Ukwishiba Bwino Uwacila Pali Mose

“Yehova Lesa akamwimisha muli bamunyinenwe kasesema uwaba nga ine [Mukamumfwile].”—IMIL. 3:22.

1. Bushe Yesu Kristu alumbuka shani?

NOMBA napapita ne myaka 2,000 ukutula apo umwana mwaume afyalilwe. Kabili ilyo afyelwe bamalaika mu muulu balisekelele no kulumbanya Lesa uku ninshi na bakacema baleumfwako. (Luka 2:8-14) Ilyo papitile imyaka 30, ninshi uyu mwana nomba mukalamba, atendeke umulimo uwamusendele fye imyaka itatu na hafu lelo uwa-alwile fye fyonse ifyakuma abantu. Philip Schaff uusambilila ifyalecitika kale, asukile asosa pali uyu mulumendo ati: “Nangu ca kutila tapaba ifyo umwine alembele, lelo pa mulandu ne fyo alecita e lyo ne fyo alesosa, abengi balilemba ifitabo ifingi pali ena, ukwimba inyimbo ishingi pali ena, kabili balilemba na malyashi ayengi pali ena, e lyo balya abaishiba ifya kulengalenga balilenga no kupanga ifya kupanga ifingi pali ena, ica kuti takwaba umuntu nelyo umo uwa kale nangu uwa muno nshiku uwalumbuka ngo uyu mulumendo.” Uyu mulumendo waibela, ni Yesu Kristu.

2. Finshi umutumwa Yohane asosele pali Yesu na pa mulimo Wakwe?

2 Umutumwa Yohane alembele pa mulimo wa kwa Yesu no kusondwelela ati: “Na kuba, kwaliba ifintu na fimbi ifingi ifyo Yesu acitile, ifyo nga fyalilembelwe fyonse, ndetila, pano calo tapengakumana amabuuku ayengalembwa.” (Yoh. 21:25) Yohane alishibe ukuti teti akumemo ukulemba fyonse ifyo Yesu asosele ne fyo acitile muli ilya myaka itatu na hafu umwacitike ifintu fyacindama ifingi. Na lyo line, ifyacitike ifyo Yohane alembele mwi buuku lyakwata ishina lyakwe fyalicindama nga nshi.

3. Bushe kuti twaumfwikisha shani umulimo wa kwa Yesu mu bufwayo bwa kwa Lesa?

3 Ukulunda pa mabuuku yalanda pali Yesu, mu fikomo fimbi ifya mu Baibolo na mo mwaba ifyebo ifilanda pali Yesu ifingakosha icitetekelo cesu, pamo nga malyashi ya mu Baibolo ayalanda pa bantu ba cishinka bamo abaliko ninshi Yesu talaisa pano calo. Muli aya malyashi mwaba ifyebo ifitwafwa ukumfwikisha umulimo Yesu abomba mu bufwayo bwa kwa Lesa. Natulandeko fye pali bamo bamo.

Umulimo Balebomba Walipalana no wa kwa Kristu

4, 5. Ni bani bakwete imilimo iyapalana ne ya kwa Yesu, kabili yapalene shani?

4 Yohane na bakalemba bambi batatu abalemba amabuuku ya mu Baibolo ayalanda pa lyashi lya kwa Yesu batila umulimo walebomba Mose, Davidi, e lyo na Solomone walipalana no mulimo wa kwa Yesu, Uwasubwa wa kwa Lesa, uyo ali no kwisaba Imfumu. Bushe umulimo wa aba babomfi ba kwa Lesa aba ku kale wapalana shani no wa kwa Yesu, kabili finshi twingasambililako ku malyashi ya aba bantu?

5 Ukulandako fye panono pa milimo iyo aba bakwete, Baibolo itweba ukuti Mose ali ni kasesema, kawikishanya, kabili kapususha. E fyo na Yesu aba. Davidi ali ni kacema kabili ali ni mfumu iyacimfishe abalwani ba bena Israele. Yesu na o ni kacema kabili ni mfumu iicimfya. (Esek. 37:24, 25) Ilyo Solomone ali uwa cishinka, ali ni mfumu ya mano, kabili mu bufumu bwakwe abantu baikele mu mutende. (1 Isha. 4:25, 29) Yesu na o alikwatisha amano kabili etwa ukuti “Cilolo wa mutende.” (Esa. 9:6) Cailanga fye ukuti umulimo wa kwa Kristu Yesu walipalana no mulimo wa aba baume, lelo icipuseneko fye ca kuti umulimo wa kwa Yesu mu bufwayo bwa kwa Lesa walicilapo nga nshi pa wa aba bonse. Nomba natubalilepo ukulinganya Yesu kuli Mose no kumona ifyo uku kulinganya kwalatwafwa ukumfwikisha umulimo wa kwa Yesu mu bufwayo bwa kwa Lesa.

