Le baʼaxoʼob u beetmaj Jéeobaoʼ ku yeʼesik le naʼat yantiʼoʼ

«Le baʼax maʼ tu páajtal u yilaʼal tiʼ Jajal Diosoʼ ku páajtal u kʼaj óoltaʼal tu yoʼolal le baʼaloʼob u beetmajoʼ.» (ROM. 1:20)

1. ¿Baʼax ku tuklaʼal yoʼolal le máakoʼob kaʼanchajaʼan u xookoʼoboʼ?

YAʼAB máakoʼobeʼ ku tuklikeʼ le máaxoʼob kaʼanchajaʼan u xookoʼoboʼ jach yaan u naʼatoʼob. Baʼaleʼ ¿jach wa tu jaajil yaan u naʼatoʼob? Maʼatech, tumen maʼ tu páajtal u yáantkoʼob máak utiaʼal ka yanak kiʼimak óolal tiʼ. Le máaxoʼob ku chaʼik u nuʼuktaʼaloʼob tumen le naʼat ku taal tiʼ le yóokʼol kaabaʼ «ku jíiltaʼaloʼob tumen u yiikʼal jeʼel máakalmáak túumben kaʼansajileʼ» (Efe. 4:14).

2, 3. 1) ¿Baʼaxten ku yaʼalik le Biblia chéen Jéeoba jach yaan u naʼatoʼ? 2) ¿Baʼax u jelaʼanil le naʼat ku taal tiʼ Dios yéetel le naʼat yaan tiʼ wíinikoʼ?

² Baʼaleʼ le máaxoʼob ku yilik u yantaltiʼob le naʼat ku taal tiʼ Diosoʼ maʼ bey u yúuchultiʼobiʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik tu yoʼolal Jéeoba: «Chéen letiʼ yaan u naʼat» (Rom. 16:27). Letiʼeʼ u kʼaj óol tuláakal baʼal, baʼax kʼiin yéetel bix úuchik u yantaloʼob. Tsʼoʼoleʼ tuláakal le baʼaxoʼob ku meyaj tiʼ wíinik utiaʼal u maas kaambaloʼ Jéeoba tsʼaamiloʼob, jeʼex le leyoʼob nuʼuktik le baʼaxoʼob yanoʼoboʼ. Le oʼolal Jéeobaeʼ mix baʼal u yilik le túumben baʼaloʼob ku beetik wíinikoʼ mix le naʼat yantiʼoʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «U naʼat le yóokʼol kaabaʼ mix baʼal u biilal tu táan Jajal Dios» (1 Cor. 3:19).

³ Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ Jéeobaeʼ ku «tsʼáaik le ojéelajil» tiʼ le máaxoʼob meyajtikoʼ (Pro. 2:6). Le naʼat ku taal tiʼ Diosoʼ jach maʼalob yéetel chúukaʼan maʼ jeʼex le naʼat ku taal tiʼ wíinikoʼ. Jeʼex u bin k-maas kaambal tiʼ Dioseʼ bey u yantaltoʼon le naʼataʼ yéetel ku yáantkoʼon k-chʼaʼatukult tubeel baʼax ken k-beete (xokaʼak Santiago 3:17). Pabloeʼ tu yilaj jach nojoch le naʼat ku taal tiʼ Diosoʼ, le oʼolal tu yaʼalaj: «¡Bukaʼaj taamil u ayikʼalil Jajal Dios, yéetel u kʼaj óolalil bey xan u naʼat! Maʼ tu páajtal k-tsolik baʼax ku tukultik u beetik, mix ku páajtal k-chʼaʼanuʼuktik u beeloʼob» (Rom. 11:33). Jeʼex túun k-ilkoʼ Jéeobaeʼ letiʼe máax maas yaan u naʼatoʼ. Toʼoneʼ tsʼoʼok k-ilkeʼ u leyoʼobeʼ ku yáantkoʼon k-bis upʼéel maʼalob kuxtal. Chéen letiʼ u yojel baʼax jeʼel u taasiktoʼon kiʼimak óolaleʼ (Pro. 3:5, 6).

Jesuseʼ áantajnaj utiaʼal u beetaʼal tuláakal baʼal

4. ¿Bix jeʼel k-kʼaj óoltik le naʼat yaan tiʼ Jéeobaoʼ?

