Jehovah Odot Ndibọ Itoro Nnyịn
Jehovah Odot Ndibọ Itoro Nnyịn
“Mbufo ẹtoro Jehovah!”—PS. 111:1.
1, 2. Nso ke “Hallelujah” ọwọrọ, ndien ini ewe ke ẹfiori “Hallelujah” ke N̄wed Abasi Christian Usem Greek?
ẸSIWAK ndifiori “Hallelujah” ke mme ufọkabasi Christendom! Ndusụk owo ẹsiwak ndidi ẹtịn̄ ikọ kiet ẹdọhọ “Hallelujah.” Edi mmọ ikam ifiọkke se Hallelujah ọwọrọde, n̄ko, ediwak mbon oro ẹsikam ẹkwọde-kwọ “Hallelujah” nte ikwọ isidụhe uwem oro ọnọde Abasi ubọn̄. (Titus 1:16) N̄wed ukabadeikọ Bible kiet ọdọhọ ke “Hallelujah” edi “ikọ emi mme andiwet psalm ẹkedade ẹkot kpukpru owo ẹte ẹditiene mmimọ ẹtoro Jehovah.” Ke nditịm ntịn̄, ediwak nditọ ukpepn̄kpọ Bible ẹdọhọ ke “Hallelujah” ọwọrọ “Ẹtoro Jah,” m̀mê “ẹtoro Jehovah.”
2 Ntak edi oro Edisana Ŋwed Abasi Ibom ọdọhọde ke Psalm 111:1 ete: “Mbufo ẹtoro Jehovah!” “Hallelujah” emi ọwọrọde “ẹtoro Jah” odu utịm ikanan̄ ke Ediyarade 19:1-6, kpa itie N̄wed Abasi emi obụkde nte mme owo ẹdarade ẹban̄a utịt nsunsu ido ukpono. Ke ini ẹdisobode nsunsu ido ukpono, ikọt Abasi ẹyenyene eti ntak ndifiori “Hallelujah” ke usụn̄ emi owụtde ukpono.
Ikpọ N̄kpọ Oro Enye Anamde
3. Ntak emi nnyịn isisopde idem kpukpru ini?
3 Andiwet Psalm 111 etịn̄ ediwak ntak emi anamde Jehovah odot ndibọ itoro nnyịn. Ufan̄ikọ 1 ọdọhọ ete: “Ami nyọkọm Jehovah ke ofụri esịt, ke odu mbon edinen ido, ye ke otu mbon esop.” Se Mme Ntiense Jehovah ẹsinyụn̄ ẹnamde edi oro. Ata akpan ntak emi nnyịn isisopde idem ọtọkiet kpukpru ini ke mme esop nnyịn ye ke ikpọ mbono edi man itoro Jehovah.
4. Didie ke mme owo ẹkeme nditịm nnyụn̄ọ se Jehovah anamde?
4 “N̄kpọ emi Jehovah anamde ẹmekpon, ẹtịm ẹnyụn̄ọ mmọ ke ofụri ima esịt mmọ.” (Ps. 111:2) Kere ban̄a ikọ oro “ẹtịm ẹnyụn̄ọ.” N̄wed ndụn̄ọde kiet ọdọhọ ke ekeme ndidi ufan̄ikọ emi aban̄a mbon oro ẹsimade “ndinen̄ede ntie n̄kere nnyụn̄ n̄kpep n̄kpọ mban̄a” se Abasi anamde. Jehovah okobot kpukpru n̄kpọ ye uduak. Enye ama obot utịn, isọn̄, ye ọfiọn̄, obon ke nnennen ebiet mmọ, man isọn̄ ofiop enem, un̄wana odu, inyụn̄ inyene ukwọ ye ndaeyo, ọtọ ye ekebe, okoneyo ye uwemeyo.
