Nahibaluan Mo Bala?

Ang aro bala nga ginsiling sa Biblia pareho man sa balatian nga aro karon?

Ang termino sa medisina nga “leprosy” ukon aro nagapatuhoy sa impeksion sang isa ka sahi sang bakterya sa mga tawo. Ini nga bakterya (Mycobacterium leprae) una nga natukiban ni Dr. G.A. Hansen sang 1873. Nadiskobrehan sang mga researcher nga ini nga bakterya mahimo mabuhi sa gua sang lawas sing tubtob siam ka adlaw sa mga sip-on nga ginapagua sang tawo. Natukiban man nila nga ang mga tawo nga malapit sa mga pasyente nga may aro mas daku ang tsansa nga malatnan sini nga balatian kag ang mga bayo nga natapikan sing aro amo ang posible nga halinan sini nga impeksion. Ang World Health Organization nagsiling nga sobra sa 220,000 ka bag-o nga kaso sang balatian nga aro ang ginreport sang 2007.

Sa panahon sang Biblia, ang mga tawo sa Natung-an nga Sidlangan nagbalatian man sing aro, kag ang kasuguan nga ginhatag sang Dios kay Moises nagsiling nga ang mga tawo nga may aro dapat painon. (Levitico 13:4, 5) Apang, ang Hebreo nga tinaga nga tsa·raʹʽath nga ginbadbad nga “aro” wala lamang nagapatuhoy sa balatian sang tawo. Ang tsa·raʹʽath nagahalit man sa mga panapton kag mga balay. Ini nga klase sang aro makita sa de-lana ukon lino nga panapton ukon sa mga butang nga human sa panit. Sa pila ka kaso, sarang ini makakas paagi paghugas ukon paglaba, apang kon yara gihapon ang “buluberde ukon mapulapula” nga higko, ang panapton ukon mga butang nga human sa panit dapat sunugon. (Levitico 13:47-52) Sa mga balay, ini nga higko makita nga daw “luhobluhob nga mga guray guray nga buluberde ukon mapulapula” sa dingding. Ang naapektuhan nga mga bato kag mga palitada dapat kuhaon kag ihaboy nga malayo sa ginaistaran sang mga tawo. Kon magbalik ang aro, ang balay dapat gub-on kag ang mga materyales sang balay dapat ihaboy. (Levitico 14:33-45) Ang pila ka tawo nagsiling nga ang aro sa mga panapton ukon sa mga balay amo ang tagiptip ukon agup-op. Apang, indi ini masigurado.

Ngaa ang pagwali ni Pablo sa Efeso nagpaakig gid sa mga platero?

Ang mga platero sa Efeso nagmanggaranon bangod sa paghimo sing “pilak nga mga tulutemplo ni Artemis,” ang patron sang Efeso, kag diosa sang pagpangayam, pertilidad, kag pagpanganak. (Binuhatan 19:24) Ang mga nagasimba sa iya nagsiling nga ang iya imahen nahulog “gikan sa langit” kag gintago sa templo ni Artemis sa Efeso. (Binuhatan 19:35) Ini nga templo ginlakip sa pito ka makatilingala nga lugar sa dumaan nga kalibutan. Kada tuig, ang mga deboto nagatipon sa Efeso kon Marso ukon Abril agod magtambong sa mga kapiestahan nga nagapadungog kay Artemis. Bangod sa madamo nga bisita, nangin mabakal ang mga kagamitan sa kulto, nga ginagamit subong mga souvenir, mga anting-anting, inughalad sa diosa ukon para sa pagsimba sang mga deboto upod sa ila pamilya kon magpauli na sila. Mabasa sa dumaan nga mga inskripsion gikan sa Efeso ang paghimo sing bulawan kag pilak nga mga rebulto ni Artemis, kag ang iban pa nga inskripsion nagasambit tuhoy sa asosasyon sang mga platero.

Gintudlo ni Pablo nga ang mga imahen nga “ginhimo sang mga kamot indi mga dios.” (Binuhatan 19:26) Amo nga sang narealisar sang mga platero nga basi madulaan sila sing palangitan-an, nagtuga sila sing gamo agod magprotesta sa pagwali ni Pablo. Si Demetrio, nga isa sa mga platero, nagpabutyag sang kabalaka sang mga platero, kag nagsiling: “May katalagman nga indi lamang pagpakalainon ining aton palangitan-an kundi kabigon man nga wala pulos ang templo sang daku nga diosa nga si Artemis kag madula bisan ang iya pagkahalangdon nga ginasimba sa bug-os nga distrito sang Asia kag sa bug-os napuy-an nga duta.”—Binuhatan 19:27.