Jehovah Wẹ Pipà Jẹna
Jehovah Wẹ Pipà Jẹna
“Mì pà Jah, mì gbẹtọ lẹ emi!”—PS. 111:1, NW.
1, 2. Etẹwẹ “Hallelujah” zẹẹmẹdo, podọ nawẹ e yin yiyizan to Owe Wiwe Glẹki tọn lẹ mẹ gbọn?
“HALLELUJAH” kavi “Halleluia!” Hogbe enẹ nọ saba yin sisè po ogbè lélé po to ṣọṣi Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ mẹ to egbehe. Mẹdelẹ nọ yí hogbe enẹ zan whẹwhẹ to hodidọ egbesọegbesọ tọn yetọn lẹ mẹ. Ṣigba vude poun to yé mẹ wẹ yọ́n zẹẹmẹ wiwe etọn, podọ gbẹzan mẹsusu he nọ yí i zan lẹ tọn ma nọ doyẹyigona Jiwheyẹwhe. (Titu 1:16) Wezẹhomẹ Biblu tọn de basi zẹẹmẹ “Hallelujah” tọn taidi “hogbe he psalm-kàntọ voovo lẹ yizan nado basi oylọna mẹlẹpo nado kọnawudopọ hẹ yé to Jehovah pipà mẹ.” Na nugbo tọn, weyọnẹntọ Biblu tọn susu dohia dọ “Hallelujah” zẹẹmẹdo “Mì pà Jah [kavi Jehovah], mì gbẹtọ lẹ.”
2 Abajọ Traduction du monde nouveau do lẹ́ hogbe he tin to Psalm 111:1 mẹ lẹ do “Mì pà Jah, mì gbẹtọ lẹ emi!” Hogbe ehe to Glẹkigbe mẹ, sọawuhia whla ẹnẹ to Osọhia 19:1-6 mẹ nado do ayajẹ he mí na duvivi etọn to whenuena opodo sinsẹ̀n lalo tọn na wá hia. Whenue enẹ na jọ, sinsẹ̀n-basitọ nugbo lẹ na tindo whẹwhinwhẹ́n tangan nado yí hogbe lọ “Hallelujah” zan to aliho he sọgbe mẹ.
Azọ́n Etọn He Jiawu Lẹ
3. Lẹndai tangan tẹ wutu wẹ mí nọ pli whẹwhẹ?
3 Mẹhe kàn Psalm 111 lọ na whẹwhinwhẹ́n susu he wutu e jẹ dọ mí ni pà Jehovah to pọmẹ. Wefọ 1 dọmọ: “Yẹn na yí ayiha ṣie lẹpo pete do dopẹ́ na OKLUNỌ, to plito tenọglinọ lẹ tọn mẹ, podọ to agun gbẹtọ lẹ tọn mẹ.” Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ nọ tindo numọtolanmẹ dopolọ to egbehe. Lẹndai tangan he wutu mí nọ pli whẹwhẹ to agun mítọn lẹ mẹ podọ to plidopọ lẹ ji wẹ nado pà Jehovah.
4. Nawẹ gbẹtọvi lẹ sọgan dindona azọ́n Jehovah tọn lẹ gbọn?
4 “Kiklo wẹ azọ́n OKLUNỌ tọn lẹ, nudinmọ to yé he tindo homẹhunhun to yé mẹ lẹ dè.” (Ps. 111:2) Doayi hogbe lọ “nudinmọ” go. Owe de basi zẹẹmẹ do wefọ lọ ji dọ e sọgan yin yiyizan na gbẹtọvi he nọ yí “sọwhiwhe do lẹnayihamẹpọn do [azọ́n Jiwheyẹwhe tọn lẹ] ji bosọ nọ dindona yé” lẹ. Nudida Jehovah tọn lẹ gọ́ na lẹndai jiawu susu. E ze owhè, aigba po osun po do otẹn yetọn lẹ mẹ, he dopodopo yetọn nọ yinuwa to kọndopọ mẹ na aigba nido tindo yozò, hinhọ́n, ozán po okle po, gọna ojlẹ lẹ po osaa lẹ po.
