Mme Edibotn̄kpọ Ẹnam Ẹfiọk Ọniọn̄ Jehovah

‘Mme n̄kpọ oro enye anamde ẹnam ẹkụt m̀mê ẹfiọk mme edu esie oro enyịn mîkwe.’—ROME 1:20.

1. Nso ke ọniọn̄ ererimbot emi anam mme owo mfịn?

EDIWAK mbon oro ẹsidade nte mbon ọniọn̄ mfịn isinen̄ekede inyene ọniọn̄. Ndusụk owo edi owo ama akam akaka n̄wed, ẹdọhọ ke enyene ọniọn̄. Edi mbon ọniọn̄ ererimbot emi isikemeke ndinọ owo eti ndausụn̄. Utu ke oro, ‘ukpepn̄kpọ mmọ esimemen owo oyo nte oyobio.’—Eph. 4:14.

2, 3. (a) Ntak emi Bible ọdọhọde ke Jehovah “ikpọn̄-ikpọn̄ [enyene] ọniọn̄”? (b) Didie ke ọniọn̄ Abasi okpụhọde ye eke ererimbot?

² Emi edi ata isio ye mbon oro ẹnyenede ata ọniọn̄ emi Jehovah Abasi ọnọde! Bible ọdọhọ ke Jehovah “ikpọn̄-ikpọn̄ [enyene] ọniọn̄.” (Rome 16:27) Enye ọfiọk kpukpru n̄kpọ aban̄a mme edibotn̄kpọ. Jehovah okobot kpukpru n̄kpọ emi mme owo ẹsidade ẹnam ndụn̄ọde. Mmọdo, se ededi oro owo osiode edi idụkke enye enyịn, se mme owo ẹdade nte ọniọn̄ idịghe n̄kpọ ndomokiet ke enyịn esie. “Ọniọn̄ ererimbot emi edi ndisịme ke iso Abasi.”—1 Cor. 3:19.

³ Bible ọdọhọ ke Jehovah ọnọ mme asan̄autom esie “eti ibuot,” m̀mê ọniọn̄. (N̄ke 2:6) Ọniọn̄ oro Abasi ọnọde itiehe ukpọn̄ ukpọn̄ nte eke mbon akwaifiọk. Utu ke oro, Abasi ọnọ owo ata ọniọn̄ emi asan̄ade ye nnennen ifiọk ye asian. (Kot James 3:17.) Ọniọn̄ Jehovah ama akpa apostle Paul idem tutu enye ewet ete: “Inyene ye ọniọn̄ ye ifiọk Abasi ẹtụn̄ọ adan̄a didie! Mme ikpe esie ẹkak owo ndidụn̄ọde adan̄a didie onyụn̄ ayan̄a owo ndifiọk mme usụn̄ esie didie ntem!” (Rome 11:33) Nnyịn imọfiọk ke ibet Jehovah eteme nnyịn ata eti usụn̄ oro ikpodude uwem sia Jehovah ọfiọk kpukpru n̄kpọ. Idem n̄kpọ, ndi odu owo oro ọfiọkde se ikpọnọde nnyịn inemesịt nte emi Jehovah ọfiọkde?—N̄ke 3:5, 6.

Jesus—Etubom Anamutom

4. Nso idi usụn̄ kiet oro ikemede ndikụt ọniọn̄ Abasi?

⁴ Mme n̄kpọ oro Jehovah obotde anam ẹfiọk ọniọn̄ esie ye mme n̄wọrọnda edu esie eken. (Kot Rome 1:20.) Tọn̄ọ ke n̄kprin̄kan tutu ke n̄kponn̄kan n̄kpọ oro enye obotde ẹnam ẹfiọk utọ owo emi enye edide. Ekpedi ise ikpaenyọn̄ m̀mê isọn̄, iyokụt akpakịp n̄kpọ oro ẹwụtde ke Andibot enyene ọniọn̄ ye ima. Nnyịn imekeme ndikpep ekese edieke idụn̄ọrede se enye obotde.—Ps. 19:1; Isa. 40:26.

5, 6. (a) Anie efen eketiene Jehovah obot mme n̄kpọ? (b) Nso ke idineme, ndien ntak-a?

