Jajeroviave Hag̃ua

Oaprende umi mbaʼe ojapo vaívagui

PE YVYTU atã hyapupa ohasakuévo, umi oláda guasu guasu ojepete pe várkore ha ombokachapa. Umi marinéro katu oñehaʼãmbaite ani hag̃ua oyguy ha osapukaipa nomanoséigui. Jonás oĩ pe várkope ha noaguantavéima, oñeñandu vaieterei oikuaágui enterovéva omanotaha ikáusare.

Jonás ningo oike ko provlémape tuicha ojavy haguére. Mbaʼe piko ojapóraʼe? Ha ikatúnepa omyatyrõ gueteri pe ojapo vaíva? Ñambohovái hag̃ua koʼã porandu jahechamíta Jonás ohasavaʼekue. Upéva katuete ñanemboʼéta heta mbaʼe. Pór ehémplo, Ñandejára siervokuéra ikatuha ojavy péro ikatuha avei oaprende umi mbaʼe ojapo vaívagui.

Peteĩ proféta Galileaygua

Heta oĩ imanduʼátava Jonás naiñeʼẽrendúi hague Ñandejárape ha ojapose hague haʼe heʼívante. Péro oĩ avei heta mbaʼe porã Jonás ojapovaʼekue. Haʼe iñeʼẽrendu ha hekojoja, upéicha rupi Jehová oiporavo chupe profetarã.

Segunda de Reyes 14:25 ohechauka Jonás válle heraha Gat-héfer. Ko táva opyta 4 kilómetro Nazarétgui. Ha jaikuaa 800 áño rupi upe rire Jesús okakuaa hague Nazarétpe. a Jonás oservi profétaicha Jeroboán II ogovernárõ guare umi diez trívu Israelgua. Upérõ noĩvéima proféta Elías, ha Eliseo katu omano Jeroboán túva ogovernárõ guare. Koʼã mokõi proféta oipytyvõ anive hag̃ua ojeadora Baálpe, péro ohasávo pe tiémpo umi Israelgua oho jey tape vaíre. Oisãmbyhy chupekuéra peteĩ rréi ‘hembiapo vaíva Ñandejára renondépe’ (2 Reyes 14:24). Upévare ijetuʼúneraʼe umi proféta rembiapo upe tiémpope. Upéicharamo jepe Jonás ojapo Jehová heʼíva chupe.

Peteĩ jey Jonás rekove tuicha okambia. Jehová omeʼẽ chupe peteĩ tembiapo haʼe oimoʼãva hasyetereiha. Mbaʼépa raʼe upéva?

‘Tereho Nínivepe’

Jehová heʼi Jonáspe: “Tereho upe táva guasuete Nínive héravape ha eikuaauka chupekuéra aikuaapamaha umi hembiapo vaikue” (Jonás 1:2). Mbaʼérepa hasyete ko tembiapo? Nínive ningo Asiria táva guasu, ha opyta 800 kilómetro kuarahyresẽ gotyo. Og̃uahẽ hag̃ua upépe Jonás oguatavaʼerã un més rupi. Péro upéva ndahaʼéi voi mbaʼeve. Og̃uahẽ rire upe távape, Jonás heʼivaʼerã umi héntepe Jehová okastigataha chupekuéra. Hiʼariete umi Asiriaygua ndahaʼéi la iguenombáva, opavavénte oikuaa ipyʼahatãiterei ha oñemboharaiha iñenemígo rehe. Jonás opensáneraʼe: “Umi Israelgua jepe nacherenduséi, ha koʼýte koʼã oadoráva ñandejára guaʼúpe nopenamoʼãi cherehe”. Avei Nínive rehe ojeʼe  haʼeha peteĩ ‘táva tuguýpe ojahúva’. Mbaʼe anga piko ojapóta upépe Ñandejára siérvo peteĩmi? (Nahúm 3:​1, 7.)

Añetehápe ningo ndajaikuaái mbaʼépa opensáneraʼe Jonás, péro jaikuaa porã mbaʼépa ojapo. Jehová heʼi chupe oho hag̃ua kuarahyresẽ gotyo ha haʼe katu osẽ ohopa hese ótro ladoite. Oho peteĩ puértope hérava Jope ha upépe ojupi peteĩ várkope ohóva Tarsis gotyo. Oĩ heʼíva ko lugár opytaha Espáñape, 3.500 kilómetro Nínivegui. Oimérire upéicha haʼe oviahavaʼerãmoʼã un áño pukukue pe Mar Grande rehe (péicha héra vaʼekue yma pe Mar Mediterráneo). Jahecha Jonás ni guaʼuhápe ndojaposéi hague Jehová ojeruréva chupe.

