SRAN sunman be bu i kɛ “like cinnjin nga Klisifuɛ’m be Ɲanmiɛn su lafilɛ’n taka” su’n yɛle kɛ Ɲanmiɛn ti atre nsan. Kɛ be se kɛ Ɲanmiɛn ti atre nsan’n yɛle kɛ Siɛ’n, Ba’n nin Ɲanmiɛn i wawɛ’n be kwlaa sɔ’n yɛ be ti Ɲanmiɛn’n niɔn. Plɛti kun m’ɔ suan Jɔnun Okonɔɔ seli kɛ: “Ndɛ sɔ’n i bo ti kploun kpa. Ɔ maan e kwlá wunmɛn i wlɛ.” ?Kɛ be se kɛ Ɲanmiɛn ti atre nsan’n ngue ti yɛ i wlɛ wunlɛ ti kekle-ɔ?

Angle nun fluwa kun ɔ fa e ɲin sie i sa nga ti yɛ ɔ ti sɔ’n be nun kun su. Kɛ be se kɛ Ɲanmiɛn ti atre nsan’n i su ndɛ nga fluwa sɔ’n kan’n yɛ: “Ndɛ’n sɔ’n takaman Biblu’n su. Afin Biblu’n nun ndɛ mma wie fi kɛnmɛn i sɔ ndɛ’n.” Kɛ mɔ ndɛ sɔ’n takaman Biblu’n su’n ti’n, be nga be kɛn i sɔ ndɛ’n be kplin be ɲin be kunndɛ Biblu’n nun ndɛ mma wie mun naan b’a fa suan be ndɛ’n i bo. Kannzɛ bɔbɔ ɔ fata kɛ be kpɛ ndɛ’m be wun’n be yo sɔ. (The Illustrated Bible Dictionary)

Biblu’n nun ndɛ mma kun mɔ blɛ sunman sran’m be fa suan ndɛ sɔ’n i bo’n yɛle Zan 1:1. Biblu Nyanmiɛn Ndɛ’n nun’n ndɛ mma sɔ’n se kɛ: “Ndɛ’n wo lɛ lalaa i sin naan Nyanmiɛn a bo ninnge’m be yilɛ bo, Ndɛ’n nin Nyanmiɛn [Glɛki nun’n be se kɛ tɔn teɔn] be o lɛ, Ndɛ sɔ’n ti Nyanmiɛn [teɔsu].” Ndɛ mma sɔ’n fa e ɲin sie i Ɲanmiɛn i flɛlɛ wafa nɲɔn su Glɛki nun (teɔsu). Kɛ bé klɛ́ i klikli’n be dun mmua klɛ ndɛ mma tɔn. Glɛki nun’n kɛ be klɛ ndɛ mma “tɔn” ɔ kle kɛ be su kan sran trele kun annzɛ like trele kun ndɛ. Ɔ maan wa’n, kɛ be klɛ teɔn be su kan Ɲanmiɛn m’ɔ Kwla Like Kwlaa Yo’n i ndɛ. Sanngɛ kɛ be klɛ teɔsu nán sran trele kun ndɛ yɛ be kan-ɔn. ?Kɛ be klɛ i sɔ’n ɔ kle kɛ be fɔnnin?

Jasin fɛ nga Zan klɛli’n, ɔ klɛli i Glɛki aniɛn wafa kun mɔ be flɛ i kɛ koinɛ nun. Glɛki wafa sɔ’n yɛ sran sunman be tɛ i kan-ɔn. Aniɛn sɔ’n nun’n, ndɛ mma nga be fa kan sran trele kun ndɛ’n ɔ le i su mmla wie mun. Be flɛ bian kun kɛ Aasibadi Toma Robɛɛsɔnun yɛ ɔ suan Biblu’n su like. Ɔ seli kɛ: “Ndɛ ɲanman kun nun’n, sɛ be fa ndɛ mma nɲɔn be fa kan like trele kun i ndɛ naan be wun i wlɛ’n, i sɔ’n kle kɛ ndɛ mma nɲɔn sɔ’m be ti kun yɛ be kwla kacikaci wafa nga be sasa su ndɛ ɲanman’n nun’n.” Robɛɛsɔnun fali Matie 13:38 yiyili i ndɛ’n nun. Be klɛli i kɛ: “Fie’n [o agrɔsu] yɛle mɛn’n [o kɔsmɔsu].” Ndɛ’n i klɛlɛ’n nun’n, sɛ be kwla se kɛ fie’n yɛle mɛn’n, i sɔ’n kle kɛ be kwla se wie kɛ mɛn’n yɛle fie’n.

?Kɛ nga e fa wun i Zan 1:1 nun’n sa’n, sɛ ndɛ mma klikli’n kan like trele kun ndɛ naan ndɛ mma nɲɔn su’n kanman like trele kun ndɛ’n nin? Jɛmisi Alɛnin Eweti m’ɔ ti like klefuɛ’n kannin ndɛ mma sɔ’n i ndɛ seli kɛ: “Wafa nga be klɛli ndɛ sɔ’n, ɔ kle kɛ ndɛ mma klikli’n nin i nɲɔn su’n be timan kun, be faman be wun.”

