БИР чохлары Үч үгнум тәлимини «Христиан дининин башлыҹа еһкамы» һесаб едир. Бу тәлимә әсасән, Ата да, Оғул да, мүгәддәс руһ да Аллаһдыр, амма бунлар үч јох, бир Аллаһдыр, јәни Аллаһ үч шәхсијјәтдән ибарәтдир. Кардинал Ҹон О’Конор Үч үгнум тәлими барәдә демишди: «Биз билирик ки, бу, олдугҹа бөјүк бир сирдир вә бу сиррин ачыгланмасына бир аз да олсун јахынлашмамышыг». Нә үчүн бу тәлими баша дүшмәк бу гәдәр чәтиндир?

Бир китабда бунун сәбәби белә изаһ едилир: «Бу тәлим Мүгәддәс Китаб тәлими дејил, јәни Мүгәддәс Китабда бу тәлимин ады белә чәкилмир» («The Illustrated Bible Dictionary»). Үч үгнум тәлими «Мүгәддәс Китаб тәлими олмадығындан» бу тәлимин тәрәфдарлары дөнә-дөнә чалышырлар ки, Мүгәддәс Китабдан фикирләрини тәсдигләјән ајәләр тапсынлар вә бу тәлими әсасландырмаг үчүн тапдыглары ајәләрин мәнасыны белә, тәһриф едирләр.

Дүзҝүн баша дүшүлмәјиб сәһв изаһ едилән ајәләрдән бири Јәһја 1:1 ајәсидир. Бу ајә «Крал Јаков тәрҹүмәси»ндә белә сәсләнир: «Башланғыҹда Кәлам вар иди. Кәлам Аллаһла [јун. “тон теон”] бирликдә иди. Кәлам Аллаһ [“теос”] иди». Бу ајәдә јунанҹа «теос», јәни «аллаһ» мәнасыны верән исим ики формада ишләниб. Бу сөз ајәдә биринҹи дәфә чәкиләндә гаршысында «тон», јәни јунан дилиндә мүәјјәнлик билдирән артикл дурур вә бурада «теон» сөзү Јарадан Аллаһа аид ишләнир. Икинҹи дәфә ишләнәндә исә јунан сөзү «теос»ун гаршысында мүәјјәнлик артикли јохдур. Бәлкә артикли гојмаг јаддан чыхыб?

Јәһја өз китабыны јунан дилинин о вахт үчүн үмумишләк олан којне формасында јазмышдыр. Бу дилдә мүәјјәнлик билдирән артиклла бағлы конкрет гајдалар варды. Мүгәддәс Китаб алими А. Т. Робертсона әсасән, әҝәр ҹүмләдә мүбтәдадан да, хәбәрдән дә әввәл артикл варса, онда ҹүмләнин һәр ики үзвү «мүәјјәндир, тамһүгуглудур, бир-биринин ејнидир, бир-бирини әвәз едә биләр». Робертсон нүмунә үчүн Мәтта 13:38 ајәсини ҝәтирир: «Тарла [јунанҹа, “һо аҝрос”] дүнјадыр [јунанҹа, “һо космос”]». «Тарла» вә «дүнја» сөзләринин гаршысында «һо» артикли дурур. Дилин грамматик гајдаларына ҝөрә ајдын олур ки, дүнја да, тарла да мәнаҹа ејнидир.

Бәс әҝәр Јәһја 1:1 ајәсиндә олдуғу кими, мүбтәданын гаршысында мүәјјәнлик билдирән артикл варса, амма хәбәрдән әввәл јохдурса, онда неҹә? Алим Ҹејмс Ален Һјует бу ајә һагда дејир: «Бу ҹүр ҹүмлә гурулушунда мүбтәда илә хәбәр ејни шејә аид дејилләр, онлары үмумијјәтлә һеч ҹүр бәрабәрләшдирмәк олмаз».