Ikatúpa jaʼe hese ipyʼaju hague? Ndaikatúi jaʼe upéva pórke upe rire ojapo heta mbaʼe ohechaukáva ipyʼaguasuha. Jonás ningo imperfékto ñandeichagua ha oñehaʼãvaʼerã ani ojapo ivaíva (Salmo 51:5). Ava piko ikatu heʼi ijehe ndokyhyjeiha voi?

Sapyʼánte ñande ikatu ñapensa Ñandejára ojerureha ñandéve peteĩ mbaʼe ijetuʼuetereíva. Pór ehémplo, ikatu ñanemongyhyje ojeʼévo japredikavaʼerãha pe marandu porã (Mateo 24:14). Péicha jave ikatu ñanderesarái Jesús heʼivaʼekuégui: ‘Ñandejárape g̃uarã ndaipóri mbaʼeve ikatuʼỹva ojapo’ (Marcos 10:27). Oiméramo ñañeñandúraʼe péicha katuete ñantende porã mbaʼérepa Jonás okañyse upégui. Péro mbaʼépa oiko hese upe rire?

Jehová okorrehi Jonáspe

Ñapensamína jahechaha ko mbaʼe. Oĩ peteĩ várko oguerojáva kárga, ikatu oime oúva Feníciagui. Ojupívo pype Jonás, ohecha mbaʼéichapa pe kapitán ha umi marinéro oñehaʼã onohẽ pe várko upe puértogui. Ohovévo pe márpe Jonás ipyʼaguapy ha opensa ndaiporiveimaha mbaʼeve okyhyje hag̃ua. Péro upéva sapyʼaitemínte.

Peichaháguinte hoʼa peteĩ yvytu pochy hatãitereíva ha omopuʼã umi oláda ndetuichapajepéva. Umi várko koʼag̃agua jepe haʼetéta hugéte hovái. Sapyʼaitérõ g̃uarã pe várko haʼetéma yvyra atýra okachapáva pe már pochýpe ha umi oláda guasu apytépe. Oikuaáma piko Jonás Jehovágui ouha pe ‘yvytu atã’? Hasy lénto jaikuaa hag̃ua. Péro Jonás oikuaa umi marinéro reiete oñemboʼeha umi ñandejára guaʼúpe. Haʼe  voi heʼi ‘oyguytaha ivarkokuéra’ (Jonás 1:4; Levítico 19:4). Jehová añoite ikatúta osalva chupekuéra. Péro Jonás ningo okañyhína chugui. Mbaʼéicha piko upéicharõ oñemboʼéta chupe?

Ohechámarõ ndaikatuiha ojapo mbaʼeve Jonás oike pe várko ruguápe ha oñeno oke. b Upéi pe kapitán omombáy ha heʼi chupe oñemboʼe hag̃ua Ñandejára haʼe ogueroviávape umi ótro ojapoháicha. Umi marinéro ohechakuaa Ñandejára ombouha pe torménta ha upévare heʼi ojupe oity hag̃ua suérte, péicha ohecháta hikuái máva káusarepa oiko umi mbaʼe. Ohechávo Jonás mbaʼéichapa haʼeño opyta ohóvo, katuete oñandúneraʼe ku ojuguyrõguáicha chupe peteĩ mbaʼe. Upépe ae ohechakuaa mbaʼépa la oikóva. Jehová ombou pe torménta ha opillaka umi marinérope Jonás kulpareha (Jonás 1:​5-7).

Jonás upepete heʼi umi marinérope ikáusare oikoha umi mbaʼe. Omombeʼu haʼe ojupi hague pe várkope okañy hag̃ua Jehovágui ndojaposéigui heʼíva chupe. Ha upévare ikatuha entéro omanomba. Umi marinéro saʼyju mimbi anga okyhyjégui ha oporandu mbaʼépa ojapovaʼerã ojesalva hag̃ua. Mbaʼépa ojapo Jonás? Oiménengo ososopáraʼe opensávo pe y hoʼysãha ha ojahogataha pe már pochýpe. Péro avei opensáne ndaikatuiha oheja umi hénte inosénte omano rei ikáusare. Upévare heʼi: ‘Pechemombo ýpe ha opytuʼúta ko y pochy. Aikuaa che rupi hoʼaha pende ári ko yvytu atã’ (Jonás 1:12).

