Llapan kanqanman ëwari

¿Jesusqa Diosnintsikku?

¿Jesusqa Diosnintsikku?

Mëtsikaq nunakunam Trinidäman creiyan. Teyta Dios, Tsurin Jesus y santu espïrituqa juk Dioslla kayanqantam niyan. Tsëta creiyänanqa wakin religionkunapaqqa alläpam välin. Tsënö kaptimpis, cardenal John O’Connormi Trinidäpaq parlar kënö nirqan: “Tsëqa juk misterium, manam ni imëpis entiendita puëdishuntsu”. ¿Imanirtan nunakunaqa Trinidä imanö kanqanta entiendita puëdiyantsu?

Tsëkunapaq parlaq libruchömi kënö nin: “Trinidä imanö kanqampaqqa manam Bibliachö parlantsu” (Diccionario crítico de Teología, ediciones Akal). Tsëmi Trinidäman creeq nunakunaqa, Bibliachö wakin versïculukunata utilizäyan creiyanqanta defendiyänampaq, peru tsë versïculukunataqa juknöpam entienditsikuyan.

Jukqa Juan 1:1 ima ninqanmi

Juan 1:1 textuchö ninqantaqa wakinqa juknöpam entiendiyan. Teyta Diospa Willakïnin Bibliachömi kënö nin: “Imapis manaraq kaptinmi Diospa Palabranqa këkarqanna. Teyta Dioswanmi [griëgu idiömachö ton theon] pëqa këkarqan. Pëqa kikin Diosmi [griëgu idiömachö theos]”. Kë versïculuchöqa ishkë kutim “Dios” palabra yurin. Griëgu idiömachöqa, puntata yureq “Dios” palabraqa, ton neq letrakunawanmi qallan, tsëtam castellänuchöqa artículo definido niyan, y el ninan cuentam. Tsënö letrakunawan qallarqa parlëkan Llapanta Puëdeq Diosnintsikpaqmi. Peru juknin kaq “dios” palabraqa, manam ton neq letrakunawantsu qallan. ¿Ima nir-raq? ¿Qellqartsuraq pantëkuyarqan? Rikärishun.

¿Imanirtaq wakinkunaqa Trinidä imanö kanqanta allillaqa entiendiyantsu?

Puntataqa cuentachö katsinantsik Juan librutaqa griëgu koinë (comun) niyanqan idiömachö qellqayanqantam. Tsë idiömachöqa, pipaqpis o imapaqpis qellqayaptinqa, artículo definido niyanqan qallanan letrankunam rikätsikun pipaq o imapaq parlëkanqanta. Bibliakunata estudiaq Archibald Thomas Robertsonmi nin, ishkë palabrakuna artículo definido niyanqan letrakunawan qallarqa, “igual kayanqanta, y tsë palabrakunata puntaman o qepaman cambiashqapis igual-lla entiendikanqanta”. Tsëta maslla entiendinapaqmi, tsë nunaqa Mateu 13:38 textupaq parlarqan. Tsëchömi kënö nin: “Chakranam [griëgu idiömachö ho agrós], kë mundu [griëgu idiömachö ho kósmos]”. Kë ishkan palabrakuna griëgu idiömachö ho neq letrakunawan qallanqanmi rikätsimantsik tsë palabrakunaqa ishkampis tsëllapaq parlëkanqanta: chakraqa mundum y munduqa chakram.

Peru griëgu idiömachö Juan 1:1 textuchöqa, “Dios” neq palabrakunaqa manam igual letrakunawantsu qallan. ¿Imanötan tsëqa? Tsëkunata alli musyaq James Allen Hewettmi kënö nin: “Kënö cäsukunachöqa, ishkan palabrakuna mana igual letrakunawan qallarqa, manam tsë nunallapaqtsu parlëkan, ni igual kanqantatsu rikätsikun”.

