“Lungalala”

“E nsukilu a lekwa yawonso ifinamene: . . . lungalala yamu sambu.” ​—⁠1 PET. 4:⁠7.

1. Aweyi i ntu a diambu wa nsangu kasamunanga o Yesu?

VAVA o Yesu Kristu kakala ova ntoto, Kintinu kia Nzambi i ntu a diambu wa nsangu kasamunanga. Muna Kintinu kiaki, Yave otundidika kimfumu kiandi kia nz’amvimba yo velelesa nkumbu andi. Muna kuma kiaki, Yesu walonga alongoki andi basambanga kwa Nzambi vo: “E kintinu kiaku kiza. O luzolo luaku luavangam’ova nza nze koko’zulu.” (Mat. 4:17; 6:​9, 10) Ke kolo ko e Kintinu kiaki kifwasa e nza ya Satana yo lungisa luzolo lwa Nzambi ova ntoto. Nze una kasoneka Daniele, Kintinu kia Nzambi “kikosomona yo sukisa yintinu yayi yawonso [iyalanga o unu], kitongama mpe yakwele mvu.”​—⁠Dan. 2:⁠44.

2. (a) Alandi a Yesu aweyi bezayila e nkal’andi muna Kintinu? (b) E sinsu kiaki nkia diambu diakaka kisonga?

² Wau vo e ngiz’a Kintinu kia Nzambi diambu diamfunu diakala kw’alandi a Yesu, banyuvula vo: ‘Nki i sinsu mpe kia nkal’aku, ye mbaninu a tandu?’ (Mat. 24:⁠3) Ediadi disonganga vo vesinga kala ye sinsu kisonga e ziku kia nkal’a Kristu muna Kintinu, kadi ke yimoneka mu meso ma wantu ko. E sinsu kiaki kikala ye mambu mayingi masakulwa muna Nkand’a Nzambi. Muna kuma kiaki, alandi a Yesu ana bekal’o moyo muna kolo kiakina, bebakula vo Yesu oyantikidi yala kun’ezulu. Ediadi disonga mpe lubantiku lwa kolo kiyikilwanga muna nkand’a Nzambi vo “lumbu yambaninu” ya nza yayi yambi.​—⁠2 Tim. 3:​1-5, 13; Mat. 24:​7-14.

Lungalala Muna Lumbu Yambaninu

3. Ekuma Akristu bafwete kadila alungaladi?

³ Petelo wa ntumwa wasoneka vo: “E nsukilu a lekwa yawonso ifinamene: dianu vo, nukala ye volo, yo lungalala yamu sambu.” (1 Pet. 4:⁠7) Alandi a Yesu bafwete kala alungaladi yo sia e sungididi muna mambu mebwa ova nza, mesonga e nkal’a Yesu muna Kintinu. Bafwete sakisa wo vanga ekolo kifinamanga  e mbaninu a tandu kiaki kiambi. Yesu wavovesa alongoki andi vo: “Nuyingila: kadi ke nuzeye yo ko, e ntangwa ikwiz’e mfumu a nzo [mu fwasa e nza ya Satana].”​—⁠Maku 13:​35, 36.

4. Songa e nswaswani ya wantu bena mu nza ya Satana ye selo ya Yave. (Tala e babu.)

⁴ O wantu ova nza mu wisa kia Satana bena. Muna kuma kiaki, ke bezayanga ko e nsasa ya mambu mebwanga mu nza. Ke bebakulanga ko vo Kristu wayantika yala muna Kintinu. Kansi, alandi akieleka a Kristu alungaladi, babakula e nsasa ya oma mebwanga mu tandu kiaki. Tuka muna mvu wa 1925, Mbangi za Yave bazaya wo vo e Vit’Antete ya Nz’Amvimba ye mambu makaka malanda, mesonganga e ziku vo Kristu wayantika yala muna Kintinu ki’ezulu muna mvu wa 1914. Muna mvu wau i mwayantika e lumbu yambaninu ya nza yambi ya Satana. Wantu ayingi, kana una vo ke bebakulanga ko e nsasa ya mana mevangamanga, bemonanga e nswaswani ina vana vena e tandu yavitila Vit’Antete ya Nz’Amvimba ye tandu yalanda.​—⁠Tala e babu kina ye ntu a diambu vo, “Tandu Kiampasi Kiyantikidi.”

