Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Komana Mweluka?

Komana Mweluka?

Komana Mweluka?

Komana musoñu wambumba washimunawu muBayibolu dimusoñu wambumba wutweluka makonu?

Ijina dazatishañawu akwachipatela nawu “mbumba” neyi chaditenañawu makonu datalisha kukabubu kaletaña yikatu. Dr. G.A. Hansen diyi wasambilili kwiluka kabubu kenaka ka (Mycobacterium leprae) mu 1873. Akwakusandujola nsañu awana nawu aka kabubu neyi kafuma mumujimba kuhitila mukupemba kanateli kuhanda kushika nikumafuku atanu nawana. Cheñi eluka nawu antu adikundaña nawakwambumba anateli kusambula chikupu iwu musoñu nawa kuvwala yakuvwala yamajilu kwaletaña musoñu weniwu. Kwesekeja nachahosheli mutayi waWorld Health Organization, muchaaka cha 2007 antu amakwawu akubadika ha 220,000 akatili musoñu wambumba.

Chakadi nikujina antu akuMiddle East hashankulu akatileña mbumba, nawa Lushimbi lwamwinkeluwu Mosi lwahosheleña nawu muntu wudi nambumba chiña amusha kwakankawindi. (Alevi 13:4,5) Hela chochu, izu dachiHeberu tsa·raʹʽath dabalumunawu nawu “mbumba” hidahosha hohu hamusoñu wambumba wakatileñawu antuku. Tsa·raʹʽath yadiña cheñi kuyakuvwala nimumatala. Iyi mbumba yalamatileña kumahina awuvuji hela mahina awanda hela kuchuma chachitembi. Mpinji yikwawu, ayifumishileña kuhitila mukukosa, ilaña neyi “musoñu wunamwekani neyi meji amatamba, indi kwiji neyi wuchinanaku chanti” wutwalekahu, ihina hela chitembi ajocheleña. (Alevi 13:47-52) Mumatala, ichi chipupu chamwekeneña kuhitila ‘mukupokoka pokoka kwambañu yetala, iku neyi meji amatamba, iku neyi kuchinana.’ Ndaaka nimalola adiña naniwu musoñu ayilañumwineña nakuyinatila kwakulehi namukala. Neyi musoñu wambumba wutachika cheñi, ahumwineña itala dejima nakunata yuma yejima. (Alevi 14:33-45) Antu amakwawu atoñojokaña nawu mbumba yakumahina hela mumatala hadaha diyi yatenañawu makonu nawu kabuwa hela iwumba. Hela chochu, hitunateli kushimuna jiikaku.

Muloñadi kushimwina kwakapostolu Pawulu muEfwesesa chikwaleteli ipumba hakachi kawachiji asiliva?

Akwakuchila siliva amuEfwesesa aheteleleña mukutuñatuña ‘ankishi jaDiyana [Atemesi] asiliva,’ mumbanda mukwakukiña antu muEfwesesa, nzambi wawuyaña wamumbanda, walusemu, niwakuvwalika kwamukeki. (Yililu 19:24) Antu ahosheleña nawu mpolu yindi ‘yaholokeli kwiwulu’ nawa amushili mutembeli yaAtemesi muEfwesesa. (Yililu 19:35) Antu achindilileña iyi tembeli hakachi kayuma yalubanji yakuhayamisha yitanu nayiyedi yakushankulu. Mazaza namazaza awakwakudifukula ayileña kuEfwesesa muMarch/April hachaaka hachaaka nakuwanika kuyidika yakuhameka nachu Atemesi. Enyi wenawa afwilileña yuma yakundama kunsakililu, yakuzatisha neyi yuma yakwanukilahu, nyikalu, hela yakulambula kudi nzambi wamumbanda hela yakudifukulaku chisaka neyi akwakudifukula anafunti dehi kunyikala yawu. Nyifundeka yafundileñawu hamalola kumashiita yamuEfwesesa yamwekeshaña chatuñileñawu ankishi aAtemesi nawuru nisiliva, nyifunda yikwawu niyena yashimuna chikupu mudimu wumu wazatileña nkoñi wasiliva.

Pawulu washimwini nindi yifwikija ‘yawankishi akutuña namakasa hidiwu anzambuku.’ (Yililu 19:26) Achiji asiliva chamwenuwu nawu mudimu wahandilileñawu hiyakuwulekesha, avwavumoka nikuvwavumoka nakuleta ipumba dakukañesha mudimu waPawulu wakushimwina. Demeterusa, wumu hakachi kawachiji, hakufwisha akwawu mutentu, nindi: “Chuma chitukukeña kumona kukala, chakwila mudimu wetu iwu keña wuseki; himwenomu hohuku, tembeli yambala yamukishi wamumbanda walema [Atemesi], keña eli chimwañaji. Kudi chuma chikwawu nawa, wanta windi waweni walemeshañawu muAsiya mwejima, chalala hela mumpata yamunu mwishina yejima keña wusawuki.”—Yililu 19:27.