⁴ Le ken joʼopʼok k-ilik le baʼaxoʼob u beetmaj Jéeobaoʼ, k-kʼuchul k-kʼaj óolt u jatsʼuts modos yéetel bukaʼaj nojchil u naʼat (xokaʼak Romailoʼob 1:20). Lelaʼ bey u yilaʼal tiʼ le baʼaloʼob nuuktakoʼ bey xan tiʼ le mejentakoʼ. Ken k-il bukaʼaj baʼaloʼob yaan teʼ kaʼan bey xan way Luʼumeʼ k-kʼuchul k-ileʼ jach yaan u naʼat Dios yéetel jach nojoch u yaabilaj. Jeʼex k-ilkoʼ, yaʼab baʼaloʼob jeʼel k-kanik tiʼ le baʼaxoʼob u beetmoʼ (Sal. 19:1; Isa. 40:26).

5, 6. 1) ¿Máax áantajnaj utiaʼal u beetik Jéeoba u maasil baʼaloʼob? 2) ¿Tiʼ baʼax ken k-tʼaan teʼ xookaʼ, yéetel baʼax óolal ken k-beete?

⁵ Jéeobaeʼ maʼ chéen tu juunal «tu beetaj [le] kaʼanoʼob yéetel [le] luʼum[aʼ]» (Gén. 1:1). Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ táanil tiʼ u beetik tuláakal baʼaleʼ tu beetaj utúul ángel, lelaʼ letiʼ le máax áant u beet «tuláakal baʼax yaan teʼ kaʼanoʼ yéetel teʼ luʼumoʼ». Le máax tu yáax beetoʼ u juntúuliliʼ Paal, «u yáaxil tiʼ tuláakal baʼax yaan»; letiʼe máax taal way Luʼum yéetel tsʼaʼab u kʼaabaʼint Jesusoʼ (Col. 1:15-17). Jeʼex u Taataeʼ, Jesús xaneʼ jach yaan u naʼat. Teʼ  capítulo 8 tiʼ Proverbiosoʼ ku yaʼalaʼal tiʼ Jesús «le ojéelajoʼ» yéetel ku yaʼalik múul meyajnaj yéetel u Taata utiaʼal u beetaʼal tuláakal baʼal (Pro. 8:12, 22-31).

⁶ Le oʼolaleʼ le baʼaxoʼob beetaʼanoʼ maʼ chéen ku chíikbeskoʼob u naʼat Jéeobaiʼ, baʼaxeʼ ku chíikbesikoʼob xan u naʼat Jesús, le máax áantajnaj utiaʼal u beetaʼaloʼoboʼ. Yaʼab baʼax jeʼel k-kanik ken k-il baʼaxoʼob u beetmaj Jéeobaeʼ. Koʼox tʼaan tiʼ kantúul mejen baʼalcheʼob u beetmaj Dios jach yaan u naʼatoʼob ku yaʼalaʼal teʼ Proverbios 30:24-28. *

Kaambalnakoʼon tiʼ le mejen síinikoʼoboʼ

7, 8. ¿Baʼax maas jatsʼuts a wilik tiʼ bix u meyaj le saayoʼ?

⁷ Yaʼab baʼaxoʼob jeʼel k-kanik tak tiʼ le baʼaxoʼob mejentak u beetmaj Jéeobaoʼ. Koʼox ilik baʼax jeʼel k-kanik tiʼ le mejen síinikoʼoboʼ (xokaʼak Proverbios 30:24, 25).

⁸ Ku tuklaʼaleʼ le síinikoʼob ku meyajoʼob yóoʼkabil bey xan le yanoʼob tsʼuʼ luʼumoʼ, yaan kex doscientos mil utéenel u maas yaʼabiloʼob tiʼ wíinikoʼob. Yaan óox jaats síinikoʼob: u reinai, u xiibil yéetel le ku meyajoʼoboʼ, cada jaatseʼ ku yáantaj utiaʼal u múul beetaʼal le meyajoʼ. Tuukulnakoʼon tiʼ bix u meyaj le saayoʼ, upʼéel clase síinik. Kex maʼ sen nojcheʼ jach jatsʼuts bix u meyaj, ku púutik xíiw utiaʼal u fertilizartik u yoʼoch hongo, ku xabik u maasil hongoʼob yéetel wa kʼaʼabéeteʼ ku kʼosláantkoʼob, tuláakal lelaʼ ku beetik utiaʼal u yantal maas yaʼab baʼal u jaantoʼob. Le máaxoʼob xokik bix u kuxtal le saayoʼ tsʼoʼok u yilkoʼobeʼ cada jaatseʼ u yojel baʼax meyajil unaj u beetik ichil le colonia utiaʼal u yantal baʼal u jaantoʼoboʼ. *

9, 10. ¿Bix jeʼel k-tsʼáaik k-óol meyaj jeʼex u beetik le mejen síinikoʼoboʼ?

