Jehová Diospa unanchasqankunaqa yachaynintam qawachin

‘Diosqa [. . .] tukuy unanchasqankunawanmi reqsichikun.’ (ROM. 1:20.)

1. ¿Imaynataq runakuna tarikunku kay pachapi kaqkunapa yachayninman hapipakuspanku?

KUNAN tiempopiqa achka runakunatam ninku yachayniyoq nispa. Imatapas yachaptinkum piensanku yachayniyoq kasqankuta. Ichaqa, kay pachapi yachayniyoqkunaqa manam yanapawasunchu imapaq kawsasqanchikta allinta entiendeyta munaptinchikqa. Paykunapa yachayninta kasukuqkunaqa ‘wayrawan apachikuchkaq hinam runakunapa yachachisqanwan aysachikunku’ (Efe. 4:14).

2, 3. a) ¿Imanasqataq Biblia nin Jehová Dioslla ‘tukuy yachayniyoq’ kasqanta? b) ¿Imapitaq mana chaynallachu Jehová Diospa yachaynin runakunapa yachayninwan?

² ¡Mayna allinmi tarikunku Jehová Diospa yachayninta maskaqkunaqa! Bibliaqa niwanchikmi Jehová Dioslla ‘tukuy yachayniyoq’ kasqanta (Rom. 16:27). Payqa yachanmi kay pachapiwan hanaq pacha imayna kasqanta chaynataq haykapi rikurisqantapas. Paymi tukuy imata churarqa kay pachapi vida kananpaq, chayta servichikuspankum yachaysapa runakunaqa imamantapas astawan yachanku. Chaymi Payqa mana admirakunchu runakunapa tukuy ima rurasqankumanta nitaq yachasqankumantapas. “Kay pachapi yachaykunaqa Diospaqqa mana serviqmi.” (1 Cor. 3:19.)

³ Bibliam willawanchik Jehová Diosqa serviqninkunaman yachay otaq ‘yuyay qoq’ kasqanta (Pro. 2:6). Yachayninqa manam runakunapa hinachu nitaq yanqapaqchu. Aswanqa cimientasqa hinam kachkan imatapas reqsisqanpi hinaspa allin entiendeq kasqanpi, chaymi yanapawanchik yachaywan imatapas ruranapaq (leey Santiago 3:17). Diospa yachayninmanta admirakuspanmi Pablo kaynata qellqarqa: “¡Mayna allinmi Diosninchikqa! ¡Payqa tukuy yachayniyoq kaspanmi tukuy imata reqsin! ¡Pitaq yachanman imam munasqantawan imam ruranantaqa!”, nispa (Rom. 11:33). Arí, ¡Jehová Diosllam pimantapas aswan yachayniyoqqa! Chaymi mana iskayrayanchikchu kamachikuynin allinninchikpaq kasqanmanta. Payqa pimantapas astawanmi yachan imayna kusisqa kananchikta (Pro. 3:5, 6).

Jesusqa, ‘ruraysiq maestrom’

4. ¿Imaynatam Diospa yachayninmanta cuentata qokusun?

⁴ Unanchasqankunata qawaspam cuentata qokusun Diospa yachayninmanta hinaspa sumaq kayninkunamantapas (leey Romanos 1:20). Tukuy ima rurasqankunam, hatunpas uchuypas qawachiwanchik Diospa imayna kasqanta. Hanaq pachata otaq sarusqanchik pampata qawarispapas cuentatam qokunchik Payqa yachayniyoq hinaspa kuyakuq kasqanta. Chaynaqa, unanchasqankunata qawaspam achkata yachachwan (Sal. 19:1; Isa. 40:26).

5, 6. a) ¿Piwantaq Jehová Diosqa tukuy imata unancharqa? b) ¿Imamantam kay estudiopi yachasun hinaspa imapaqtaq yachasun?

⁵ Jehová Diosqa manam sapallanchu karqa ‘cielokunatawan kay pachata unanchaspanqa’ (Gen. 1:1). Bibliam willawanchik manaraq hanaq pachatawan kay pachata rurachkaspan huk angelta unanchasqanmanta, paymi ‘tukuy imata’ ruraysirqa. Payqa Diospa sapallan Churin Jesusmi, ‘karqañam llapa imakunapas manaraq unanchasqa kachkaptin’, chaymantam kay Allpaman hamurqa runa hina kawsananpaq  (Col. 1:15-17). Jesuspas Taytan hina yachayniyoqmi. Proverbios libropa 8 kaq capitulonpim willawanchik yachayniyoq hinaspa “ruraysiq maestro” kasqanmanta (Pro. 8:12, 22-31).