5. Etẹwẹ dodinnanu gbẹtọvi lẹ tọn gando wẹkẹ lọ go dohia?
5 Lẹnunnuyọnẹntọ lẹ ko basi dodinnanu susu gando fie aigba yin zizedo to agblò owhè tọn mítọn mẹ go, gọna lilẹ́pe, kiklo po zínpinpẹn osun tọn po bo mọdọ lehe e jẹ dọ e ni nọ pẹpẹ niyẹn. Otẹn he mẹ nudida he tin to agahomẹ ehelẹ tin te po lehe yé nọ yinuwa to kọndopọ mẹ do po nọ zọ́n bọ mí nọ tindo osaa dagbedagbe lẹ taidi masùn, ozó, afò po alunlun po he nọ diọ to gbesisọ mẹ. Mọdopolọ, lẹnunnuyọnẹntọ lẹ ko plọn nususu gando lehe huhlọn jọwamọ tọn he tin to wẹkẹ mẹ lẹ yin awuwlena to aliho he sọgbe mẹ do go. Enẹwutu, mẹplọntọ wehọmẹ daho tọn de wlan to hosọ lọ “The Designed ‘Just So’ Universe” mẹ dọmọ: “E bọawu nado yọ́n nuhewutu lẹnunnuyọnẹntọ susu do diọ linlẹn yetọn to owhè 30 agọe tọn lẹ mẹ, bo yigbe dọ e vẹawu nado yise dọ wẹkẹ lọ tin gbọn kosọ dali. Eyin mí yí sọwhiwhe do dindonanu gando lehe aigba mítọn yin didá do go, mí na mọdọ whẹwhinwhẹ́n susu tin nado yise dọ mẹdatọ nuyọnẹntọ de tin.”
6. Etẹwẹ yin numọtolanmẹ towe gando aliho he mẹ Jiwheyẹwhe dá gbẹtọ te go?
6 Azọ́n nudida tọn he jiawu devo wẹ aliho he mẹ Jiwheyẹwhe dá mí te. (Ps. 139:14) To whenuena Jiwheyẹwhe dá gbẹtọ, e na mí ayiha, agbasa po nugonu he e tindo nuhudo etọn lẹ po, gọna nugopipe lọ nado wazọ́n. Di apajlẹ, Jiwheyẹwhe na mí nugopipe jiawu lọ nado dọho bo sèhó, podọ nado wlanwe bo hiawe. Mẹsusu wẹ tindo nugopipe enẹlẹ. Hiẹ sọ tindo nugopipe jiawu devo de—yèdọ nugopipe lọ nado nọte ṣanun bo ma jai. Mọwẹ, aliho he mẹ a yin didá te po lehe agbasa towe nọ wazọ́n do po jiawu taun. Humọ, aliho jiawu he mẹ agbasa-kàn towe lẹ yin linlọ̀n dopọ te nọ hẹn ayiha po nugopipe numọtolanmẹ tọn, nusise tọn, wánsise tọn, alọdomẹgo tọn, po otọ́n yinyọnẹn tọn towe po wazọ́n ganji, ehe hugan nudepope he lẹnunnuyọnẹntọ lẹ ko detọ́n. Na nugbo tọn, ayiha po nugopipe ehelẹ he Jiwheyẹwhe na gbẹtọvi lẹ po wẹ zọ́n bọ yé do penugo nado de onú lẹ tọ́n. Anazọ́nwatọ akonka lẹ ma tlẹ sọgan de nudepope tọ́n bọ e na yọnwhanpẹ bo yọ́n-na-yizan sọ alọvi kavi alọsu jiawu towe lẹ gba. Kanse dewe dọ, ‘Be mẹde ko wà anazọ́n whanpẹnọ de kavi gbá ohọ̀ bo nọma yí alọvi he Jiwheyẹwhe na ẹn lẹ zan pọ́n ya?’
