Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Kuena ne bua kupua Yehowa muoyo

Kuena ne bua kupua Yehowa muoyo

Kuena ne bua kupua Yehowa muoyo

YEHOWA wakapandulula musulu wa Yadene. Ke bena Isalele binunu ne binunu kusabuka ku makasa batangile mu Buloba bulaya. Bamue bantu ba ku bavua basabuke abu bakavua basabuka kabidi mushindu au. Kadi bua ba bungi, bivua musangu wabu wa kumpala wa kusabuka musulu ku makasa kuume. Bavua mua kuikala bela meji a buena avua bakakuabu bele pabu bidimu 40 kumpala pavuabu basabuke Mbuu mukunze bamba ne: ‘Tshia kupua muoyo nansha kakese bualu budi Yehowa mutuenzele ebu to.’​—Yosh. 3:13-17.

Kadi Yehowa yeye uvua mumanya ne: bamue bena Isalele bavua mua ‘kupua bienzedi biende muoyo lukasa.’ (Mus. 106:13) Ke bualu kayi wakambila Yoshua uvua ulombola tshisamba tshia Isalele bua kuambula mabue 12 a munkatshi mua musulu ne kuateka bu tshivulukilu muaba uvuabu mua kutudila. Yoshua wakumvuija wamba ne: “Mabue au neikale bu tshivulukidi kudi bena Isalele.” (Yosh. 4:1-8) Mabue avua ne bua kubavuluija malu manene avua Yehowa muenze ne kubasaka bua kumuenzela mudimu ne lulamatu.

Buetu tuetu basadidi ba Nzambi lelu, bualu ebu budiku ne mushinga anyi? Eyowa. Tuetu petu katuena ne bua kupua Yehowa muoyo, kadi tudi ne bua kutungunuka ne kumuenzela mudimu ne lulamatu. Malu makuabu avua Nzambi udimuija nawu bena Isalele adi kabidi mua kutuambuluisha lelu. Tshilejilu, Mose wakamba ne: ‘Nudimuke, kanupu muoyo bua Yehowa, Nzambi wenu, ne bua kutumikila mikenji yende ne mêyi ende ne malu’ ende. (Dut. 8:11) Mêyi aa adi aleja ne: kupua Yehowa muoyo kudi mua kufikisha ku dimutombokela. Nansha mu matuku etu aa bidi kabidi mua kuenzeka nanku. Mu mukanda uvua Paulo mutumine bena Kristo, wakabadimuija bua ‘kabalondi tshilejilu tshia kubenga kuitaba’ anyi kutumikila tshivua natshi bena Isalele pavuabu mu tshipela.​—Eb. 4:8-11, MMM.

Tuakulayi bua amue malu avua menzeke mu tshikondo tshia bena Isalele atuambuluisha bua kubenga kupua Nzambi muoyo. Netuakule kabidi bua tshilejilu tshimpe tshitudi tupetela kudi bena Isalele babidi tshidi mua kutuambuluisha bua kuenzela Yehowa mudimu ne dianyisha nansha mu ntatu.

Malu a kuvulukila Yehowa

Mu bidimu bionso bivua bena Isalele mu Ejipitu, Yehowa kavua mubapue muoyo nansha kakese. Bible udi wamba ne: ‘Wakavuluka mulayi wende kudi Abalahama ne kudi Isaka ne kudi Yakoba.’ (Ekes. 2:23, 24) Malu avuaye muenze bua kubapatula mu bupika kaena kupua muoyo to.

