Yai panembwa’mba bijipo

Nanchi Yesu Lesa Nyi?

Nanchi Yesu Lesa Nyi?

Nanchi Yesu Lesa Nyi?

BANTU bavula bamba’mba lufunjisho lwa balesa basatu “lwanema bingi ku bena Kilishitu.” Kwesakana na luno lufunjisho, bamba’mba Tata, Mwana ne mupashi wazhila ke bantu basatu baji mwi Lesa umo. Ntangi umo wa mu Katolika aye John O’Connor waambilepo pa lufunjisho lwa balesa basatu amba: “Twayuka kuba’mba mwa kulumbulwila luno lufunjisho mwakatazha bingi nangwatu luno kechi twayuka bulongo ne.” Mambo ka lufunjisho lwa balesa basatu o lwakatezha kumvwa?

Buku umo wa The Illustrated Bible Dictionary waambapo kishinka kimo pa mambo a lufunjisho lwa balesa basatu. Waamba’mba: “Luno lufunjisho kechi lutanwa mu Baibolo ne, mambo kafwako po belunemba ne.” Byo kiji kuba’mba lufunjisho lwa balesa basatu “kechi lutanwa mu Baibolo ne,” ko kuba’mba bantu baitabila mu luno lufunjisho bakebakeba binembelo bimo mu Baibolo kabiji bebilumbulwila mungi pa kuba’mba batundaike luno lufunjisho.

Nanchi Baibolo Waamba’mba Kuji Balesa Basatu Nyi?

Kyepelo kimo mu Baibolo javula kyo balumbulwila mungi ke Yoano 1:1. Mu buku wa Lesa, akino kyepelo bekinemba’mba: “Mu ntendekelo mwajinga ao Mambo, ne ao Mambo ajinga na Lesa [mu Kingiliki ton the·onʹ], ne ao Mambo ajinga Lesa [the·osʹ].” Akino kyepelo kiji na byambo bibiji bya Kingiliki bya kuba’mba the·osʹ (lesa). Kitanshi kyatendeka na ton mu mulakazhilo wa Kingiliki. Ko kuba’mba akino kyambo kya the·onʹ kimenako Lesa wa Bulume Bonse. Kyambo kya bubiji kya the·osʹ kechi kiji na kyambo kya pakachi ne. Nanchi kyambo kya ton bekishilepotu nyi?

Mambo awama a Yoano beanembele mu Koine nangwa’mba mu Kingiliki kyayukile bantu bavula. Mambo mwajinga mizhilo ya kushinkamika pa kwingijisha kino kyambo. Shayuka wa Baibolo umo aye A. T. Robertson waambile’mba inge bino byambo byonse bibiji biji na ntelelo imotu, ko kuba’mba “bipasha kabiji kechi byafwainwa kupimpulwa ne.” Robertson waambile pa byambo biji pa Mateo 13:38, bya kuba’mba: “Bujimi [mu Kingiliki ho a·grosʹ] kabiji pano pa ntanda [mu Kingiliki ho koʹsmos].” Ino ñambilo itukwasha kuyuka’mba ntanda bo bujimi.

Kyakonsha kwikala byepi inge byambo bimo biji na ntelelo imotu pano bino kechi byaamba pa byambo bitanwa pa Yoano 1:1 ne? Kwingijisha kino kyepelo, Shayuka umo wa jizhina ja James Allen Hewett waambile kishinka kya kuba’mba: “Kwesakanya bino byambo kuba’mba kintu kimo kechi ibyo ne, mambo kechi byakonsha kwipasha nangwa pachechetu ne.”

Pa kulumbulula kino kishinka, Hewett waingijishe 1 Yoano 1:5, paamba’mba: “Lesa ye kyeya.” Mu Kingiliki “Lesa” ke ho the·osʹ ko kuba’mba abino byambo bibiji bibena kwambatu pa kintu kimo. Bino kyambo kya phos “kyeya” kilumbulula kyambo kyapusanako. Hewett waambilenga’mba: “Bantu bamo bakonsha kwamba kimye kyonse . . . amba Lesa kyeya pakuba bakwabo bakonsha kukana’mba Lesa kechi kyeya ne.” Byambo bikwabo bipasha na bino bitanwa pa Yoano 4:24, paamba’mba “Lesa Mupashi,” kabiji pa 1 Yoano 4:16 paamba’mba “Lesa butemwe.” Abino byonse byepelo bibiji bipasha pano bino byambo bijipo bya kuba’mba “Mupashi” ne “butemwe” byapusana. Onkao mambo, bino byambo bibiji kechi bibena kwambatu pa kintu kimo ne. Kabiji kechi kyakonsheka kwibipimpula ne. Abino byepelo bibiji kechi byaamba’mba “Mupashi ye Lesa,” nangwa’mba “butemwe ye Lesa” ne.

Mwakonsha Kumuyuka Uno “Mambo” Nyi?

Bashayuka bavula ne bantuntuluzhi ba Baibolo bayuka Kingiliki, bamba kuba’mba byambo biji pa Yoano 1:1 kechi byashinkamika pa muntu mwine ne. Bino byaamba pa biji “Mambo.” William Barclay ntuntuluzhi wa Baibolo waambile’mba: “Na mambo a kuba’mba mutumwa Yoano kechi wanungileko kyambo kulutwe pa kyambo kya theos ne, ko kuba’mba aino yaikala ke ndumbulwilotu . . . Yoano kechi waambilenga’mba Mambo ye muntu umo Lesa ne. Kwambatu kishinka, Yoano kechi watazhizhe mu kuba’mba Yesu ye Lesa ne.” Shayuka wafunda pa bya bupopweshi aye Jason David BeDuhn naye wanembele’mba: “Mu Kingiliki, inge mwafumyako ka kyambo kamo ku theos nabiji ku mukuku uji pa Yoano 1:1c, ko kuba’mba bakatanganga bakalangulukanga’mba mubena kwamba pe ‘lesa.’ . . . Byonkatu byapusana kyambo kya theos na ho theos, byo byapusana ne ‘lesa.’ Kyo kimotu ne mu Kikaonde tupusanya “lesa’ ne “Lesa.” Ba BeDuhn banungilepo’mba: “Pa Yoano 1:1, Mambo kechi ye Lesa mwine ne, bino aye uji nobe lesa.” Shayuka aye Joseph Henry Thayer waingijileko mwingilo wa kutuntulula Baibolo wa American Standard Version waambile’mba: “Logos [nangwa’mba Mambo] wajinga mu musango wa lesa kechi amba ye wajinga Lesa wa Bulume Bonse ne.”

Nanchi kuyuka biji Lesa “kintu kyakatazha kuyuka nyi”? Ine mwane. Kwi Yesu kyapeelele bingi. Yesu byo alombelenga kwi Shanji, walumbulwile lupusano luji pe aye ne Shanji. Waambile’mba: “Kabiji buno bo bumi bwa myaka, namba bemuyuke anweba, Lesa yenka wa kine, ne Yesu Kilishitu ye mwatumine.” (Yoano 17:3) Inge twaitabila mwi Yesu ne kuyuka bulongo byaamba Baibolo, kiketukwasha kumunemeka ne kuswa’mba aye ke Mwana Lesa. Kabiji kuba bino kuketukwasha kupopwelangatu Yehoba mambo ye “Lesa yenka wa kine.”

[Mabulañano]

Mambo ka lufunjisho lwa balesa basatu o lwakatezha kumvwa mo lwatala?

[Mabulañano]

Yesu walumbulwile lupusano luji pe aye ne Shanji

[Kipikichila]

[Byambo biji pa Kipikichala]

Chechi wa Tagnon mu France