Azọ́n po Jẹhẹnu Jiwheyẹwhe Tọn He Jiawu lẹ Po
7. Naegbọn mí dona nọ pọ́n Biblu taidi dopo to azọ́n Jiwheyẹwhe tọn he jiawu lẹ mẹ?
7 Dile Biblu basi zẹẹmẹ etọn do, azọ́n Jehovah tọn he jiawu lẹ bẹ nujiawu he e ko wà do gbẹtọvi lẹ tamẹ hẹn. Biblu yin dopo to azọ́n Jehovah tọn he jiawu lẹ mẹ, podọ owe he e bẹhẹn lẹ tin to kọndopọ mẹ. Na nugbo tọn, gbọnvona owe devo depope, e yin “gbingbọ́n sọn Jiwheyẹwhe mẹ [bo] yin alenọ . . . na mẹpinplọn.” (2 Tim. 3:16) Di apajlẹ, Gẹnẹsisi he yin owe tintan Biblu tọn basi zẹẹmẹ lehe Jiwheyẹwhe de ylanwiwa sẹ̀ mlẹnmlẹn sọn aigba ji to azán Noa tọn lẹ gbè do. Eksọdusi he yin owe awetọ do lehe Jehovah suwhẹna ede taidi Ganhunupotọ do hia, to whenuena e whlẹn Islaelivi lẹ sọn kanlinmọgbenu Egipti tọn. Nujijọ ehelẹ wẹ na ko whàn psalm-kàntọ lọ nado dọmọ: “Yẹyi po gigo daho po wẹ azọ́n [Jehovah tọn]: dodo etọn sọ to ote kakadoi. E ko basi oflinnu de na azọ́njiawu etọn lẹ; dagbenọ, lẹblanunọ wẹ OKLUNỌ.” (Ps. 111:3, 4) Be hiẹ ma yigbe dọ azọ́n he Jehovah ko wà sọn hohowhenu gbọ́n kakajẹ dehe e wà to gbẹwhenu towe ji lẹ nọ flin we “yẹyi po gigo daho [etọn] po” ya?
8, 9. (a) Aliho tẹlẹ mẹ wẹ azọ́n Jiwheyẹwhe tọn lẹ gbọnvona gbẹtọvi tọn lẹ te? (b) Jẹhẹnu Jiwheyẹwhe tọn tẹlẹ wẹ dọ̀n we dogo hugan?
8 Doayi e go dọ psalm-kàntọ lọ zinnudo jẹhẹnu ayidego tọn Jehovah tọn delẹ ji bo do e hia taidi dodonọ, dagbenọ po lẹblanunọ po. Hiẹ yọnẹn dọ azọ́n gbẹtọvi ylandonọ lẹ tọn ma nọ saba sinai do dodo ji. Yé nọ saba sinai do nukunkẹn, nuvẹun po sakla po ji. Dopo to nuhe do ehe hia lẹ mẹ wẹ awhànfunnu gboogbo he gbẹtọ lẹ nọ wleawuna na ale akuẹ tọn kavi na awhàn he yelọsu nọ fọndote wutu. Ehelẹ nọ hẹn ohẹ́n po ayimajai po wá homẹvọnọ livi susu lẹ ji. Gbọnvona enẹ, azọ́n gbẹtọvi tọn lẹ ko hẹn awufiẹsa wá agbátọnọ he yè to kọgbidina lẹ ji. Apajlẹ dopo he go mẹsusu sọgan donù wẹ aliho he mẹ kanlinmọ lẹ nọ yin yiyizan nado gbá yọwhé ahọlu Egipti tọn lẹ tọn te. Na taun tọn, yọwhé enẹlẹ mẹ wẹ yé nọ di Falo goyitọ lẹ do. Humọ, susu azọ́n gbẹtọvi egbezangbe tọn lẹ tọn ma nọ hẹn kọgbidinamẹ kẹdẹ wá gba, ṣigba yé sọ “to aihọn husudo.”—Hia Osọhia 11:18.
9 Lehe azọ́n gbẹtọ tọn enẹlẹ gbọnvona azọ́n Jehovah tọn he sinai do dodo ji do sọ! Azọ́n etọn lẹ bẹ tito he e gbọn lẹblanu dali zedai nado whlẹn gbẹtọvi ylandonọ lẹ gán hẹn. Nado do “dodo etọn” hia, Jiwheyẹwhe wleawuna ofligọ lọ. (Lom. 3:25, 26) Na nugbo tọn “dodo etọn . . . to ote kakadoi”! Jiwheyẹwhe ko do dagbenọ-yinyin etọn hia to aliho he mẹ e yinuwa hẹ gbẹtọvi ylandonọ lẹ te po homẹfa po. To whedelẹnu, e nọ yí hogbe lọ “ṣo” kavi jaale zan to whenuena e to vẹvẹna yé nado lẹkọ sọn aliho ylankan yetọn ji.—Hia Ezekiẹli 18:25.