Ajépa peteĩ ipyʼajúva ndojapomoʼãi asy upéva. Jonás ipyʼaguasu ha ojesakrifika hapicha rehehápe, péicha ohechauka ojeroviaha Ñandejárare. Ha Jehová katuete omombaʼéneraʼe upéva. Jonás ojapovaʼekue ningo peteĩ ehémplo porã ñandéve g̃uarã. Haʼe omotenonde hapicha oikotevẽva oñemotenonderangue ijupe voi (Juan 13:​34, 35). Ñañehaʼãpa avei ñaipytyvõ umi oikotevẽvape? Jajapóramo upéicha ñambovyʼáta Jehovápe.

Umi marinéro omombaʼéneraʼe avei Jonás ojapóva, upévare ñepyrũrã ndoityséi chupe. Oñehaʼã raẽ ojapo ikatumíva ojesalvapa hag̃ua, péro pe torménta ivai vaive ha norremediavéima hikuái. Upéicha rupínte umi marinéro omombo Jonáspe ha ojerure Ñandejára haʼe oservívape toiporiahuverekomi chupe (Jonás 1:​13-15).

Ñandejára oiporiahuvereko Jonáspe

Hoʼávo pe y pochýpe oiméne Jonás oñehaʼãmbaitéraʼe oyta ani hag̃ua ojahoga, ha ohecháne pe várko oñemomombyryha ohóvo chugui. Upéi mbeguekatúpe ndaipuʼakavéima ha pe y oraha chupe hugua gotyo. Oiméne upépe opensáraʼe omanotamaha.

Jonás omombeʼu porã mbaʼéichapa oñeñandu upérõ. Heʼi upe jave heta mbaʼe ohasa hague iñakãre, ha ombyasyeterei hague ndohechamoʼãvéima haguére Jehová témplo oĩva Jerusalénpe. Oñandu ohoha pe hypyvehápe, ha umi plánta oĩva márpe ojeliapa hese. Oñeñandúma omanotaha (Jonás 2:​2-6).

Péro ohecha sapyʼa peteĩ mbaʼe guasu okuʼéva ijypýpe. Peichaháguinte pe mbaʼe vai guasu tuicha ojurupeʼa ha una vetépe omokõ chupe.

“Koʼápe katu amanóma” heʼíneraʼe Jonás. Péro ohechakuaa sapyʼa ndojehúi hague chupe mbaʼeve ha hiʼariete orrespira gueteri. Nontendéi mbaʼépa la oikóva. Upe rire ohechakuaa peteĩ mbaʼe añoite ikatu  hague oiko: “[Ñandejára] omondo peteĩ pira ndetuicháva omokõ hag̃ua” chupe (Jonás 1:​17, ÑÑB). c

Ohasáma heta óra ha Jonás oĩ pytũmbýpe. Haʼe ojepyʼamongeta ha oñemboʼe Jehovápe. Umi mbaʼe heʼíva iñemboʼépe oĩ Jonás kapítulo dóspe, ha upépe omombeʼuve ñandéve umi mbaʼe ohasavaʼekue. Oñemboʼévo pyʼỹinte heʼi umi mbaʼe oĩva Sálmope, péicha jahecha oikuaa hague heta mbaʼe oĩva Ñandejára Ñeʼẽme. Opakuévo heʼíva ohechauka ohayhuha Ñandejárape: “Che katu rogueropurahéita che pyʼaite guive, ha che mbaʼekuaveʼẽ amog̃uahẽta ndéve. Nde añoite Ñandejára upe cherenohẽva jejopy vaígui” (Jonás 2:10; [2:​9, NM]).

Koʼã mbaʼe ohasáva omboʼe Jonáspe peteĩ mbaʼe iñimportánteva. Jehová ikatuha osalva isiérvope toĩ oĩháme ha oimeháicha rei. Mbaʼeve ndojokoivaʼekue chupe osalva hag̃ua Jonáspe. Jehová añoite ikatu oguereko peteĩ kuimbaʼépe tres día, ára ha pyhare peteĩ “pira ryépe”. Aníkena ñanderesarái Jehová ‘pópe oĩha ñande rekove’ (Daniel 5:23). Haʼe rupínte jaikove. Oiméne katuete jaagradese chupe upévare. Péro mbaʼépa ikatu jajapo jahechauka hag̃ua jaagradeseha chupe? Ñaneñeʼẽrenduvaʼerã.