Yehowa wakatuma bipupu tshitema mu Ejipitu. Bena mupongo ne bena majimbu ba Palô kabakakokesha bua kujikija bipupu ebi to. Nansha nanku Palô kakatumikila Yehowa, wakabenga bua kulekela bena Isalele. (Ekes. 7:14–10:29) Kadi bipeta bia tshipupu tshia dikumi biakenzeja mukalenge muena lutambishi eu bua kutumikila Nzambi. (Ekes. 11:1-10; 12:12) Tshisamba tshia Isalele pamue ne bantu bakuabu, imue misangu bonso basanga bafike ku miliyo 3, kupatuka mu Ejipitu balombola kudi Mose. (Ekes. 12:37, 38) Kabavua banji kuya nansha ntanta mule, Palô e kushintulula meji ende. Wakambila basalayi bende bua kubanda pa makalu a mvita ne bena tubalu (tuamba ne: tshiluilu tshikole tshivuaku tshikondo atshi) bua kulonda bapika babu abu ne kubapingaja mu ditunga. Pavuabu benda babalonda apu, Yehowa wakambila Mose bua kuyila ne bena Isalele mu njila wa njiwu uvua pankatshi pa mukuna munene eku ne Mbuu mukunze eku, muaba uvuabu babikila ne: Pi-hahilota.​—Ekes. 14:1-9.

Palô uvua wela meji ne: Bena Isalele bavua badiele mu buteyi ne basalayi bende bavua mua kubakuata kakuyi lutatu. Kadi Yehowa wakapangisha bena Ejipitu bua kuya kumpala bualu uvua muteke dikunji dia muidima ne dikunji dia mudilu pankatshi pabu ne bena Isalele. Nzambi wakapandulula Mbuu mukunze, kuenzaye njila munkatshi mua mâyi ne kuimanyikaye mâyi menze bu bimanu bia metre matue ku 15 ku nseka yonso ibidi. Bena Isalele bakatuadija kuendela pa buloba buume, basabuka musulu. Mutantshi mukese bena Ejipitu kufikabu ku muelelu wa mâyi, batangila mudi bena Isalele basabuka batangile dia muamua dia musulu.​—Ekes. 13:21; 14:10-22.

Bu Palô muikale muntu wa meji, kavua mua kuikala mutungunuke ne kubalonda to, kadi yeye wakabatua anu mu nyima. Bu muvuaye ne lutambishi lua bungi, wakatuma dîyi bua basalayi bende kulonda bena Isalele. Bena Ejipitu bakatungunuka benda anu babalonda ne makalu. Kadi kumpala kua kupetabu bena Isalele, bakapanga mua kuya kumpala. Makalu a bena Ejipitu kaavua enda kabidi to, bualu Yehowa wakatula nkata yawu.​—Ekes. 14:23-25; 15:9.

Pavua bena Ejipitu baluangana bua kuendesha makalu abu avua matukakane apu, bena Isalele bonso bakafika diamuamua dia musulu. Mose wakolola tshianza tshiende pa Mbuu mukunze. Yehowa wakatutakaja mâyi. Mâyi akabuikidija Palô ne basalayi bende, buonso buabu bakafua. Nansha umue wa ku bena Ejipitu kakapanduka to. Bena Isalele bakapeta budikadidi!​—Ekes. 14:26-28; Mus. 136:13-15.

Bisamba bivua pabuipi biakashala bitshina bena Isalele bikole bua bualu ebu. (Ekes. 15:14-16) Tshilejilu, panyima pa bidimu 40, Lahaba wa mu Yeleko wakambila batentekedi babidi bena Isalele ne: ‘Buôwa buakatukuata bualu buenu. Tuakumvua lumu bu muakumisha Yehowa mâyi a Dijiba Dikunze kumpala kuenu, panuakalopoka mu Ejipitu.’ (Yosh. 2:9, 10) Nansha bisamba bia bampangano kabivua bipue muoyo mushindu uvua Yehowa mupandishe bantu bende to. Bushuwa, bena Isalele bobu bavua ne malu a bungi avuabu bavulukila Yehowa.