5. Nso ke akpakịp ifiọk oro mme owo ẹkọde ẹban̄a ekondo owụt?
5 Ntaifiọk ẹkụt ke isọn̄ ada ke ata eti ebiet. Mmọ ẹkụt n̄ko ke ebiet oro ọfiọn̄ adade, nte enye okponde, ye nte enye esisan̄ade akanade isọn̄, enen̄ede ọfọn ye isọn̄. Nnennen ebiet oro mme n̄kpọ-obot Abasi emi ẹdude esinam inyene ukwọedịm ye ndaeyo ke nnennen ini. N̄ko, mme owo ẹkpep ekese n̄kpọ ẹban̄a nte kpukpru n̄kpọ-obot ekondo ẹdude ke nde ke nde. Ntak edi oro ataifiọk kiet ekewetde ke n̄wed oro ẹkotde, “Ekondo Oro Kpukpru N̄kpọ Ẹdude ke Nde ke Nde,” ete: “Imọfiọk ndien se inamde ediwak ntaifiọk ẹkpụhọrede ekikere oro mmọ ẹkenyenede ke isua 30 emi ẹbede. Ediwak mmọ ẹnyịme idahaemi ndien ke enen̄ede ọsọn̄ ndinam an̄wan̄a mme owo nte ke ererimbot emi akasiaha ke ukana. Nte ikpepde n̄kpọ iban̄a isọn̄ emi, ntre ke idikụt ediwak n̄kpọ oro ẹwụtde ke ata enyene-ifiọk owo okobot ererimbot emi.”
6. Afo ese didie nte Abasi okobotde owo?
6 Akakan n̄kpọ en̄wen oro Abasi akanamde edi nte enye okobotde owo. (Ps. 139:14) Abasi okobot owo ye ukeme ndikere n̄kpọ, onyụn̄ ọdọn̄ owo kpukpru ndido ke idem ke nde ke nde, onyụn̄ ọnọ owo ukeme ye odudu ndinam utom. Ke uwụtn̄kpọ, nte Abasi anamde nnyịn ikeme nditịn̄ ikọ nnyụn̄ n̄kop ikọ, n̄wet n̄kpọ nnyụn̄ n̄kot n̄wed, edi utịbe. Ediwak owo ẹkeme ndinam kpukpru emi. Abasi okonyụn̄ obot fi ke utịbe utịbe usụn̄ man ekeme ndituak nda, uduọhọ. Kamse nte afo etiede, emekeme ndisan̄a n̄ka se oyomde ndika, nda ubọk nnam se oyomde ndinam, nnyụn̄ ndia udia nnyene odudu. Ndi kpukpru emi idịghe utịbe? Akan oro, idụhe n̄kpọ ndomokiet oro ntaifiọk ẹbotde oro ẹkemede ndimen ndomo ye utịbe utịbe usụn̄ emi mme osịp ẹsinamde utom ke idem fo man ọfiọk se itịbede ye se akpanamde. Ke nditịm ntịn̄, edieke Abasi mîkpọkọnọhọ owo mfre ye ntụk, owo ikpekemeke ndinam kpukpru se enye anamde. Idem owo emi edide ata obot-n̄kpọ ikpekemeke ndibot n̄kpọ ekededi oro eyede onyụn̄ enyenede ufọn nte utịbe utịbe n̄kpọutom duop oro akamade asan̄a ke idem—oro edi, nnuenubọk ye nnuenukot fo. Bụp idemfo ise, ‘Ndi mme owo ẹkpekeme ndiwet ndiye mbuwed nnyụn̄ mbọp mme enyene-uten̄e n̄kpọ ke Abasi mîkpọkọnọhọ nnyịn nnuenubọk?’