Jonás ojapovaʼekue upe rire ohechauka ñandéve iñeʼẽrendu hague. Tres día haguépe pe pira ‘oity Jonáspe y rembeʼýpe’ (Jonás 2:11; [2:​10, NM]). Ajépa tuichaite mbaʼe upéva! Jonás natekotevẽivaʼekue ni oyta og̃uahẽ hag̃ua pe y rembeʼýpe. Péro jaikuaaháicha upe rire haʼéma ojehecháneraʼe oho hag̃ua upégui. Upe riremínte Jonás ohechauka oagradeseha Ñandejárape. Jonás 3:​1, 2 heʼi: “Oñeʼẽ jevy Ñandejára Jonáspe ha heʼi chupe kóicha: ‘Tereho upe táva guasuete Nínive héravape ha eikuaauka chupekuéra che Ñeʼẽ ameʼẽva ndéve’”. Mbaʼépa ojapo Jonás?

Koʼág̃a Jonás nopensavéima ni michĩmi, upepete voi ‘opuʼã oho Nínivepe Ñandejára oipotaháicha’ (Jonás 3:​3, ÑÑB). Jahecha mbaʼéichapa Jonás iñeʼẽrendu ha oaprende umi mbaʼe ojapo vaívagui. Péro oĩve peteĩ mbaʼe ikatúva ñaaprende Jonásgui. Ñande ningo opavave pekadór ha jajavy jepi (Romanos 3:23). Mbaʼépa jajapo péicha jave? Ñaaprendépa umi mbaʼe jajapo vaívagui térãpa nahániri?

Jonás ohupytyvaʼekue heta mbaʼe porã iñeʼẽrendu haguére. Pór ehémplo, tiémpo rire oikuaa mbaʼépa oiko umi marinérogui. Oikuaa pe torménta opi hague opoívo hikuái chupe pe várkogui ha upéicha ojesalvapa. Ha ovyʼaitereígui ojapo hague hikuái sakrifísio Jehovápe ojaporangue umi ñandejára guaʼu haʼekuéra omombaʼévape (Jonás 1:​15, 16).

Péro heta tiémpo ohasa rire oiko peteĩ mbaʼe iporãitereivéva: Jesús oñeʼẽ hese. Imanduʼa pe tiémpo Jonás ohasavaʼekuére pe pira ryépe ohechauka hag̃ua mboy tiémpopa haʼe omanóta (Mateo 12:​38-40). Mbaʼeichaitépa ovyʼáta Jonás oñemombeʼúvo chupe upéva ág̃a oikove jey vove ko yvy ape ári! (Juan 5:​28, 29.) Péro ñande avei ikatu jahupyty heta mbaʼe porã. Ha upearã jajapovaʼerã Jonás ojapo haguéicha: ñaaprende umi mbaʼe jajapo vaívagui, ñaneñeʼẽrendu ha ñamotenonde ñande rapicha oikotevẽva.

[Nóta]

 [Rrekuádro oĩva páhina 29-pe]

Umi mbaʼe ojeʼéva Jonás rehe

▪ Oikoparakaʼe umi mbaʼe omombeʼuvaʼekue Jonás? Ymaite guive hetaiterei mbaʼéma ojeʼe ko lívrore. Umi iñarandúva heʼi hese kuénto térã ñemombeʼuguaʼunteha. Peteĩ rrevísta osẽvaʼekue amo áño 1800 rupi, omombeʼu mbaʼépa heʼivaʼekue peteĩ saserdóte Jonás ha pe pira guasu rehe. Ko saserdóte heʼi Jonás oho hague pe siuda héravape Jope ha ojaloha hague peteĩ lugár héravape La ballena. Upégui jeko oñemosẽ chupe ndorekóigui opaga hag̃ua. Ha upévare heʼi ojeʼeha peteĩ ballena térã pira guasu “omokõ” hague Jonáspe ha upe rire “oprovoka” jey hague chupe. Amalisia umi iñarandúva ha heʼíva heta mbaʼe la Bíbliare voi “omokõseve” Jonáspe pe pira guasúgui.

