Ochan ta banti te bintik yichʼoje

¿Jaʼbal Dios te Jesuse?

¿Jaʼbal Dios te Jesuse?

BAYAL ants winiketik schʼuunejik te bin ya yakʼ ta nopel te religionetik ta swenta te Trinidad, te aylaj jun Dios te oxtul lokʼem-a, te jaʼ te Tatil, Nichʼanil sok te chʼul espíritu. Te cardenal John OʼConnor jich la yal ta swenta te Trinidad: «Tulan ta ichʼbeyel swentail jaʼ yuʼun maʼyuk bin-ora ya xkʼot ta koʼtantik». ¿Bin yuʼun wokol ya kichʼbeytik swentail te Trinidad?

Jun libro jich ya yal: «Te nojptesel ini maʼyuk ya jtatik ta Biblia» (Diccionario crítico de Teología, ediciones Akal). Jaʼ yuʼun te machʼatik jich schʼuunejik sleojik textoetik ta Biblia, yuʼun ya yakʼik ta ilel-a te smelelil te bin schʼuunejik, jaʼ yuʼun sjelontesbeyojik skʼoplal te bin tsʼibaybil ta Biblia.

Jich bitʼil te Juan 1:1

Jun versículo te yan bin-utʼil ya yichʼbeyik swentail-a, jaʼ te Juan 1:1. Te Biblia Scʼop Dios Tzeltal jich ya yal: «Ta shahchibal ay te Cʼopile, ha sjoc Dios te Cʼopile, [ta griego ton theón], soc ha nix Dios te Cʼopile [ta griego, theós]». Ta versículo ini chaʼchajp te bin-utʼil ya yichʼ alel te kʼopil «dios» ta griego. Te sbabial te kʼopil (theón) jaʼ nail ya xbajt te kʼopil ton ta griego, te jaʼ jun te bitʼil ya yichʼ alel ta griego te jaʼ pajal sok te kʼalal ya yichʼ alel ta tseltal te kʼopil te, jaʼ yuʼun ya jnaʼtik te jaʼ yak ta albeyel skʼoplal te Dios te Machʼa spisil ya xjuʼ yuʼune. Pero te schebal kʼopil (theós) ma yichʼoj te kʼopil te. Akʼa kiltik bin yuʼun.

¿Bin yuʼun wokol ta ichʼbeyel swentail te Trinidad?

Nail ya skʼan ya kichʼtik ta wenta te la yichʼ tsʼibayel ta griego koiné (común) te evangelio yuʼun Juan sok te kʼopil ini ay reglaetik yuʼun te bin-utʼil ya yichʼ tuuntesel te jpʼal kʼopil. Te biblista Archibald Thomas Robertson ya schol te kʼalal jun sujeto sok jun predicado yichʼoj te kʼopil te ya skʼan ya yal te «pajaliknax sok te ya xjuʼ ya sjel sbaike». Jaʼ ya stuuntes jich bitʼil ejemplo te Mateo 13:38 te ban ya yal: «Te qʼuinal [ta griego, ho agrós], ha te bahlumilal [ta griego, ho kósmos]». Ta swenta te gramática, ya yakʼ jnaʼtik te Balumilal jaʼnix-euk te kʼinal.

Pero, ¿bin ya xkʼot ta pasel teme ta jun sujeto yichʼoj te kʼopil te, pero ta predicado ma yichʼoj stukel jich bitʼil ay ta Juan 1:1? Ta swenta te versículo ini, te especialista ­James Allen Hew­ett jich ya yal: «Ta versículo ini maʼyuk banti ya yakʼ ta naʼel te pajalik sok te jun-nax ayik te Dios sok te Cʼopile».