Ikpọ N̄kpọ Oro Abasi Anamde ye Mme Edu Esie
7. Ntak emi ikpadade Bible nte kiet ke otu utịbe utom Abasi?
7 Ikpọ n̄kpọ oro Jehovah anamde esịne n̄ko mme utịbe utịbe n̄kpọ oro enye anamde ọnọ ubonowo nte ẹtịn̄de ke Bible. N̄kemuyo oro odude ke Bible inyeneke mbiet, ndien emi ke idemesie edi utịbe utom Abasi. Bible itiehe nte mme n̄wed eken, “Abasi ọkọnọ odudu ẹda ẹwet [enye] ndien enye ọfọn ndida nnọ ukpep.” (2 Tim. 3:16) Ke uwụtn̄kpọ, Genesis etịn̄ nte Abasi okosobode idiọk ererimbot ke eyo Noah. Exodus etịn̄ nte Jehovah okowụtde ke imọ idi ata Abasi ke ndikosion̄o nditọ Israel ke ufụn Egypt. Ekeme ndidi n̄kpọntịbe emi ke andiwet psalm ekenyene ke ekikere ke ini enye ọkọdọhọde ete: “Utom [Jehovah] ẹdi ubom ye ubọn̄: edinen ido esie onyụn̄ ebịghi ke nsinsi. Enye anam owo eti mme utịbe n̄kpọ esiemmọ: Jehovah ọfọn ido, onyụn̄ enyene esịt mbọm.” (Ps. 111:3, 4) Ndi afo unyịmeke ke se Jehovah akanamde toto ke eset tutu esịm emi, eti mme owo “ubom ye ubọn̄” esie?
8, 9. (a) Didie ke se Abasi anamde okpụhọde ye ediwak n̄kpọ oro owo anamde? (b) Siak ndusụk edu Abasi oro enen̄erede enem fi.
8 Omokụt ke andiwet psalm emi etịn̄ n̄ko aban̄a ndiye edu Jehovah, utọ nte edinen ido, mfọnido, ye esịtmbọm. Idịghe ọmọfiọk ke mme anana-mfọnmma owo isiwakke ndinam n̄kpọ ye eti uduak. Mmọ ẹsiwak ndinam n̄kpọ ke ntak idiọkitọn̄, ufụp, ye ntan̄idem. Ke uwụtn̄kpọ, se adan̄a akpakịp ndiọi n̄kpọekọn̄ oro mme owo ẹbotde man ẹnyam ẹforo ẹnyụn̄ ẹda ẹn̄wana ekọn̄. Emi esisịn ata ediwak miliọn owo oro mînyeneke se ẹduede ke enyene-ndịk afanikọn̄. N̄ko-n̄ko, ediwak se mme owo ẹnamde akam ananam mme ubuene ẹdọdiọn̄ ẹbọ ufen. Ke uwụtn̄kpọ, ediwak owo ẹsitịn̄ ẹban̄a mme ibombom oro ẹkenyịkde mme ifịn ẹbot ke Egypt. Idụhe ata akpan n̄kpọ oro ẹkedade mme ibombom emi ẹnam ke mîbọhọke ndida mbụk mme atan̄idem Pharaoh. Ke adianade ye ndinam mme owo ẹdọdiọn̄ ẹbọ ufen, ekese n̄kpọ oro mme owo ẹnamde mfịn akam ‘ososobo isọn̄ emi.’—Kot Ediyarade 11:18.
9 Kpukpru emi ẹkpụhọde didie ntem ye se Jehovah anamde, emi esiwakde ndidi ke ntak edinen ido! Kiet ke otu n̄kpọ oro Jehovah anamde ke ntak mbọm edi ndinam ndutịm man mme anana-mfọnmma owo ẹnyene edinyan̄a. Ndutịm oro Abasi anamde man afak ubonowo ‘owụt edinen ido esie.’ (Rome 3:25, 26) Ke akpanikọ, “edinen ido esie onyụn̄ ebịghi ke nsinsi”! Nso kaban̄a mfọnido esie? Nte enye anamde n̄kpọ ke ime ye mme anana-mfọnmma owo owụt ke enye enen̄ede ọfọn ido. Ndusụk ini, enye esikam ekpe mme owo ubọk ete ẹkpọn̄ idiọk ẹnam eti.—Kot Ezekiel 18:25.
