«Teuc me avoʼntonic»
«Teuc me avoʼntonic»
«Poʼot xa chlaj scotol li cʼusitic oye. Jaʼ yuʼun [...] teuc me avoʼntonic ta scʼopanel li Diose.» (1 PED. 4:7)
1. ¿Kʼusi ti mas tsots skʼoplal laj yakʼ ta chanel Jesuse?
LI KʼUSI mas tsots skʼoplal laj yakʼ ta chanel Jesús kʼalal ay ta Balumile jaʼ li Ajvalilal yuʼun Diose. Ta stojolal li Ajvalilal taje, li Jeovae tspakbe skʼoplal li mukʼul pas mantal yuʼun ta spʼejel vinajel-balumile xchiʼuk chchʼultajes li sbie. Jaʼ ta sventa ti xi la xchanubtas ta skʼanbel Jpasvanej yuʼunik li yajtsʼaklomtak Jesuse: «Acʼo sta yorail chapas mantal, acʼo pasuc cʼusi tscʼan avoʼnton liʼ ta banamil jech chac cʼu chaʼal te ta vinajele» (Mat. 4:17; 6:9, 10). Poʼot xa tajek slajesbe sbalumil Satanás li Ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk jaʼ oy ta sba ti akʼo xkʼot ta pasel li kʼusi tskʼan yoʼonton Dios ta spʼejel Balumile. Jech kʼuchaʼal kak yaloj Daniele, «jaʼ ta stsal, jaʼ ta slajesbe scʼoplal scotol li yantic ajvaliletique [li ajvaliletik avie]; yan li stuque jʼechʼel te chcom o sbatel osil» (Dan. 2:44).
2. 1) ¿Kʼuxi tsnaʼik li yajtsʼaklomtak Cristo ti liʼ xa oy kʼuchaʼal Ajvalil ta vinajel li Jesuse? 2) ¿Kʼusi yan chkʼot ta pasel sventa xvinaj li senyaile?
2 Toj tsots skʼoplal laj yaʼiik yajtsʼaklomtak Jesús ti chtal li Ajvalilal yuʼun Diose, jaʼ yuʼun xi la sjakʼbeike: «[¿]Kʼusi senyail ti liʼ xa oyote xchiʼuk li slajebal kʼusitik chkʼotanuk ta pasele?» (Mat. 24:3, NM). Ta skoj ti mu xvinaj ta kʼelel kʼalal liʼ xaʼox oy kʼuchaʼal Ajvalil li Jesucristoe, laj yalbe jun senyail ti stakʼ ilele. Li senyail taje ep kʼusitik smakoj ti te albil ta Vivliae, mi kʼot ta pasel une jaʼ me tsnaʼik-o yajtsʼaklomtak ti och xa ta ajvalil ta vinajele. Jech xtok, jaʼ me chakʼ ta ilel ti lik xa li kʼusi xi tsbiiltas Vivliae: «Slajebtic xa batel ti cʼacʼale», jaʼ xkaltik, jaʼ ti kʼu sjalil chjalij li slajeb kʼusitik chopol avi ti sventainoj balumile (2 Tim. 3:1-5, Ch, 13; Mat. 24:7-14).
Vikʼiluk me jsatik li ta slajeb kʼakʼale
3. ¿Kʼu yuʼun ti skʼan vikʼiluk-o satik li yajtsʼaklomtak Cristoe?
3 Xi la stsʼiba li jtakbol Pedroe: «Poʼot xa chlaj scotol li cʼusitic oye. Jaʼ yuʼun bijanic me ta sventa li cʼusi chapasique; teuc me avoʼntonic [o vikʼiluk me asatik] ta scʼopanel li Diose» (1 Ped. 4:7). Li yajtsʼaklomtak Jesuse skʼan me vikʼiluk satik ta sventa li kʼusitik chkʼot ta pasel ta spʼejel Balumile, ti jaʼ svinajeb ti lik xaʼox ta Ajvalil li Cristoe. Mas to me tsots skʼoplal ti vikʼiluk satik kʼalal yantik xnopaj tal slajeb li chopol balumile. Xi laj yalbe yajtsʼaklomtak li Jesuse: «Viqʼuiluc me asatic, yuʼun mu xanaʼic cʼusi ora ta xtal li yajval nae, [sventa chtal slajesbe skʼoplal li sbalumil Satanase]» (Mar. 13:35, 36).
