Nahibaluan Mo Bala?

Ngaa nagsiling si Jesus nga “Abba, Amay” sang nangamuyo sia kay Jehova?

Ang Aramaiko nga tinaga nga ʼab·baʼʹ nagakahulugan “ang amay,” ukon “O Amay.” Sa tatlo ka beses nga gingamit ini nga tinaga sa Kasulatan, ginapakita nga bahin ini sang pangamuyo kag nagapatuhoy sa Amay sa langit nga si Jehova. Ano ang kahulugan sini nga tinaga sang yari si Jesus sa duta?

Ang The International Standard Bible Encyclopedia nagsiling: “Sa adlaw-adlaw nga paghambalanay sang panahon ni Jesus, ang paggamit sang ʼabbāʼ nagapakita sing pag-abyanay, suod nga kaangtanan, kag pagtahod sang mga anak sa ila mga amay.” Isa ini ka mapinalanggaon nga pagtawag sa isa ka amay kag isa sa una nga mga tinaga nga mamitlang sang isa ka bata. Gingamit ni Jesus ini nga ekspresyon sa iya tinagipusuon nga pangamuyo sa iya Amay. Sa hardin sang Getsemane, pila ka oras antes sia mapatay, nangamuyo si Jesus kay Jehova nga ginagamit ang mga tinaga nga “Abba, Amay.”—Marcos 14:36.

“Sang panahon sang Griego-Romano, ang ʼAbbāʼ talagsa lang gid mabasa sa Judiyo nga mga balasahon subong pagtawag sa Dios, kay para sa ila daw wala sing katahuran kon tawgon ang Dios sa sining ordinaryo nga tinaga,” siling pa gid sini nga reperensia. Pero, “si Jesus . . . naggamit sini nga tinaga sa iya pangamuyo para suportahan ang iya ginasiling nga Anak sia sang Dios.” Ang duha pa ka paggamit sang “Abba” sa Kasulatan mabasa sa mga sinulatan ni apostol Pablo. Ginapakita sini nga gingamit man ini sa mga pangamuyo sang mga Cristiano sang panahon ni Pablo.—Roma 8:15; Galacia 4:6.

Ngaa may bahin sang Biblia nga ginsulat sa Griego?

“Ang sagrado nga mga kapahayagan sang Dios” gintugyan sa mga Judiyo, siling ni apostol Pablo. (Roma 3:1, 2) Gani, ang una nga bahin sang Biblia ginsulat sa Hebreo, ang lenguahe sang mga Judiyo. Pero, ang Cristianong Kasulatan ginsulat sa Griego. * Ngaa?

Sang ikap-at nga siglo B.C.E., ang mga soldado ni Alejandro nga Daku nagahambal sing lainlain nga dialekto sang Griego nga sang ulihi nagsamo kag nangin Koine ukon ang Griego nga ginahambal sang kalabanan. Ang pagpangdaug ni Alejandro may daku nga papel kon ngaa nangin internasyonal nga lenguahe ang Koine sadto. Sang ginpagua ang mga Judiyo sa pagkabihag sa Babilonia, madamo ang wala na nagbalik sa Palestina gani naglinapta sila sa lainlain nga lugar. Subong resulta, madamo nga Judiyo ang indi na makahibalo maghambal sing puro nga Hebreo kundi nagagamit na sing Griego. (Binuhatan 6:1) Para buligan sila, gin-translate ang Hebreo nga Kasulatan sa Koine, kag ginatawag ini nga Septuagint.

Ang Dictionnaire de la Bible nagsiling nga “ang Griego masangkad sing bokabularyo, mahapos ipasibu, kag mahangpan gid sang mga tawo sa lainlain nga pungsod.” Bangod mas madamo ini sing tinaga, detalyado ang grammar, kag may mga berbo nga makapaathag sing lainlain nga kahulugan, “ginagamit ini kag nahangpan gid sang kalabanan sadto. Gani, amo gid ini ang lenguahe nga kinahanglan sang Cristianismo.” Indi bala nga eksakto gid nga Griego ang gingamit sa pagsulat sang mga bahin sang Biblia sang panahon sang mga Cristiano?

[Nota]

[Retrato sa pahina 13]

Pidaso sang manuskrito sang Griego nga Septuagint

[Credit Line]

Courtesy of Israel Antiquities Authority