NITRE KWATI kräke Trinidad ye abokän Jesús, Jehová aune üai deme ye Ngöbö itibe ye abokän “kukwe metre drieta nitre ja bianka kristiano”. Akwa yebiti ta cardenal Jhon OʹConnor ne nieba trinidad yebätä “kukwe ne ñaka raba nüke gare täte nie”. ¿Ñobätä ñaka nuäre trinidad ye mikakäre gare jai?

Tärä keteiti tä blite nguse kukwe nebätä: “Kukwe nieta trinidadbätä ye ñaka mikata gare jire kukwe Bibliakwebätä” (Diccionario crítico de Teología, ediciones Akal). Yebätä nitre tä kukwe trinidad mike era jai, ye tätre kukwe känene jankunu Bibliabätä kukwe mikata era kwetre jai ye mikakäre gare ni madai. Bä kabre ngwane tätre kukwe Bibliabätä kwite kukwe ngwarbe yebätä.

Kukwe tä tikani Juan 1:1 ye texto keteiti abokän ñaka tä nüke gare kwin. Biblia de Jerusalén Latinoamericana tä bersikulo ne kwite kore: “Kukwe nämänena kena aune kukwe nämene Ngöböbe [griegore ton theón], aune Kukwe ye nämäne Ngöböre [griegore theós]”. Bersikulo nekänti sustantivo griegore “ngöbö” nie raba kukwe ketebu biti. Kena (theón) ye känenkri kukwe ton tä mikani, kukwe griegore ne arabe kwitata suliare artículo niara, erere nebiti tä blite Ngöbö dite kri yebätä. Akwa kukwe ketebu (theós) känenkri articulo ñaka tä ükaninte. ¿Kukwe ne naninte ietre? Ari mike ñärärä.

Käne, Evangelio Juankwe ye tikani griego koiné yebiti (común), Aune kukwe griegore ye nämene ükaninte kwin, meden känti kukwe tika raba känenkri o ñakare (artículo definido) yebätä. Ni biblista Archibald Thomas Robertson tä ne mike gare kore, kukwe tä tikani sujeto aune predicado känenkri ngwane tä kukwe ketebu ne ja erebe niere; aisete kwita raba jabe kwärikwäri. Niara tä bämike Mateo 13:38 yebiti känti nieta: “Tire [griegore, ho agrós] abokän kä jökrä [griegore, ho kósmos]”. Gramática yebiti nüke gare nie, nekänti kä tibien ye tire gärätä.

Akwa sujeto ye känenkri kukwe tä tikani (artículo definido) aune predicado ye känekri kukwe ñaka tä tikani nieta Juan 1:1, ye erere ngwane ¿dreta nakainkä? Ni ja kitaka kukwe nebätä James Allen Hewett tä bersikulo ne mike gare metrere kore: “Orasion ne känti sujeto aune predicado ñaka ja erebe”.

Kukwe ne bämikakäre kwin ye kräke ni ie kukwe gare krubäte ne tä blite Juan 1:5 yebätä, känti nieta “Ngöbö abko ñotra kwrere”. Kukwe Griegore “Ngöbö” ye tä tikani ne erere ho theós; ye abokän kukwe tä tikani känenkri (artículo definido) ben. Ne madakäre kukwe “trä” (fos) kräke ye känenkri kukwe tikani ñakare. Ne tä dre mike gare Hewett tä niere: “Ngöbö ye kä trä, nie raba käre, akwa kä trä ye abokän Ngöbö nie ñan raba”. Ye erere raba kwen nie Juan 4:24 yete (“Ngöbö abko üai”) aune 1 Juan 4:16 yete (“Ngöbö abko ni jökrä tarekä”). Kukwe ketebu ne känti kukwe griegorebiti artitculo definido täbätä, akwa kukwe “Üai” aune “ja tare” ye känekri ñaka tä tikani. Aisete sujeto aune predicado kwita ñan raba jai kwärikwäri; Bersikulo ketebu nebiti “Üai abokän Ngöbö” aune “ja tare abokän Ngöbö” ye ñan nie raba.

Nitre helenistas aune nitre kukwe kwitaka tätre töbike ja kwrere kukwe nebätä, Juan 1:1 ñan töta “Kukwe” ye abokän ño ye mikai gare, ñakare aune tä ja ngwen ño ye tä mike gare. Comentario al Nuevo Testamento, William Barclaykwe yete niara tä niere: “Articulo determinativo ye ñan tä mikani ni kä yebe ngwane kä ye kwitata adjetivo erere. Jesús ye arabe Ngöbö ye ñan ai mikani gare Juankwe ñakare aune Jesús ye Ngöbö kwrere” (cursiva del autor). Kukwe ne arabebätä Jason David BeDuhn, ni ie kukwe gare krubäte religiobätä tä niere: “Kukwe Griegorebiti orasion tä Juan 1:1c yebätä articulo mika ñaka theós ye känenkri ngwane ye ngöbö iti gärätä rabai ruin nitre ie. [...] Articulo ñaka theós aune ho theós yebätä ye köböire ‘ngöbö iti’ aune ‘Ngöbö’ ye ñan ja erebe ye nemen gare metre”. Aune tä ne niere mada: “Juan 1:1 yekänti Kukwe ye Ngöbö di kri krubäte ye ñan ai gärätä ñakare aune ye ngöbö iti, ye abokän üaire”. Tärä Juan. Texto aune Comentario, Juan Mateoskwe (Nueva Biblia Española kwitaka) sribibare gwairebe Juan Barreto ben yete kukwe bäsi ja erebe nieta Juan 1:1, 2 yebätä: “Kukwe ketamä tä [bersikulo] nekänti, ‘Ngöbö’ nieta ye kena aune bämäkäre yete articulo definido täbätä bämä jire ‘Ngöbö’ nieta, kena aune ketamä yekänti artículo definido tä mikani (niara Ngöbö); ketebukäre yebätä ñan tä mikani (Ngöbö iti, üaire)”. Análisis Gramatical del Griego del Nuevo Testamento, yekänti ni ie kukwe gare krubäte católico Max Zerwick tä niere: “‘Kukwe nämäne üaire’, predicado aune articulo ñan nämänebätä’, nekänti Kukwe ye dre gärätä ye tä mike gare bati bobu”. Tärä protestante Clave Lingüística del Nuevo Testamento Griego tä kukwe ye erere mike gare arato.

Aisete, ¿kukwe tärä abokänbätä Ngöbö ño ye rabadre bäin nitre kräke? Jesús ñan nämäne töbike ye erere, ñodre bati orasion yete niara abokän nire aune Rün ye abokän nire ye mikani gare metre kwe. Niebare kwe: “Ja nire kärekäre ye abokän ne gärätä: mä rabadre gare ietre, mä aibe Ngöbö metre aune ni juani mäkwe, Jesukristo ye rabadre gare ietre” (Juan 17:⁠3, TNM). Kukwe niebare Jesukwe ye nikwe kadre ngäbiti ngwane, niara ye Ngöbö monsoi aune ni üaire ye nita mike ütiäte jai nita bämike. Arato nikwe Jehová ye aibe mikai täte, Te mada nunkwe Jehová mikai täte “Ngöbö metre” erere.