Se Uwụtn̄kpọ Mary Ekemede Ndikpep Nnyịn

Nte akanam ibuot oyon̄ fi aban̄a mme mfịna m̀mê utom oro mûkodorike enyịn? Ndi emesikpa mba ke ntak edin̄wana kpukpru usen nyom se ẹdade ubọk ẹka inua? Ekeme ndidi afo esịne ke otu ata ediwak owo oro ẹkopde editịmede esịt ye ndịk sia ẹkenyenede ndifehe n̄kpọn̄ edem mmọ. Ndien anie ke otu nnyịn akanam mîfụhọke inyụn̄ inen̄ede ibiak enye ke ntak emi owo esie akpade?

NDI ama ọfiọk ke Mary eka Jesus ama osobo kpukpru emi? Akan oro, enye ama akan mmọ uforo uforo! Nso ke ikeme ndikpep nto uwụtn̄kpọ esie?

Edi akpanikọ ke ẹdiọn̄ọ Mary ke ofụri ererimbot. Ndien emi ikpaha nnyịn idem koro enye ama enyene san̄asan̄a ifet ke ndisu mme uduak Abasi. Akan oro, ata ediwak owo ẹtuak ibuot ẹnọ Mary. Ufọkabasi Catholic ẹtuak ibuot ẹnọ enye nte edima Eka ye nte owo emi ekenịmde uwụtn̄kpọ mbuọtidem, idotenyịn, ye ntatubọk. Ẹkpep ediwak owo ke Mary edi esịne-ufọt Abasi ye owo, emi ekemede ndikpe Abasi ubọk ke ibuot nnyịn.

Afo ese eka Jesus didie? Ndien ke akam edide akpan n̄kpọ akan, Abasi ese enye didie?

San̄asan̄a Utom

Mary emi ekedide eyen Heli okoto esien Judah ke Israel. Akpa ini oro ẹsiakde enyịn̄ esie ke Bible enyene n̄kpọ ndinam ye n̄wọrọnda n̄kpọntịbe. Angel ama edi edise enye onyụn̄ ọdọhọ ete: “Mmọkọm fi, afo emi ẹfọnde akwa mfọn, Jehovah odu ye afo.” Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ, ikọ emi ama etịmerede Mary esịt onyụn̄ anam enye “ọtọn̄ọ ndikere se orụk ekọm emi ọkpọwọrọde.” Do ke angel ọkọdọhọ enye ke ẹmek enye ndinam akwa utom, oro edi, ediyomo, ediman, ye edibọk Eyen Abasi.—Luke 1:26-33.

Nso akwa utom ke ẹkenọ n̄kaiferi emi mîdọhọ ndọ ntem! Enye akanam n̄kpọ didie? Anaedi Mary ama ekere m̀mê anie edinịm imọ ke akpanikọ. Okûdi idịbi emi ayanam Joseph emi okoyomde ndidọ imọ imaha imọ aba; mîdịghe okûdi idịbi emi eyesuene imọ? (Deuteronomy 22:20-24) Enye ikemen̄eke ndibọ akwa utom emi.

Akwa mbuọtidem Mary ama anam enye anam uduak Jehovah Abasi esie. Enye ama enen̄ede enịm ke Abasi eyese aban̄a imọ. Ntem, enye ama ọdọhọ ete: “Sese! Ofụn an̄wan Jehovah! Akpakam osu ọnọ mi nte uyo fo edide.” Mary ama enyịme ndinam ọkpọsọn̄ utom emi Abasi ọkọnọde enye mi sia enye akadade utom emi nte akwa ifet ndinam n̄kpọ Abasi.—Luke 1:38.