4. ¿Kʼusi jelel-o li yajtuneltak Jeova xchiʼuk li buchʼutik oy ta sbalumil Satanase? (Kʼelo li rekuadroe.)
4 Jutuk mu stekeluk li krixchanoetike oyik ta skʼob Satanás xchiʼuk mu snabeik smelolal li kʼusitik yakal chkʼot ta pasel ta spʼejel Balumile. Ta skoj taje mu xilik ti liʼ xa oy kʼuchaʼal Ajvalil li Cristoe. Pe li melel yajtsʼaklomtak Cristoe vikʼil-o satik xchiʼuk snabeik lek smelolal li kʼusi kʼot ta pasel echʼ sigloe. Li yajrextikotak Jeovae laj yakʼik venta ta 1925 ti och ta ajvalil li Cristo ta 1914, taje jaʼ te vinaj ta skoj li Baʼyel Mukʼta Pas kʼop echʼ ta spʼejel Balumile xchiʼuk li kʼusitik kʼot ta pasel kʼalal echʼ xaʼox taje. Jech oxal, li ta jabil taje jaʼ te och talel ta slajeb kʼakʼal li kʼusitik yuʼun Satanase. Ep tajek ti buchʼutik laj yil kʼot ta pasel taje, akʼo mi mu snaʼik kʼu yuʼun, laj yakʼik venta ti jel tal kuxlejal yuʼun li Baʼyel Mukʼta Pas kʼop ta spʼejel Balumile (kʼelo li rekuadro «Lik li yorail vokoliletike»).
5. ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal ti vikʼiluk-o jsatike?
5 Li kʼusitik toj xibal sba lik kʼotuk tal ta pasel leʼ xa ta 1914 jaʼ chakʼ ta ilel ti ta slajeb xa kʼakʼal kuxulutike. Li Cristoe jutuk xa tajek skʼan x-albat yuʼun Jeova ti akʼo stak echʼel li anjeletik ti toj echʼem sjuʼelik sventa slajesik li sbalumil Satanase (Apo. 19:11-21). Li yajtsʼaklomutik Cristoe kichʼojtik albel mantal ti akʼo vikʼiluk jsatike xchiʼuk ti tsots skʼoplal skʼan jech jpastik ta skoj ti poʼot xa tajek xlaj li kʼusitik liʼe (Mat. 24:42). Yoʼ to jmalaojtik xkʼot ta pasel xtok taje oy kabteltik ti skʼan jpastik ta spʼejel Balumil ti jaʼ tsbeiltasutik li Cristoe.
Abtelal ta spʼejel Balumil
6, 7. ¿Kʼu yelan epajem tal li xcholbel skʼoplal Ajvalilal yuʼun Dios li avi ta slajebal kʼakʼale?
6 Li abtelal skʼan spas li yajrextikotak Jeovae jaʼ jtos kʼusi smakoj li senyail slajeb kʼakʼale. Kʼalal laj yal li kʼusitik chkʼot ta pasel kʼalal jaʼ xa yorail chlaj li kʼusitike, xi laj yalbe skʼoplal Jesús li abtelal taje: «Ti lequil achʼ cʼop scʼoplal ti ventainel yuʼun ti Diose, ta xichʼ puquel ta sbejel banomil yoʼ jech ta snaʼic scotolic ti oy coltaele. Vaʼi un, ta xtal ti slajebal cʼacʼale» (Mat. 24:14, Ch).