5. Ekuma tufwete kadila alungaladi?

⁵ E mambu mebwanga se vioka tezo kia nkama mvu, mesonganga vo mu lumbu yambaninu twina. Fikolo kaka fisidi, Yave ovana Kristu o nswa wa vita ntu muna vu kia mbasi mu fwasa nza ya Satana. (Lus. 19:​11-​21) Akristu akieleka bekasakeswanga bazindalala yingila. Muna kuma kiaki, diamfunu mu kwamanana wo vanga ekolo tuvingilanga e mbaninu a tandu kiaki. (Mat. 24:​42) Tufwete kwamanana yingila yo sal’e salu twavewa mu nza yamvimba muna mfil’a Kristu.

Salu Kisalwanga mu Nza Yawonso

6, 7. E salu kia umbangi aweyi kiwokelelanga mu lumbu yambaninu?

⁶ E salu kisalanga selo ya Yave kiayikwa vo dimosi muna sinsu kisonga vo mu lumbu yambaninu a nza yambi se twina. Yesu  wayika e salu kiaki vava kavova mambu ma mpila mu mpila mebwa muna lumbu yambaninu. Muna ungunza wandi wavova vo: “E nsangu zazi zambote za kintinu zisamunwa muna nza yawonso, muna umbangi kwa zula yawonso; i bosi iluak’e mbaninu.”​—⁠Mat. 24:14.

⁷ Badika maka mambu mena muna ungunza wa Yesu. O lutangu lw’awana basamunanga e nsangu zambote lwakete lwakala vava e lumbu yambaninu yayantika muna mvu wa 1914. Kansi owau lutangu lwalu luwokele kikilu. Vioka 7.000.000 ma Mbangi za Yave besamunanga e nsangu zambote mu nza yawonso, bena mu tezo kia 100.000 ma nkutakani. Muna mvu wa 2008, vioka 10.000.000 ma wantu bakutakana ye Mbangi za Yave muna Luyindulu lwa lufwa lwa Kristu. Kieleka, wantu ayingi bakulamene muna lutangu lwa mvu wavioka.

8. Ekuma kitantu ka kilendanga kakidila ndungunuka ya salu kieto ko?

⁸ Ekwe mpila umbangi usiwanga muna zula yawonso mu kuma kia Kintinu kia Nzambi, ekolo mbaninu a tandu kiaki ke yayizidi ko! E salu kiaki kisalwanga kana una vo Satana yandi i “nzambi a tandu kiaki.” (2 Kor. 4:⁠4) Yandi ofilanga mambu mawonso ma luyalu, ye nsambila za luvunu ye yinkita ina vo i nkubika za nza yayi kumosi ye nzila z’amwangi a nsangu. Kansi, e salu kia umbangi aweyi kiwokelelanga? Mu lusadisu lwa Yave. E salu kia samun’e nsangu za Kintinu mu wokela kina, kanele vo Satana ovavanga kio ningamesa.

9. Ekuma lunungunuku lweto lwa mwanda lulenda yikilwa vo lw’esivi?

⁹ E ndungunuka ya salu kia umbangi yo wokela kwa nkangu a Yave yo zayi wau muna Nzambi ye makani mandi kulenda badikilwa vo diambu di’esivi. Kondwa lusadisu lwa Nzambi, kumosi ye lutaninu lwandi, e salu kia samun’e nsangu zambote ke kiadi lendakana ko. (Tanga Matai 19:26.) Tulenda kala ye ziku vo ekolo mwand’avelela a Nzambi usalanga muna ntima mia wantu alungalala,  ana bena yo luzolo lwa sala, e salu kiaki kia umbangi kisinga salwa yakuna mfoko “i bosi iluak’e mbaninu.” Ekolo kiaki mu finama kina mu nzaki.