⁹ Jach yaʼab baʼax jeʼel k-kanik tiʼ le mejen síinikoʼoboʼ. Yáaxeʼ, wa k-kʼáat ka xiʼiktoʼon utsileʼ unaj k-tsʼáaik k-óol meyaj. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Maʼakʼóol, pakt le síinikoʼ; ilawil baʼax ku beetik utiaʼal ka kaambalnakech: Kex tumen minaʼan máax tusik u beeloʼobeʼ mix máak aʼaliktiʼ baʼax bíin u beete, ku kaxtik u janal tu kʼiiniloʼob yáax kʼiin[,] ku taʼakbesik tu kʼiiniloʼob jooch» (Pro. 6:6-8). Jesuseʼ tu yaʼalaj: «In Taataeʼ tak bejelaʼa táan u meyaj[eʼ], bey xan teen táan in meyaj»; lelaʼ ku yeʼesikeʼ jach meeyjiloʼob (Juan 5:17).

¹⁰ Toʼon xaneʼ unaj k-ilik k-meyaj jeʼex u beetik Jéeoba yéetel Cristooʼ. Jeʼel baʼalak meyajil ka tsʼaʼabak k-beet ichil u kaajal Dioseʼ, unaj k-tsʼáaik óol beet jach tubeel, beyoʼ k-beetik le baʼax ku yaʼalik le Bibliaaʼ: «Meyajneneʼex [maas] yaʼab mantatsʼ tiʼ u meeyjul Yuumtsil» (1 Cor. 15:58). Unaj k-beetik xan le baʼax tu yaʼalaj Pablo tiʼ le sukuʼunoʼob yanoʼob Romaoʼ: «Maʼ a [maʼakʼóoltaleʼex], meyajteʼex Yuumtsil yéetel tuláakal a puksiʼikʼaleʼex» (Rom. 12:11). Wa k-tsʼáaik k-óol beet le meyaj ku tsʼaʼabaltoʼonoʼ  yaan k-kʼamik u yutsiloʼob, le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Jajal Dioseʼ toj, yéetel maʼ bíin u tuʼubs le baʼax tsʼoʼok a beetikeʼexoʼ yéetel le yaakunaj tsʼoʼok a weʼesikeʼextiʼoʼ» (Heb. 6:10).

Unaj k-kanáantikba tiʼ baʼaloʼob jeʼel u beetik k-náachtal tiʼ Dioseʼ

11. Tsol bix le damanoʼ.

¹¹ Le damanoʼ, upʼéel clase chiʼik jeʼel k-kanik yaʼab baʼaloʼob tiʼeʼ (xokaʼak Proverbios 30:26). Le chan baʼalcheʼaʼ óoliʼ bey utúul nojoch tʼuʼuleʼ, baʼaleʼ kóom u mejen ookoʼob yéetel u xiknoʼobeʼ mejentak yéetel wóolistak. Tsʼoʼoleʼ jach sáasil u yich yéetel ku kajtal tu yáam tuunichoʼob, le oʼolal séeb u púutsʼul tiʼ jeʼel baʼalak jeʼel u beetik loob tiʼeʼ. Le damanoʼoboʼ u múuchʼ u máanoʼob, lelaʼ ku yáantaj utiaʼal u paklan kanáantikubaʼob yéetel utiaʼal maʼ u muʼyajtikoʼob keʼel. *

12, 13. ¿Baʼaxoʼob jeʼel u páajtal k-kanik tiʼ u kuxtal le damanoʼoboʼ?