7 Jnoptik kʼusitik kʼotem ta pasel ta sventa li abtelal yalojbe skʼoplal Jesús taje. Kʼalal lik li slajeb kʼakʼal ta 1914, toj juteb toʼox tajek li jchol lekil aʼyejetike, pe li avi une toj echʼem xa noʼox epajem. Jech ta melel, oy xa mas ta vukub miyon yajrextikotak Jeova ti yakal chcholik mantal ta spʼejel Balumil ti oyik mas ta sien mil tsobobbaile. Jech xtok, te van lajunebuk miyon la stsob sbaik tal yan krixchanoetik ta sventa li sNaʼobil slajel Cristoe, taje jaʼ skʼan xal ti epaje, ti jaʼ mu sta li echʼ jabile.
8. ¿Kʼu yuʼun muʼyuk makem ta be yuʼun Satanás li kʼusitik lek chkʼot ta pasel kuʼuntik ta chol mantale?
8 Ta batsʼi melel, kʼalal mu to chvul li slajebal kʼusitike tsots chichʼ alel mantal ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose, manchuk mi toj tsots chkontrainvan li Satanase, li «yajval banamile» (2 Cor. 4:4). Jaʼ sventainoj li politikae, li relijione, li kʼusitik ta sventa pʼolmal liʼ ta balumile xchiʼuk li kʼusitik tspukbe skʼoplal kʼusitike. ¿Kʼuxi xa noʼox un chaʼa, ti toj echʼ xa noʼox labal sba ch-epaj batel li xcholbel skʼoplal Ajvalilal yuʼun Diose? Yuʼun koltabil yuʼun Jeova. Jaʼ yuʼun toj labal sba kʼusitik chkʼot ta pasel yuʼun, akʼo mi tsots chakʼbe yipal Satanás ta spajesel taje.
9. ¿Kʼu yuʼun xuʼ xkaltik ti jaʼ jun skʼelobil juʼelal li jlekilaltik ta mantale?
9 Li kʼusitik lek chkʼot ta pasel ta xcholbel skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Diose, ti chʼiem ta mantal xchiʼuk ti oy slekilal li steklumal Jeovae, xuʼ xkaltik ti jaʼ jun skʼelobil juʼelale. Ti muʼyukuk chkoltavan Diose, ti muʼyukuk chbeiltasvane xchiʼuk ti muʼyukuk bu tspoj li steklumale mu xkʼot ta pasel yuʼunik jechuk li chol mantale (kʼelo Mateo 19:26). Pe ta skoj ti jaʼ chtijbat yoʼonton yuʼun chʼul espiritu li krixchanoetik ti vikʼil satike xchiʼuk ti oy ta yoʼonton chtunik ta stojolal Diose, xuʼ me jpat lek koʼontontik ti toj lek chkʼot ta tsutsel li chol mantale. «Vaʼi un, ta xtal ti slajebal [kʼakʼal]» kʼuchaʼal laj yal Jesuse. Taje toj poʼot xa me.
«Tsots [vokolil]»
10. ¿Kʼusi laj yal Jesús ta sventa li tsatsal vokolile?
10 Li slajeb kʼusitik chopol chkʼotanuk ta pasel liʼe jaʼ te chlik tal li ta «tsots [vokolile]» (Apo. 7:14, Ch). Li Vivliae muʼyuk chal kʼu sjalil chjalij taje, pe li Jesuse xi laj yale: «Ta onoʼox xtal li tsots vocole. Muʼyuc onoʼox jech cʼalal ilic li banamile xchiʼuc cʼalal to tana. Muʼyuc ta xcʼot ta pasel jech yan velta noxtoc» (Mat. 24:21). Jaʼ mas to toj tsots li tsatsal vokolil chtale, toj echʼ xa noʼox xibal sba, yuʼun jaʼ xkom to ta be ti chamik 50 o 60 miyon krixchanoetik li ta Xchibal Mukʼta Pas kʼop ta spʼejel Balumile. Ti kʼu sjalil tsots vokol taje ta stsuts ta Armagedón, jaʼo kʼalal tstak tal Jeova li yajmilvanejtak sventa tslajesik ta jyalel li kʼusitik chopol yuʼun Satanás liʼ ta balumile (Apo. 16:14, 16).