⁵ Jehovah ikodụhe ikpọn̄ ke ini enye okobotde “enyọn̄ ye isọn̄.” (Gen. 1:1) Bible owụt ke Abasi ama obot owo eke spirit kiet ata anyan ini mbemiso enye ọkọtọn̄ọde ndibot mme n̄kpọ, ndien enye akada owo eke spirit emi obot “kpukpru n̄kpọ eken.” Owo eke spirit emi ekedi ikpọn̄-ikpọn̄ edibon Eyen Abasi “emi edide akpan ke otu kpukpru edibotn̄kpọ,” kpa Jesus emi ekedide edidụn̄ ye mme owo ke isọn̄. (Col. 1:15-17) Jesus enyene ọniọn̄ n̄ko kpa nte Jehovah enyenede. Ke nditịm ntịn̄, Mme N̄ke ibuot 8 okot enye ọniọn̄, afiak okot enye “etubom anamutom Abasi.”—N̄ke 8:12, 22-31, NW.

 ⁶ Mmọdo, n̄kpọ-obot anam ẹfiọk ọniọn̄ Jehovah ye eke Etubom Anamutom esie, Jesus. Nnyịn imekeme ndikpep ekese nto mme n̄kpọ-obot emi. Ẹyak ineme iban̄a inan̄ ke otu mmọ, oro Mme N̄ke 30:24-28 ọdọhọde ke ‘ẹnyene ibuot etieti.’ *

Se Ikemede Ndikpep Nto Nnuene

7, 8. Nso n̄kpọ n̄kpaidem ke ndusụk nnuene ẹsinam?

⁷ Nnyịn imekeme ndikpep ekese ke ini isede nte mme n̄kpọ-obot emi “ẹkpride eti-eti ke isọn̄” ẹtiede ye nte mmọ ẹsinamde n̄kpọ. Ke uwụtn̄kpọ, ẹyak ineme iban̄a nnuene, emi ẹdọhọde ke enyene ibuot etieti.—Kot N̄ke 30:24, 25.

⁸ Ndusụk mme anam-ndụn̄ọde ẹdọhọ ke nnuene ẹwak utịm ike 200,000 ẹkan owo, ke mmọ ẹsinyụn̄ ẹnam utom ọkpọsọn̄. Nnuene ẹdi ke utọ ke utọ—akpaisọn̄, nduọhọabak, utaokpo, n̄kakat, nyọyọhi, ata, odom ọkọkiyịp, iyọn̄, ye ebu. Kpukpru mmọ ẹnyene ebiet mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, ebu ẹsidụn̄ọ ke ediene, ndien utọ ebu ita ẹsiwak ndidu ke ediene kiet—ọbọn̄ebu, nyara-ebu, ye mmọ eken oro ẹdide mbonutom. Kpukpru mmọ ẹnyene iso utom mmọ. Enyene utọ nnuene emi enen̄erede ọdiọn̄ọ utomin̄wan̄—ọdiọn̄ọ ndidiọn̄ isọn̄ man ọfọn n̄kpọ, emen n̄kpọ ọkọtọ ke ebiet en̄wen, ọdiọn̄ se enye ọtọde man enyene ekese udia. Ndụn̄ọde oro ẹnamde owụt ke nnuene emi esinam utom etiene udomo udia oro mmọ ẹyomde. *

9, 10. Didie ke ikeme ndinam utom ọkpọsọn̄ nte mme nnuene?

⁹ Nso ke ikeme ndikpep nto mme nnuene? Se ikpepde edi nte ke ana inam utom ọkpọsọn̄ man inyene se iyomde. Bible asian nnyịn ete: “O ifem, ka ke ebiet iyọn̄; se ido mmọ, ndien nyene ibuot; emi mînyeneke etubom, ye andise, ye ọbọn̄; ke nda-eyo ke mmọ ẹnịm udia mmọ, ke ini idọk ke ẹtan̄ se ẹdiade.” (N̄ke 6:6-8) Jehovah ye Jesus emi edide Etubom Anamutom esie ẹsinam utom ọkpọsọn̄. Jesus ọkọdọhọ ete: “Ete mi ke ananam utom tutu esịm emi, ami ke nnyụn̄ nnam utom.”—John 5:17.