 Umulimo wa kwa Mose Walipalana no wa kwa Yesu

6. Bushe umutumwa Petro alondolwele shani ubucindami bwa kukutika kuli Yesu?

6 Pa numa fye ya mutebeto wa Pentekoste uwa mu 33 C.E., umutumwa Petro abelengele amashiwi Mose aseseme ayafikilishiwe muli Yesu Kristu. Petro aiminine pa ntanshi ye bumba lya bakapepa abali mwi tempele. Abantu ‘balipapile nga nshi’ ilyo Petro na Yohane baundepe kalombalomba uwafyelwe icilema, kabili bonse balibutukileko pa kuti bayeshininkisha nga ulya muntu alipolele icine cine. Petro alondolwele ukuti umupashi wa mushilo uwa kwa Yehova uwalebombela muli Yesu Kristu e walengele cilya cipesha amano. Kabili, abelengele amashiwi yalembwa mu Malembo ya ciHebere ayatila: “Na kuba, Mose, atile, ‘Yehova Lesa akamwimisha muli bamunyinenwe kasesema uwaba nga ine. Mufwile ukumfwila fyonse ifyo akamweba.’”—Imil. 3:11, 22, 23; belengeni Amalango 18:15, 18, 19.

7. Mulandu nshi abantu Petro alelandako baumfwikishishe amashiwi ayakuma kasesema uwacila Mose?

7 Cimoneka kwati abantu Petro alelandako balishibe aya mashiwi ya kwa Mose. Apo bali baYuda, balicindike nga nshi Mose. (Amala. 34:10) Balelolela no kufwaisha ukumona kasesema uwacila pali Mose. Uyu kasesema tali no kuba fye mesia, e kutila tali no kuba fye uwasubwa uwa kwa Lesa nga filya fyali Mose, lelo ali no kuba Mesia e kutila “Kristu wa kwa Lesa, Uwasalwa” wa kwa Yehova.​—Luka 23:35; Heb. 11:26.

Umo Mose na Yesu Bapalana

8. Fintu nshi fimo ifyapalana ifyalecitikila Mose na Yesu?

8 Fimo fimo ifyalecitikila Yesu ilyo ali pano isonde e fyalecitikila na Mose. Ibukisheni ilyo Mose na Yesu bali utunya. Bonse babili bapene babepaye ku mfumu shakaluka. (Ukufu. 1:22–2:10; Mat. 2:7-14) Kabili, bonse ‘baitilwe ukufuma ku Egupti.’ Kasesema Hosea atile: “Ilyo Israele ali umwaice, nalimutemenwe, kabili naitile uyu umwana wandi ukufuma ku Egupti.” (Hos. 11:1) Amashiwi ya kwa Hosea yalanda pa nshita lintu uluko lwa Israele, ulwaletungululwa na Mose, intungulushi yasontelwe na Lesa, lwafumine mu Egupti. (Ukufu. 4:22, 23; 12:29-37) Lelo, amashiwi ya kwa Hosea tayalelanda fye pa fyacitike kale lelo yalelanda na pa fyali no kucitika ku ntanshi. Amashiwi yakwe yali kusesema ukwafikilishiwe ilyo Yosefe na Maria pamo na Yesu, babwele ukufuma ku Egupti pa numa ya mfwa ya Mfumu Herode.—Mat. 2:15, 19-23.

9. (a) Fipesha amano nshi ifyo Mose na Yesu bacitile? (b) Lumbulenipo na fimbi ifyo Yesu na Mose bapalanamo. (Moneni akabokoshi kaleti  “Na Mumbi Umo Yesu na Mose Bapalana,” pe bula 26.)