11, 12. ¿Kʼusi chkʼot ta pasel sventa chakʼ ta ilel ti lik xa li tsatsal vokolile?
11 Akʼo mi muʼyuk chal albil kʼopetik kʼusi fechail chlik li kʼusi baʼyel chkʼot ta pasel ta tsatsal vokolile, pe chalbutik li kʼusi labal sba chkʼot ta pasel kʼalal chlike: li mukʼta tsatsal ajvaliletike tslajesik li jecheʼ relijione. Li albil kʼopetik te ta jtatik ta kapitulo 17 xchiʼuk 18 ta Apocalipsise te chichʼ koʼoltasel ta jmulivajel ants li jecheʼ relijione, ti mulivajem xchiʼuk li ajvaliletik ta Balumile. Li Apocalipsis 17:16 chakʼ kiltik ti ajvaliletike poʼot xa tajek «chlic scontrainic li jmulavil antse. Solel stuc chcom yuʼunic o, tstʼananic comel ta jyalel. Ta stiʼbeic li sbecʼtale jaʼo chlic xchiqʼuic ta cʼocʼ».
12 Mi kʼot yorail taje, li Diose chakʼbe ta yoʼonton li ajvaliletik ti akʼo xkʼot ta pasel «li cʼusi snopoj onoʼox stuque», ti tslajes li jecheʼ relijione (Apo. 17:17). Jaʼ yuʼun xuʼ xkaltik ti ta stojolal Dios likem tal li lajesel taje. Chichʼ lajesel li relijionetik ta skoj ti chloʼlavanike xchiʼuk ti jal xa tajek muʼyuk jech chchanubtasvanik kʼuchaʼal chal Diose xchiʼuk ti yilbajinojbeik li melel yajtuneltake. Mi jaʼuk snaʼ ti kʼusi poʼot xkʼot ta pasel ta stojolal jecheʼ relijion li balumil liʼe. Pe li tukʼil yajtuneltak Jeovae vikʼil lek satik ta sventa taje xchiʼuk yakal onoʼox chalbeik-o echʼel skʼoplal li kʼu sjalil tal slajeb kʼakʼale.
13. ¿Kʼusi chakʼ jnaʼtik ti ta aniltik noʼox chichʼ lajesel li jecheʼ relijione?
13 Li krixchanoetike chat tajek yoʼontonik kʼalal chilik ti chichʼ lajesel li jecheʼ relijione. Li albil kʼopetik ta Vivliae chal ti oy «ajvaliletic ta banamil» ti chat yoʼontonik ta stojolale: «¡Ay, ay! [...] Ta jun noʼox ora ital lajel chamel ta atojol», xiik (Apo. 18:9, 10, 16, 19). Li jpʼel kʼop ti «ta jun noʼox ora» xie, jaʼ skʼan xal ti ta aniltik noʼox chlaje.
14. ¿Kʼusi tspas Jeova kʼalal tstsake ta kʼop yuʼun yajkontratak li yajtuneltake?