⁶ Kay pachapi tukuy ima unanchasqa kaqkunam qawachiwanchik Jehová Diospa chaynataq Ruraysiq Maestro Jesuspas yachayniyoq kasqankuta. Achkatam yachasun Diospa unanchasqankunata qawaspaqa. Yachasunchikyá Proverbios 30:24-28 nisqanman hina, Diospa unanchasqan ‘yachaysapa [tawa] animalchakunamanta’. *

Allin llamkaq sisikunamanta yachasun

7, 8. ¿Imataq astawan admirachisunki sisichakunamanta?

⁷ Kay pachapi “taksa animalchakuna” imayna rurasqa kasqanmanta chaynataq imakuna rurasqankumantapas achkatam yachachwan. Piensarisun yachaysapa sisichakunapi (leey Proverbios 30:24, 25).

⁸ Sisikunata estudiaq runakunam ninku sapa runakunapaq yaqa 200 waranqa sisichakuna kasqanta, sisikunaqa wasinkupi hinaspa hawapipas mana samaykuspam llamkanku. Tapankupiqa yaqa llapanpim kimsa clase kanku: reinakuna, orqokuna hinaspa llamkaqkuna, ichaqa llapallankum yanapanakunku necesitasqankuta tarinankupaq. Piensarisun llaqekuna kuchuq hinaspa allin tarpuq sisipi, tarikunmi Sudamérica lawpi. Paykunaqa allpa ukupim mikunankuta tarpunanpaq wanianku, wiñaruptinñataqmi huklawpi tarpunku hinaspa allin qespinanpaq kallmankunata kuchunku. Sisita estudiaqkunam yacharunku llapallankupaq kamaqta tarpusqankuta. *

9, 10. ¿Imaynatam qatipakuchwan sisipa allin llamkaq kasqanta?

⁹ Sisikunamantaqa achkatam yachachwan. Ejemplopaq, rurasqanchik allinpi tukunanpaq allin llamkaq kananchikpaqmi yachachiwanchik. Bibliam kaynata niwanchik: “Yaw qella runa, yachayniyoq kanaykipaqyá sisita qawamuy [. . .]. Sisipaqa jefenpas manam kanchu. Sisipaqa capatazninpas manam kanchu. Sisitaqa manam pipas kamachinchu [. . .]. Chaywanpas cosecha tiempopim mikunanta huñukun”, nispa (Pro. 6:6-8). Jesusmi nirqa: “Taytayqa kunankamam llamkachkan llamkachkanitaqmi ñoqapas” nispa, kaymi qawachin allin llamkaq kasqankuta (Juan 5:17).

¹⁰ Llapanchikmi qatipakunanchik Diospa chaynataq Jesuspa allin llamkaq kasqankuta. Diospa llaqtanpi imatapas ruranapaq favorecesqa kaspanchikqa allintam cumplinanchik, hinaspa ‘Señorpa rurayninpim’ astawan llamkananchik (1 Cor. 15:58). Romapi kaq cristianokunaman apostol Pablopa kayna nisqantam kasukunanchik: “Kallpanchakuychikyá, amayá qellaqa kaychikchu, tukuy sonqoykichikwanyá Señorninchikta [otaq Jehová Diosta] serviychik” (Rom. 12:11). Manam yanqapaqchu Diospa munayninta ruranapaq kallpanchakuyqa, Bibliam kaynata nin: “Diosqa justom. Payqa  llamkasqaykichiktaqa manam qonqanqachu, manataqmi qonqanqachu pay kuyasqaykichiktapas”, nispa (Heb. 6:10).

Dioswan amistadninchikta waqaychasun

11. Willarimuy purun qowi otaq damán sutiyoq animalcha imayna kasqanmanta.

¹¹ Purun qowi [otaq damán sutiyoq] taksa animalchamantapas achkatam yachachwan (leey Proverbios 30:26). Rikchakunmi hatun conejoman, chakinmi taksalla, rinrinpas taksalla hinaspa ruyrunpam. Imatapas chaylla rikusqanku chaynataq raqchikunapi wasichakusqankum yanapan enemigonkunamanta pakakunanpaq. Kay animalchakunaqa huñullam kawsanku, chaymi yanapan waqaychasqa kanankupaq hinaspa chiri tiempopi mana wañurunankupaqpas. *

12, 13. ¿Imayna kaytam yachanchik purun qowimanta?

¹² ¿Imakunatam yachachwan kay animalchamanta? Kay animalchaqa wañuchiqninkunamantam cuidakun. Karullataraq hamuchkaptinmi rikurun, uchkunmantapas manam karunchakunchu chaypi pakakunanpaq. Ñoqanchikpas chayna cuenta qokuqmi kananchik Satanaspa munaychakusqanpi peligrokunamanta. Apostol Pedrom cristianokunata kaynata nirqa: ‘Listollayá rikchaychik, enemigoykichik Diabloqa yarqasqa leon hinam muyuriqnikichikpi purichkan pitapas millpurunanpaq’, nispa (1 Ped. 5:8). Jesuspas kay Pachapi kachkaspanqa rikchan-rikchanllam tarikurqa, Taytan kasukusqanta Satanas mana yanqacharunanpaq (Mat. 4:1-11). Payqa allin ejemplom llapallanchikpaq.