Te winik ini la stuuntes yan ejemplo te ay ta 1 Juan 1:5, te banti ya yal te «ha sacal qʼuinal te Diose». Ta griego te kʼopil «Dios» kʼasesbil jich bitʼil ho theós, te yichʼoj te kʼopil te. Yan stukel te kʼopil «sacal qʼuinal» (fos) ma yichʼoj te ta sjajchibal. ¿Bin ya skʼan ya yal? Te Hewett, jich ya yal: «Ya xjuʼ ya yichʼ alel te jaʼ sakal kʼinal te Diose, pero ma xjuʼ ya yichʼ alel te jaʼ Dios te sakal kʼinale». Ya jtatik yantik ejemplo ta Juan 4:24 («Ha Espíritu te Diose») sok ta 1 Juan 4:16 («Ha jcʼuxultaywanej te Diose»). Ta ejemploetik te la kiltike, ta griego te kʼopil «Diose», yichʼoj te ta sjajchibal, pero te kʼopil «Espíritu» sok te «jcʼuxultaywanej» maʼuk stukel. Jaʼ yuʼun te sujeto sok te predicado ma xjuʼ ya sjel sbaik, jich yuʼun te versiculoetik ini, ma xjuʼ ya yichʼ alel «te jaʼ Dios te Espíritu» o «te jaʼ Dios te jkʼuxultaywanej».

¿Jabal ya yalbey skʼoplal te machʼa-ae o jaʼ te stalele?

Bayal helenistaetik sok traductoretik yuʼun te Biblia ya yalik te Juan 1:1 ma jaʼuk ya skʼan ya yakʼ ta naʼel machʼa-a te «Cʼopile», te bin ya skʼan ya yakʼ ta naʼele, jaʼ te taleliletik yuʼun. Te Comentario al Nuevo Testamento, yuʼun te William Barclay, jich ya yal: «Te kʼalal ma xyichʼ tuuntesel te kʼopil te ta jun biilil, jaʼ ya yichʼ albeyel skʼoplal te bin talelil ay yuʼune». Te Juan ma la yal te jaʼ Dios te Jesuse, la yal te jaʼ pajal sok Dios te Jesuse». Jaʼnix jich te Jason David BeDuhn, te ya yilbey skʼoplal ta swenta te religión, jich ya yal: «Ta griego jich bitʼil te Juan 1:1 teme ma xyichʼ te kʼopil te ta kʼopil theós, te machʼatik ya skʼoponik ya xkʼot ta yoʼtanik te yak ta kʼop ta swenta ‹jun dios›. Te kʼalal ma xyichʼe, jich ya xchiknaj te kʼopil theós sok te ho theós te ma pajaluk te kʼalal ya yichʼ alel ‹jun dios› sok ‹Dios›». Sok jich la yalxan: «Ta Juan 1:​1, te ‹Cʼopile› ma jaʼuk te Dios te Machʼa spisil ya xjuʼ yuʼune, jaʼ jun dios te ay yuʼel». Te libro Juan. Texto y Comentario, te la stsʼibay te Juan Mateos (traductor yuʼun te la Nueva Biblia Española) sok te Juan Barreto, jaʼnix jich ya yal-euk ta swenta te Juan 1:1, 2: «Te yoxebal buelta te ya xchiknaj te kʼopil ‹Dios› ta versiculoetik ini, te sbabial sok te yoxebale yichʼojik te kʼopil te (te Diose), te schebale ma yichʼoj stukel (jun Dios, te ay yuʼel)». Jaʼnix jich la yal te católico Max Zerwick ta Análisis Gramatical del Griego del Nuevo Testamento, soknix te libro Clave Lingüística del Nuevo Testamento Griego.

Te Jesús la yal te machʼanix-a sok machʼanix-a te sTate

Jich yuʼun-abi, ¿yuʼunbal ma skʼan ya yichʼ naʼbeyel sba te Diose? Maʼuk, melel te kʼalal la spas oración te Jesuse, la yal te machʼa-a sok machʼanix-a te sTate, jich la yal: «Hich ay te cuxlejal sbahtel qʼuinal: ha te ya snaʼbat aba, te haʼat mero Diosat atuquel, soc te ya snaʼbe sba te Jesucristo te ticombil tal awuʼune» (Juan 17:3). Teme ya kichʼtik ta mukʼ te bin la yal te Jesús ta Biblia, jich ya kichʼtik ta mukʼ te Jesús bitʼil sNichʼan te Dios sok jich ya kichʼtik ta mukʼ te Jehová te jaʼ te mero Dios stukele.