Aru i to Ratou Akarongo

Kua Apiiia Aia mei Tona Au Tarevake

KARE a Iona i inangaro ana i te akarongo atu i te reira tangi anga kino pakari. Kare e ko te matangi ririnui ua e pupui ra na roto i te kie o te pai; kare katoa e ko te au ngaru mamaata ua e ruturutu maata maira ki runga i te paepae o te pai, i te akatupuanga i tona au rakau kia pakakina mai. Kare, ko te mea kino roa atu kia Iona ra ko te ava ava a te au mataro, te rangatira e tona pupu mataro, ia ratou e tauta ra i te akapapanu i te pai. Kua papuia Iona e ka mate taua au tangata ra—pouroa ratou nona ua nei!

Eaa a Iona i o atu ei ki roto i taua turanga kino ra? Kua rave aia i tetai tarevake kino i roto i tana au angaanga ki tona Atua, ko Iehova. Eaa tana i rave? Kua kino rava ainei tona pirianga kia Iehova? E maata atu ta te au pauanga ka apii mai kia tatou. Ei akaraanga, te tauturu maira te tua o Iona ia tatou kia kite e akapeea te aronga akarongo tika tikai i te rave anga i te tarevake—e akapeea ratou i te akatikatika anga i te au tarevake.

E Peroveta no Galilea

Me manako te tangata ia Iona, e manako putuputu ana ratou i te au tu papu kore, mei tona tu akono kore me kore tona tu marokiakia. Inara e maata atu ta tatou ka kite mai no runga i tera tangata. E akamaara e, kua ikiia a Iona kia tavini ei peroveta no te Atua ko Iehova. Kare a Iehova e iki iaia no te reira apainga teimaa naringa e e tangata akarongo kore me kore e tangata tuatua tika kore aia.

I roto ia 2 Ariki 14:25, manga ua ta tatou ka kite mai no runga i te tupuanga o Iona. No Gatahephera mai aia, e e a kiromita ua mei ia Nazareta, te taoni i tupu mai ei a Iesu Karaiti i tetai varu anere mataiti i muri mai. * Kua tavini a Iona ei peroveta i te tuatau e tutara ra te Ariki ko Ieroboama II o te Patireia kopu tangata ngauru o Iseraela. Kua pati takere te tuatau o Elia; kua mate tei mono mai iaia, ko Elisaia, i te tuatau e tutara ra te metua tane o Ieroboama. Noatu e kua taangaanga a Iehova i taua nga tangata ra i te akakore i te akamorianga ia Baala, kua rave tarevake akaou rai te ngati Iseraela i te kino. Tei raro ake te enua i teianei i te akakeu anga a te ariki tei ‘rave i te kino i mua i te aroaro o Iehova.’ (2 Ariki 14:24) No reira kare te tavinianga a Iona i te mea mama ua me kore i te mea rekaia. Inara, kua rave aia i teia ma te akarongo mou.

Inara, i tetai ra, kua anoanoia a Iona kia rave i tetai ikianga puapinga tikai. Kua rauka mai iaia tana tukuanga angaanga mei ko mai ia Iehova, tana i kite mai e e ngata tikai. Eaa ta Iehova e pati maira iaia kia rave?

“Ka Tu, ka Aere ki te Oire Maata ra ki Nineve”

Kua akakite a Iehova kia Iona e: “Ka tu, ka aere ki te oire maata ra ki Nineve, e tutu aere i te reira, no te mea kua tae rava mai to ratou kino ki mua i taku aroaro nei.” (Iona 1:2) Kare i te mea ngata i te kite e eaa teia tukuanga angaanga i akaraanga ngata ei. E 800 kiromita a Nineve i te tua itinga, penei ko te tere na runga i te enua ka  pou rai e e tai mamara i te aere anga na raro ua. Inara, ko te tu ngata o taua tere ra i te akaraanga penei ko te tuanga mama ia o taua angaanga ra. I Nineve, kua anoanoia a Iona kia akakite i ta Iehova karere akavaanga ki te iti tangata Asura, e aronga kino pakari tikai, e e tu taetaevao tikai. Me kua kite ana a Iona i tetai ariu anga meangiti ua i rotopu i to te Atua iti tangata uaorai, eaa tana e tauta atura i te kite i rotopu i taua aronga peikani ra? Akapeea tetai tavini okotai o Iehova i te puapinga anga i roto i teia enua maatamaata ko Nineve, te ka kapikiia e ko “te oire toto”?—Nahuma 3:1, 7.