¹³ Rikchan-rikchanlla kananchikpaqqa servichikunanchikmi waqaychawananchikpaq Jehová Diospa tukuy ima qowasqanchikta. Chaymi mana saqenanchikchu Biblia estudiayta nitaq huñunakuyman riytapas (Luc. 4:4; Heb. 10:24, 25). Imaynam purun qowikunapas huñulla kawsanku mana wañurunankupaq, chaynam ñoqanchikpas iñiqmasinchikkunamanta mana karunchakunanchikchu chaynapi “kallpanchanakunanchikpaq” (Rom. 1:12). Waqaychaqninchikta hina Jehová Diosta qawaspaqa David hinam kaynata nisun: ‘Dios Taytalláy, qamqa ñoqapaqmi qaqa hina [. . .], wasi hina kapuwanki. Qamqa ñoqallaytamiki libraykullawanki. Diosnilláy, amparakuykunay hatun rumim kapuwanki’, nispa (Sal. 18:2).

 Harkawaqninchik kaqkunata atipasunchik

14. Huk aqarwaylla mana mancharikunapaq kaptinpas, ¿ima nichwantaq achkallaña rikuriramuptinqa?

¹⁴ Aqarway urukunamantapas yachachwanmi. Iskay pulgada sayayniyoq chullalla aqarway uruqa manam pitapas mancharichinmanchu, achka-achkam ichaqa mancharikunapaq (leey Proverbios 30:27). Achkallaña rikuriramuspanqa chayllam tukurunman sumaq tarikuq plantakunatapas. Bibliaqa rimanmi achkallaña urukunamanta chaykunawanmi karqa aqarway urukuna, ninmi pawasqanpas carretakunapa bulla rurasqan hina otaq rastrojo rupachkaq nina hina kasqanta (Joel 2:3, 5). Aqarwaykunapa risqankuta harkanankupaqmi runakunaqa ninata rupachinku, chaywanpas manam llapantaqa wañuchinkuchu. ¿Imanasqa? Achka-achka wichiptinkum ninaqa manaña ratanchu, chaymi wakinqa hinalla rinku. Kamachiqninku mana kachkaptinpas tropa-tropa hinam ordenninpi rinku, manam imawanpas harkachikunkuchu (Joel 2:25). *

15, 16. Diospa Gobiernonmanta willaqkuna, ¿imapitaq rikchakunku achkallaña aqarway urukunaman?

¹⁵ Diosta serviqkunapa rurasqankutam Joel tupachirqa aqarway urukunapa imayna rurasqankuwan. Paymi nirqa: ‘Valeroso soldadokuna hinaraqmi kallpanqaku. Guerrapaq tropakuna hinaraqmi perqatapas seqarunqaku. Sapakamam rinqaku maynin ñanninkuta. Mana muyurispam rinqaku maynin purinanta. [. . .] Riqmasinwanqa manam ñitinakunqachu. Sapakamam maymi rinanta rinqaku paykunaqa. Flechakunapa chawpinpim peleankupas paykunaqa. Suyullaña risqankumantaqa manam karunchakunkuchu’, nispa (Joel 2:7, 8).

¹⁶ ¡Mayna allintam tupachin Diospa Gobiernonmanta willaqkunata! Manam ima ‘perqapas’ otaq harkakuypas upallachirqachu Diosmanta rimasqankutaqa. Jesusta qatipakuspam Diospa munayninta hinalla ruranku runakuna mana allinta qawaptinkupas (Isa. 53:3). Chay rurasqankumantam wakin iñiqmasinchikkunaqa ‘flechakunapa  chawpinpi’ urmarunku otaq enemigonkupa wañuchisqan karqaku. Chayna kaptinpas predicacionqa hinallam rurakuchkan hinaspa predicaqkunapas astawanraqmi yapakuchkan. Arí, iñiqmasinchikkunata qatikachasqankum yanaparqa predicacion astawan cheqenanpaq, manachayqa wakin runakunaqa manapas uyarinmankuchu karqa (Hech. 8:1, 4). ¿Qampas aqarway urukuna hinachu runakuna mana uyariyta munachkaptinpas hinaspa harkakuy kachkaptinpas hinalla predicanki? (Heb. 10:39.)