¹⁰ Akpana nnyịn emi ikpebede Abasi ye Christ inam utom ọkpọsọn̄ n̄ko. Kpukpru nnyịn ikpenyene ‘ndinam ekese ke utom Ọbọn̄’ inamke n̄kpọ m̀mê nso ifetutom ke ikama ke esop Abasi. (1 Cor. 15:58) Mmọdo, akpana inam se Paul eketemede mme Christian ke Rome ete: “Ẹkûsịn ifu ke mbubehe mbufo. Ẹnyene ifiopesịt ke spirit. Ẹdụk ufụn ẹnọ Jehovah.”  (Rome 12:11) Bible owụt ke ukeme oro isịnde inam uduak Jehovah idiwọrọke ikpîkpu, ‘koro Abasi ikwan̄ake nte efrede utom oro inamde inọ enye ye nte imade enyịn̄ esie.’—Heb. 6:10.

Ukpeme Eke Spirit

11. Tịn̄ nte cony esinamde n̄kpọ.

¹¹ Cony edi ekpri unam oro ekemede ndikpep nnyịn akpan n̄kpọ. (Kot Mme N̄ke 30:26.) Enye ebiet akamba oyot, edi enyene ekpri ekara ekara utọn̄ ye n̄kpri ukot. Enye ke nnyịn isikot eku abaitiat. Ekpri unam emi esikụt n̄kpọ anyan usụn̄, ndien emi esinam enye ọbọhọ afanikọn̄. Enye n̄ko esisọsọp efehe odụk abaitiat ke ini adade okụt idiọk unam. N̄kpri unam emi ẹsidụn̄ ọtọkiet, ndien emi isiyakke n̄kpọ anam mmọ, isinyụn̄ iyakke tuep anam mmọ. *

12, 13. Nso ke ikeme ndikpep nto cony?

¹² Nso ke ikeme ndikpep nto cony? Ti ete ke unam emi isitiehe ke ndueidem. Enye esisọp ada okụt idiọk unam, isinyụn̄ ikaha udia iyom usụn̄ ikpọn̄ ndudu esie mbak idiọk unam edimụm enye ata. Ukem ntre, ana nnyịn idu ke ukpeme man isọp ida ikụt n̄kpọndịk emi odude ke ererimbot Satan emi. Apostle Peter ọkọdọhọ mme Christian ete: “Ẹnyene mbufiọk, ẹdu ke ukpeme. Asua mbufo, kpa Devil, ke oyoyo asan̄a nte ekpe eke okụnide, oyom owo eke enye editade.” (1 Pet. 5:8) Ke ini Jesus okodude ke isọn̄, enye ama enen̄ede ekpeme idemesie inyụn̄ iyakke Satan abiat mbuọtidem Esie. (Matt. 4:1-11) Jesus ama enịm ata eti uwụtn̄kpọ ọnọ mme anditiene enye!

¹³ Usụn̄ kiet emi ikemede ndidu ke ukpeme edi ndika iso n̄kpep Ikọ Abasi nnyụn̄ ndụk mme mbono esop kpukpru ini, kpa mme n̄kpọ emi Jehovah adade ekpeme nnyịn mfịn. (Luke 4:4; Heb. 10:24, 25) Ke adianade do, kpa nte mme cony ẹsidude ọtọkiet mbak n̄kpọ edinam mmọ, akpana nnyịn n̄ko isidu ọtọkiet ye nditọete nnyịn ‘man isịn udọn̄ inọ kiet eken.’ (Rome 1:12) Edieke iyakde Jehovah ekpeme nnyịn, oro owụt ke imenyịme se David ekewetde ke Psalm ete: “Jehovah edi akwa itiat mi, ye  ufọk ekọn̄ mi ye andinyan̄a mi; Abasi mi edi akwa itiat mi; nyọbuọt idem mi ye enye.”—Ps. 18:2.