‘Wakabalama bu kamonyi ka dîsu diende’

Pakasabuka bena Isalele Mbuu mukunze, bakabuela mu tshipela tshia Sinai, tshivua ‘tshipela tshinene tshibi.’ Yehowa kakabalekela pavuabu bapitshila mu tshipela etshi tshia ‘buloba budi kabuyi ne mâyi,’ kamuyi biakudia bua musumba wa bantu bonso abu. Mose wakamba ne: ‘Yehowa wakasangakena [ne bena Isalele] mu muaba wa patupu, mu tshipela muakadi lupepele nkayalu; yeye wakamunyunguluka, wakamulama bimpe, wakamuenzela bu kamonyi ka dîsu diende.’ (Dut. 8:15; 32:10) Nzambi wakabalama mushindu kayi?

Yehowa wakenza tshishima, kubapesha ‘bidia bia mu diulu’ bivua bimata pa buloba mu ‘tshipela,’ bivuabu babikila ne: mana. (Ekes. 16:4, 14, 15, 35) Yehowa wakabapesha kabidi mâyi apatukila “mu dibue dikole.” Nzambi wakababenesha, bilamba biabu kabivua bisunsuke, ne makasa abu kaavua muule munkatshi mua bidimu 40 bionso bivuabu benze mu tshipela. (Dut. 8:4) Bua bionso bivua Yehowa mubenzele ebi, uvua mua kubalomba tshinyi? Mose wakambila bena Isalele ne: ‘Nuanji kudimuka, nulame mioyo yenu bilengele, bua kanupu muoyo bua malu anuakatangila ne mêsu enu, ne bua mêyi au kaalupuki mu mitshima yenu matuku onso a muoyo wenu.’ (Dut. 4:9) Bu bena Isalele bavuluke ne dianyisha dionso malu a dikema avua Yehowa mubenzele bua kubasungila, bavua ne bua kutungunuka ne kumuenzela mudimu ne kutumikila mikenji yende. Ntshinyi tshivua bena Isalele ne bua kuenza?

Dipanga dianyisha bua tshipua muoyo

Mose wakamba ne: ‘Nuakulekela Dibue diakanufuka, nuakapua Nzambi wakanulela muoyo.’ (Dut. 32:18) Malu onso mimpe avua Yehowa mubenzele aa bavua baapue muoyo, bu mudi: tshishima tshia ku Mbuu mukunze, bivuaye mubapeshe bua kuikalabu ne muoyo mu tshipela ne malu mimpe makuabu kabidi. Bena Isalele bakatombokela Nzambi.

Musangu mukuabu bena Isalele bakatuadija kutandisha Mose bualu bavua bela meji ne: kabavua ne kua kupeta mâyi to. (Nom. 20:2-5) Bakatuadija kudilakana bua mana, bamba ne: “Bidia ebi bia tshianana biakututonda.” (Nom. 21:5) Bakatuadija kubenga dipangadika dia Nzambi dia kubapatula mu Ejipitu ne kubengabu kabidi bua Mose kuikala ubalombola, bamba ne: ‘Biakadi bimpe tuafuila mu Ejipitu, anyi tuafuila mu tshipela etshi. Tusungulayi bietu kapitene, netupingane mu Ejipitu.’​—Nom. 14:2-4.

Yehowa wakumvua bishi bua buntomboji bua bena Isalele? Mufundi mukuabu wa Misambu wakamba pavuaye wela meji ku malu au ne: ‘Monayi bungi bua misangu yakamutombokelabu mu tshipela, ne yakanyingalajabu mutshima wende mu muaba wa patupu! Ee, bakapingana kunyima, bakateta Nzambi, bakatatshisha wa Tshijila wa bena Isalele. Kabakavuluka bukole bua tshianza tshiende, anyi dituku diakabapikulaye mu bianza bia muena lukuna; pakatekaye bimanyinu biende mu Ejipitu.’ (Mus. 78:40-43) Bushuwa, bena Isalele bakanyingalaja Yehowa.