Ke ini Mary ọkọdọhọde Joseph ke imọ imoyomo, Joseph ama aduak ndibiat  ediomi ndọ oro mmọ ẹkenamde. Anaedi mmọ mbiba ẹma ẹnen̄ede ẹkop editịmede esịt. Bible isianke nnyịn m̀mê editịmede esịt emi ekebịghi adan̄a didie. Nte ededi, anaedi esịt ama enen̄ede osụhọ Joseph ye Mary ke ini angel Jehovah okosobode ye Joseph. Angel oro ama etịn̄ nte ndyọ ndyọ idịbi Mary akasan̄ade onyụn̄ ọdọhọ Joseph ada Mary n̄wan esie ọnyọn̄ ufọk.—Matthew 1:19-24.

Mme Ini Afanikọn̄

Mfịn, ediwak iban idịbi ẹsida ediwak ọfiọn̄ ẹtịm idem ẹbet eyen oro edimanade, ndien ekeme ndidi Mary ama etịm idem n̄ko. Akpa eyen esie ekedi oro. Edi mme n̄kpọntịbe oro owo mîkodorike enyịn ẹma ẹtịmerede ndutịm oro enye akanamde. Caesar Augustus ama owụk ete ẹbat owo, emi okoyomde kpukpru owo ẹka obio emana mmọ man ẹbat mmọ do. Ntre, Joseph ama ada Mary emi akasan̄ade ye idịbi ọfiọn̄ usụkkiet aka isan̄ oro okoyomde usụn̄ ke n̄kpọ nte kilomita 150, ndien etie nte mmọ ẹkesan̄a ke enan̄-mbiomo! Mme owo ẹkeyọyọhọ Bethlehem, Mary onyụn̄ oyom ebiet ndiman eyen, edi ufọk ufene ekedi n̄kukụre ebiet oro okodude. Anaedi ama enen̄ede ọsọn̄ Mary ndiman eyen ke ufọk ufene. Eyedi enye ama okop bụt ye ndịk.

Ke utọ idiọk idaha oro, Mary ama ọbọn̄ akam ọnọ Jehovah, ọbuọt idem ke enye eyese aban̄a imọ ye eyen imọ. Ekem, mme ekpemerọn̄ ẹma ẹdi, ẹnen̄ede ẹyom ndikụt eyen emi. Mmọ ẹma ẹdọhọ ke mme angel ẹkekot eyen emi “Andinyan̄a, emi edide Christ Ọbọn̄.” Ekem N̄wed Abasi ọdọhọ ete: “Mary omụm kpukpru ikọ emi akama, esịm ubiere ke esịt esie.” Enye ama etie ekere ikọ emi onyụn̄ ayak ikọ emi ọsọn̄ọ enye idem.—Luke 2:11, 16-19.

 Nso kaban̄a nnyịn? Ekeme ndidi imesisobo mfịna. N̄ko-n̄ko, Bible owụt ke “ini ye unọmọ” ẹkeme nditịbe nnọ kpukpru nnyịn, onyụn̄ anam isobo kpukpru orụk nsọn̄ọn̄kpọ ye mme mfịna. (Ecclesiastes 9:11) Edieke oro etịbede, nte imesiyat esịt, inyụn̄ iduọhọ Abasi? Nte ikpọfọnke ikpebe Mary inyụn̄ isan̄a ikpere Jehovah Abasi ebe ke ndikpep Ikọ esie, kpa Bible, nnyụn̄ ntie n̄kere se ikpepde? Ndinam ntre eyenen̄ede an̄wam nnyịn iyọ mme idomo.

Edi Ubuene Onyụn̄ Efehe Ọkpọn̄ Obio

Mary ama osobo mme mfịna en̄wen—emi esịnede unana ye edifehe ke mbuari n̄kpọn̄ obio emana esie. Ndi akanam omosobo mme utọ mfịna oro? Ntọt kiet ọdọhọ ke “mbahade iba ke ibat owo oro ẹdude ke ererimbot, oro edi, n̄kpọ nte biliọn owo ita—ẹda se isụhọrede ikan dollar iba ẹdu uwem ke usen,” ye nte ke ata ediwak owo efen efen ke ẹn̄wan̄wana ẹyom se ẹdade ẹdu uwem, okposụkedi emi ẹdụn̄de ke inua-okot idụt uforo. Nso kaban̄a fi? Nte ndin̄wana kpukpru usen nyom udia, ọfọn̄, ye itie udakibuot nnọ ubon fo, esinam fi akpa mba, onyụn̄ akan fi ubọk ndusụk ini?