Jehovah Nọ Hẹn Opagbe Etọn lẹ Di
10. Apajlẹ nugbonọ-yinyin tọn tẹwẹ Jehovah zedai gando alẹnu he e basi hẹ Ablaham go?
10 “E na núdùdù hlan mẹhe dibusi i lẹ; e ma na wọnji alẹnu etọn go gbede.” (Ps. 111:5) E taidi dọ alẹnu Ablaham tọn hodọ wẹ psalm-kàntọ lọ te tofi. Jehovah dopagbe nado dona okún Ablaham tọn bo dọ dọ yé na yí họngbo kẹntọ yetọn lẹ tọn. (Gẹn. 22:17, 18; Ps. 105:8, 9) To hẹndi tintan opagbe enẹlẹ tọn mẹ, okún Ablaham tọn lẹzun akọta Islaeli tọn. Akọta enẹ yin kanlinmọ to Egipti na ojlẹ dindẹn, ṣigba “Jiwheyẹwhe sọ flin alẹnu etọn hẹ Ablaham” bo tún yé dote. (Eks. 2:24) Aliho he mẹ Jehovah yinuwa hẹ yé te to enẹgodo dohia dọ ewọ yin alọtlútọ. E wleawu núdùdù he na wà dagbe na agbasa yetọn na yé bosọ wleawu núdùdù gbigbọmẹ tọn na ayiha po ahun yetọn po. (Deut. 6:1-3; 8:4; Nẹh. 9:21) To owhe kanweko he bọdego lẹ gblamẹ, akọta lọ vẹtolina Jiwheyẹwhe whlasusu mahopọnna dọ e do yẹwhegán lẹ hlan nado dotuhomẹna yé nado lẹkọ do e dè. To nuhe hugan owhe 1500 he Jiwheyẹwhe tún Islaelivi lẹ dote sọn Egipti godo, e do Ovi detọ́n dopo akàn etọn hlan aigba ji. Suhugan Ju lẹ tọn wẹ gbẹ́ Jesu dai bo dike e ni yin hùhù. Enẹgodo, Jehovah wleawuna akọta yọyọ de, yèdọ akọta gbigbọmẹ tọn de he yin “Islaeli Jiwheyẹwhe tọn.” To pọmẹ hẹ Klisti, akọta enẹ lẹzun okún Ablaham tọn he Jehovah dopagbe dọ emi na yizan nado dona gbẹtọvi lẹ.—Gal. 3:16, 29; 6:16.
11. Etẹwẹ dohia dọ Jehovah ‘ma wọnji alẹnu’ he e basi hẹ Ablaham go gbede?
11 Jehovah “ma na wọnji alẹnu etọn” po dona he e dopagbe gbọn alẹnu enẹ gblamẹ lẹ po go gbede. To egbehe, e nọ wleawuna núdùdù gbigbọmẹ tọn susu to ogbè he hugan 400 mẹ. Jiwheyẹwhe sọ nọ na gblọndo odẹ̀ he mí nọ hò nado biọ nuhudo agbasa tọn mítọn lẹ to kọndopọ mẹ hẹ hogbe ehelẹ dọmọ: “Na mí gbèdopo gbèdopo núdùdù egbesọ tọn mí.”—Luku 11:3; Ps. 72:16, 17; Isa. 25:6-8.
Huhlọn Jiawu Jehovah Tọn
12. Aliho tẹ mẹ wẹ “ogú-yigba akọta lẹ tọn” yin nina Islaeli hohowhenu tọn te?
12 “E ko do huhlọn azọ́n etọn lẹ tọn hia omẹ etọn lẹ, na e nido yí ogú-yigba akọta lẹ tọn na yé.” (Ps. 111:6) Dopo to nujijọ ayidego tọn he wá aimẹ to whenuho Islaelivi lẹ tọn mẹ he psalm-kàntọ lọ sọgan ko tindo to ayiha mẹ wẹ aliho jiawu he mẹ yé yin tuntundote sọn Egipti te. To godo mẹ, to whenuena Jehovah dike Islaelivi lẹ biọ Aigba Pagbe tọn lọ ji, e hẹn yé penugo nado gbawhàn ahọluduta he tin to whèzẹtẹn po whèyihọ Tọ̀sisa Jọdani tọn lẹ po tọn. (Hia Nẹhemia 9:22-25.) Mọwẹ, Jehovah na Islaelivi lẹ “ogú-yigba akọta lẹ tọn.” Dohia huhlọn Jiwheyẹwhe tọn nankọ die!
13, 14. (a) Dohia huhlọn Jiwheyẹwhe tọn he gando Babilọni go tẹwẹ psalm-kàntọ lọ sọgan ko tindo to ayiha mẹ? (b) Tundote jiawu devo tẹwẹ Jehovah ko hẹn yọnbasi?