Bantu babidi bavua kabayi bapue Yehowa muoyo

Nansha nanku, kuvua anu bamue bena Isalele bavua kabayi bapue Yehowa muoyo. Ku bantu abu kuvua Yoshua ne Kalebe. Bavua munkatshi mua batentekedi 12 bavuabu batume bua kutentekela Buloba Bulaya, patshivua bena Isalele ku Kadeshe-bânea. Batentekedi 10 bakatekesha bantu mu mikolo, kadi Yoshua ne Kalebe bakambila bantu ne: ‘Buloba butuakapita bua kutentekela budi butambe buimpe. Bikala Yehowa ne disanka bualu buetu, yeye nealue netu mu buloba ebu, neatupebu; buloba budi buule tente ne mabele ne buitshi. Kanuanji kutombokela Yehowa nansha.’ Padi bantu bumvua mêyi abu, bakajinga bua kubasa mabue. Kadi bakashala amu ne dikima, beyemene Yehowa.​—Nom. 14:6-10.

Bidimu pashishe Kalebe wakambila Yoshua ne: ‘Mose, muntu wa Yehowa, wakantuma ku Kadeshe-bânea bua kutentekela buloba; ngakapingana kudiye kabidi ne dîyi diakadi mu mutshima wanyi. Bana betu batuakaya nabu bakatekesha mitshima ya bantu; kadi meme ngakalonda Yehowa, Nzambi wanyi.’ (Yosh. 14:6-8) Kalebe ne Yoshua bakatantamena ntatu ya bungi bualu bavua beyemena Nzambi. Bavua badisuike bua kuvuluka Yehowa matuku abu onso a muoyo.

Kalebe ne Yoshua bakaleja kabidi dianyisha bualu bakavuluka ne: Yehowa uvua mukumbaje dîyi diende dia kufikisha bantu bende mu buloba bulenga. Bena Isalele bavua ne bua kuela Yehowa tuasakidila bua muvuaye mubalame ne muoyo. Yoshua wakafunda ne: ‘Yehowa wakapa bena Isalele buloba buonso buakalayaye bankambua babu. Kabakapanga tshintu tshimpe tshimue tshiakalaya Yehowa bena Isalele; bakapeta bintu ebi bionso.’ (Yosh. 21:43, 45) Mmushindu kayi utudi mua kuleja petu dianyisha bu Kalebe ne Yoshua?

Wikale ne dianyisha

Muntu kampanda uvua utshina Nzambi wakebeja musangu mukuabu ne: ‘Nempingajile Yehowa tshinyi bua malu ende mimpe onso akangenzelaye?’ (Mus. 116:12) Dibanza didi Nzambi mutuele ndinene be! Tshilejilu, udi utupesha bintu bia ku mubidi, udi utulombola, ne mulambu uvuaye mufile bua kutupandisha. Bua bionso ebi, katuena ne mushindu wa kufuta Yehowa to; nansha tuetu bashale ne muoyo bua kashidi ne tshiendelele. Bulelela, katuena ne tshintu tshitudi mua kufuta Yehowa to. Kadi muntu yonso udi mua kumuleja dianyisha.

Mibelu ya Yehowa ikatuku mikuambuluishe bua kujikija ntatu anyi? Dimanya ne: Nzambi utu ufuilangana luse ndikuambuluishaku bua kupetulula kondo ka muoyo kimpe anyi? Bu mudi malu mimpe a kudi Nzambi bu aa ashala matuku a bungi, dianyisha diebe kudiye didi ne bua kushala padi matuku a bungi. Tshilejilu, muana wa bakaji kampanda wa bidimu 14, diende Sandra, wakapeta ntatu mikole, kadi wakayitantamena ne dikuatshisha dia Yehowa. Udi wamba ne: “Ngakalomba Yehowa diambuluisha, ne mushindu uvuaye mungambuluishe wakankemesha bikole. Mpindieu ndi mumvue bua tshinyi tatu uvua ungambila mêyi adi mu Nsumuinu 3:5, 6 a ne: ‘Eyemena Yehowa ne mutshima webe wonso, kueyemenyi dijingulula diebe dia mianda. Umumanye yeye bimpe mu bienzedi biebe bionso, yeye neakululamijile njila yebe.’ Ndi mushindike ne: anu mudi Yehowa mungambuluishe mpindieu, ke muikalaye mua kungambuluisha kabidi.”