Bible owụt ke Joseph ye Mary ikenyeneke n̄kpọ. Isan̄a didie ifiọk emi? Kiet ke otu n̄kpọ oro mme Gospel—Matthew, Mark, Luke, ye John—ẹyararede ẹban̄a ebe ye n̄wan emi edi ke usen 40 ke Mary ama akaman eyen, enye ye Joseph ẹma ẹka temple ndiwa uwa nte ibet eketemede—ẹda “mbomon̄kuku iba m̀mê nditọ ibiom iba” * ẹka. (Luke 2:22-24) Ẹkenyịme mbon oro ẹkenen̄erede ẹbuene, oro mîkenyeneke ukeme ndinọ ekpri okukịm erọn̄, ẹnọ mbomon̄kuku iba m̀mê nditọ ibiom iba. Ntem, etie nte ama enen̄ede ọsọn̄ Joseph ye Mary ndinyene se ẹdade ubọk ẹka inua. Kpa ye oro, mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹnyene ima ke ubon mmọ. Edi akpanikọ ke n̄kpọ Abasi ekedi akpa n̄kpọ ke uwem mmọ.—Deuteronomy 6:6, 7.

Ikebịghike ke Jesus ama akamana, uwem Mary ama afiak enen̄ede okpụhọde. Angel ama ọdọhọ Joseph ada ubon esie efehe aka Egypt. (Matthew 2:13-15) Ọyọhọ ikaba emi Mary ekenyenede ndikpọn̄ edem mmọ ekedi oro, edi isan̄ enye emi, enye ekenyene ndika esenidụt. Akwa obio mme Jew ama odu ke Egypt, ntre ekeme ndidi Joseph ye Mary ẹkedụn̄ ye nditọ edem mmọ. Kpa ye oro, ndidụn̄ ke esenidụt ekeme ndisọn̄ onyụn̄ oyon̄ owo ibuot. Nte afo esịne ke otu ata ediwak owo oro ẹkpọn̄de obio emana mmọ, eyedi ẹkpọn̄ ke ufọn nditọ mmọ m̀mê man ẹbọhọ mfịna? Edieke edide ntre, ndusụk nsọn̄ọn̄kpọ oro Mary okosobode ke Egypt ẹkeme ndin̄wan̄a fi.

N̄wandọ ye Eka Oro Ekesịnde Ifịk ke N̄kpọ Abasi

Ke ẹsiode mbụk oro aban̄ade emana ye ini uyen Jesus ẹfep, owo inen̄ekede itịn̄ n̄kpọ iban̄a Mary ke mme Gospel. Edi imọfiọk ke Joseph ye Mary ẹma ẹnyene ke nsụhọde n̄kaha nditọ itiokiet ẹdian Jesus. Emi ekeme ndikpa fi idem. Edi kere ban̄a se mme Gospel ẹtịn̄de.

Joseph ama enen̄ede okpono akwa ifet oro Mary ekenyenede ndiman Eyen Abasi. Ntem, Joseph ikọfiọkke enye mbemiso Jesus akamanade. Matthew 1:25 ọdọhọ ke Joseph “ikenyeneke ebuana idan̄ ye n̄wan esie tutu enye aman eyeneren.” Ikọ oro “tutu” ke ufan̄ikọ emi owụt ke Jesus ama akamana ke Joseph ye Mary ẹma ẹsinam ima nte ebe ye n̄wan ẹkam ẹsinamde. Mbụk Gospel ọdọhọ ke Mary ama  aman nditọ ọnọ Joseph, iren ye iban. Nditọeka Jesus ẹkedi James, Joseph, Simon, ye Judas. Mary ama aman ke nsụhọde n̄kaha nditọiban iba. (Matthew 13:55,56) Nte ededi, Joseph okobon nditọ emi. *

