IHWO buebun roro nẹ uyono rẹ eghẹnẹ erha ri kuomagbe dia ọvo na “yen ma ghanre kẹ Inenikristi.” Ayen yonori nẹ Ọsẹ na, Ọmọ na kugbe ẹwẹn ọfuanfon na ihwo erha ri kuomagbe dia Ọghẹnẹ ọvo. John O’Connor rọ dia orherẹn rẹ ẹga ri fada, rẹ ipopu vwo mu ta ota kpahen uyono rẹ Eghẹnẹ Erha ri Kuomagbe Dia Ọvo, rọ vwọ ta: “Avwanre riẹnre nẹ e che se dje fiotọ-ọ, kidie nẹ avwanre ghwe vwo ẹruọ rọye-en.” Diesorọ e vwo vwo ẹruọ rẹ uyono eghẹnẹ erha ri kuomagbe dia ọvo na vwọ bẹn?

The Illustrated Bible Dictionary djekpahen orọnvwọn ọvo rọ sorọ. Rọ vwọ ta ota kpahen imuẹro rẹ eghẹnẹ erha ri kuomagbe dia ọvo na, ọ da ta uyota nana: “Uyono nana nẹ Baibol na rhe-e, kidie a ghwa mrẹ ẹkpo ri Baibol rọ nabọ ta ota kpahọn phiọgu-un.” Rọ vwọ dianẹ uyono na nẹ “Baibol na rhe-e na,” ihwo ri titi uyono na ke guọnọ ẹkpo ri Baibol rẹ ayen sa abọ mu, ayen sa vwọ tanẹ Baibol na yen o nurhe.

Jọn 1:1 ọyen ọvo usun rẹ ẹkpo ri Baibol rẹ ayen me vwo ruiruo chọchọ. Enẹ yen e siro phiyọ King James Version: “Notọrhe ọyen Ota na vwọ herọ, Ota na vẹ Ọghẹnẹ [Grik, ho the·osʹ] gba herọ, Ota na yehẹ Ọghẹnẹ [the·osʹ].” Owọrota ri Baibol nana vwẹ eta ri Grik re se the·osʹ (ọghẹnẹ) vwo ruiruo abọ ivẹ. A vwẹ ubiota ri Grik re se ho (the) vwọba the·osʹ, ọtiọyena, ọnana mudiaphiyọ Ọghẹnẹ ro Me Kpenu na. Ẹkẹvuọvo, vwọ kẹ the·osʹ rivẹ na, a vwẹ ubiota ri Grik vuọvo vwọba-a. Kẹ ubiota na ho, chọrọ ayen ẹro?

Ephẹrẹ ri Koine yẹrẹ Grik rẹ ọke yena yen e vwo si ọbe ri Jọn, ro vwo irhi kiriguo ri suẹn obo ra reyọ ibieta kerẹ ho vwo ruiruo wan. A. T. Robertson ro yono Baibol kodo mrẹvughe nẹ a da vwẹ ibieta nana ho (the) vwọba eta ivẹ, kọyen eta “ivẹ na ọvo, ofẹnẹ herọ vwẹ uvwre raye-en, a je sa reyọ ayen vwo wene ohwohwo.” Robertson da vwẹ Matiu 13:38 vwo ru udje, ẹkpo yena de se: “Udju na [Grik, ho a·grosʹ] vwenẹ kẹ akpọ na [Grik, ho koʹsmos].” Ọ vwọ dianẹ a reyọ ubiota ri Grik rọ dia ho vwọba “udju na” (a·grosʹ) vẹ “akpọ na” (koʹsmos), kọyen ivẹ na ọvo.

Kerẹ obo rọ hẹpha vwẹ Jọn 1:1 na, kọ da ra dianẹ a vwẹ ubiota ri Grik kerẹ ton yẹrẹ ho vwọba ọvo usun rẹ eta ivẹ na-a vwo? James Allen Hewett reyọ owọrota ri Baibol yena vwo djudje rọyen rọ vwọ ta: “Vwẹ ẹdia tiọyena, ivẹ na fẹnẹre, ayen dia abavo-o, ayen họhọ ohwohwo-o yẹrẹ kẹ oka rẹ orọnvwọn vuọvo-o.”