Leja muudi muvuluke Yehowa ne ditantamana

Bible udi uleja ngikadilu mukuabu udi upetangana ne kuvuluka Yehowa padiye wamba ne: ‘Ditantamana dikale ne mudimu wadi muimpe tshishiki, bua nuenu nuikale bakane tshishiki, bakumbane mu malu onso, kanuyi nupanga mu bualu bumue.’ (Yak. 1:4) “Kuikala bakane tshishiki, bakumbane mu malu onso mimpe” kudi kumvuija tshinyi? Kudi kumvuija kuikala ne ngikadilu yatuambuluisha bua kutantamena ntatu eku bikale beyemene Yehowa, ne dipangadika dia kutantamana katuyi tupingana tshianyima. Ditantamana dia nunku neditupeteshe ditalala dia mu mutshima pajika mateta. Ntatu eyi neyijike anu kujika.​—1 Kol. 10:13.

Muanetu kampanda uvua muenzele Yehowa mudimu bidimu bia bungi, kadi uvua ne disama dikole udi uleja tshivua tshimuambuluishe bua kutantamena lutatu elu wamba ne: “Ndi nganji kuela meji bua malu adi Yehowa wenza, ki ngandi meme musue kuenza to. Kuikala ne muoyo mutoke kudi kumvuija kushala mutekemene malu adi Yehowa mulaye, ki nkueyemena majinga anyi meme to. Pandi mu lutatu kampanda, tshitu ngamba ne: ‘Yehowa, bua tshinyi anu meme?’ Kadi ntu anu ntungunuka ne kumuenzela mudimu, nshala mumulamate nansha malu a mushindu kayi mamfikile.”

Lelu bena Kristo batu batendelela Yehowa “mu nyuma ne mu bulelela.” (Yone 4:23, 24) Bena Kristo balelela kabakupua Nzambi muoyo mu tshibungi tshiabu nansha kakese, kabena mua kuenza muvua bena Isalele benze to. Kadi kuikala mu tshisumbu tshia bena Kristo kakuena kutujadikila ne: netushale anu balamate Nzambi to. Anu bu Kalebe ne Yoshua, yonso wa kutudi udi ne bua kuikala ne dianyisha ne kutantamana mu mudimu wa Yehowa. Tudi mua kuenza nunku bualu Yehowa udi anu utulombola ne utulama muntu ne muntu mu tshikondo tshia ku nshikidilu etshi.

Anu bu tshibumba tshia mabue tshivua Yoshua muenze, malu a dikema avua Nzambi muenze adibu bafunde mu Bible adi atujadikila ne: Kakupua bantu bende muoyo nansha. Nunku udi pebe mua kuamba anu bu mufundi wa Misambu wakamba ne: ‘Nentele bienzedi bia Yehowa, bualu bua nemvuluke malu ebe a kukema awakenza kale. Nengelangane meji a mudimu webe wonso, nengelangane meji munda muanyi a bienzedi biebe.’​—Mus. 77:11, 12.

[Tshimfuanyi mu dibeji 7]

Tshisamba tshijima tshivua ne bua kupitshila mu ‘buloba budi kabuyi ne mâyi’

[Mêyi a dianyisha]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Tshimfuanyi mu dibeji 8]

Pavua bena Isalele ku Kadeshe-bânea, bakatuma batentekedi mu Buloba bulaya

[Mêyi a dianyisha]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Tshimfuanyi mu dibeji 9]

Panyima pa bidimu mu tshipela, bena Isalele bavua ne bua kuikala ne dianyisha bua bulenga bua Buloba bulaya

[Mêyi a dianyisha]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Tshimfuanyi mu dibeji 10]

Kuvuluka bualu buonso budi Yehowa musue kutuenzela mu matuku adi kumpala eku, nekutusake bua kutantamena lutatu kayi luonso ludi lutukuata