Mary ekedi owo emi amade n̄kpọ Abasi. Okposụkedi emi Ibet mîkọdọhọke iban ẹsitiene ẹka usọrọ Passover, Mary ama esitiene Joseph kpukpru isua aka usọrọ oro ke Jerusalem. (Luke 2:41) Isan̄ oro ekedi n̄kpọ nte kilomita 300 ke uka ye unyọn̄ kpukpru isua—ye ubon emi mme owo ẹkekade-ka iso ndiwak! Edi isan̄ emi ama esinam ubon mmọ ẹnen̄ede ẹkop inemesịt.

Ediwak iban mfịn ẹkpebe eti uwụtn̄kpọ Mary. Mmọ ẹnam utom ọkpọsọn̄ ye ke ufọn mbon en̄wen man ẹnam se N̄wed Abasi etemede mmọ. Iban ufọkndọ emi ẹsịnde ifịk ẹnam n̄kpọ Abasi ẹsiwak ndinyene ime, ndiyọ n̄kpọ, nnyụn̄ nsụhọrede idem. Mmọ nditi edu Mary an̄wam mmọ ẹkere ẹban̄a mme n̄kpọ Abasi mbemiso ẹkerede ẹban̄a inemesịt mmọ. Mmọ ẹfiọk, kpa nte Mary ọkọfiọkde, ke ndituak ibuot nnọ Abasi ọtọkiet ye ebe ye nditọ mmọ esisọn̄ọ mbọbọ ubon onyụn̄ anam ubon ẹdiana kiet.

Isan̄ kiet, ke ini Joseph ye Mary ẹkenyọn̄ọde usọrọ ke Jerusalem—eyedi mmọ ẹma ẹnyene ediwak nditọ idahaemi—mmọ ikekwe Jesus emi ekedide isua 12. Nte emekeme ndifiọk nte eketiede Mary ke idem ke usen ita oro enye akasuande enyịn idat idat oyom eyen esie? Ke akpatre, ke ini Joseph ye Mary ẹkekụtde Jesus ke temple, enye ọkọdọhọ ete:  “Nte mbufo ikọfiọkke ite nnyene ndidu ke ufọk Ete mi?” Nte mbụk oro ọdọhọde, Mary ọtọn̄ọ ntak “etịm omụm kpukpru ikọ emi akama ke esịt esie.” Emi edi n̄kpọ en̄wen emi owụtde ke Mary ama enen̄ede ama n̄kpọ Abasi. Enye ama enen̄ede etie ekere kpukpru n̄kpọ oro ẹketịbede ke uwem Jesus. Ke ediwak isua ẹma ẹkebe, eyedi enye ama esiti onyụn̄ etịn̄ mme n̄kpọ emi ọkọrọ ye mme n̄kpọ oro ẹketịbede ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ uwem Jesus ọnọ mbon oro ẹkewetde Gospel.—Luke 2:41-52.

Ndiyọ Ndutụhọ ye Nnanenyịn

Nso iketịbe inọ Joseph ebeeka Jesus? Owo itịn̄ke aba n̄kpọ iban̄a Joseph ke Gospel ke ẹma ẹketịn̄ ẹban̄a enye ke n̄kpọntịbe kiet oro ke ini uyen Jesus. Emi anam ndusụk owo ẹdọhọ ke Joseph ama akpa mbemiso Jesus ọkọtọn̄ọde utom ukwọrọikọ esie. * Se ededi oro eketịbede, etie nte Mary ekedi ebeakpa etisịm utịt ini ukwọrọikọ Jesus. Ke ini emi Jesus okoyomde ndikpa, enye ọkọdọhọ apostle John ese aban̄a eka esie. (John 19:26, 27) Eyedi Jesus ikpọkọdọhọke John ese aban̄a enye edieke Joseph okpokodude uwem.