Jehovah Isitreke Ndinam Se Enye Ọn̄wọn̄ọde
10. Didie ke Jehovah ekenịm uwụtn̄kpọ edinam akpanikọ kaban̄a ediomi oro enye okodiomide ye Abraham?
10 “Enye ada udia ọnọ mmọ eke ẹbakde enye: eyeti ediomi esie ke nsinsi.” (Ps. 111:5) Etie nte andiwet psalm emi etịn̄ aban̄a ediomi oro Abasi okodiomide ye Abraham. Jehovah ama ọn̄wọn̄ọ ke iyọdiọn̄ ubon Abraham ye nte ke mmọ ẹyenyụn̄ ẹnyene enyịnusụn̄ mme asua mmọ. (Gen. 22:17, 18; Ps. 105:8, 9) Un̄wọn̄ọ emi ọkọtọn̄ọ ndisu ke ini ubon Abraham ẹkekabarede ẹdi idụt Israel. Mmọ ẹma ẹdụk ufụn ẹnọ Egypt ke ata ediwak isua, edi Abasi ama “eti ediomi emi enye okodiomide ye Abraham” onyụn̄ anyan̄a mmọ. (Ex. 2:24) Nte Jehovah akanamde n̄kpọ ye mmọ ke ama okosio mmọ ke ufụn owụt nte enye ọfọnde ido. Enye ama ọnọ mmọ udia eke obụk ye eke spirit. (Deut. 6:1-3; 8:4; Neh. 9:21) Ke ediwak isua ẹma ẹkebe, idụt Israel ẹma ẹsiwak ndikpọn̄ Abasi, okposụkedi emi enye ekesidọn̄de mme prọfet esie ẹkekpek mmọ ẹfiak ẹdinam n̄kpọ imọ. Ke se ikande isua 1,500 ẹma ẹkebe tọn̄ọ Abasi okosio nditọ Israel ke ufụn Egypt, enye ama ọnọ ikpọn̄-ikpọn̄ edibon Eyen esie edi isọn̄. Ediwak mme Jew ikenịmke Jesus ke akpanikọ ẹnyụn̄ ẹnyịme ẹwot enye. Mmọdo, Jehovah ama asiak obufa idụt, kpa ndamban̄a idụt eke spirit emi Bible okotde “Israel Abasi.” “Israel Abasi” emi ọkọrọ ye Christ ẹdi ubon Abraham, emi Jehovah ọkọn̄wọn̄ọde ndida ndiọn̄ ubonowo.—Gal. 3:16, 29; 6:16.
11. Didie ke Jehovah aka iso “eti ediomi emi enye okodiomide ye Abraham”?
11 Jehovah ama aka iso “eti ediomi” esie, ye mme edidiọn̄ oro enye ọkọn̄wọn̄ọde. Mfịn, enye ke ọnọ akpakịp udia eke spirit ke se ibede usem 400. Enye esinyụn̄ ọbọrọ eben̄e nnyịn emi: “Nọ nnyịn udia usen eke ekemde ye se iyomde ke usen mfịn.”—Luke 11:3; Ps. 72:16, 17; Isa. 25:6-8.
Akaka Odudu Jehovah
12. Didie ke ẹkenọ nditọ Israel “udeme mme idụt”?
12 “Enye owụt ikọt esie odudu utom esie, onyụn̄ ọnọ mmọ udeme mme idụt.” (Ps. 111:6) Kiet ke otu n̄wọrọnda n̄kpọntịbe ke mbụk idụt Israel oro etiede nte se andiwet psalm emi ekenyenede ke ekikere ekedi utịbe utịbe usụn̄ oro Jehovah akanyan̄ade mmọ osio ke Egypt. Ke ini Jehovah akadade Israel edisịm Isọn̄ Un̄wọn̄ọ, mmọ ẹma ẹkan mme obio oro ẹkedude ke usiahautịn ye usoputịn Akpa Jordan. (Kot Nehemiah 9:22-25.) Ih, Jehovah ama ọnọ Israel “udeme mme idụt.” Odudu Abasi okpon didie ntem!
