AHWO buobu a roro nọ uwuhrẹ Esanerọvo na yọ “uwuhrẹ nọ u wuzou gaga evaọ egagọ Ileleikristi.” A rẹ jọ uwuhrẹ nana ta nọ Ọsẹ na, Ọmọ na, gbe ẹzi ọfuafo na, yọ imasa nọ i kuomagbe e tẹ rrọ Ọghẹnẹ ọvo. Ohwo ologbo Katọlik jọ nọ a re se John O’Connor ọ ta kpahe uwuhrẹ Esanerọvo na nọ: “Ma riẹ nọ uwuhrẹ nana yọ oware udidi gaga nọ a rẹ sae riẹ otọ riẹ hẹ.” Fikieme o jẹ rọ bẹbẹ re a riẹ otọ uwuhrẹ Esanerọvo na?

Obe jọ nọ o rẹ fa otọ eme Ebaibol, nọ a re se The Illustrated Bible Dictionary o fodẹ oware jọ nọ o rọ bẹ tere. Obe nana o ta kpahe uwuhrẹ Esanerọvo na nọ: “Uwuhrẹ nana u no Ebaibol ze he keme whọ rẹ jọ Ebaibol na ruẹ oria ovo nọ o ta kpahe iẹe he.” Fikinọ “uwuhrẹ nana u no Ebaibol ze he,” ahwo nọ a rọwo e riẹ a be jọ Ebaibol na gwọlọ eria jọ nọ a rẹ jobọ kru, tubẹ nwẹnẹ eria Ebaibol jọ dede re a ro dhesẹ nọ uwuhrẹ na uzẹme.

Oria Ebaibol jọ nọ ahwo a rẹ suobọhọ gaga nọ a tẹ be ta kpahe Esanerọvo họ Jọn 1:1. Evaọ Ebaibol Ẹri Na oria nana o ta nọ: “Ẹme na ọ rọ eva emuhọ, Ẹme na avọ Ọghẹnẹ [Evaọ Griki, ton the·onʹ] a gbẹ jọ, Ẹme na Ọghẹnẹ [the·osʹ].” A jọ oria Ebaibol nana fodẹ eme Griki ivẹ nọ i tho ohwohwo. Eme ivẹ na họ the·onʹ gbe the·osʹ. Ọrọ ọsosuọ na a jọ Griki fi ẹme nọ a re se ton koyehọ “na” bae, nọ u dhesẹ nọ Ọghẹnẹ Erumeru na a be ta kpahe na. Rekọ ọrọ avọ ivẹ na a fi ẹme otiọye bae he. Kọ ethobọ a ro ru onana?

Ẹvẹrẹ Griki nọ a re se Koine nọ a jẹ hae ta evaọ oria kpobi, oye a ro kere obe Usi Uwoma Jọn. U wo eme jọ nọ a re fi “na” ba nọ a te bi kere ai, nọ u re fiobọhọ kẹ ohwo nọ o bi sei nwane riẹ oware nọ a be ta na. Ọgba-eriariẹ jọ nọ a re se A. T. Robertson nọ o wuhrẹ kpahe eme Ebaibol ọ ta nọ, nọ a tẹ be ta ẹme kpahe eware ivẹ, nọ a te fi “na” ba eware ivẹ na u dhesẹ nọ “eware ivẹ na epọvo na, e tẹ jẹ rrọ ẹrẹrẹe.” Robertson ọ kẹ oriruo ẹme otiọye na nọ ọ rrọ Matiu 13:38 nọ o ta nọ: “Udhu na [Evaọ Griki, ho a·grosʹ] họ akpọ na [Evaọ Griki, ho koʹsmos].” “Na” nọ a fiba eme ivẹ na u dhesẹ nọ eware ivẹ na yọ oware ovo. Fikiere ma sae ta nọ udhu na họ akpọ na, yọ akpọ na họ udhu na. Ohẹriẹ ọvo o rrọ ae he.

Rekọ a tẹ be ta ẹme kpahe eware ivẹ, nọ a te fi “na” ba orọ ọsosuọ na, rekọ a fi “na” ba orọ avọ ivẹ na ha, eme oyena u dhesẹ? Ma rẹ ruẹ oware utionana evaọ Jọn 1:1. Ọgba-eriariẹ nọ a re se James Allen Hewett nọ o wuhrẹ kpahe eme Ebaibol ọ fodẹ Jọn 1:1 na nọ ọ jẹ kẹ oriruo eme itieye na. Ọ ta nọ: “A te kere ẹme oghẹrẹ otiọye, u dhesẹ nọ eware ivẹ na e rrọ ẹrẹrẹe he, yọ e rrọ oghẹrẹ ovona dẹẹ hẹ.”