Joseph ye Mary ẹma ẹsobo ekese n̄kpọ ọtọkiet! Mme angel ẹma ẹdise mmọ, mmọ ẹma ẹfehe ẹbọhọ akara ukara ufịk, ẹkpụhọ ebietidụn̄ mmọ ediwak ini, ẹnyụn̄ ẹbọk akamba ubon. Anaedi mmọ ẹma ẹsiwak nditie ke mbubịteyo ntịn̄ ikọ mban̄a Jesus, ẹkere se enye edisobode ke ini iso, ẹkere m̀mê mmimọ imọnọ enye ukpep inyụn̄ itịm enye idem nte odotde? Edi ke mbuari, Mary edidi ikpọn̄.

Ndi nsan̄a ndọ fo akpa? Ndi n̄kpa oro ke ababiak fi onyụn̄ anam okop ndobo, idem ke ediwak isua ẹma ẹkebe? Imenen̄ede inịm ke Mary ama okop nsọn̄esịt ke mbuọtidem oro enye ekenyenede ye ke enye ndikọfiọk ke mme akpan̄kpa ẹyeset. * (John 5:28, 29) Edi ndọn̄esịt oro iketreke mme mfịna oro enye okosobode. Ukem nte mme eka oro ẹbọkde nditọ ikpọn̄ mfịn, ama ọsọn̄ Mary ndibọk nditọ esie ikpọn̄, ebe ikodụhe ndin̄wam.

 Owụt ifiọk ndikere ke Jesus ama akabade edi andise n̄kpọ mban̄a ubon ke Joseph ama akakpa. Nte nditọeka Jesus ẹkekọride ẹkponi, mmọ ẹma ẹtiene ẹnam udeme mmọ ke ubon. Ke ini Jesus ekedide “n̄kpọ nte isua edịp-ye-duop,” enye ama ọkpọn̄ ufọk onyụn̄ ọtọn̄ọ utom ukwọrọikọ esie. (Luke 3:23) Ata ediwak ete ye eka ẹsikop inemesịt ye mfụhọ ke ini eyen mmọ oro okponde ama ọkpọn̄de ufọk. Ẹsinen̄ede ẹda ini, ukeme, ye ima ẹbọk nditọ tutu emi esinam ubon mmọ ẹkop ndobo ke anyan ini ke ini mmọ ẹkpọn̄de ufọk. Ndi eyen fo ekededi ọkpọn̄ ufọk man ebịne mme utịtmbuba esie? Ndi oro adat fi esịt, edi ndi esidọn̄ fi ndusụk ini nte enye okpodude ekpere fi? Ntre emekeme ndifiọk nte eketiede Mary ke idem ke ini Jesus ọkọkpọn̄de ufọk.

Mme Idomo Oro Mary Mîkodorike Enyịn

Etie nte Mary ikedehedei idori enyịn ndisobo idomo efen emi enye okosobode. Ke ini Jesus ọkọkwọrọde ikọ, ediwak owo ẹma ẹtiene enye—edi nditọeka esie iketieneke enye. N̄wed Abasi ọdọhọ ete: “Ke akpanikọ, nditọeka esie iren ikọbuọtke idem ye enye.” (John 7:5) Ekeme ndidi Mary ama etịn̄ ọnọ mmọ se angel akasiande enye—nte ke Jesus ekedi “Eyen Abasi.” (Luke 1:35) Edi James, Joseph, Simon, ye Judas, ẹkenyụn̄ ẹda Jesus nte akpaneka mmọ. Ntre, Mary okodu ke ubon oro ẹkenyenede nsio nsio ido ukpono.

