Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

¿Axpe Jesús in nok te Dios?

¿Axpe Jesús in nok te Dios?

NIM xjal in kyqʼamaʼn qa aju xnaqʼtzbʼil mas nim toklen kye okslal, aju Trinidad. In tzaj tyekʼin xnaqʼtzbʼil lu qa junx Mambʼaj tukʼil Kʼwalbʼaj ex tukʼil xewbʼaj xjan. In tzaj tqʼamaʼn jun nejenel kye okslabʼil jlu, aju John O’Connor tbʼi: «Mlayx tzʼel qnikʼ tiʼj Trinidad». ¿Tiquʼn kwest tuʼn tel qnikʼ tiʼj?

In tzaj tqʼamaʼn Diccionario crítico de Teología, ediciones Akal jlu: «Mintiʼ in kanet xnaqʼtzbʼil tiʼj Trinidad toj Xjan Uʼj». Tuʼntzunju, nim xjal o tzʼok tilil kyuʼn tuʼn kykanet taqikʼ Tyol Dios kyuʼn tuʼntzun t-xi kychikʼbʼaʼn qa ax tok xnaqʼtzbʼil lu, maske o bʼaj kychʼexpuʼn t-xilen.

¿Atpe jun taqikʼ Tyol Dios in tzaj tchikʼbʼaʼn xnaqʼtzbʼil tiʼj Trinidad?

Jun kyxol qe taqikʼ Tyol Dios o bʼaj kychʼexpuʼn xjal t-xilen a Juan 1:1. Jun techel in tzaj tqʼamaʼn Aju Xjan Tuʼjil Tyol Dios jlu: «T-xe tnejel, tej naʼnxtoq tbʼant tkyaqil, attoq te Tkʼwaʼl Dios ex Yol tbʼi. Ex aju Yol attoq tukʼil Dios [toj yol griego, ton theón], ex aju Yol ax Dios te [toj yol griego, theós]». Toj versículo lu in che ajbʼen kabʼe tumel tuʼn ttzaj qʼamaʼn yol «dios». Naʼmxtoq tkubʼ tzʼibʼit yol (theón), tnejel in kubʼ tzʼibʼin yol ton, aju toj kastiy a t-xilen el. Aj tkubʼ tzʼibʼin ikju in nel qnikʼ tiʼj qa atz in yolin tiʼj Dios at nimxix tipumal. Atzun te yol (theós) tjunalx in kubʼ tzʼibʼit. ¿Tiquʼn? Qo xnaqʼtzan tiʼj.

¿Tiquʼn kwest tuʼn tel qnikʼ tiʼj Trinidad?

Tnejel, bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa kubʼ tzʼibʼin uʼj te Juan toj yol griego koiné moqa común. Toj yol lu in tzaj qʼamaʼn alkye tten tuʼn kyajbʼen artículo definido. In tzaj tchikʼbʼaʼn Archibald Thomas Robertson, jun xjal in jyon tqanil tiʼj Tyol Dios qa at jun artículo definido ttxlaj sujeto ex predicado, a t-xilen jlu «qa nya junxitl tiʼchaq in che yolin tiʼj, sino axju ex jaku che chʼixpet toj txol yol». Jun techel, in najbʼen Mateo 13:38 tuʼn, aju in tzaj tqʼamaʼn: «Aju kojbʼil [toj yol griego, ho agrós], atzun tkyaqil twitz txʼotxʼ, [toj yol griego, ho kósmos]». Qa ma tzʼok qqʼoʼn qwitz tiʼj gramática, in nel qnikʼ tiʼj qa aj tyolin tiʼj tkyaqil twitz Txʼotxʼ, in yolin tiʼj kojbʼil.

¿Pero tiʼ jaku bʼaj qa at jun artículo definido ttxlaj sujeto atzunte te predicado mintiʼ ik tzeʼn in kanet quʼn toj Juan 1:1? Tiʼj versículo lu tqʼama James Allen Hewett jlu: «Toj txol yol lu, junxitl sujeto tukʼil predicado».