13 Ṣigba mí yọnẹn dọ, mahopọnna nuhe Jehovah wà do ota Islaelivi lẹ tọn mẹ, yé ma na sisi i, mọ yé ma si tọgbo yetọn Ablaham, Isaki po Jakobu po. Yé zindonukọn to atẹṣiṣi mẹ kaka Jiwheyẹwhe do yí Babilọninu lẹ zan nado de yé sọn aigba yetọn ji bo bẹ yé yì kanlinmọgbenu. (2 Otan. 36:15-17; Nẹh. 9:28-30) Dile weyọnẹntọ Biblu tọn delẹ dọ do, eyin to kọlilẹ Islaelivi lẹ tọn sọn kanlinmọgbenu Babilọni tọn godo wẹ psalm-kàntọ ehe nọgbẹ̀ te, ewọ na ko tindo whẹwhinwhẹ́n susu nado pà Jehovah na nugbonọ-yinyin po huhlọn Etọn po. Jiwheyẹwhe do jẹhẹnu ehelẹ hia to whenuena e whlẹn Ju lẹ sọn kanlinmọgbenu to Babilọni—yèdọ ahọluigba he yin yinyọnẹn taidi ahọluigba he ma nọ tún kanlinmọ etọn lẹ dote.—Isa. 14:4, 17.
14 To nudi owhe kanweko donu atọ́n godo, Jehovah sọ yí huhlọn etọn zan to aliho vonọtaun devo mẹ gbọn gbẹtọvi he lẹnvọjọ lẹ tuntundote sọn kanlinmọgbenu ylando po okú po tọn si dali. (Lom. 5:12) Dopo to kọdetọn aliho he mẹ Jehovah yí huhlọn ehe zan te tọn lẹ mẹ wẹ dotẹnmẹ he e hundote na gbẹtọ 144000 lẹ nado lẹzun hodotọ yí gbigbọ do de Klisti tọn. To 1919, Jehovah yí huhlọn etọn zan nado tún pipotọ kleun de sọn kanlinmọgbenu sinsẹ̀n lalo tọn mẹ. Huhlọn Jiwheyẹwhe tọn kẹdẹ wẹ sọgan gọalọna yé nado hẹn nuhe yé ko wà to azán godo tọn ehelẹ mẹ di. Eyin yé yin nugbonọ kakajẹ okú, yé na dugán hẹ Jesu Klisti to olọn mẹ do aigba ji bo hẹn ale wá na gbẹtọvi he lẹnvọjọ lẹ. (Osọhia 2:26, 27; 5:9, 10) Yé na dugu aigba tọn to aliho he gbloada hugan Islaelivi hohowhenu tọn lẹ tọn mẹ.—Mat. 5:5.
Nunọwhinnusẹ́n Nugbo Tẹgbẹ Tọn Lẹ
15, 16. (a) Etẹwẹ azọ́n alọ Jiwheyẹwhe tọn mẹ tọn lẹ bẹhẹn? (b) Ogbedai tẹwẹ Jiwheyẹwhe na Islaelivi hohowhenu tọn lẹ?
15 “Nugbo po whẹdida po wẹ azọ́n alọ etọn mẹ tọn lẹ; nugbo wẹ ogbedai etọn lẹpo. Yè hẹn yé lodo kakadoi, nugbo po tenọgligli po mẹ wẹ yè basi yé.” (Ps. 111:7, 8) “Azọ́n alọ [Jehovah tọn] mẹ tọn lẹ” bẹ tafo zannu tọn awe he ji e wlan osẹ́n titengbe ao he e na Islaelivi lẹ do hẹn. (Eks. 31:18) Osẹ́n ehelẹ to pọmẹ hẹ aṣẹdai devo he wá lẹzun apadewhe alẹnu Osẹ́n Mose tọn, sinai do nunọwhinnusẹ́n nugbo tẹgbẹ tọn lẹ ji.
16 Di apajlẹ, dopo to ogbedai, kavi osẹ́n he tin to tafo zannu tọn ehelẹ ji mẹ dọmọ: “Yẹn OKLUNỌ Jiwheyẹwhe towe Jiwheyẹwhe awuwhàntọ de wẹ.” E zindonukọn dọ Jehovah nọ do “lẹblanu hia hlan whẹndo fọtọ́n . . . yé he yiwanna [ẹn] lẹ tọn bosọ nọ yìn gbedide [etọn] lẹ.” Tafo zannu tọn lọ lẹ sọ bẹ nunọwhinnusẹ́n tẹgbẹ tọn lẹ hẹn taidi “gbògbéna otọ́ towe po onọ̀ towe po” podọ “hiẹ ma na fìnnuyi,” gọna osẹ́n lọ he hẹnmẹ lẹnnupọn sisosiso gando nukunkẹn dido onú mẹdevo lẹ tọn go.—Eks. 20:5, 6, 12, 15, 17.