‘Allin kaqkuna rurayman’ hapipakuychik

17. ¿Imaynatam sukullukuychaman rikchakuq gecopa chakin laqakun vidrio hina lluchkapipas?

¹⁷ Kanmi sukullukuyman rikchakuq geco sutiyoq animalcha, manam manchakunchu wichiykunanmanta (leey Proverbios 30:28). Lluchka perqakunapi chaynataq wasikunapa lluchka qatankunapipas uray sinqanpam kallpakachanku, chaymi yachaysapa runakunapas admirakunku. ¿Imaynatataq chayta ruran? Manam pegamentowanchu laqakun. Sapa dedonpa pampanqa manam lluchkachu, ichaqa chaypim kan ñawiwan mana rikuy atina waranqantin pelochakuna hina. Chaywanmi sarusqanpi laqakun, hinaspam vidrio hina lluchka qatayoq wasipi uray sinqanpa kallpaspanpas mana wichinchu. Yachaysapa runakuna admirasqa chaywan kaspankum ninku chay animalchapa chakinpi kaqta hina ruraruptinchikqa, mayna valorniyoqchá kanman nispa. *

18. ¿Imatam rurachwan allin kaqkunapi hinalla hapipakunanchikpaq?

¹⁸ ¿Imatam yachanchik geco animalchamanta? Bibliam kaynata nin: ‘Mana allin kaqkunata cheqnispayá imapas allin kaqkunata ruraychik [otaq allin kaqkunapi hapipakuychik]’, nispa (Rom. 12:9). Satanaspa munaychakusqanpi mana allin ruraqkunam tanqawanchikman Diospa yachachikuyninkunaman manaña hapipakunanchikpaq. Ejemplopaq, Diosta mana kasukuq estudiaqmasinchikwan otaq llamkaqmasinchikwan amistadta ruraspaqa hinaspa mana allinkunawan kusikuspaqa sasachakusunmi Diosta kasukunapaq. Amayá chayna pasawananchiktaqa saqesunchu. Bibliaqa ninmi: “Amayá ancha yuyayniyoq kasqaykipaqchu hapikuy”, nispa (Pro. 3:7). Kasukuy Diospa llaqtanman Moisespa kayna allin consejasqanta: “Tayta Diosta respetaspayá payllata adoraychik, payllata qatiychik [otaq payllaman hapipakuychik]” (Deu. 10:20). Jehová Diosman hapipakuspanchikmi Jesuspa ejemplonta qatipakuchkanchik, paymantam Biblia nin: ‘Allin kaqtam kuyarqanki. Mana allin ruraytañataqmi cheqnirqanki’, nispa (Heb. 1:9).

Diospa unanchasqankuna yachachiwasqanchikmanta

19. a) ¿Diospa ima sumaq kayninkunatam yachanki unanchasqankunata qawaspa? b) ¿Imaynatam yanapawanchik Diospa yachaynin?

¹⁹ Yachamusqanchikman hinaqa, Jehová Diospa imayna kasqantam unanchasqankunaqa qawachin hinaspapas allinkunatam yachachiwanchik. Unanchasqanmanta astawan yachaspaqa Diospa yachayninmantam aswan admirasqa kasunchik. Chaymi ancha yachayniyoq Jehová Diosmanta astawan yachananchik, chayqa kay tiempopim yanapawasun aswan kusisqa kananchikpaq, hamuq tiempopipas waqaychawasunmi (Ecl. 7:12). Chayta ruraspaqa Proverbios 3:13, 18 nisqanpi hinam tarikusun, chaypim nin: “¡Mayna kusisqam yachayta tariq runaqa! ¡Mayna kusisqam allin entiendeq runaqa! [. . .] Yachayqa kawsay qokuq sacha hinam hatalliqninkunapaq. Yachayqa kusikuy qokuqmi hapiqnin runakunapaq”, nispa.

[Willakuykuna]

¿Yuyachkankichu?

¿Imatam yachachiwanchik . . .

• sisichakuna?

• damán sutiyoq animalcha?

• aqarway urukuna?

• geco sutiyoq animalcha?

[Kay yachachikuypa tapukuyninkuna]

[16 kaq paginapi dibujo]

¿Llaqekuna kuchuq sisichakuna hinachu allin llamkaq kanchik?

[17 kaq paginapi dibujo]

¿Damán sutiyoq animalchakuna hinachu huñulla kaspanchik waqaychasqa kanchik?

[18 kaq paginapi dibujo]

Aqarwaykuna hinam mana imawanpas harkachikuspanku cristianokunaqa hinalla predicanku

[18 kaq paginapi dibujo]

Imaynam geco animalchaqa lluchka qatapipas laqakun chaynam cristianokunapas allin ruraykunaman hapipakunchik

[Reqsikunchikmi]

Stockbyte/Getty Images