Ndika Iso Nnam Utom kpa ye Ubiọn̄ọ

14. Okposụkedi emi etiede nte ke n̄kukun̄kpọyọriyọ kiet isinamke owo ndịk, otu n̄kukun̄kpọyọriyọ ẹsitie didie?

¹⁴ Imekeme ndikpep n̄kpọ nto n̄kukun̄kpọyọriyọ n̄ko. Ekeme ndidi n̄kukun̄kpọyọriyọ kiet idinamke owo ndịk, edi otu n̄kukun̄kpọyọriyọ ẹsinen̄ede ẹnyene ndịk. (Mme N̄ke 30:27.) Otu n̄kukun̄kpọyọriyọ ẹnen̄ede ẹdiọk inua uta-n̄kpọ, mmọ ẹkeme ndita ofụri n̄kpọ ke in̄wan̄, ukọm ibietke ke ikan̄. Bible ada uyom n̄kpọnta—esịnede n̄kukun̄kpọyọriyọ—odomo ye uyom mme chariot ye n̄kprak edemeikan̄ eke atade etak ibokpot. (Joel 2:3, 5) Mme owo ẹsibara ikan̄ man ẹwot n̄kukun̄kpọyọriyọ, edi emi esiwọrọ ikpîkpu. Ntak-a? N̄kukun̄kpọyọriyọ oro ikan̄ atade owot ẹsinịme ikan̄ oro ndien mmọ eken ẹbe ẹka mbubehe mmọ. Kpa ye oro mmọ mînyeneke edidem m̀mê adausụn̄, n̄kukun̄kpọyọriyọ ẹsisan̄a nte udịmekọn̄ oro ẹtịmde, ẹnyụn̄ ẹkan ubiọn̄ọ ekededi. *—Joel 2:25

15, 16. Didie ke mme anditan̄a etop Obio Ubọn̄ mfịn ẹbiet otu n̄kukun̄kpọyọriyọ?

¹⁵ Prọfet Joel akada utom oro mme asan̄autom Jehovah ẹnamde odomo ye nte n̄kukun̄kpọyọriyọ ẹsinamde n̄kpọ. Enye ekewet ete: “Mmọ ẹfen̄e nte mbon uko; ẹdọk ibibene nte mbon-ekọn̄; kpukpru mmọ ẹnyụn̄ ẹsan̄a ke usụn̄ mmọ; mmọ inyụn̄ itịmekede udịm isan̄ mmọ: ndien kiet inyụn̄ inụkke eken; kpukpru mmọ kiet kiet ẹnyụn̄ ẹsan̄a ke usụn̄ mmọ; mmọ ẹnyụn̄ ẹduọn̄ọ ke otu n̄kpọ-ekọn̄, [“mbon eken iwahake ikpọn̄ usụn̄,” NW].”—Joel 2:7, 8.

¹⁶ Utom oro mme anditan̄a etop Obio Ubọn̄ Abasi ẹnamde  idahaemi enen̄ede ekem ye itie N̄wed Abasi emi! N̄kpọ ubiọn̄ọ ndomokiet ikpanke mmọ ndika iso n̄kwọrọ ikọ. Utu ke oro, mmọ ẹkpebe Jesus emi akakade iso anam se Abasi ọkọdọn̄de enye kpa ye oro ediwak owo ẹkesede enye ke ndek. (Isa. 53:3) Edi akpanikọ ke ẹwot ndusụk ikọt Abasi ke ntak mbuọtidem mmọ. Kpa ye oro, ke ẹka iso ẹkwọrọ ikọ, ndien ibat mme asuanetop akam awawak akan nte ekedide ke ntọn̄ọ. Ke nditịm ntịn̄, ukọbọ esikam ananam eti mbụk esịm ebiet oro mîkpesịmke. (Utom 8:1, 4) Ndi ke aka iso ọkwọrọ ikọ idem ke ini mme owo mînyeneke udọn̄ ye ke ini osobode ubiọn̄ọ ukem nte n̄kukun̄kpọyọriyọ mîsiyakke n̄kpọ ndomokiet ọbiọn̄ọ mmọ?—Heb. 10:39.

“Ẹyịre ke Se Ifọnde”

17. Ntak emi ukpọn̄-eyen esikemede ndisọn̄ọ nyịre ke ndọdọnọ n̄kpọ?

¹⁷ Ukpọn̄-eyen esisọn̄ọ adiana ke n̄kpọ. (Kot Mme N̄ke 30:28.) Ke nditịn̄ akpanikọ, nte ekpri unam emi esifehede ọdọk ibibene ye ndọdọnọ dek edi iduọhọ esinyene ntaifiọk ndyọ. Nso isinam enye okûduọ? Idịghe nte ke ikpat esie ẹdi itai. Edi ata ediwak n̄kpọ emi ẹtiede idet idet ẹdu enye ke ikpat. Emi ẹsinam enye ọsọn̄ọ adiana ke n̄kpọ. Nte ukpọn̄-eyen esisọn̄ọde adiana ke n̄kpọ enen̄ede akpa ntaifiọk idem tutu mmọ ẹdọhọ ke ẹkeme ndise nte ikpat esie etiede ẹda ẹnam ata eti n̄kpọ udian n̄kpọ. *

