Go na content

Go na table of contents

Aksi fu leisiman

Aksi fu leisiman

Aksi fu leisiman

Bijbel e taki fu „a buku fu Yasyar” nanga „a buku di e taki fu den feti fu Yehovah” (Yos. 10:13; Num. 21:14). Den tu buku dati no de wan pisi fu Bijbel. A de so taki den buku disi skrifi nanga yepi fu santa yeye èn taki den no de fu feni moro?

Nowan reide de fu bribi taki den tu buku dati skrifi nanga yepi fu santa yeye èn taki den lasi bakaten. Den man di skrifi Bijbel nanga yepi fu santa yeye, ben sori go na wan lo tra buku di sma skrifi. A kan de so taki sonwan fu den buku dati ben de pisi fu Bijbel, di wi na ini a ten disi no sabi na den nen dati. Fu eksempre, 1 Kroniki 29:29 e taki dati „Samuel, di ben e kisi fisyun, a profeiti Natan, nanga Gad, di ben man si na fesi san ben o pasa”, ben skrifi sani. Den sani di den dri man disi skrifi e sori go kande na den buku di wi sabi leki 1 nanga 2 Samuel, noso a buku Krutuman.

Na a tra sei, a kan de so taki den Bijbel skrifiman ben sori go na son buku di abi den srefi nen leki den buku fu Bijbel, ma di no de wan pisi fu Bijbel. Luku fu eksempre den fo owruten buku disi: „A buku di e taki fu den tori fu den kownu fu Yuda”, „a Buku fu den kownu fu Yuda nanga fu Israel”, „a Historiabuku di e taki fu den tori fu den Kownu fu Israel”, nanga „a Historiabuku di e taki fu den tori fu den kownu fu Israel nanga Yuda”. Aladi den nen disi gersi den nen fu den Bijbel buku di wi sabi leki 1 Kownu nanga 2 Kownu, toku den fo buku dati no skrifi nanga yepi fu santa yeye èn den no de wan pisi fu Bijbel (1 Kow. 14:29; 2 Kron. 16:11; 20:34; 27:7). A kan taki den ben de historia buku di ben de fu feni na ini a ten di a profeiti Yeremia nanga Esra ben skrifi den tori di de na ini Bijbel.

Iya, son Bijbel skrifiman ben sori go noso ben gebroiki historia buku noso dokumenti di ben de fu feni na ini a ten dati, ma di no skrifi nanga yepi fu santa yeye. Ester 10:2 e taki fu „a Historiabuku di e taki fu den tori fu den Kownu fu Media nanga Persia”. Na a srefi fasi, Lukas ben „ondrosuku ala sani finifini sensi a bigin” fosi a skrifi na Evangelietori fu en. Kande a ben wani sori nanga den wortu dati taki a ben go luku na ini den buku fu a ten dati, so taki a ben man skrifi na ini na Evangelietori fu en suma na den afo fu Yesus (Luk. 1:3; 3:23-38). Aladi den buku pe Lukas ben luku na ini, no ben skrifi nanga yepi fu santa yeye, toku na Evangelietori fu en ben skrifi nanga yepi fu santa yeye. Èn te nanga now, na Evangelietori dati de prenspari gi wi.

Soleki fa a sori, den tu buku di wi taki fu den na a bigin, „a buku fu Yasyar” nanga „a buku di e taki fu den feti fu Yehovah”, ben de dokumenti fu a ten dati di no ben skrifi nanga yepi fu santa yeye. Fu dati ede, Yehovah no ben sorgu taki den buku dati tan teleki a ten fu wi. Fu di Bijbel e sori go na den tu buku dati, meki sabiman e bribi taki den buku dati ben de puwema noso singi di ben taki fu den feti fu den Israelsma nanga den feanti fu den (2 Sam. 1:17-27). Wan buku di e fruklari sani fu Bijbel, e taki dati den sani di ben skrifi na ini den buku dati, ben kan de „wan tu puwema nanga singi di ala sma ben sabi èn di den singiman fu Israel fu owruten ben kibri”. Son leisi, srefi son mansma di Gado ben gebroiki leki profeiti noso man di ben si fisyun, ben skrifi fu sani di ben pasa. Den sani dati no ben skrifi nanga yepi fu santa yeye èn Yehovah no meki den de wan pisi fu Bijbel, di „bun fu gi leri, fu frumane sma, [èn] fu poti sani kon reti” na ini a ten fu wi.​—2 Tim. 3:16; 2 Kron. 9:29; 12:15; 13:22.

Aladi Bijbel e taki fu son buku èn aladi den Bijbel skrifiman ben gebroiki tori na ini den buku dati, toku dati no musu meki wi denki taki den ben skrifi nanga yepi fu santa yeye. Ma Yehovah Gado ben kibri ala den sani di abi „a wortu fu wi Gado” na ini, èn den sani disi „sa tan fu têgo” (Yes. 40:8). Iya, den sani di Yehovah poti fu de wan pisi fu den 66 Bijbel buku di wi abi, na ala san wi abi fanowdu fu „kon bun dorodoro èn [fu] de srekasreka fu du ibri bun wroko”.​—2 Tim. 3:16, 17.