Tsë estudiösu nunaqa, maslla entiendinapaqmi 1 Juan 1:5 textuchö ima ninqampaq parlarqan. Tsë textuchömi nin: “Diosqa aktsim”. Griëgu idiömachöqa, kë textuchö “Dios” ninan ho theós palabraqa, ho neq letrakunawanmi qallan, peru “luz” ninan fos palabraqa manam ho neq letrakunawantsu qallan. ¿Imatatan tsëqa entienditsimantsik? Tsë estudiösu nunam kënö nin: “Diosqa aktsi kanqantam këchöqa nin, peru manam nikantsu aktsiqa Dios kanqanta”. Tsënö cäsutam rikantsik Juan 4:24 textuchöpis “Teyta Diosqa espïritum” niptin, y 1 Juan 4:16 textuchöpis “Diosqa kuyakuymi” niptin. Griëgu idiömachöqa, kë ishkan textuchöpis “Dios” palabraqa ho neq letrakunawanmi qallan, artículo definido niyanqanwan, peru “espïritu” y “kuyakuy” neq palabrakunaqa manam ho neq letrakunawantsu qallan. Tsëmi “Dios” palabrawan “espïritu” palabra igual kayanqantatsu entiendishwan, y tsënöllam pasan “Dios” palabrawan y “kuyakuy” palabrawampis; manachi “espïrituqa Diosmi” o “kuyakuyqa Diosmi” nishwantsu.

¿Dios kanqampaqku o Diosnö kanqampaqku Bibliachöqa parlëkan?

Griëgu idiömata alli yachaqkuna y Bibliata traduceqkunam niyan, Juan 1:1 textuchöqa Jesus Dios kanqampaqtsu parlëkanqanta, sinöqa Diosnö kanqampaq. Alli estudiösu William Barclaymi kënö nin: “[Griëgu idiömachöqa] pipa jutimpis artículo definido [ho neq letrakunawan] mana qallarqa, manam pï kanqampaqtsu parlëkan, sinöqa imanö kanqampaqmi. Juanqa manam [...] Jesus kikin Dios kanqantatsu nikarqan, sinöqa Diosnö kanqantam nikarqan”. Jason David BeDuhnpis kënömi nirqan: “Griëgu idiömachöqa, Juan 1:1c textuchö [dios ninan] theos palabraqa manam artículo definido [ho neq letrakunawantsu] qallan, tsëmi leyeqkunaqa entiendiyan ‘juk dios’ o ‘diosnö’ kanqanta. Awmi, [...] ho theos palabraqa artículo definido niyanqanwanmi qallan, peru juk kaq theos palabraqa manam, tsëmi cläru rikätsikun juk kaqqa, ‘Dios’ ninan kanqanta, peru juknin kaqqa, ‘juk dios’ ninan kanqanta”. Tsëpitanam kënö nirqan: “Juan 1:1 textuchöqa, Palabraqa [o, Jesusqa] manam Llapanta Puëdeq Diostsu, sinöqa juk diosmi, o juk parlakuychöqa, Dios niraqmi”. Juan Barrëtuwan yanapanakur Nueva Biblia Española niyanqan Bibliata traduceq Juan Mateuspis kënömi nin Juan 1:1, 2 textupaq: “Këchöqa kima kutim Dios palabra yurin; punta kaq y kima kaq kutichöqa, artículo detefinido (el Dios) niyanqan letrakunawanmi qallan; peru ishkë kaq kutichöqa, manam (juk Dios, Diosnö) (Juan. Texto y Comentario libru). Tsënöllam alli estudiashqa catölicu nuna Max Zerwickpis kënö nin: “‘Palabraqa Dios niraqmi karqan’, y artículo definido niyanqanwan mana qallanqanmi rikätsikun Palabra imanö kanqampaq parlëkanqanta” (Análisis Gramatical del Griego del Nuevo Testamento). Y protestantikuna rurayanqan Clave Lingüística del Nuevo Testamento Griëgu neq libruchöpis tsënöllam nin.

Jesusqa clärum rikätsikurqan Teytanwan pë jukläya kayanqanta

Tsëqa, ¿Diosnintsik imanö kanqanqa alläpa difïcil entiendinanku? Jesusqa manam tsënötsu pensarqan. Tsëmi juk kuti Diosman mañakur cläru rikätsikurqan Teytanwan pë jukläya kayanqanta. Jesusmi kënö nirqan: “Qamllam rasumpa kaq Dios kanki, imëyaqpis kawëta tarita munaqkunaqa qamtam reqiyäshunëki, y mandamunqëki Jesucristutam reqiyänan” (Juan 17:3). Bibliachö ninqanta respetarqa, Jesus Diospa Tsurin kanqanta y diosnö kanqantam respetashun, peru kikin Teyta Jehoväpaqqa, “qamllam rasumpa kaq Dios kanki” nishunmi.