18. Didie ke ikpaka iso ‘iyịre ke se ifọnde’?

¹⁸ Nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto ukpọn̄-eyen? Bible eteme nnyịn ete: “Ẹsua se idiọkde, ẹyịre ke se ifọnde.” (Rome 12:9) Idiọk odudu oro odude ke ererimbot Satan emi ekeme ndinam nnyịn itre ndisọn̄ọ mmụm mme edumbet Abasi n̄kama. Ke uwụtn̄kpọ, edieke idụkde ndụk ye mme owo oro mîsinịmke ibet Abasi—edide ke ufọkn̄wed, ke itieutom, m̀mê ndikot n̄wed nnyụn̄ nse edinam oro mînọhọ Abasi ubọn̄—emi ekeme ndinam nnyịn ituak ukot iduọ. Kûdedei uyak utọ n̄kpọ oro etịbe ọnọ fi! Ikọ Abasi odụri nnyịn utọn̄ ete: “Kûse idem fo ke ọfiọkn̄kpọ.” (N̄ke 3:7) Utu ke oro, nam eti item oro Moses ọkọnọde ikọt Abasi ke eset, ete: “Bak Jehovah Abasi fo; nam n̄kpọ esie, nyụn̄ yịre ye enye.” (Deut. 10:20) Edieke iyịrede ye Jehovah, oro owụt ke ikpebe Jesus emi “[akamade] edinen ido, onyụn̄ asua ubiatibet.”—Heb. 1:9.

Se Ikpepde Ito Mme Edibotn̄kpọ

19. (a) Ewe edu Jehovah ke mme edibotn̄kpọ esie ẹnam fi ọdiọn̄ọ? (b) Nso ufọn ke ifiọk Abasi ekeme ndinam nnọ fi?

¹⁹ Ke akpanikọ, mme edibotn̄kpọ Jehovah ẹnam nnyịn ifiọk mme edu esie ẹnyụn̄ ẹkpep nnyịn ata akpan n̄kpọ. Nte nnyịn ikade iso ikpep n̄kpọ iban̄a mme edibotn̄kpọ Jehovah, ntre n̄ko ke idem edinen̄ede akpa nnyịn aban̄a ọniọn̄ esie. Ndikpan̄ utọn̄ n̄kop ikọ ọniọn̄ Abasi ayanam ikop inemesịt idahaemi, oyonyụn̄ ekpeme nnyịn ke ini iso. (Eccl. 7:12) Nnyịn iyokụt ke se Mme N̄ke 3:13, 18, etịn̄de edi ata akpanikọ. Itien̄wed oro ọdọhọ ete: “Ọfọfọn ọnọ owo eke esịmde eti ibuot, ye owo eke okụtde asian. Enye edi eto uwem mmọ eke ẹmụmde enye ẹkama: onyụn̄ ọfọn ye mmọ eke ẹfatde enye.”

[Mme Ikọ Idakisọn̄]

Nte Afo Emeti?

Nso akpan n̄kpọ ke ikpep ito . . .

• nnuene?

• cony?

• n̄kukun̄kpọyọriyọ?

• ukpọn̄-eyen?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ndise ke page 16]

Ndi afo emesinam utom ọkpọsọn̄ nte nnuene?

[Mme ndise ke page 17]

Ndi emesidu ye nditọete fo kpa nte cony ẹsidude ọtọkiet mbak n̄kpọ edinam mmọ?

[Mme ndise ke page 18]

Mme Christian ẹsọn̄ọ ẹda ẹnam utom mmọ nte n̄kukun̄kpọyọriyọ

[Ndise ke page 18]

Mme Christian ẹsiyịre ke se ifọnde ukem nte ukpọn̄-eyen ẹsisọn̄ọde ẹyịre ke n̄kpọ

[Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto]

Stockbyte/Getty Images