“Mpasi Zayingi”

10. O Yesu aweyi kayikila e mpasi zayingi ezi zikwiza?

¹⁰ E mbaninu a nza yayi yambi ikwiza muna kolo kiyikilwanga vo “mpasi zayingi.” (Lus. 7:​14) Nkand’a Nzambi ke ukutuzayisanga ko kana kolo kwa zizingila, kansi Yesu wavova vo: “Muna yau ntangwa ina mukala mpasi zingi zina vo ke zakala ko, tuka kuna lubantiku lua nza yamu wau, ngatu kala nkutu.” (Mat. 24:​21) Vava tuyindulanga mambu mampasi mavangamene kala mu nza yayi, nze mana mabwa muna Vit’Anzole ya Nz’Amvimba ina yavonda vioka 50 ma mazunda ye mazunda ma wantu, e mpasi zayingi ezi zikwiza za mpimpita kikilu zikala. E mpasi zazi zifokoka muna vita ya Armangedo. Ediadi divangama vava Yave kefila e vu kiandi mu fwasa e nza ya Satana.​—⁠Lus. 16:​14, 16.

11, 12. Nkia diambu disonga lubantiku lwa mpasi zayingi?

¹¹ Ungunza wa nkand’a Nzambi ke uvovanga ko e lumbu kiyantika e mpasi zayingi, kansi ukutuzayisanga dina divangama mu songa vo ziyantikidi. E diambu divangama i lufwasu lwa nsambila zawonso za luvunu kw’ayadi a nza. Ungunza wa Nkand’a Nzambi una muna Lusengomono kapu kia 17 ye 18 utezanesanga nsambila luvunu ye nkembi ona otele e zumba ye ayadi a nza. E sono kia Lusengomono 17:16 kisonganga vo ke kolo ko ayadi “besaul’o nkembi, yo kunkitula se nsona ye nkonga, yo dia nitu andi, yo kumbomesa vana tiya.”

¹² Vava mambu mama mevangama, Nzambi ‘osia muna ntima miau [ayadi], edi dia vanga lukanu luandi’ lwa fwasa nsambila zawonso za luvunu. (Lus. 17:​17) Muna kuma kiaki, tulenda vova vo lufwasu lwalu kwa Nzambi lutuka. Eyayi i mfundis’andi kwa nsambila zakivunina ezi zilonganga mana ke mena ngwizani ko ye luzolo lwa Nzambi yo bangika e selo yandi. Wantu ayingi mu nza ke bazeye wo ko vo nsambila yaluvunu fwaswa yifwaswa. Kansi selo yakwikizi ya Yave bazeye wo. Bezayisanga wo kwa wantu tuka lubantiku lwa lumbu yambaninu.

13. Adieyi disonganga vo lufwasu lwa nsambila yaluvunu nzaki luvangama?

¹³ O wantu bekendalala kikilu mu mona lufwasu lwa nsambila yaluvunu. Ungunza wa Nkand’a Nzambi usonganga vo e miaka “ntinu mia nza” bevova mu kuma kia lufwasu lwalu vo: “Tâtu, tâtu, . . . kadi muna ola mosi i izidi e mfundisw’aku.” (Lus. 18:​9, 10, 16, 19) Nkand’a Nzambi usadilanga o mvovo “ola mosi,” mu songa vo lufwasu lwalu nzaki luvangama.

14. Vava mbeni za Yave benwanisa selo yandi, Nzambi aweyi kekubatanina?

¹⁴ Tuzeye wo vo vava kifwaswa e nsambila yaluvunu, e selo ya Yave ana besamunang’e mfundis’andi besinga bangikwa. (Yez. 38:​14-​16) Vava lubangamu lwalu luyantika, abangiki yo Yave benwana yandi, ona wasia o nsilu a tanina selo yandi yakwikizi. Yave wavova vo: “Muna nsongo zame yo tiya  tw’efuluta diame mpovele. . . . Bezaya wo vo i Yave kwame.” (Tanga Yezekele 38:​18-23.) Muna Diambu diandi, Nzambi wavova vo: “On’okunuviakana [e selo yandi yakwikizi], oviakene ngengele [ame] a disu.” (Zak. 2:⁠8) Muna kuma kiaki, vava e mbeni zandi beyantika nwanisa selo yandi, Yave okubatanina. Ovanga diambu ditwasa e mfoko a mpasi zayingi, i sia vo, Armangedo. Muna lutumu lwa Kristu, e vu kia mbasi kitwasa mfundis’a Yave muna nza ya Satana.