Ndi idem ama emem Mary tutu etre ukeme oro enye ekesịnde ndikpụhọ ekikere nditọ esie? Baba! Isan̄ kiet, ke ini Jesus ọkọkwọrọde ikọ ke Galilee, enye ama aka ufọk kiet ndidia udia, ndien otuowo ẹma ẹdisop idem ọtọkiet man ẹkop se enye editịn̄de. Ndi ọmọfiọk mbon oro ẹkedude ke an̄wa ẹyom ndikụt enye? Mary ye nditọeka Jesus. Ntre, ke ini Jesus ọkọkwọrọde ikọ ke mbọhọ ufọk mmọ, Mary ama etiene enye, eyedi ada nditọ esie eken adian idem ye idotenyịn ke mmọ ẹkeme ndikpụhọde ekikere oro mmọ ẹkenyenede ẹban̄a enye.—Matthew 12:46, 47.

Ekeme ndidi afo n̄ko ke odomo nditiene Jesus ke adan̄aemi mbonubon mbufo mîyomke nditiene fi nnam ntre. Kûkpa mba, kûnyụn̄ utre ndisịn udọn̄ nnọ mmọ ẹtiene Jesus! Ukem nte Mary, ediwak owo mfịn ẹsịn udọn̄ ẹnọ mbonubon mmọ ke ime ke ediwak isua mbemiso mmọ ẹnamde ata ukpụhọde. Abasi enen̄ede ama utọ ime oro, edide mmọ ẹnam n̄kpọ ẹban̄a se etịn̄de m̀mê inamke.—1 Peter 3:1, 2.

 Akakan Idomo

N̄wed Abasi owụt ke etie nte akpatre idomo emi Mary okosobode okobụn̄ enye esịt akan. Enye ama ada ese nte edima eyen esie, emi ikọt esie ẹkesịnde, akpade ke ama okokop ọkpọsọn̄ ubiak. Ẹdọhọ ke n̄kpa eyen edi “akakan n̄kpa,” ye “n̄kpa oro abiakde owo akan,” edide eyen oro edi ekpri m̀mê akwa owo. Kpa nte ẹkebemde iso ẹtịn̄ ke ediwak isua, eketie Mary nte ẹda akan̄kan̄ ẹkịm enye!—Luke 2:34, 35.

Nte Mary ama ayak akpatre idomo emi abiat inemesịt esie m̀mê anam mbuọtidem oro enye ekenyenede ke Jehovah emem? Baba! Ini oro ẹfiakde ẹtịn̄ n̄kpọ ẹban̄a Mary ke Bible, enye etie ye mme mbet Jesus, etiene mmọ ‘ọkọbọ ke akam.’ Enye ikodụhe ikpọn̄. Nditọ esie eken, oro ekedide etisịm ini emi ẹma ẹbuọt idem ye akpaneka mmọ, ẹma ẹdu ye enye. Anaedi n̄kpọ emi ama enen̄ede ọdọn̄ Mary esịt. *—Utom 1:14.

Mary ama enen̄ede okop inemesịt nte n̄wan, n̄wanndọ, ye eka emi akanamde akpanikọ ọnọ Abasi. Enye ama enyene ekese nti utịp ke ndinam n̄kpọ Abasi. Enye ama akan ediwak idomo. Ke ini isobode mme mfịna oro nnyịn mîkodorike enyịn m̀mê ke ini ikopde editịmede esịt iban̄a mme mfịna ubon, imekeme ndikpebe nte enye akakade iso anam akpanikọ kpa ye mme mfịna.—Mme Hebrew 10:36.

Nte ededi, nte Mary ekpedi san̄asan̄a owo oro ẹtuakde ibuot ẹnọ? Nte Bible nditịn̄ mban̄a san̄asan̄a itie oro Mary enyenede akpanam ẹtuak ibuot ẹnọ enye?

[Mme Ikọ Idakisọn̄]

[Ekebe/Ndise ke page 6]

 Nte Jesus Ama Enyene Nditọeka?