Нүмунә кими Һјует 1 Јәһја 1:5 ајәсини ҝәтирир: «Аллаһ нурдур». Јунанҹа бурада «Аллаһ» сөзү «һо теос» кими јазылыб. Бурада «һо» мүәјјәнлик артиклидир. Анҹаг «нур», јәни јунанҹа «фос» сөзүнүн гаршысында артикл ишләнмәјиб. Һјует фикринә давам едир: «Аллаһ һагда демәк олар ки, О, нура бәнзәјир; анҹаг нур Аллаһ ола билмәз». Буна бәнзәр нүмунәләри нөвбәти ајәләрдән тапмаг олар: Јәһја 4:24: «Аллаһ руһдур»; 1 Јәһја 4:16: «Аллаһ мәһәббәтдир». Һәр ики нүмунәдә мүбтәданын, јәни «Аллаһ» сөзүнүн гаршысында мүәјјәнлик билдирән артикл дурур, хәбәрин гаршысында исә, јәни «руһ» вә «мәһәббәт» сөзләринин гаршысында артикл јохдур. Демәли, бу ҹүмләдә мүбтәда илә хәбәрин јерини һеч ҹүр дәјишмәк олмаз. Бу ајәләр «руһ Аллаһдыр» вә ја «мәһәббәт Аллаһдыр» мәнасыны вермир.

Бир чох јунан дили алимләри вә Мүгәддәс Китаб тәрҹүмәчиләри о фикирдәдирләр ки, Јәһја 1:1 ајәси бизә «Сөзүн» кимлијини јох, неҹәлијини ачыглајыр. Мүгәддәс Китаб тәрҹүмәчиси Вилјам Баркли белә дејир: «Һәвари Јәһја “теос” сөзүнүн гаршысында мүәјјәнлик артикл ишләтмәдији үчүн бу сөз бурада тәсвиридир... Јәһја бурада Кәламы Аллаһа бәрабәрләшдирмир. Садә диллә десәк, о, Исанын Аллаһ олдуғуну демир». Алим Жејсон Дејвид Бедун да охшар фикир сөјләјир: «Јунанҹа Јәһја 1:1ҹ ајәсинә бәнзәр ҹүмләдә “теос” сөзүнүн гаршысына артикл гојмајанда охуҹулар баша дүшәҹәкләр ки, сөһбәт һансыса илаһи варлыгдан ҝедир... Гаршысында мүәјјәнлик артикли олмајан “теос” сөзү гаршысында “һо” мүәјјәнлик артикли олан “теос” сөзүндән фәргләнир, неҹә ки, “илаһи варлыг” сөзү “Аллаһ” сөзүндән мәнаҹа фәргләнир». Бедун әлавә едир: «Јәһја 1:1 ајәсиндә “Сөз” јеҝанә, тәк олан Аллаһы билдирмир, бу ајәдә онун илаһи варлыг олдуғу ачыгланыр». Јахуд да «Американ стандарт тәрҹүмә»синин һазырланмасында иштирак едән алим Ҹозеф Һенри Тејерин сөзләрилә десәк, «Логос [јәни Сөз] Илаһинин Өзү дејил, илаһи тәбиәтә малик бир варлыгдыр».

Аллаһын кимлији «бөјүк бир сирр» олмалыдырмы? Иса бу ҹүр дүшүнмүрдү. Аллаһа дуасында Иса өзүнүн вә Аллаһын фәргли шәхсләр олдуғуну ајдын шәкилдә ҝөстәрмишди: «Әбәди һәјат одур ки, Сәни, тәк ҝерчәк Аллаһы вә ҝөндәрдијин Иса Мәсиһи танысынлар» (Јәһја 17:3). Исаја инанырыгса вә Мүгәддәс Китабдакы бу садә, ајдын тәлими баша дүшүрүксә, онда Исаја Аллаһын Оғлу кими еһтирам бәсләјәҹәк, Јеһова Аллаһа да «тәк ҝерчәк Аллаһ» кими ибадәт едәҹәјик.