Ka tsuʼuw jawaʼ a tákuy

A Jesús: ¿pel a Dios?

A Jesús: ¿pel a Dios?

YAN i atikláb in tsalpayal abal a Dios ox tin eb, abal pel in tátaj, an tsakam ani an espíritu santo. Belits antsanáʼ, an cardenal John OʼConnor in ulal abal an exobchixtaláb tin kwéntaj an Trinidad «lej kʼibat abal ki exbay». ¿Jaleʼ ti walám lej kʼibay ki exbay axéʼ xi exobchixtaláb?

An Diccionario crítico de Teología in ulal abal an exobchixtaláb tin kwéntaj an Trinidad yab kʼwajat ti Biblia. Yan i atikláb axi in belál tin kwéntaj axéʼ xi exobchixtaláb in tsapnanchamal kin aliy i versículos axi ti Biblia abal kin tejwamédhaʼ abal chubax jawaʼ in belálchik, belits abal junchikil in koʼoyamal kin jalkʼuy.

Jun i tʼiplab pel jawaʼ in ulal Juan 1:1

Axéʼ xi texto jats axi in examalchik kin jalkʼuy. An Biblia de Jerusalén Lati­noamericana in ulal antsanáʼ: «Tin tujtal an Kaw kʼwajatakits ani an Kaw kʼwajatak kʼal a Dios [axéʼ pel ti griego, ton theón], ani an Kaw pel a Dios [ti griego, theós] ”. Al axéʼ xi versículo i elál tsabíl an kaw «dios». An kʼaʼál (theón) neʼets junkudh kʼal an kaw ton axi ti lab in leʼ kin uluw «el», axéʼ in tejwamedhál abal kʼwajat ti bijiyab an Dios todopoderoso. Pero an tsabchíl (theós) yab in neʼdhál jun i artículo. ¿Walám ukʼchiyat ka punchin jun i artículo?

¿Jaleʼ ti lej kʼibat ki exbay an exobchixtaláb tin kwéntaj an Trinidad?

Ki tʼilaʼ abal an Evangelio tin kwéntaj a Juan dhuchan ti griego koiné ani ba axéʼ xi kawintaláb u lej tʼajnal ti kwéntaj jantʼiniʼ tu eyendháb an artículos. An biblista Archibald Thomas Robertson in ulal abal tam jun i kaw in nʼedhál i artículo jayetsejchik, yab i ejtowal ki jalkʼuy. Abal kin tejwamédhaʼ abal chubax jawaʼ in ulal, in eyendhál Mateo 13:​38, axi in ulal: «An tsabál [ti griego, ho agrós] pel patal an xeʼtsintaláb [ti griego, ho kósmos] ». Jantʼiniʼ ti kʼwajat dhuchadh axéʼ xi kaw, i tʼajál ti kwéntaj abal an xeʼtsintaláb ani an tsabál jayetsej.

Pero ¿jantʼiniʼ tin tomnál ki exbay max an sujeto in kwaʼal i artículo, pero an predicado imbáj, antsanáʼ jantʼiniʼ ti kʼwajat ti Juan 1:1? A James Allen Hew­ett in ulal abal ba axéʼ xi versículo yab tsablom in kwaʼal i artículo, tam i exlál abal yab junat jawaʼ in leʼ kin uluw.