Mbaʼérepa ndojegueroviaseiete umi mbaʼe Jonás ohasavaʼekue? Upérõ ningo oikovaʼekue heta milágro, ha heta oĩ ndogueroviáiva umíva oikoha. Péro jahechamína mbaʼépa heʼi la Biblia iñepyrũetépe: ‘Iñepyrũmbýpe Ñandejára ojapo yvága ha yvy’ (Génesis 1:1). Regueroviápa nde ko mbaʼe heʼíva la Biblia? Hetaiterei tapicha oparupigua heʼi ikatuha oiko upéva. Koʼápe ningo oñeñeʼẽhína peteĩ milágrore, pe tuichaitevéva jajuhúva la Bíbliape.

Ñapensamína umi mbaʼe ojapovaʼekuére ñande Apohare, umíva apytépe umi mymba ha opa mbaʼe oikovéva ko yvy ape ári. Hasýtapa chupe ojapo hag̃ua umi mbaʼe oĩva lívro de Jonáspe? Pór ehémplo, pe torménta? Térã oheja hag̃ua peteĩ pira guasu omokõ Jonáspe ha upe rire oprovoka jey chupe? Chupe g̃uarã niko koʼã mbaʼe ndahaʼeiete mbaʼeve (Isaías 40:26).

Sapyʼánte oiko voínte heta mbaʼe ndoúiva Ñandejáragui. Pór ehémplo, oñemombeʼu áño 1758-pe peteĩ marinéro hoʼa hague mar Mediterráneope ha omokõ hague chupe peteĩ tiburón. Ojapi hikuái peteĩ kañónpe upe tiburón ha oprovoka jey pe marinérope. Ikatu ningo ko mbaʼe oñemombeʼúva ñanemopirĩ, péro ndajaʼemoʼãi peteĩ milágro hague. Upévare, oikóramo koʼãichagua mbaʼe ndoúiva Ñandejáragui, mbaʼéicha piko Haʼe ndojapomoʼãi tuichave mbaʼe voi katu oiporúvo ipuʼaka?

Umi ndogueroviaséiva oikovaʼekue Jonás rehe, heʼi avave noaguantamoʼãiha mbohapy día peteĩ pira guasu ryepýpe, ipytupavaʼerãha katuete. Ñapensamína yvypóra rembiapóre. Ojejapo ningo umi tánke de oxígeno jarrespira hag̃ua ýpe heta tiémpo. Mañei piko Ñandejára, ipoderóso ha iñarandúva, ndaikatumoʼãi omoingove Jonáspe mbohapy día pe pira ryepýpe? Heʼi haguéicha peteĩ ánhel Maríape: “Ñandejárape g̃uarã ndaipóri ikatuʼỹva” (Lucas 1:37).

Jahechamína mbohapy mbaʼe ohechaukáva oiko hague umi mbaʼe Jonás omombeʼúva. Ñepyrũrã, oñemombeʼu oikovaʼekue pe várkope ha umi oĩvare ipype. Jonás 1:​5-pe heʼi umi marinéro omombo hague ýpe heta mbaʼe ogueraháva, ombovevuive hag̃ua pe várko. Umi istoriadór yma guare ha umi ley rabínica heʼi péva ojejapoha jepi voi oĩ jave torménta térã ama guasu. Jonás omombeʼu avei mbaʼéichapa rakaʼe Nínive, ha umi mbaʼe oikóva ha ojetopavaʼekue upe rire, ohechauka upéicha hague. Péro oĩ peteĩ mbaʼe iñimportantevéva ohechaukáva añeteha upe oikovaʼekue Jonás rehe, péva hína Jesucristo voi heʼivaʼekue. Haʼe ombojoja umi mbohapy día Jonás ohasavaʼekue pe pira ryepýpe, umi mbohapy día rehe ohasataha yvyguýpe ñemanóme (Mateo 12:​38-40). Ha péicha Jesús voi oñeʼẽvo ko mbaʼére, ohechauka añeteha oikovaʼekue Jonás rehe.

“Ñandejárape g̃uarã ndaipóri ikatuʼỹva.” (LUCAS 1:37)

[Nóta oĩva taʼanga ndive páhina 26]

Umi marinéro ojapo Jonás heʼi haguéicha chupekuéra, ohupi ha omombo chupe pe várkogui