Mẹfligọtọ Wiwe He Jẹna Sisi
17. Whẹwhinwhẹ́n tẹlẹ wutu wẹ Islaelivi lẹ dona hẹn oyín Jiwheyẹwhe tọn zun wiwe?
17 “E do ofligọ hlan omẹ etọn lẹ: e ko degbè alẹnu etọn tọn kakadoi: wiwe podọ núsisi wẹ oyín etọn.” (Ps. 111:9) Whladopo dogọ, psalm-kàntọ lọ na ko tindo nugbonọ-yinyin Jehovah tọn na alẹnu opagbe etọn na Ablaham tọn to ayiha mẹ. Na opagbe ehe wutu, Jehovah ma gbẹ́ omẹ etọn lẹ dai, jẹnukọn to whenuena yé yin kanlinmọ to Egipti podọ to godo mẹ sọn kanlinmọgbenu to Babilọni. To whẹho lọ lẹpo mẹ, Jiwheyẹwhe fli omẹ etọn lẹ gọ̀. Eyin Jiwheyẹwhe ma tlẹ wà nudevo depope na yé, tundote ehelẹ dona zọ́n bọ Islaelivi lẹ dona hẹn oyín Jiwheyẹwhe tọn zun wiwe.—Hia Eksọdusi 20:7; Lomunu lẹ 2:23, 24.
18. Naegbọn a lẹndọ oyín Jiwheyẹwhe tọn tintindo to ota yin lẹblanulọkẹyi de?
18 To egbehe Klistiani he yin fifligọ sọn kanlinmọgbenu ylando po okú po tọn lẹ dona wà nudopolọ. Mí dona wà nuhe go mí pé lẹpo to kọndopọ mẹ hẹ obiọ tintan he tin to odẹ̀ apajlẹ tọn lọ mẹ dọmọ: “Hihiọ wẹ oyín towe.” (Mat. 6:9) Ayihamẹlinlẹnpọn do oyín gigonọ enẹ ji dona do obu jijọ-di-Jiwheyẹwhe tọn do ayiha mítọn mẹ. Mẹhe kàn Psalm 111 tindo nukunnumọjẹnumẹ he sọgbe gando obu ehe go to whenuena e dọmọ: “Dodo nuyọnẹn tọn wẹ osi OKLUNỌ tọn: mẹhe to osẹ́n etọn yìn lẹ wẹ mẹhe tindo yinyọnẹn dagbe.”—Ps. 111:10.
19. Etẹwẹ mí na gbadopọnna to hosọ he bọdego mẹ?
19 Budisi Jiwheyẹwhe na gọalọna mí nado gbẹwanna nuhe ylan. E nasọ gọalọna mí nado hodo apajlẹ jẹhẹnu dagbe Jiwheyẹwhe tọn he mí mọ to Psalm 112 mẹ lẹ he mí na gbadopọnna to hosọ he bọdego mẹ. Psalm ehe do lehe mí sọgan pegan do nado tin to livi susu mẹhe na duvivi Jiwheyẹwhe pipà kakadoi lẹ tọn mẹ hia. Nuhe Jiwheyẹwhe jẹna lọ pẹpẹ niyẹn. “Pipà etọn to ote kakadoi.”—Ps. 111:10.
Kanbiọ He ji Mí Na Lẹnayihamẹpọn do Lẹ
• Naegbọn mí dona pà Jehovah to pọmẹ?
• Jẹhẹnu Jehovah tọn tẹlẹ wẹ sọawuhia to azọ́n etọn lẹ mẹ?
• Nukun tẹwẹ hiẹ do nọ pọ́n lẹblanulọkẹyi lọ dọ a tindo oyín Jiwheyẹwhe tọn to ota?
[Kanbiọ Oplọn tọn lẹ]
[Yẹdide to weda 20]
Whẹwhinwhẹ́n titengbe he wutu mí do nọ pli whẹwhẹ wẹ nado pà Jehovah
[Yẹdide to weda 23]
Osẹ́n Jehovah tọn lẹpo sinai do nunọwhinnusẹ́n nugbo tẹgbẹ tọn lẹ ji