13, 14. (a) Afo ekere ke anaedi nso ke andiwet psalm ekenyene ke ekikere ke ini enye eketịn̄de nte Abasi okowụtde Babylon odudu esie? (b) Mmanie en̄wen ke Jehovah akanyan̄a ke n̄wọrọnda usụn̄?
13 Kpukpru nnyịn imọfiọk ke kpa ye kpukpru se Jehovah akanamde ọnọ Israel, Israel ikokponoke Jehovah inyụn̄ ikponoke mme ete ete mmọ, Abraham, Isaac, ye Jacob. Mmọ ẹma ẹka iso ẹsọn̄ ibuot tutu Abasi anam mbon Babylon ẹditan̄ mmọ ẹfep ke isọn̄ oro ẹnyọn̄ọ. (2 Chron. 36:15-17; Neh. 9:28-30) Edieke andiwet psalm emi ekewetde Psalm 111 ke Israel ẹma ẹketo ntan̄mfep ke Babylon ẹdi, nte ndusụk nditọ ukpepn̄kpọ Bible ẹdọhọde, emi ọwọrọ ke enye ama enen̄ede enyene ntak nditoro Jehovah ke edinam akpanikọ ye odudu Esie. Abasi ama owụt odudu ye edinam akpanikọ esie ke ndikanyan̄a mme Jew nsio ke Babylon emi ẹkediọn̄ọde nte obio oro mîkesiyakke ifịn mmọ ẹnyọn̄ọ.—Isa. 14:4, 17.
14 Ke n̄kpọ nte isua 500 ẹma ẹkebe, Jehovah ama ada odudu esie anam se ikam ikande oro ke ndikanyan̄a mbon oro ẹkabarede esịt nsio ke ufụn idiọkn̄kpọ ye n̄kpa. (Rome 5:12) Ufọn kiet edi ke emi ama eberede ifet ọnọ owo 144,000 ndidi mme Christian oro ẹyetde aran. Jehovah ama ada odudu esie osio nsụhọ oro ẹyetde aran ke ufụn nsunsu ido ukpono ke 1919. Abasi ọnọ nsụhọ emi odudu ndinam se mmọ ẹnamde ke mme akpatre usen emi. Mmọ ẹma ẹnam akpanikọ tutu esịm n̄kpa, mmọ ẹyetiene Jesus Christ ẹtie ke heaven ẹkara isọn̄ man mbon oro ẹkabarede esịt ẹkpebọ ufọn. (Edi. 2:26, 27; 5:9, 10) Mmọ emi ẹdikam ida isọn̄ inyene ikan Israel eset.—Matt. 5:5.
Nsinsi Edumbet Oro Ẹkemede Ndiberi Edem
15, 16. (a) Nso ye nso isịne ke otu n̄kpọ emi ubọk Abasi akanamde? (b) Ewe ewụhọ ke Abasi okowụk Israel ke eset?
15 “Akpanikọ ye edinen ikpe ẹdi se ubọk esie anamde; kpukpru item esie ẹmewụhọ. Mmọ ẹsọn̄ ẹda ke nsinsi, ẹnyụn̄ ẹnam mmọ ke akpanikọ ye edinen ido.” (Ps. 111:7, 8) Itiatn̄wed iba oro ẹkewetde ibet duop ẹdi kiet ke otu n̄kpọ oro ‘ubọk Jehovah akanamde.’ (Ex. 31:18) Mme ibet emi, ọkọrọ ye kpukpru mme ewụhọ eken oro ẹkediọn̄ọde nte Ibet Moses, ẹkọn̄ọ ke nsinsi edumbet oro ẹkemede ndiberi edem.