¹² ¿Baʼaxoʼob k-kanik tiʼ le damanoʼ? Yáaxeʼ, le chan baʼalcheʼaʼ maʼatech u pʼáatal tuʼux séeb jeʼel u beetaʼal loob tiʼeʼ. Tumen jach sáasil u yicheʼ u yojel u kanáantuba yéetel maʼatech u náachtal tiʼ le jooloʼob wa tiʼ yáam tuunichoʼob tuʼux jeʼel u jáan taʼakikubaoʼ. Toʼon xaneʼ jach unaj k-kanik k-kʼaj óolt baʼaxoʼob ku meyaj tiʼ Satanás utiaʼal u náachkúuntkoʼon tiʼ Dios. Apóstol Pedroeʼ ku yaʼalik tiʼ le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ: «Ilawileʼex maʼalob baʼax ka beetikeʼex yéetel pʼil ichneneʼex; tumen a enemigoʼex le kʼaasilbaʼaloʼ, táan u máan jeʼel bix león ku yáakameʼ, táan u kaxantik máax u lukʼe» (1 Ped. 5:8). Le ka taal Jesús way Luʼumeʼ jach tu kanáantuba utiaʼal maʼ u náachkuntaʼal tiʼ Dios tumen Satanás (Mat. 4:1-11). ¿Máasaʼ jach maʼalob ka k-beet jeʼex tu beetiloʼ?

¹³ Utiaʼal maʼ k-lúubul tiʼ u léechoʼob Satanaseʼ unaj k-kʼamik le áantajoʼob ku tsʼáaik Jéeobaoʼ. Le oʼolaleʼ, unaj k-xokik sáamsamal le Bibliaoʼ yéetel k-bin mantatsʼ teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ (Luc. 4:4; Heb. 10:24, 25). Tsʼoʼoleʼ, jeʼex le damanoʼob u múuchʼ yaniloʼob mantatsʼoʼ, toʼoneʼ maʼ unaj k-náachkuntikba tiʼ u maasil sukuʼunoʼobiʼ, baʼaxeʼ unaj k-maas natsʼikba tu yiknaloʼob «utiaʼal ka paklan líikʼik k-óol» (Rom. 1:12). Wa k-kʼamik le áantajoʼob ku tsʼáaik Jéeobaoʼ, yaan u páajtal k-aʼalik xan le baʼax tu yaʼalaj Davidaʼ: «[Jéeoba,] teech máax áantiken, u kúuchilil in wutsil yantal,  in toksajil, in Jajal Dios, teech le nojoch tuunich tuʼux ku páajtal in taʼakikimbaoʼ» (Sal. 18:2).

Unaj k-kanik k-aktáant le talamiloʼoboʼ

14. Kex utúul sáakʼ ku yilaʼal bey mix baʼal jeʼel u páajtal u beetkeʼ, ¿baʼax jeʼel u yaʼalaʼal yoʼolal yaʼabach sáakʼoʼobeʼ?

¹⁴ Beoraaʼ tuukulnakoʼon tiʼ le sáakʼoʼ. Chéen utúul sáakʼ kex cinco centímetros u nojchileʼ maʼ tu beetik k-sajaktal, baʼaleʼ wa jach yaʼaboʼobeʼ jeʼel u sajakkúuntkoʼoneʼ (xokaʼak Proverbios 30:27). Yaʼabach sáakʼoʼobeʼ jach séeb jeʼel u láaj jaantkoʼob u paakʼalil upʼéel kooleʼ. Le Bibliaoʼ ku tʼaan tiʼ u jaats ikʼeloʼob, ichiloʼobeʼ yaan tak sáakʼoʼobiʼ, yéetel ku yaʼalikeʼ u juum u taaloʼobeʼ bey u juum u carroiloʼob baʼateleʼ, wa bey u juum u yelel upʼéel kooleʼ (Joel 2:3, 5). Yaan máakeʼ ku tóokik le sáakʼoʼob utiaʼal u yilik u chʼéejsikoʼoboʼ, baʼaleʼ maʼatech u láaj kíimskoʼob. ¿Baʼaxten? Tumen ken lúubuk yaʼab sáakʼoʼob ichil le kʼáakʼoʼ upuul u tuʼupul, bey túunoʼ u maasileʼ ku seguertik u binoʼob. Kex minaʼan u reyiloʼob utiaʼal nuʼuktikoʼobeʼ, u múuchʼ u máanoʼob yéetel óoliʼ mix baʼal jeʼel u beetik u xuʼulul u binoʼobeʼ (Joel 2:25). *

15, 16. ¿Baʼaxten ku keʼetel le máaxoʼob kʼaʼaytik le Reino yéetel le sáakʼoʼoboʼ?