Adieyi Tufwete Vanga

15. Adieyi tufwete vanga wau tuzeye vo e mbaninu a nza yayi ifinamene?

¹⁵ Adieyi tufwete vanga wau tuzeye vo ke kolo ko e mbaninu a nza yayi yambi ikwiza? Petelo wa ntumwa wasoneka vo: “Wau vo e lekwa yayi yawonso izelok’e nzeloka yayi, nkia mpil’a wantu ozevo nukal’oyeno muna nkal’avauka yo vumina Nzambi.” (2 Pet. 3:​11) E mvovo miami misonganga o mfunu wa kwamanana yingila yo kala ye ziku vo e nkal’eto ngwizani ina ye nkanikinu mia Nzambi. Misonganga mpe vo tufwete kala ye mavangu ma vumina Nzambi muna zingu kieto mu songa zola kweto muna Yave. Dimosi muna mavangu mama i kuyivana muna salu kieto kia samun’e nsangu zambote za Kintinu, yavana kikwiza e mbaninu. Petelo wasoneka mpe vo: “E nsukilu a lekwa yawonso ifinamene. . . . lungalala yamu sambu.” (1 Pet. 4:⁠7) Tufinamanga Yave yo songa zola kweto muna yandi muna sambanga kwa yandi, yo kunlomba luludiku muna mwand’andi avelela ye muna nkutakani andi mu nza yawonso.

16. Ekuma tufwete sila e sungididi muna luludiku lwa Nzambi?

¹⁶ Mu lumbu yayi yampasi, tufwete sianga e sungididi muna luludiku lwa Nkand’a Nzambi vo: “Nutoma tala nkangala nukangala, ke nze minkondwa-ngangu ko, nze akwa ngangu kaka; nwiyikûdilang’e ntangwa, e kuma kadi e lumbu ibì.” (Ef. 5:​15, 16) E mbi mu wokela kaka ina, ke mu tandu yavioka ko. Satana ovaikisanga lekwa yayingi mu vukumuna wantu balembi vanga luzolo lwa Yave yo kubavukika. Wau vo tu selo ya Nzambi, tuzeye wo, ke tuyambula konso lekwa ko kiafwasa e kwikizi kieto muna Nzambi. Tuzeye mpe edi disinga vangama, tusianga e vuvu muna Yave ye muna makani mandi.​—⁠Tanga 1 Yoane 2:​15-17.

17. Yika una bemona awana bevuluka muna Armangedo vava kikala lufuluku.

¹⁷ E nsilu a Nzambi wa vana moyo kw’awana bafwa ulungana muna “lufuluku lu’asongi y’ana balembi songa.” (Mav. 24:​15) Tala dina diyikwanga muna nsilu wau: ‘Vekala yo lufuluku.’ Ke vena lukatikisu ko muna nsilu wau, kadi Yave ovovele wo. Yesaya 26:19 osianga nsilu vo: “O mafwa maku mekala yo moyo; . . . Nusikama yo yimbila, e yeno nukala mu ntoto: . . . O ntoto uvaikisa mvumbi.” E mvovo miami mialungana e ndungana antete kwa nkangu a Nzambi kuna nz’ankulu vava bavutuka kuna nsi au akivwila, yo kutuvana vuvu vo milungana ndungana ansuka muna nz’ampa. Ekwe kiese kisinga kala mu mona ana befulwa yo kala diaka vamosi y’azodi au! Kieleka, e mbaninu ya nza ya Satana ifinamene, e nz’ampa ya Nzambi ifinamene kikilu. Muna kuma kiaki, diamfunu twalungalala.