Tuʼn tel qnikʼ tiʼj jlu, ajbʼen 1 Juan 1:5 tuʼn, aju in tzaj tqʼamaʼn jlu: «Ate Dios spikʼun». Toj yol griego kubʼ tzʼibʼin yol «Dios» kyjalu: ho theós. Ex kubʼ tzʼibʼin jun artículo definido ttxlaj. Atzunte yol «spikʼun» moqa fos toj yol griego mintiʼ kubʼ tzʼibʼin jun artículo definido ttxlaj. ¿Tiʼ in tzaj tyekʼin jlu? In tzaj tqʼamaʼn Hewett jlu: «Jaku txi qqʼamaʼn qa ate Dios spikʼun, pero mlay txi qqʼamaʼn qa ate spikʼun Dios». In kanet juntl techel quʼn toj Juan 4:24, aju in tzaj tqʼamaʼn: «Ate Dios Xewbʼaj». Toj texto lu, tok jun artículo definido ttxlaj sujeto toj yol griego, atzunte yol «xewbʼaj» mintiʼ. Tuʼntzunju, mlay bʼant tuʼn tchʼixpet toj txol yol lu. Mlay txi qqʼamaʼn qa «ate xewbʼaj Dios».

¿Alkyetzun in nok te «Yol»?

Nim xjal in che xnaqʼtzan tiʼj yol griego ex qe traductor tiʼj Tyol Dios in tzaj kyqʼamaʼn qa mintiʼ in tzaj tyekʼin Juan 1:1 alkye in nok te yol, sino taj tuʼn ttzaj tyekʼin jun tmod. In tzaj tchikʼbʼaʼn Comentario al Nuevo Testamento, te William Barclay jlu: «Tuʼnju mintiʼ in najbʼen jun artículo definido tuʼn Juan ttxlaj yol theos, noq in tzaj tqʼamaʼn jun tqanil tiʼj yol lu. Mintiʼ in tzaj tqʼamaʼn Juan qa in nok Jesús te Dios». In tzaj tqʼamaʼn Jason David BeDuhn jlu, jun xjal in xnaqʼtzan kyiʼj okslabʼil: «Toj yol griego qa mintiʼ in kubʼ qʼet jun artículo ttxlaj yol theós ik tzeʼn toj Juan 1:1, jurat in nel kynikʼ xjal tiʼj qa in yolin tiʼj alkyexku dios». Ex tqʼamatl jlu: «Aj tyolin Juan 1:1 tiʼj Yol mintiʼ in yolin tiʼj Dios axix tok, sino tiʼj jun dios moqa tiʼj jun anjel». Chʼixme ax jlu kubʼ ttzʼibʼin Juan Mateos, aju kubʼ traducirinte Nueva Biblia Española, tukʼil Juan Barreto toj uʼj Juan. Texto y Comentario tiʼj Juan 1:1 ex 2. Kubʼ kytzʼibʼin jlu: «In kanet oxe maj yol Dios quʼn kyoj versículo lu. Aju tnejel ex toxin tok jun artículo definido ttxlaj, atzunte tkabʼ mintiʼ». Tqʼama Max Zerwick jlu, jun xjal Católico at nim tojtzqibʼil tiʼj Tyol Dios toj uʼj Análisis Gramatical del Griego del Nuevo Testamento: «Ok Yol te Dios», jun predicado jlu ex mintiʼ artículo tok ttxlaj, ex atz in yolin tiʼj Yol». Ax jlu in tzaj tchikʼbʼaʼn juntl uʼj tok tbʼi Clave Lingüística del Nuevo Testamento Griego.

Tqʼama Jesús qa junxitl toklen at twitz Tman.

Entonces, ¿kwestpe tuʼn tel qnikʼ tiʼj Dios? Miʼn. Tuʼnju tqʼama Jesús jlu toj jun tnaʼj Dios: «Atzun chwinqlal jlu te jumajx, tuʼn tojtzqinjtza kyuʼn, oʼkx aya jun Dios axix tok, ex tuʼn wojtzqinjtze kyuʼn, aqine Jesucrist ma chin tzaj t-samaʼna» (Juan 17:3). Qa ma txi qbʼiʼn aju in tzaj tqʼamaʼn taqikʼ lu, kʼokel qqʼoʼn toklen Jesús, aju Tkʼwal Dios. Ex oʼkx qo kʼulil twitz Jehová, aju «Dios axix tok».