¹⁵ Profeta Joeleʼ tu ketaj bix u meyaj le máaxoʼob meyajtik Dios yéetel le sáakʼoʼoboʼ. Tu yaʼalaj: «Ku yáalkaboʼob beyoʼob u jach xiixib máakiloʼob baʼateleʼ, ku naʼakaloʼob tu yóokʼol le tulumoʼoboʼ, tu jujuntúuliloʼob ku binoʼob tu beeloʼob, mix juntúul ku kʼechik u bejiliʼ. Maʼ tu paklan jéentantikubaʼob, tu jujuntúulil ku bin tu beel, ku jupikubaʼob ichil [le] juluboʼoboʼ, mix bey ku kʼiʼitpajaloʼoboʼ» (Joel 2:7, 8).

¹⁶ ¿Máasaʼ jach maʼalob bix u keʼetel le máaxoʼob kʼaʼaytik le maʼalob péektsil yéetel le sáakʼoʼoboʼ? Mix baʼal páajchajak u beetik u xuʼulul u kʼaʼaytajoʼob. Jeʼex Jesuseʼ ku beetkoʼob baʼax utstutʼaan Dios kex pʼektaʼanoʼob (Isa. 53:3). Kex beyoʼ yaan jujuntúul tiʼobeʼ jach yaj bix kíimsaʼabikoʼob. Baʼaleʼ maʼ xuʼuluk u kʼaʼaytaʼal le maʼalob  péektsiloʼ, yéetel táan u maas yaʼabtal le máaxoʼob beetik le meyajaʼ. Tsʼoʼoleʼ, yaan tuʼuxoʼobeʼ le chʼaʼapachtajiloʼ tsʼoʼok tak u yáantaj utiaʼal ka kʼaʼaytaʼak le maʼalob péektsil tiʼ le máakoʼob mix utéen u yuʼuboʼoboʼ (Hch. 8:1, 4). Jeʼex le sáakʼoʼob mix baʼal jeʼelsikoʼoboʼ, ¿ku chúukpajal wa a wóol kʼaʼaytaj kex táan a aktáantik chʼaʼapachtajiloʼob? (Heb. 10:39).

«Beeteʼex le utsoʼ»

17. ¿Bix u páajtal u machkuba le geco tak tuʼuxoʼob tsʼitsʼiʼkiloʼ?

¹⁷ Le gecooʼ, upʼéel clase juuj maʼatech u lúubul tak ken xíimbalnak tuʼux tsʼitsʼiʼkil (xokaʼak Proverbios 30:28). Le cientificoʼoboʼ ku jaʼakʼal u yóoloʼob ken u yiloʼob bix u jáajan naʼakal tiʼ pakʼoʼob le gecooʼ, yéetel bix u máan u yáalkab tak tu techoi ichil le najoʼoboʼ. ¿Bix u páajtal u beetik? Maʼ u kʼáat u yaʼal wa tataʼkil u kʼab yéetel u yookiʼ. Baʼaxeʼ cada upʼéel tiʼ u mejen dedoʼobeʼ ku taasik upʼéel almohadilla. Cada upʼéel tiʼ leloʼobaʼ ku taasik u milesi baʼaloʼob bey mejen tsoʼotseʼ. Yéetel cada upʼéel xan tiʼ le baʼaloʼob bey mejen tsoʼotsoʼ yaan yaʼab mejen filamentoʼob tiʼ. Tuláakal lelaʼ ku yáantaj utiaʼal u machkuba tubeel le geco teʼ tu techoi le najoʼob tak tiʼ le vidrioʼoboʼ. Le cientificoʼoboʼ jach jatsʼuts u yilkoʼob le bix yanik u dedoʼob le gecooʼ, yéetel ku yaʼalikoʼobeʼ wa ka béeychajak u beetkoʼob upʼéel baʼal ku táakʼal jeʼex u dedoʼoboʼ jeʼel u páajtal u meyajtiʼob bey upʼéel maʼalob pegamentoeʼ. *

18. ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal k-machikba tiʼ le baʼax maʼaloboʼ?