Nga Osungamenanga?

• Aweyi i ntu a diambu wa nsangu kasamunanga o Yesu?

• E salu kia umbangi aweyi kiwokelelanga o unu?

• Ekuma tufwete kadila alungaladi?

• E nsilu wasonama muna Mavangu 24:​15, nkia lukasakeso uvene?

[Yuvu ya Longoka]

[Babu/​Foto ina muna lukaya lwa 16]

Tandu Kiampasi Kiyantikidi

Muna mvu wa 2007, Alan Greenspan wavaikisa nkanda wakala yo ntu a diambu mu Kingelezo vo The Age of Turbulence: Adventures in a New World. Tezo kia mvu 20 kakala se mfidi a Junta de Reserva Federal dos Estados Unidos, nkubika italanga mambu ma nzimbu za nsi yayina. Greenspan wasonga e nswaswani ya zingu kia nza ya tandu kia vitila mvu wa 1914 ye kia mvu mialanda, yo vova vo:

“Muna tandu kia vitila mvu wa 1914, o wantu bazitisanga muntu yo nkw’andi yo soka lekwa yayingi mu tomesa e zingu. Ubundu wafokoka muna tandu kia kumi ye vwa. Diamonekanga vo umpumbulu ukuluka. . . . Muna tandu kia kumi ye vwa olunungunuku lwa yantika wokela, e nzila zayantika tomeswa, makumbi ma ntoto mavangama, ye telefone, kura, cinema, ye makalu, tunga nzo zambote ye lekwa yakaka. E ngangu za wuka zawokela, madia mambote yo kayanesa maza mambote kwa nkangu dia sadisa mu lambula e zingu kia wantu . . . O wantu awonso babanzanga vo lunungunuku lwalu lusikila kikilu.”

Kansi . . . “Vit’Antete ya Nz’Amvimba yaluta fwasa e nkal’a wantu ke mu Vit’Anzole ya Nz’Amvimba ko, eyi yavonda ulolo wa wantu. E Vit’Antete ya dimbulwisa wantu e vuvu. Kilendi vilakana ko una wakala e zingu muna mvu miavitila Vit’Antete, vava kiabadikwanga vo e zingu kia wantu kia kusentu kiambote kikala. O unu e vuvu kieto kiaswaswana kikilu ye kina kia tandu yavioka, kadi mambu mayingi tumonanga mevangamanga. Nga nsoki, mbangazi yasaka yo wokela kwa wantu, kulenda soba e zingu kia wantu nze una wavanga e Vit’Antete? Ke vena muntu ko lenda vana mvutu za kiuvu kiaki.”

Greenspan wasungamena dina diavova Benjamin M. Anderson ona wakala nlongi vava katanganga e sikola zandá muna mvu mia 1886-​1949. Wavova vo: “Awana besungamenanga yo bakula una wakala e nza muna tandu kia vitila Vit’Antete ya Nz’Amvimba, nkenda zayingi bemonanga o unu. Muna tandu kiakina, wantu mu luvuvamu bakala luna ke lusidi monwa diaka ko.”​—⁠Economics and the Public Welfare.

Diau adimosi mpe diavova Gerald J. Meyer muna nkand’andi kavaikisa muna mvu wa 2006 una yo ntu a diambu mu Kingelezo vo, A World Undone. Tutanganga vo: “Ntangwa zayingi akwa lusansu bevovanga vo e mambu mabwa ‘masoba e zingu kia nza.’ I diau kikilu diavanga e Vit’Ampwena [1914-1918]. E vita yayi yasoba kikilu mawonso: ke mingilu mia nsi kaka ko, yovo tuyalu, ngatu vuvu kia wantu, kansi ye mpila ina o wantu bayantika badikila e nza kumosi yo yau kibeni. E vita yayi yatwasa mpila zingu kiakaka mu nza, kiaswaswana ye zingu kia luvuvamu bakala kiau o wantu una vita yayi ke yayizidi ko.”

[Foto ina muna lukaya lwa 18]

Muna Armangedo, Yave ofila e vu kiandi kia mbasi