14 Jnaʼojtik ti kʼalal mu toʼox jaluk slajel li jecheʼ relijione chichʼ tsakel ta kʼop ta spʼejel balumil li melel yajtuneltak Diose, ti jaʼ onoʼox yakalik xcholbel skʼoplal li chapanel chakʼ Diose (Eze. 38:14-16). Mi kʼot ta pasel taje, jaʼ me tstsak sbaik xchiʼuk Jeova li jkontrainvanejetike, yuʼun jaʼ ti buchʼu tspoj li stukʼil teklumale xchiʼuk ti xi yaloj ta melele: «Ta scʼacʼal coʼnton jech ta xcal ta jamal [...]. Jech tsnaʼic o ti vuʼun Mucʼul Diosune» (kʼelo Ezequiel 38:18-23). Ta melel, xi onoʼox chal ta sKʼop li Diose: «Bochʼouc noʼox ta xutsʼinta li jteclumale [li tukʼil yajtuneltake], jaʼ ta xutsʼintabun o li yuninal jsate» (Zac. 2:8). Jaʼ yuʼun kʼalal chbat tsakatuk ta kʼop li yajtuneltake jaʼ tspakbe skʼoplal li Jeovae, vaʼun jaʼ jech chkʼot ta tsutsel ta Armagedón li tsatsal vokolile. Jaʼ me chkʼot ta pasel yuʼunik chapanel yuʼun Dios li tsatsal anjeletik ti beiltasbilik yuʼun Cristoe, vaʼun jaʼ jech tslajesbeik li sbalumil Satanase.
Kʼuxi te tsakal jkʼoplaltik ek
15. ¿Kʼuxi te tsakal jkʼoplaltik ta sventa ti yakal chnopaj talel slajeb li kʼusitike?
15 ¿Kʼuxi te tsakal jkʼoplaltik ta skoj ti poʼot xa tajek xlaj li chopol balumil liʼe? Xi la stsʼiba li jtakbol Pedroe: «Ta sventa ti chlaj ta cʼocʼ scotol li cʼusitic oye, jech tscʼan ti lec, ti tucʼ chapas abaique. Tscʼan ti jʼechʼel chavichʼic o ta mucʼ li Diose» (2 Ped. 3:11). Taje jaʼ skʼan xal ti oyuk lek ta joltik ti jpastik li kʼusi chal smantaltak Diose xchiʼuk ti oyuk yabtelal kuʼuntik sventa chkakʼtik ta ilel ti jkʼanojtik li Diose. Jun li ta epal abtelaletik taje jaʼ ti jcholtik bu kʼalal xuʼ kuʼuntik li lekil aʼyej ta sventa Ajvalilal yuʼun Dios yoʼ to mu xvul li slajebal kʼusitike. Jvules me ta joltik xtok ti xi la stsʼiba li Pedroe: «Poʼot xa chlaj scotol li cʼusitic oye. Jaʼ yuʼun [...] teuc me avoʼntonic ta scʼopanel li Diose» (1 Ped. 4:7). Jaʼ yuʼun skʼan nopajtik jkʼopontik li Jeova xtoke xchiʼuk ti jkʼanbetik akʼo sbeiltasutik ta xchʼul espiritu xchiʼuk li ta stsobobbail ta spʼejel balumile. Jaʼ me jech chi jnopaj ta stojolal Dios mi jech ta jpastike xchiʼuk chkakʼtik ta ilel ti jkʼanojtike.
16. ¿Kʼu yuʼun skʼan xkakʼ lek ta koʼontontik li kʼusi chal Efesios 5:15, 16?
16 Ta skoj ti toj xibal sba li kuxlejal avie skʼan me xkakʼ lek ta koʼontontik li tojobtasel chakʼ Dios liʼe: «Qʼuelo me abaic lec ta sventa li cʼusitic chapasique. Mu me jechucoxuc jech chac cʼu chaʼal li bochʼo bolique, jaʼuc jechoxuc jech chac cʼu chaʼal li bochʼo bijique. Tunesic lec li cʼacʼal chjelov avuʼunique, yuʼun yantic tsoc batel li banamile» (Efe. 5:15, 16). Mas xa epajem choplejal li avie. Ep tajek kʼusi tstunes li Satanás sventa mu xakʼ akʼo spasbeik kʼusi tskʼan Dios li krixchanoetike, o jaʼ noʼox van tskʼan chchʼaybe satik. Li yajtunelutik Jeovae jnaʼojtik taje, jaʼ yuʼun mu jkʼantik ti oyuk kʼusi sokes li stukʼil koʼontontike. Ta skoj ti jnaʼojtik li kʼusi poʼot xa xkʼot ta pasele, jpatoj me koʼontontik ta stojolal Jeova xchiʼuk li ta kʼusi yaloj tspase (kʼelo 1 Juan 2:15-17).