Penei kua tupu taua au manako ra kia Iona. Kare tatou i kite. Kua kite ra tatou e e kua oro ke atu aia. Kua tono atu a Iehova iaia ki te itinga; kua aere ra a Iona ki te opunga, e mamao atu i te ka rauka iaia i te aere ki te tua opunga. Kua aere atu aia ki taatai, ki tetai uapu ki te oire ko Iopa te ingoa, e ngai i kite ei aia i tetai pai te ka aere atu ki Taresisa. Te karanga nei tetai aronga apii e e tei Paniora a Taresisa. Me koia ia, te aere atura a Iona mei tetai 3,500 kiromita i te mamao mei ia Nineve mai. Ko taua tere pai ra te aere ra ki tetai tua mai o te Tai Maata—tei kapikiia e ko te Tai Metitarenia i taua tuatau ra—penei e tere e okotai mataiti te roa! Kua tauta tikai a Iona i te oro ke mei te tukuanga angaanga ta Iehova i oronga kiaia!

Ka tau ainei tatou i te manako e e tangata mataku ua a Iona? Auraka tatou e rapurapu i te akava iaia. Mei ta tatou ka kite mai, e tangata ngakau toa tikai aia. Mei ia tatou katoatoa rai, e tangata ara ua a Iona te taomiia ra e tona au tu apa e manganui. (Salamo 51:5) Koai ia tatou kare rava e taomiia ana e te tu mataku?

Penei i tetai taime te pati maira te Atua ia tatou kia rave i tetai angaanga akara anga ngata tikai, penei kare e rauka i te rave. Penei ka kite mai tatou i te reira tu ngata i te tutu aere anga i te tuatua meitaki o te Patireia o te Atua, te umuumuia ra te au Kerititiano kia rave. (Mataio 24:14) E mama ua ia tatou i te akangaropoina i te puapinga no te tuatua mou ta Iesu i tuatua e: “Kare rav[a] e mea e kore ei e tika i te Atua.” (Mareko 10:27) Me ngaropoina ia tatou tera tuatua mou ra i tetai au taime, penei ua ake ka marama tatou i te tu ngata o Iona. Eaa ra i reira tei tupu mai i to Iona oro ke anga?

Kua Ako a Iehova i Tana Peroveta Akarongo Kore

Ka rauka ia tatou i te akamanako ia Iona e o atura ki roto i taua turanga ra i runga i taua pai ra, penei e pai kako no Phenia. Kua akara aia i te rangatira e tona au mataro e akapapa ra i te pai no te akaruke e te aere atu anga ki vao i te uapu. E ngaro marie ua atura a taatai, penei te manako ra a Iona e kua ora aia i te kino tana e mataku ra. Inara ma te poitirere, kua taui te reva.

 Kua taviri te matangi ririnui i te tai i roto i tetai tu kino, ma te au ngaru te akariro ra i te pai o teia tuatau ei au pai meangiti ua. Eaa te roa no taua pai rakau meangiti ua e te matutu kore, i te ngaro anga i roto i teia au ngaru uriia mamaata? Kua kite ainei a Iona i tera taime, i tana i tata i muri mai—e “kua tuku maira rā Iehova i tetai matangi maata ki runga i taua tai ra”? Kare tatou i kite. Inara, kua kite aia e kua akamata te au mataro i te aue ki to ratou atua tukeke, e kua kite aia e kare e tauturu e rauka mai mei taua au atua pikikaa ra. Te karanga ra tana tataanga e: “Manakoia iora e ka ngaa taua pai ra.” (Iona 1:4; Levitiku 19:4) E akapeea a Iona i te pure anga ki te Atua tana i akaruke?

Ma te kore e rauka i te tauturu atu, kua eke atu a Iona ki raro i te ati o te pai e kua kimi i tetai ngai takoto nona. I reira, kua varea puia aia e te moe. * Kua kitea mai a Iona e te rangatira, e kua akaara atu iaia e kua raurau atu iaia kia pure ki tona atua, mei ta te katoatoa rai e rave ra. I te irinakianga e e apinga purepure tetai i akatupu ei i teia uriia, kua pei te au mataro i ta ratou kerero kia kiteaia mai e koai ma te aronga i runga i te pai te akatupu nei i to ratou manamanata. Kare e ekoko e kua taitaia te ngakau o Iona i te iki ke anga te kerero i tetai tangata i muri ake i tetai. Kare i roa ana kua kiteaia mai te tika. Na Iehova e arataki nei i te uriia, pera katoa te kerero ki te tangata okotai—ko Iona!—Iona 1:5-7.

