna zingu kieto, ke mu tokana kwayingi ko mu kuma kia lumbu kia mbazi.—Mat. 6:33, 34.
‘LUMBU KIA YAVE KWIZA KIKWIZA’
Petelo wasoneka vo: “Ke diambu diasakukila muna luzolo lua muntu ko: kansi o wantu bavovela muna Nzambi, e mpoveswa bavoveswa kwa mwand’avelela.” O toma sia sungididi muna diambu diasakuka kulenda kututanina twalembi landa “alongi aluvunu” ye wantu ambi.—2 Pet. 1:21; 2:1-3.
Petelo walukisa vo: “Muna lumbu yambaninu mukwiz’akwa nsokela ye nsokela.” Kansi, e ‘lumbu kia Yave, nga mwivi i kikwizila.’ Petelo wafokola o nkand’andi muna vana lulukisu kw’awana ‘besiang’e vuvu yo vingila ngiz’a lumbu kia Nzambi.’—2 Pet. 3:3, 10-12.
Mvutu za Yuvu ya Nkand’a Nzambi:
1:19—Nani i “ntetembw’ankielelo” ye nkia ntangwa yasengomoka? Aweyi tuzayidi wo vo ediadi diavangama? E “ntetembw’ankielelo” i Yesu Kristu vava kakituka se Ntinu a Kintinu kia Nzambi. (Lus. 22:16) Muna mvu wa 1914, Yesu wasengomoka muna nsema wawonso nze Masia wa Ntinu yo yantika lumbu kiampa. E mona-meso kia nkituka kiasonga o nkembo kevwa Yesu vava keyala se Ntinu yo songa e ziku kia diambu diasakuka dia Nzambi. O sia sungididi muna diambu diadi dikiesesanga ntim’eto yo bakula vo Ntetembw’ankielelo yasengomoka.
2:4—Nki i “Bilungi” yovo ‘wulu diansini’? Nkia ntangwa mbasi zakolami zatubwa mo? O mvovo wa Kingerekia wasekolwa vo “Bilungi” muna sono kiaki, una ye nsasa vo ‘wulu diansini.’ E wulu diadi diansini i pelezo ina isiwanga kaka e vangwa ya mianda. I nkal’a tombe kia mwanda, lembi zaya diaka makani ma Nzambi. Awana bena mu wulu diadi ke bena ye vuvu kia kusentu ko. Nzambi watuba mbasi zakolami mu wulu diadi muna lumbu ya Noa. Bekala kaka muna tombe kiaki yavana befwaswa.
3:17—O Petelo adieyi kazola vova muna mvovo wa ‘mambu mateka zaywa’? O zayi kayika o Petelo, wa mambu mebwa kuna sentu una kavewa kwa Nzambi kumosi ye asoneki akaka a Nkand’a Nzambi. O zayi wau ke zayi wakondwa nsuka ko kadi Akristu a tandu kiantete ke bazaya mawonso ko mu kuma kia kusentu. Zayi wafwana kaka bakala wau wa mambu bavingilanga.
Elongi kwa Yeto:
1:2, 5-7. Vana ntandu a wokesa “luzayilu lua Nzambi y’olu lua Yesu,” o sia ngolo mu yima fu nze lukwikilu, luzindalalu, yo vumi wa Nzambi dilenda mpe kutusadisa mu lembi kala yo wolo yo lembi yima e mbongo mu kuma kia zayi wau.—2 Pet. 1:8.
1:12-15. Muna ‘sikila muna ludi,’ susumunwa tuvwang’o mfunu muna tukutakanu, mun’elongi dia yeto kibeni ye mu tanganga Nkand’a Nzambi.
2:2. Tufwete kuyikeba kimana mavangu meto malembi twasa luvezo muna nkumbu a Yave ye nkubik’andi.—Roma 2:24.
2:4-9. Mu kuma kia mana kavanga kuna nz’ankulu, tulenda kala ye ziku vo “Mfumu [Yave] ozeye e mpuluza kevuluz’awana bekumvumina muna umpukumuni, yo lund’avilwa muna tumbu, yamuna lumbu kia fundiswa.”
2:10-13. Kana una vo ezak’e ntangwa ‘akwa zitu,’ i sia vo, akuluntu Akristu bevanganga o vilwa yovo mpilakanu, ka tufwete kubayika ngyik’ambi ko.—Ayib. 13:7, 17.
3:2-4, 12. O siang’e sungididi muna “mvovo miateka vovwa kwa ngunza zavauka, yo nkanikinu a Mfumu wa Mvuluzi” dilenda kutusadisa mu sungamena e lumbu kia Yave eki kifinamanga.
3:11-14. Wau ‘tusiang’e vuvu yo vingila ngiz’a lumbu kia Yave,’ tufwete (1) ‘kala nkal’avauka,’ i sia vo kala wavelela muna nitu, nyindu ye muna mwanda; (2) songa mavangu ma “vumina Nzambi,” nze samun’e nsangu za Kintinu ye kitula wantu se alongoki; (3) ‘kondw’ekeya’ muna mavangu meto, i sia vo, lembi safulwa kwa nza; (4) ‘kondwa lusembo,’ i sia vo, vangila mawonso muna ntima mosi; yo (5) kala ‘kuna luvuvamu,’ i sia vo, luvuvamu yo Nzambi, ye mpangi zeto z’Akristu yo wantu akaka.