¹⁸ ¿Baʼax jeʼel u páajtal k-kanik tiʼ le gecooʼ? Le Bibliaoʼ ku yaʼaliktoʼon: «Pʼekteʼex le kʼaasoʼ, beeteʼex le utsoʼ» (Rom. 12:9). U kʼasaʼan yóokʼol kaab Satanaseʼ jeʼel u beetik u xuʼulul k-chich machikba tiʼ le baʼax ku kaʼansik le Bibliaoʼ. Maʼ xaaneʼ, jeʼel u xuʼulul k-beetik baʼax uts wa ku káajal k-bisikba yéetel k-éet meyajoʼob wa k-éet xookoʼob maʼatech u meyajtikoʼob Dios, bey xan wa ku joʼopʼol k-náaysik k-óol yéetel baʼaxoʼob maʼ maʼalobtakiʼ. Le oʼolaleʼ maʼ unaj k-bisikba yéetel máaxoʼob jeʼel u túulchʼinkoʼonoʼob k-beet baʼax kʼaaseʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Maʼ a tukultik wa sen yaʼab baʼal a wojel» (Pro. 3:7). Le oʼolaleʼ maʼalob ka k-beet xan le baʼax tu yaʼalaj Moisés tiʼ le israelitaʼoboʼ: «Nojbeʼenkúunteʼex Yuumtsil a [Dioseʼex], [adorarteʼex] chéen letiʼ; oksaj óolteʼex» (Deu. 10:20). Wa k-chich machikba tiʼ Jéeobaeʼ k-beetik jeʼex tu beetil Jesuseʼ; le Bibliaoʼ ku yaʼalik tu yoʼolal: «Tsʼoʼok a yaabiltik le baʼax tojoʼ yéetel tsʼoʼok a pʼektik le baʼax kʼaasoʼ» (Heb. 1:9).

Le baʼaxoʼob k-kanik tiʼ le baʼaloʼob beetaʼanoʼoboʼ

19. 1) ¿Baʼax jatsʼuts modosi ka kʼuchul a maas kʼaj óolt tiʼ Jéeoba ken tuukulnakech tiʼ le baʼaxoʼob u beetmoʼ? 2) ¿Bix u yáantkoʼon le naʼat ku taal tiʼ Diosoʼ?

¹⁹ Jeʼex tsʼoʼok k-ilkoʼ, le baʼaloʼob beetaʼanoʼ ku chíikbeskoʼob le jatsʼuts modos yaan tiʼ Jéeobaoʼ, tsʼoʼoleʼ yaʼab baʼax jeʼel k-kanik tiʼobeʼ. Jeʼex u bin k-maas k-kʼaj óoltkoʼobeʼ bey u bin k-ilik bukaʼaj naʼat yaan tiʼ Dios. Le naʼat jeʼelaʼ ku yáantkoʼon utiaʼal ka yanaktoʼon kiʼimak óolal teʼ kʼiinoʼobaʼ, yéetel yaan u yáantkoʼon tiʼ le baʼaloʼob ku taal u kʼiiniloʼoboʼ, le oʼolaleʼ unaj k-jach chʼenxikintik baʼaxoʼob ku yaʼaliktoʼon Jéeoba, le Máax tiʼ ku taal le naʼatoʼ (Ecl. 7:12). Wa k-beetikeʼ, yaan k-ilik jach jaaj le baʼax ku yaʼalik le Proverbios 3:13, 18: «Kiʼ yóol le máax ku kaxtik le ojéelajoʼ, le máax ku tiaʼalintik le naʼatoʼ [...]. Le ojéelajoʼ kuxtal utiaʼal le máax tiaʼalintikeʼ; ¡kiʼ yóoloʼob le máaxoʼob u yojeloʼob u tʼilkúuntoʼob tu kuxtaloʼob!».

[Tsolajiloʼob]

¿Kʼajaʼan wa tech?

• ¿Baʼaxoʼob k-kanik tiʼ...

• ... le saayoʼoboʼ?

• ... le damanoʼ?

• ... le sáakʼoʼ?

• ... le gecooʼ?

[U kʼáatchiʼiloʼob le xookoʼ]

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 16]

¿Jach meeyjiloʼon wa jeʼex le mejen saayoʼoboʼ?

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 17]

Le damanoʼoboʼ u múuchʼ u máanoʼob utiaʼal u paklan kanáantikubaʼob. ¿Bey wa xan k-beetikoʼ?

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 18]

Le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ beyoʼob jeʼex le sáakʼoʼoboʼ, mix baʼal jeʼel u beetik u xuʼulul u kʼaʼaytajoʼobeʼ

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 18]

Jeʼex utúul gecoeʼ, le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ ku chich machkubaʼobtiʼ le baʼax maʼaloboʼ

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 18]

Stockbyte/Getty Images