Kua akakite a Iona i te au apinga katoatoa ki te au mataro. E tavini aia no te Atua Mana Katoatoa, ko Iehova. Ko teia te Atua tana i oro ke e i akariri, i te tuku anga ia ratou katoatoa ki roto i teia tumatetenga. Kua poitirere te au tangata; kua kite atu a Iona i te tu mataku i roto i to ratou mata. Kua ui ratou kiaia e eaa ta ratou ka rave kiaia kia ora mai te pai e ratou katoa. Eaa tana i tuatua? Penei kua ru a Iona i te manako iaia uaorai e maremo atura i roto i taua tai anu ra e te kino. Inara akapeea aia i te tuku anga i teia au tangata katoatoa ki roto i taua mate ra me kua kite aia e ka rauka iaia i te akaora ia ratou? No reira kua tuatua aia e: “E rave mai kotou iaku, ka titiri iaku ki raro i te tai; ei reira e marino ei te tai ia kotou: kua kite oki au e noku i rokoiaʼi kotou e teianei uriia maata.”—Iona 1:12.

E au tuatua ainei teia na tetai tangata mataku ua? Kua pumaana tikai te ngakau o Iehova i te kite anga i te tu ngakau toa e te ngakau akaatinga o Iona i taua tuatau tumatetenga. I konei te kite nei tatou i te akarongo ketaketa o Iona. Ka rauka ia tatou i te aru i te reira i teia tuatau na te tukuanga i te turanga o tetai ke ki mua ake i to tatou uaorai. (Ioane 13:34, 35) Me kite tatou i tetai tangata e ngere ra, noatu i te pae kopapa, manako ngakau, me kore i te pae vaerua, te oronga ra ainei tatou ia tatou uaorai kia tauturu atu ia ratou? Ka rekareka a Iehova me rave tatou i te reira!

Penei kua akakeu katoaia te au mataro, no te mea i te akamata anga kua patoi ratou i te rave i te reira! Inara, kua rave ratou i te au mea ravarai tei rauka ia ratou kia aere ua atu i roto i te uriia—inara kare i puapingaia. Kua kino ua atu te uriia. I te openga, kua kite mai ratou e kare e ikianga ke. Ma te kapiki anga ki te Atua o Iona, ko Iehova, kia aroa mai ia ratou, kua taki ratou i taua tangata ra ki runga e kua titiri atura iaia ki roto i te tai.—Iona 1:13-15.

Kua Kite Mai a Iona i te Tu Akaaroa e te Ora

Kua topa atu a Iona ki roto i te ngaru mamaata. Penei kua putakaiti aia, e kua tauta i te kau aere e kua kite mai i roto i te ukauka o te ngaru e te mamao aere ua atura te pai. Inara kua popoki mai te au ngaru maata e kua taomi iaia ki raro. Kua tomo aia ki raro roa, ma te manako e ko te openga rai ia.

I muri mai kua akataka mai a Iona e eaa tona manako i taua taime ra. Kua o mai te au manako tukeke kiaia. Kua manako aia ma te tu mii e kare rava aia e kite akaou i te iero manea o Iehova i Ierusalema. Kua manako aia e te eke nei aia ki raro i te oonu o te moana, vaitata atu ki te au aka o te au maunga, te ngai i taviriviriia ai aia e te rimu o te tai. I te akaraanga ko teia i reira tona vaarua, tona ngai tanumanga.—Iona 2:2-6.

 Ariana ra! E apinga tera e aere vaitata maira—e ata maatamaata, popoiri, e e apinga ora. I te vaitata anga mai kua oro tika mai kiaia. Kua amama mai i tetai vaa maatamaata na runga ake iaia, kua opu mai e kua apuku iaia!

Ko te openga rai ia. Inara, kua kite mai a Iona i tetai tu umere. Te ora ra rai aia! Kare aia i paii, kare i taviriia, kare katoa i pou tona ao. Kare, te akaea ra rai aia, noatu i te akaraanga tei roto tikai aia i tona ngai tanumanga. Kua umere maata tikai a Iona. Kare e ekoko, na tona Atua ko Iehova, tei ‘akono i tetai ika maata ei apuku ia Iona.’ *—Iona 1:17.

Kua pati te au miniti, kua tere atu ki te au ora. Iaia i roto i teia ngai poiri tangotango tei kare rava aia i kite ana i mua ana, e au taime tona i te akamanako e te pure ki te Atua ko Iehova. Ko tana pure, te akaari meitaki maira i tona tu, kua tataia i roto i te pene rua o Iona. Te akaari maira te reira i to Iona kite maata i te au Tuatua Tapu, no te mea te taiku putuputu ra te reira kia Salamo. Te akaari katoa maira te reira i te tu ngakau pumaana: te akameitakianga. Kua taopenga a Iona e: “Kareka au nei, e apai au i te atinga naau ma te reo akameitaki; taku oki i tia ra, ko taku ïa e apai. Tei ia Iehova te ora.”—Iona 2:9.