16 Ke uwụtn̄kpọ, kiet ke otu ewụhọ, m̀mê ibet, oro ẹkewetde ke itiatn̄wed oro ọdọhọ ete: “Ami Jehovah Abasi fo ndi Abasi ufụp,” oro edi, ke iyom ẹtuak ibuot ẹnọ imọ ikpọn̄-ikpọn̄. Ibet oro aka iso ete ke Jehovah ‘ọfọn ido ye tọsịn emana eke ẹmade enye ẹnyụn̄ ẹnịmde mbet esie.’ Itiatn̄wed emi ọdọn̄ọ nsinsi edumbet, utọ nte “kpono usọ ye uka,” “kûyịp inọ,” ye ibet oro akpande edisịn esịt ke n̄kpọ owo.—Ex. 20:5, 6, 12, 15, 17.
Edisana Andinyan̄a Oro Enyenede Uten̄e
17. Ntak emi Israel ẹkpekenamde enyịn̄ Abasi asana?
17 “Enye ọnọ ufak ẹsọk ikọt esiemmọ: onyụn̄ owụk ediomi esie ke nsinsi: enyịn̄ esie edi edisana, onyụn̄ enyene uten̄e.” (Ps. 111:9) Ekeme ndidi andiwet psalm emi eketịn̄ n̄ko aban̄a nte Jehovah anamde ediomi oro enye okodiomide ye Abraham. Man anam ediomi oro, Jehovah ama osio ikọt esie ke ufụn Egypt, ekem osio mmọ ke ntan̄mfep ke Babylon. Ntem ke Abasi akafak ikọt esie utịm ikaba. Idem ọkpọkọm Abasi ikanamke-nam n̄kpọ efen ikọrọ do inọ Israel, ufak ikaba mi kpọt ama ekem ndinam mmọ ẹnam enyịn̄ Abasi asana.—Kot Exodus 20:7; Rome 2:23, 24.
18. Ntak emi afo ekerede ke ndikere enyịn̄ ndian Abasi edi akwa ukpono?
18 Ntre ke edi mfịn ye ata mme Christian emi Abasi afakde osio ke ufụn idiọkn̄kpọ ye n̄kpa. Akpana inam kpukpru se ikekeme man idu uwem ekekem ye akpa n̄kpọ oro Jesus akasiakde ke akam emi enye ekekpepde, ete: “Yak ẹnam enyịn̄ fo asana.” (Matt. 6:9) Akpana uten̄e Jehovah omụm nnyịn ke ini itiede ikere akwa enyịn̄ esie. Andiwet Psalm 111 ama enen̄ede ọfiọk se uten̄e Abasi edide; enye ọkọdọhọ ete: “Uten̄e Jehovah edi editọn̄ọ ifiọk: kpukpru mmọ eke ẹnamde mmọ [oro edi, ewụhọ Abasi] ẹnyene eti ibuot.”—Ps. 111:10.
19. Nso ke idikpep ke ibuotikọ oro etienede?
19 Ata uten̄e Abasi ayanam isua se idiọkde. Enye oyonyụn̄ anam nnyịn ikpebe nti edu Abasi oro ẹbatde ke Psalm 112, emi idikpepde ke ibuotikọ oro etienede. Psalm 112 owụt se ikpanamde man itiene isịne ke otu ediwak miliọn owo oro ẹditorode Abasi ke nsinsi. Enye odot ndibọ utọ itoro oro. “Itoro esie ebịghi ke nsinsi.”—Ps. 111:10.
Mme Mbụme Nditie N̄kere
• Ntak emi kpukpru nnyịn ikpotorode Jehovah?
• Ewe edu Jehovah ke ẹkụt ke se enye anamde?
• Afo ada didie ifet oro enyenede ndikere enyịn̄ ndian Abasi?
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ndise ke page 20]
Isisop idem ọtọkiet kpukpru ini man itoro Jehovah
[Ndise ke page 23]
Kpukpru ibet Jehovah ẹkọn̄ọ ke nsinsi edumbet oro ẹkemede ndiberi edem