Hewett ọ rehọ ẹme nọ ọ rrọ 1 Jọn 1:5 ro dhesẹ onana. Oria yena o ta nọ: “Ọghẹnẹ yọ elo.” Ẹme Griki nọ a fa “Ọghẹnẹ” na họ ho the·osʹ. A fi “na” ba Ọghẹnẹ. Rekọ a fi “na” ba “elo” ho, onọ a se phos evaọ Griki. Kẹsena Hewett ọ tẹ ta nọ: “Ohwo ọ sae ta nọ . . . Ọghẹnẹ ọ vọ avọ elo, rekọ ọ sae ta ha inọ elo yọ Ọghẹnẹ.” Ma rẹ ruẹ iriruo itieye na efa evaọ obe Jọn 4:24 nọ o ta nọ “Ọghẹnẹ yọ Ẹzi,” gbe 1 Jọn 4:16 nọ o ta nọ “Ọghẹnẹ họ uyoyou.” Evaọ eria ivẹ nana, a fi “na” ba Ọghẹnẹ evaọ Griki, rekọ a fi “na” ba “Ẹzi” gbe “uyoyou” hu. Onana u dhesẹ nọ Ọghẹnẹ avọ ẹzi hayo uyoyou a rrọ epọvo na ha. A te ku ẹme na rẹriẹ, ẹme na ọ rẹ gbẹ gba ha. Fikiere ohwo ọ sae ta vievie he inọ “Ẹzi yọ Ọghẹnẹ” hayo “uyoyou họ Ọghẹnẹ.”

Egba-eriariẹ Griki buobu nọ i wuhrẹ kpahe eme Ebaibol gbe ahwo jọ nọ a fa Ebaibol, a ta nọ orọnikọ Jọn 1:1 o be ta nọ “Ẹme na” họ Ọghẹnẹ Erumeru na ha. Rekọ ọ wọhọ e riẹ evaọ oghẹrẹ jọ. William Barclay nọ ọ rrọ omọvo ahwo nọ a fa Ebaibol no ọ ta nọ: “Nọ orọnọ [Jọn ukọ na] o fi ‘na’ ba theos hu na, u dhesẹ nọ Jọn o bi dhesẹ oghẹrẹ nọ Ẹme na ọ rrọ . . . Orọnikọ ọ be ta nọ Ẹme na yọ Ọghẹnẹ hẹ. Re ma tae kpẹkpẹe, Jọn ọ be ta vievie he inọ Jesu họ Ọghẹnẹ.” Ọgba-eriariẹ nọ a re se Jason David BeDuhn ọ ta ọkpọ ẹme ọvona. Ọ ta nọ: “Evaọ Griki, whọ tẹ be ta oghẹrẹ ẹme nọ ọ rrọ abọ urere Jọn 1:1 na, who gbe fi ‘na’ ba theos hu, ahwo nọ a ti se ẹme na a rẹ nwane rehọ iẹe nọ ohwo nọ who bi dhesẹ na ọ ‘wọhọ Ọghẹnẹ.’ . . . Theos nọ a fi ‘na’ ba ha u wo ohẹriẹ gaga no onọ a fi ‘na’ ba, ho theos, wọhọ epanọ ‘ọghẹnẹ’ nọ a rọ ubiẹme osese kere u wo ohẹriẹ no ‘Ọghẹnẹ’ nọ a rọ ubiẹme ulogbo kere evaọ ẹvẹrẹ Oyibo na.” BeDuhn ọ tẹ jẹ ta nọ: “Evaọ Jọn 1:​1, orọnikọ Ẹme na họ Ọghẹnẹ ọvuọvo nọ ma wo na ha, rekọ ọghẹnẹ nọ a rọ ubiẹme osese kere, hayo ọnọ ọ wọhọ Ọghẹnẹ.” Ọgba-eriariẹ ọfa jọ nọ a re se Joseph Henry Thayer nọ ọ jọ usu ahwo nọ a fa Ebaibol American Standard Version ọ ta nọ: “Logos [hayo Ẹme na] ọ jọ wọhọ Ọghẹnẹ, orọnikọ ọye họ Ọghẹnẹ Erumeru na ha.”

Kọ oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ “yọ oware udidi gaga nọ a rẹ sae riẹ otọ riẹ hẹ”? Jesu o rri rie ere vievie he. Oke nọ Jesu ọ jẹ lẹ se Ọsẹ riẹ, o dhesẹ nọ avọ Ọsẹ riẹ omọvo na vievie he. Ọ lẹ nọ: “Re a wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ, o gwọlọ nọ a rẹ riẹ owhẹ, Ọghẹnẹ uzẹme ọvo na, gbe ọnọ who vi ze na, Jesu Kristi.” (Jọn 17:3) Ma tẹ rọwo ẹme nọ Jesu ọ ta na, jẹ riẹ oware nọ Ebaibol o bi wuhrẹ, ma te kẹ Jesu adhẹẹ nọ o te rie keme ọye họ Ọmọ Ọghẹnẹ. Rekọ Jihova ọvo ma rẹ gọ, keme ọye họ “Ọghẹnẹ uzẹme ọvo na.”