Kua kite mai a Iona e ko te akaoraanga, ka rauka te reira ia Iehova i te oronga ki tetai ua atu tangata, i tetai ua atu ngai, e i tetai ua atu au taime. Kua kitea mai e kua akaora mai a Iehova i tona tavini taitaia ‘i roto i te kopu o taua ika ra.’ (Iona 1:17) Ko Iehova anake ua te ka rauka i te akaora i tetai tangata e toru ra e toru po i roto i te kopu o tetai ika maatamaata. E mea meitaki no tatou kia akamaara i teia tuatau e ko Iehova “te Atua tei roto i tona rima to aʼo.” (Daniela 5:23) E kaiou tatou kiaia no to tatou ao e to tatou ora. E tu akameitakianga ainei to tatou? Kare ainei e tau ia tatou kia akarongo kia Iehova?

Akapeea i reira a Iona? Kua kite ainei aia i te akaari i tona tu akameitakianga kia Iehova na te akarongo anga? Ae kua akarongo aia. I muri ake i te toru ra e te toru po, kua apai mai te ika ia Iona ki te pae taatai e “kua akapuaki atura aia ia Iona ki runga i te one marō.” (Iona 2:10) E akamanako ana—noatu te au mea katoatoa i tupu, kare a Iona i anoanoia ana kia kau ki uta! E tika rai, kua anoanoia aia kia kimi atu i te mataara mei te pae taatai, noatu e i teea ngai. Kare ra i roa ana, kua timataia tona tu akameitakianga. Te karanga ra a Iona 3:1, 2, e: “E kua oki rua maira te tuatua a Iehova kia Iona, na ko maira, Ka tu, ka aere ki taua oire maata ra ki Nineve, ka tutu aere ei ki reira i te tuatua taku e karanga atu kia koe na.” Eaa ta Iona ka rave?

Kare a Iona i emiemi ana. Ka tatau tatou e: “Kua tu akerā Iona ki runga, aere atura ki Nineve, i ta Iehova i tuatua maira.” (Iona 3:3) Ae, kua akarongo aia. Te taka ra e, kua apiiia aia mei tona au tarevake. I roto katoa i teia ka tau tatou kia aru i te akarongo o Iona. E aronga ara pouroa tatou; e e rave pouroa ana tatou i te tarevake. (Roma 3:23) Inara ka tuku ainei tatou i te au, me ka apiiia mai ainei tatou mei ta tatou au tarevake e kia aru i tetai mataara no te tavini akarongo i te Atua?

Kua tutaki ainei a Iehova ia Iona no tona akarongo? Ae kua tutaki aia. Ko tetai apinga ra, i te akaraanga kua kite mai a Iona e kua ora taua au mataro ra. Kua akamutu viviki te uriia i muri ua ake i te angaanga akaatinga a Iona, e kua “maata rava atura te mataku o taua aronga tangata ia Iehova” e kua rave i tetai atinga kiaia kare ki to ratou au atua pikikaa.—Iona 1:15, 16.

Pera katoa, kua orongaia mai tetai tutakianga maata roa atu i muri mai. Kua taangaanga a Iesu i te tuatau o Iona i roto i te kopu o te ika maata ei akatutuanga totou no tona uaorai tuatau i roto i te vaarua, me kore ia Teoro. (Mataio 12:38-40) Mei teaa ra te rekareka o Iona i te kite anga i te au akameitakianga me akatuakouia mai aia ki runga nei i te enua! (Ioane 5:28, 29) Te inangaro ra a Iehova i te akameitaki katoa ia koe. Mei ia Iona rai, ka apii ainei koe mei toou au tarevake e ka akaari ainei i te tu akarongo e te akaatinga anga?