Eweti fa 1 Zan 1:5 fa suan i ndɛ’n i bo. Ndɛ sɔ’n se kɛ: “Ɲanmiɛn kpaja kɛ kannin sa.” Glɛki nun’n “Ɲanmiɛn” yɛle o teɔsu ɔ maan ndɛ mma klikli kan Ɲanmiɛn ndɛ trele. Sanngɛ Glɛki nun’n ndɛ mma fɔsu mɔ yɛle “kannin” kleman kannin trele nga be kɛn i ndɛ’n. I ti’n Eweti seli kɛ: “Wie liɛ’n be kwla fa Ɲanmiɛn i nzuɛn’n sunnzun kannin’n, sanngɛ be kwlá seman kɛ kannin’n ti Ɲanmiɛn.” Ndɛ sɔ’n i wunsu wo Zan 4:24 nun. Ɔ se kɛ: “Ɲanmiɛn ti aolia nun sran.” Yɛ 1 Zan 4:16 se kɛ: “Ɲanmiɛn ti klolɛ.” Ndɛ mma nɲɔn sɔ’m be nun’n be kle Ɲanmiɛn trele nga be kɛn i ndɛ’n, sanngɛ be kanman “aolia nun sran” nin “klolɛ” trele nga be kan be ndɛ’n. Be kwlá faman ndɛ mma kun siemɛn i uflɛ osu. Ndɛ mma sɔ’m be nun’n be kwlá seman kɛ “aolia nun sran ti Ɲanmiɛn” annzɛ “klolɛ ti Ɲanmiɛn.”

Be nga be suan Glɛki nga be kɛn i laa’n i su like’n nin be nga be kaci Biblu’n be si kɛ Zan 1:1 kanman sran trele kun ndɛ, sanngɛ ɔ kan “Ndɛ’n” i nzuɛn’n i ndɛ. Be flɛ Biblu’n kacifuɛ kun kɛ Wiliamun Bakle. Ɔ seli kɛ: “Kɛ akoto Zan klɛ́ i ndɛ’n w’a kleman teɔsu trele nga i waan ɔ́ kɛ́n i ndɛ’n. Ɔ maan wafa ng’ɔ ti’n i ndɛ yɛ ɔ kan-ɔn. […] Wa’n Zan seman kɛ Ndɛ’n nin Ɲanmiɛn be ti kun. Sɛ e waan é kpɛ́ i kpo’n w’a seman kɛ Zezi ti Ɲanmiɛn.” Be flɛ bian kun kɛ Jezɔnun Davidi Bedunun. Ɔ suan Biblu’n su like. Ɔ seli kɛ: “Glɛki nun’n, sɛ b’a klɛman ndɛ mma ng’ɔ kan teɔsu trele nga be kɛn i ndɛ’n kɛ nga be fa yoli i Zan 1:1 [ndɛ ɲanman kasiɛn] nun sa’n, be nga be kanngan ndɛ’n nun’n be wun i wlɛ kɛ be su kan ‘ɲanmiɛn kun ndɛ.’ […] Kɛ mɔ kɛ bé klɛ́ teɔsu b’a faman ndɛ mma kun b’a siemɛn i sin’n, ɔ kle kɛ ɔ nin o teɔsu be timan kun. Ɔ maan kɛ be klɛ ndɛ mma ‘ɲanmiɛn’ kɛ nga sa annzɛ ‘Ɲanmiɛn’ kɛ nga sa’n, ɔ kle kɛ Angle nun’n be nɲɔn’n be timan kun.” Bedunun kan guali su kɛ: “Zan 1:1 nun’n, Ndɛ’n timan Ɲanmiɛn Kpli sanngɛ ɔ ti ɲanmiɛn kun annzɛ ɔ ti aolia nun sran kɛ Ɲanmiɛn sa.” Be flɛ bian kun kɛ Zozɛfu Anri Tayɛɛ. Ɔ ti Biblu’n su like suanfuɛ yɛ ɔ dili Angle nun Biblu kun i su junman. (American Standard Version) Ɔ kpɛli i kpo seli kɛ: “Logɔsu annzɛ [Ndɛ’n] ti aolia nun sran sanngɛ ɔ timan Ɲanmiɛn bɔbɔ ba’n.”

?Naan e su kwlá siman Ɲanmiɛn mlɔnmlɔn? Zezi liɛ’n w’a bumɛn i sɔ. Kɛ Zezi srɛ́ i Si’n ɔ kleli wein kɛ ngbaciɛ o ɔ nin i Si be afiɛn. Ɔ seli kɛ: “Kɛ ɔ ko yo naan b’a ɲan nguan m’ɔ leman awieliɛ’n, ɔ ti cinnjin kɛ be si wɔ mɔ ɔ kunngba cɛ yɛ a ti Ɲanmiɛn Kpli’n, ɔ nin sran nga a sunmɛnnin i’n mɔ yɛle Zezi Klisi’n.” (Zan17:3) Sɛ e lafi Zezi su’n yɛ sɛ e wun like nga Biblu’n kle’n i wlɛ kpa’n, é ɲin yí Zezi kpɛkun é wún i wlɛ kɛ ɔ ti Ɲanmiɛn i Wa. Asa’n, é sú Zoova m’ɔ i ‘kunngba cɛ yɛ ɔ ti Ɲanmiɛn Kpli’n.’