Re vwo dje kpobarophiyọ, Hewett da je vwẹ 1 Jọn 1:5 vwo ruiruo, rọ tare nẹ, “Ọghẹnẹ hẹ urhukpẹ.” Ho the·osʹ yen e se “Ọghẹnẹ” vwẹ ejajẹ ri Grik kidie a vwẹ ubiota na ho vwọba the·osʹ. Ẹkẹvuọvo, phos rọ dia “urhukpẹ” vwo ubiota vuọvo ra vwọ ba-a. Hewett de dje phenphẹn: “A sa . . . tanẹ Ọghẹnẹ urhukpẹ; ẹkẹvuọvo a cha sa tanẹ urhukpẹ Ọghẹnẹ-ẹ. “ A je mrẹ ọkpọ udje ọtiọyen vwẹ Jọn 4:​24, “Ọghẹnẹ hẹ erhi [“ẹwẹn,” NW ]” vẹ 1 Jọn 4:​16, “Ọghẹnẹ hẹ ẹguọnọ.” Vwẹ awọreta ri Baibol ivẹ nana, a vwẹ ubiota ri Grik rọ dia ho vwọba Ọghẹnẹ, ẹkẹvuọvo, ọ dia ọtiọyen yen ọ hepha vwọ kẹ ‘Ẹwẹn’ vẹ ‘ẹguọnọ-ọ’. Ọtiọyena, a cha sa vwẹ ivẹ na vwo wene ohwohwo-o. Awọreta nana cha sa tanẹ “Ẹwẹn yen Ọghẹnẹ” yẹrẹ “ẹguọno yen Ọghẹnẹ-ẹ.”

Buebun rẹ ihwo ri yono kpahen ephẹrẹ ri Grik kodo kugbe ihwo re fan Baibol na rhọnvwere nẹ uruemu oyoyovwin rẹ “Ota na” vwori yen Jọn 1:1 ta ota kpahen. William Barclay rọ dia ohwo rọ fan Baibol da ta: “Ọ vwọ dianẹ [ọyinkọn Jọn] vwẹ ubiota ọfa vwọba theos na-a, kọyen idjedje yen ọ hepha . . . Ọ dia Jọn ta vwẹ etiyin na nẹ Ota na kẹ Ọghẹnẹ-ẹ. Ro vwo phẹn, ọ dia ọ tanẹ Jesu Ọghẹnẹ-ẹ.” Jason David BeDuhn rọ yono ẹbe kodo da ta: “Vwẹ Grik, e de siẹ ho vwo nẹ theos, kerẹ obo rọ hepha vwẹ Jọn 1:1c na, jẹ a vuẹ ihwo nẹ ‘ọghẹnẹ’ ọfa vwọ vrẹ Ọ ro me kpenu na yen a ta ota kpahan. . . . Ubiota ọtiọyen de no, ọ cha nẹrhẹ theos fẹnẹ ho theos, kirobo rẹ ‘Ọghẹnẹ ro me kpenu’ na fẹnẹ ‘ọghẹnẹ.’ ” BeDuhn de ji dje kpobarophiyọ rọ vwọ ta: “Vwẹ Jọn 1:​1, Ọ dia Ọghẹnẹ ro me kpenu yen Ota na-a, ẹkẹvuọvo ọyen ọghẹnẹ, yẹrẹ ohwo rẹ ẹwẹn kirobo rẹ Ọghẹnẹ ro me kpenu na hepha.” E ji se dje vwo nene eta rẹ Joseph Henry Thayer ro yono ọbe kodo, ro ji vwobọ vwẹ owian rẹ efanfan rẹ American Standard Version: “Logos [yẹrẹ, Ota na] ọyen ohwo rẹ ẹwẹn, ọ dia Ọghẹnẹ komobọ-ọ.”

Ofori nẹ ohwo Ọghẹnẹ hepha “bẹn evughe”? Ọghwa bẹn vwọ kẹ Jesu-u. Ọ vwọ nẹrhovwo rhe Ọsẹ rọyen, Jesu karunumu ofẹnẹ rọ herọ vwẹ uvwre rọyen vẹ Ọsẹ na rọ vwọ ta: “Ọnana hẹ arhọ ro vwo oba-a na, rere ayen vwọ riẹn owẹ ọvo rẹ Ọghẹnẹ rẹ uyota na, kugbe Jesu Kristi ru wo ji rhe na.” (Jọn 17:3) Avwanre de vwo esegbuyota kpahen Jesu ji vwo ẹruọ rẹ uyono ri Baibol na, kẹ avwanre che muọghọ kẹ kerẹ Ọmọ rẹ Ọghẹnẹ. Ọtiọyena, kẹ avwanre je cha vwẹ ẹga kẹ Jihova kerẹ “Ọghẹnẹ rẹ uyota” vuọvo na.