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

 [Pia/Tutu i te kapi 21]

Patoi te Puka a Iona i te Aronga Akaapa

▪ Kua tupu tikai ainei te au tupuanga tei rekotiia i roto i te puka Pipiria o Iona? Mei te tuatau taito mai, e aronga akaapa ua rai to teia puka. I teia tuatau o te au akaapa anga teitei, e manako putuputuia ana te puka—e me e tua ua na te tangata, tua taito, tua maani ua, me kore e tua tamataora ua. Kua ripoti mai tetai tangata tata tua o te 19 anere mataiti e i akapeea tetai orometua i te akataka anga i te tataanga a Iona e te ika maata ei tua akatutu tuke ua ake rai: Kua noo a Iona i ko i tetai otera i Iopa tei kapikiia e ko Te Akairo o te Toora. No te mea kare i rava ana tana moni i te tutaki i tana pira, kua tuaruia aia e te ona o te otera. I akapera i reira a Iona i te “apuku angaia” e te “akapuaki angaia mai” e tetai toora i muri mai! Mei te mea atura e te tauta pakari nei teia aronga akaapa i te Pipiria i te takore takiri i te tua o Iona, kare ra i te ika maata!

Eaa ra i akaapa maataia ai teia puka Pipiria? Te akataka maira te reira i te au temeio. Ko te aronga akaapa e manganui, te ekoko ra ratou i te tupuanga o te au temeio no teia irinakianga e: Kare rava teia au temeio e tupu ana. Inara e manako tau ainei tikai tera? E ui kia koe uaorai i teia e, ‘Te irinaki ra ainei au i te tuatua mua a te Pipiria?’ Te karanga ra e: “I muatangana ra, kua anga iora te Atua i te rangi e te enua.” (Genese 1:1) E manganui te au mirioni o te au tangata meitaki takapini i teianei ao te ariki pakari ra i taua tuatua mou mama ua ra. I tetai tua, ko tera akakiteanga ua te o maira, e maata rava atu i tetai ua atu au temeio ta te Pipiria e akataka ra i muri mai.

E akamanako ana: Ko Tei Anga mai i te au etu o te rangi e te au tu umere katoatoa o te oraanga i runga nei i te enua, eaa te au tupuanga i roto i te puka a Iona kare e rauka i te akatupuia? Te akatupuanga i te uriia? Te akakeu anga i te ika maata kia apuku i te tangata? Me kore te akakeu anga i taua ika rai kia akapuaki mai i te tangata ki vao? Koia Tei kotinga koreia te mana, kare e ngata iaia taua au apinga ra.—Isaia 40:26.

Noatu e kare te Atua e o mai ana, e tupu ana te au mea umere i tetai taime. Ei akaraanga, kua karangaia e i te mataiti 1758, kua topa tetai mataro mei runga mai i tona pai ki roto i te Tai Metiterenia e kua apukuia e tetai mango. Inara, kua pupuiia te mango e tetai aka pupui maatamaata. I te puta anga, kua puaki mai te ika i te mataro, e kua uutiia mai aia ki runga i te pai e kare i kino. Me e tika te reira, penei ka akaraanga umere tikai teia tua kia tatou—inara kare i te temeio. Kare ainei te Atua e taangaanga i tona mana no te rave i tetai mea maata atu?

Kua maro katoa te aronga ekoko e kare e tangata e ora mai mei roto mai i te ika e toru ra ma te kore e mutu te ao. Inara, e tu kikite to te tangata i te akamanako e akapeea i te akaki i te au tangika ki te matangi e kia taangaanga i te reira ei akaaea anga i raro i te tai no tetai au tuatau roa. Kare ainei te Atua e taangaanga i tona mana ririnui e te pakari kia ora ua rai a Iona e kia akaaea ua e toru ra? Mei ta tetai angera a Iehova i akakite ana kia Maria, te metua vaine o Iesu i tetai ra e “kare rava oki e mea e kore e tika i te Atua.”—Luka 1:37.

Eaa te akaari maira e e tuatua enua tika tikai te puka a Iona? E taka meitaki e e tu tika tikai te akataka mai anga a Iona i te pai e te au mataro. I roto ia Iona 1:5, te kite ra tatou i te au mataro e titiri ra i te au apinga i runga i te pai kia maranga mai te pai ki runga. Te akaari maira te aronga tata tuatua enua taito e te au rapi o te ture e e ravenga matauia teia me tupu te uriia. Te rotai katoa ra te au akatakaanga a Iona i muri mai no runga ia Nineve ki te au akapapuanga tuatua enua e te apinga keriia. Tei runga rava atu ra, kua taiku a Iesu Karaiti i te toru ra o Iona i roto i te ika maata ei totou anga i tona uaorai vai anga i roto i te vaarua. (Mataio 12:38-40) Te akapapu maira te tuatua a Iesu e e tika tikai te tua o Iona.

“Kare rava oki e mea e kore e tika i te Atua.”—LUKA 1:37

[Tutu i te kapi 18]

I ta Iona raurau anga, kua taki te au mataro iaia ki runga e kua titiri atura iaia ki roto i te tai