Ih, ama enyene. Ndusụk mme ekpep ukpepn̄kpọ ido ukpono ẹdomo ndineni ke enye ikenyeneke, okposụkedi emi ediwak itie ke mme Gospel ẹwụtde in̄wan̄-in̄wan̄ ke enye ama enyene. (Matthew 12:46, 47; 13:54-56; Mark 6:3) Edi nditọ ukpepn̄kpọ Bible ẹtịn̄ n̄kpọ iba ẹban̄a ukpepn̄kpọ oro aban̄ade ke Mary ikamanke nditọ en̄wen. Akpa, enyene ntak emi ẹdọhọde ke Mary ikenyeneke nditọ en̄wen—man ẹsọn̄ọ ukpepn̄kpọ oro ẹkesiode ẹdi, oro edi, ukpepn̄kpọ ufọkabasi oro ẹdọhọde ke Mary ikọfiọkke erenowo ke ofụri eyouwem esie. Ọyọhọ iba, ke ndinen̄ede nse ukpepn̄kpọ oro, enye inyeneke nsọn̄ọ.

Ke uwụtn̄kpọ, ekikere kiet oro ẹnọde ẹban̄a ukpepn̄kpọ oro edi ke “nditọeka” oro ẹdọhọde nte Jesus ekenyenede ẹkedi nditọete—oro edi, nditọ oro akpa an̄wan akamande ọnọ Joseph. Ekikere emi inyeneke nsọn̄ọ, koro emi ọkpọwọrọ ke Jesus inyeneke unen nte akpan ndida itie ubọn̄ David nnyene.—2 Samuel 7:12, 13.

Ekikere efen oro ẹnọde edi ke nditọeka Jesus emi ẹkedi nditọ eyeneka ete m̀mê nditọ eyeneka eka Jesus, okposụkedi emi N̄wed Abasi Usem Greek enyenede nsio nsio ikọ ọnọ “nditọeka,” “nditọ eyeneka ete m̀mê nditọ eyeneka eka,” ye “iman.” Ntem, eyen ukpepn̄kpọ oro Frank E. Gaebelein okot ukpepn̄kpọ ido ukpono emi se mîkemeke nditịbe. Enye ọdọhọ ete: “Se ‘nditọeka’ ọwọrọde ke ata ndammana usụn̄ . . . edi ke ikọ emi aban̄a nditọ Joseph ye Mary ndien ke ntem ọwọrọ nditọ emi eka Jesus amande.”

[Ekebe ke page 7]

 Enye Ama Enyene Uko Ndikpụhọde Ido Ukpono Esie

Mary okoto ubon mme Jew onyụn̄ aka Ido Ukpono Mme Jew. Enye ama esika synagogue, emi edide enyịn̄ itie utuakibuot mme Jew, onyụn̄ esika temple ke Jerusalem. Edi nte enye ekenen̄erede enyene ifiọk uduak Abasi, enye ama edifiọk ke Abasi ikenyịmeke aba ido edinam mme ete esie. Mme adaiso Ido Ukpono Mme Jew ẹkewot Eyen esie, kpa Messiah. Mbemiso mmọ ẹkewotde Jesus, Jesus ama ọtọt mmọ ete: “Sese! Ẹmekpọn̄ ufọk mbufo ẹnọ mbufo.” (Matthew 23:38) Abasi ikenyịmeke aba ido ukpono oro Mary akamanade edidụk.—Galatia 2:15, 16.

Ekeme ndidi Mary ekedi n̄kpọ nte isua 50 ke ini ẹketọn̄ọde esop Christian. Nso ke enye akanam? Ndi enye ama ekere ke imọ ikamamana ididụk Ido Ukpono Mme Jew, ndien ke ana ika iso itiene ido edinam mme ete ete imọ? Nte enye ama ọdọhọ ke imọ imọsọn̄ ikaha ndikpụhọde ido ukpono imọ? Baba! Mary ama ọfiọk ke Abasi akada ye esop Christian ini oro, ntre enye ama enyene mbuọtidem ye uko ndikpụhọde ido ukpono esie.

[Ndise ke page 5]

Ndifehe n̄koyom ubọhọ ke Egypt

[Ndise ke page 8]

Ndiọkn̄kan n̄kpọ oro ekemede ndiwọrọ eka eyen