17. ¿Kʼu van yelan chaʼi sbaik li buchʼutik kuxul chkom ta Armagedón kʼalal chilik chchaʼkuxi li buchʼutik chamemike?
17 Ta me xkʼot ta pasel yuʼun Dios li kʼusi labalik sba yaloj tspas sventa chchaʼkuxes li animaetike, yuʼun «ta xchaʼcuxiic li bochʼotic lequique xchiʼuc li bochʼotic chopolique» (Hech. 24:15). Akʼo lek venta avil li kʼusi albil liʼe: ¡«Ta xchaʼcuxiic»! Jaʼ yaloj stuk li Jpasvaneje, jaʼ yuʼun ta xkʼot ta pasel ta persa. Xi chal li Isaías 26:19: «Li avuʼuntac ti chamenique ta xchaʼcuxiic; [...] li bochʼotic vayemic ta pucuctique ta xlic julovicuc; ta xqʼuejinic yuʼun toj xcuxet noʼox yoʼntonic. [...] Jaʼ yuʼun li bochʼotic chamenique chlic voqʼuicuc liʼ ta banamil yan velta[e]». Li bu lik kʼotuk tal ta pasel li kʼusi albil taje jaʼ ti kʼalal sut batel ta slumal li steklumal Diose, taje jaʼ chakʼ jnaʼtik ti batsʼi jech chkʼot ta pasel li ta achʼ Balumile. ¡Yan sba muyubajel ti kʼalal tsmey yutsʼ yalal li buchʼutik chchaʼkuxiike! Poʼot xa me tajek xlaj li sbalumil Satanase xchiʼuk nopol xa me tajek oy li achʼ Balumil yuʼun Diose. Jaʼ yuʼun tsots skʼoplal ti vikʼiluk-o me jsatike.
¿Mi xvul ta ajol?
• ¿Kʼusi ti mas tsots skʼoplal laj yakʼ ta chanel Jesuse?
• ¿Kʼu yelan epajem tal li xcholbel skʼoplal Ajvalilal yuʼun Dios ta jkʼakʼaliltike?
• ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal ti vikʼiluk-o jsatike?
• ¿Kʼuxi tspat avoʼonton li kʼusi albil ta Hechos 24:15?
[Sjakʼobiltak sventa xchanobil]
[Lokʼol ta pajina 18]
Li ta Armagedone tstunes Jeova li anjeletik ti toj echʼem sjuʼelike
[Lokʼol ta pajina 16]
Lik Li Yorail Vokoliletike
Li ta 2007 lokʼ li livro La era de las turbulencias. Aventuras en un nuevo mundo. Li buchʼu la slokʼes li livroe jaʼ Alan Greenspan, ti jutuk mu jtobuk jabil echʼ ta presidenteal ta Reserva Federal ta Estados Unidos, ti jaʼ jun organisasion ti tskʼelbe skʼoplal li kʼusitik sventa banko li ta mukʼta lum taje. Li Greenspane tsots chalbe skʼoplal ta slivro ti toj echʼ noʼox ep jel tal li kuxlejal ta balumil ta sjabilal 1914:
«Stekel li loʼiletik chalbe skʼoplal kʼalal skʼan toʼox 1914, chakʼ ta ilel ti chlekub batel tajek li xkuxlejal krixchanoetike xchiʼuk ti kʼuyelan nakalik ta jun lume; li kuxlejale tsta xa batel tukʼilal yilel. Li ta siglo 19 laj ti kʼuyelan xibal sba chchon xchiʼuk tsman smosoike. Li majbaile yakal xa chchʼay batel yilel. [...] Toj echʼ xa noʼox kʼusitik lokʼ tal ta spʼejel balumil li ta siglo 19, lokʼ talel sbe trenetik, telefono, lus, sine, karoetik ti ta motor chanave xchiʼuk ep kʼusitik ti ta lus ch-abtej ti mu xa noʼox xlaj ta alele. Li xchanbel skʼoplal poxiletike, ti kʼuyelan chlekub tal li kʼusitik sventa jmakʼlineltike xchiʼuk ti mu xa noʼox ta spʼisoluk chichʼ pukel li voʼ ti stakʼ uchʼele koltavan sventa mas xuʼ lek xkuxiik batel li krixchanoetike [...]. Ta spʼejel Balumil jech laj yaʼiik ti yantik xlekub li kuxlejale.»