Abal kin tejwamédhaʼ abal chubax jawaʼ in ulal, in eyendhál 1 Juan 1:5, tanáʼ in ulal abal a «Dios pel i tajaxtaláb». Ti griego, an kaw «Dios» u dhuchnal «ho theós», axéʼ in tejwamedhál abal in neʼdhál jun i artículo. Pero an kaw «tajaxtaláb» axi u dhuchnal «fos» yab in neʼdhál jun i artículo. ¿Jantʼiniʼ tin tomnál ki exbay axéʼ? A Hewett in ulal: «I éjtowal ki uluw abal a Dios pel i tajaxtaláb, pero yab in tomnál ki uluw abal an tajaxtaláb pel a Dios». Kʼeʼat i tʼiplab jats axi kʼwajat ti Juan 4:24 axi in ulal «a Dios pel jun i espíritu» ani 1 Juan 4:16 in ulal abal «a Dios u lej kʼanidhom». Al axéʼ xi versículos an kaw «espíritu» ani «kʼanidhom» yab in neʼdhál jun i artículo. Kʼal axéʼ i exbayal abal tam jun i kaw in neʼdhál sujeto ani predicado yab i éjtowal ki uluw abal «an espíritu pel a Dios» ani abal «an kʼanidhomtaláb pel a Dios».

¿Jantʼiniʼ chubax in ey?

Yan i atikláb axi u wilkʼom kʼal an Biblia in ulal abal ti Juan 1:1 in tejwamedhál jantʼiniʼ jats in ey «an Kaw». An Comentario al Nuevo Testamento, xin dhuchaʼ a William Barclay, in ulal abal tam jun i bijláb yab in neʼdhál i artículo u eyendháb abal ka olnáj jantʼiniʼ jats in ey nixéʼ an atikláb. A Juan yab kʼwajatak in ulal abal a Jesús pel a Dios, jawaʼ in leʼak kin uluw jats abal a Jesús ejtílits a Dios (cursivas del autor). Jun i atikláb axi in exobnál tin kwéntaj an Biblia axi in bij Jason David BeDuhn, in ulal abal max ti griego jun i kaw yab in neʼdhál jun i artículo ejtíl ti Juan 1:1 an atikláb axi kin ajiy neʼets kin exbay abal kʼwajat ti kaw tin kwéntaj jun i dios. Tam jun i kaw yab in nʼedhál jun i artículo ejtíl theós ani ho theós i exbayal abal yab jayetsej jawaʼ in leʼ kin uluw. Ani in uluw abal ti Juan 1:1 an Kaw yab jayetsej kʼal an Dios todopoderoso jayej pel jun i dios, pero yab junat in ey. Ti Juan. Texto y Comentario, a Juan Mateos ani a Juan Barreto, jajáʼchik tolmixin abal ka wilkʼáj an Nueva Biblia Española, ani jayetsej in tsalpayal tin kwentaj a Juan 1:​1, 2, tam tin exobnaʼchik an Análisis Gramatical del Griego del Nuevo Testamento in tʼajaʼ ti kwentaj abal ba axéʼ xi versículo, an kʼaʼál kaw ani an oxchíl in neʼdhalak i artículo (an Dios) ani ban tsabchíl yab in neʼdhalak (un Dios, un ser divino). An erudito católico Max Zerwick jayej in ulal abal «an Kaw kʼwajatak ti eb» ani in tejwamedhál jantʼiniʼ jatsak in ey, ani jayetsej in olnál an libro Clave Lingüística del Nuevo Testamento Griego.

A Jesús in tejwamédhaʼ jitaʼ jats jajáʼ ani jitaʼ jats in Tátaj

Tam, ¿kʼibat ki exbay jantʼiniʼ jats a Dios? A Jesús yab in tsalpayalak antsanáʼ, al jun i oláb axi in tʼajaʼ, in tejwamédhaʼ jitaʼ jats jajáʼ ani jitaʼ jats in tátaj. Jajáʼ in uluw: «Neʼets kin koʼoychik i ejataláb abal etsʼey max kin aynanchij kin exóbnaʼ tin kwéntaj tatáʼ, an Dios axi chubax, ani kʼal axi tatáʼ a abaʼ, a Jesucristo» (Juan 17:3). Max ki tʼajaʼ ti kwéntaj an kaw axi in uluw a Jesús, neʼets ki kʼakʼnaʼ ani neʼets ki exbay abal jajáʼ pel in tsakamil a Dios. Ani jayej neʼets ki exbay abal a Jehová jats an Dios axi chubax.