Pe vaʼun xi laj yale: «Li Baʼyel Mukʼta Pas kʼop ta spʼejel Balumile toj echʼ xa noʼox la sokes li xkuxlejal krixchanoetike xchiʼuk ti kʼuyelan nakalik ta jun lume, jaʼ jutuk to kʼusitik laj li ta Xchibal Mukʼta Pas kʼop ta spʼejel Balumile: li baʼyel pas kʼope la slajes li kʼusi lek nopbile. Mu jsetʼuk xchʼay ta jol ti kʼu toʼox yelan li kuxlejal kʼalal mu toʼox chvul li Baʼyel Mukʼta Pas kʼop ta spʼejel Balumile, kʼalal muʼyuk toʼox kʼusi chmake yilel li krixchanoetik xchiʼuk ti muʼyuk spajeb yilel taje. Jelel xa tajek li kuxlejal avie, mu xkoʼolaj kʼuchaʼal li kuxlejal echʼ sigloe, pe yuʼun onoʼox van jaʼ jech chkʼot ta pasel jnaʼ. Li Baʼyel Mukʼta Pas kʼop ta spʼejel Balumile la sokes ti kʼuyelan jmoj tskolta sbaik li krixchanoetik xchiʼuk lumetike, ¿mi jech van tsokes ek li avi ta skoj li mukʼta j-akʼ xiʼel xchiʼuk ti chkʼakʼub batel li Balumile [...]? Muʼyuk buchʼu snabe lek li stakʼobile».
Li Greenspane xi vul ta sjol li kʼusi yaloj jchanubtasvanej sventa Economía Benjamin M. Anderson (1886-1949) kʼalal chanunaje: «Ti buchʼutik yij snopben xchiʼuk ti xaʼibeik smelolal kʼuchaʼal jun mukʼta krixchanoe, toj echʼ noʼox tsvul yoʼontonik ti kʼalal tsvules ta sjolik ti kʼu toʼox yelan li kuxlejal kʼalal mu toʼox chlik li Baʼyel Mukʼta Pas kʼop ta spʼejel Balumile. Ti kʼuchaʼal toj lek toʼox chaʼiik li kuxlejale mu xa bu jech chaʼiik li avie». (Economics and the Public Welfare).
Jechtik kʼot ta nopel yuʼun ek li G. J. Meyere: «Kʼalal chkalbetik skʼoplal li kʼusitik kʼotem ta pasele, nopem xkaʼi chkaltik ti “la sjelik skotole”. Pe ta melel, jaʼ ta skoj Mukʼta Pas kʼop [1914-1918] ti jel tale. Ta batsʼi melel jaʼ la sjel talel skotol li pas kʼope: maʼuk noʼox la sjel li tsʼaketike, li ajvaliletike xchiʼuk li xkuxlejal lumetike, moʼoj, yuʼun jelel xa kʼuyelan chkiltik li balumil yuʼune xchiʼuk ti kʼuyelan chkil jba jtuktike. Jel tal li balumile, nom kom li lekil balumil kʼalal skʼan toʼox li pas kʼope» (A World Undone [Jun sokem balumil], lokʼ ta 2006).