9 Bonse babili Mose na Yesu balicitile ifipesha amano, ifyalangile ukuti Yehova e walebatungilila. Ukulingana na Baibolo, Mose e muntu wa ntanshi ukucita ifipesha amano. (Ukufu. 4:1-9) Pa fipesha amano acitile pali ne fyakumine amenshi. Asangwile amenshi ya mu mumana wa Naelo na ya mu fishiba ukuba umulopa. Apaatwile amenshi ya muli Bemba Wakashika, kabili afumishe amenshi mu cilibwe ilyo bali mu ciswebebe. (Ukufu. 7:19-21; 14:21; 17:5-7) Yesu na o alicitile ifipesha amano ifyakumine amenshi. Icipesha amano abalilepo ukucita ni cilya ica kwalula amenshi ukuba umwangashi ilyo kwali umutebeto wa bwinga. (Yoh. 2:1-11) Pa numa, atalalike amabimbi ya pali Bemba wa Galili. Kabili inshita imbi, aendele pa menshi! (Mat. 8:23-27; 14:23-25) Ifintu fimbi ifyo Mose na Yesu, e kutila Mose Mukalamba, bapalanamo fili mu  kabokoshi kali pe bula 26.

Cindikeni Kristu Kasesema

10. Milimo nshi iyo kasesema wa cine abomba, kabili mulandu nshi twingalandila ukuti e fyo Mose ali?

10 Abantu abengi baishiba ukuti kasesema muntu uusobela fye ifya ku ntanshi, lelo uyo mulimo fye umo pa milimo iingi iya kwa kasesema. Kasesema wa cine ni nkombe ya kwa Yehova, uulanda pa “fikalamba ifya kwa Lesa.” (Imil. 2:11, 16, 17) Mu mulimo wakwe uwa kusesema mwaba no kubila ku bantu ifili no kucitika ku ntanshi, ukusokolwelako abantu fimo fimo pa bufwayo bwa kwa Yehova, nelyo ukubasoka pa bupingushi bwa kwa Lesa. Ifi fine fye e fyo na bukasesema bwa kwa Mose bwali. Asobele Ifinkunka 10 ifyaishile pa bena Egupti. Alondolwelele abantu icipangano ca Mafunde pa Sinai. Kabili afundile uluko ukulacita ukufwaya kwa kwa Lesa. Na lyo line, kwali no kwisa kasesema uwacila Mose.

11. Bushe Yesu afikilishe shani umulimo wa kwa kasesema uwacila pali Mose?

 11 Umuye nshiku, pa nshita Sekaria ali no mweo, na o aliseseme pa kusokolola ubufwayo bwa kwa Lesa ubwakumine umwana wakwe, Yohane. (Luka 1:76) Uyu mwana aishileba Yohane Kabatisha, uwabilishe ukwisa kwa kwa kasesema uwacila pali Mose uo abantu balelolela pa nshita ntali, no yu ni Yesu Kristu. (Yoh. 1:23-36) Apo ni kasesema, Yesu asobele ifintu ifingi. Fimo ifyo asobele ni fi: imfwa yakwe, ifyo ali no kufwa, uko ali no kufwila, e lyo na bali no kumwipaya. (Mat. 20:17-19) Kabili ilyo Yesu asobele na pa konaulwa kwa musumba wa Yerusalemu ne tempele lya uko, abalemukutika balipapile nga nshi. (Marko 13:1, 2) Ifyo aseseme fyalifika na muli shino shine nshiku.—Mat. 24:3-41.

12. (a) Bushe Yesu apekanishishe shani umulimo wa kushimikila mu calo conse? (b) Mulandu nshi tupashanishisha Yesu muno nshiku?

12 Yesu tali fye kasesema, lelo ali ni kashimikila kabili kasambilisha. Aleshimikila imbila nsuma iya Bufumu bwa kwa Lesa, kabili ena ali uwashipa mu kushimikila ukucila bonse. (Luka 4:16-21, 43) Takuli uwalingene nankwe muli bukasambilisha. Bamo abaumfwile ifyo alesambilisha batile: “Takwatala akuba nangu umo uulanda ngo yu muntu.” (Yoh. 7:46) Yesu ali uwacincila mu mulimo wakwe uwa kusabankanya imbila nsuma, kabili alengele na basambi bakwe ukuba abacincila mu mulimo wa Bufumu. Kanshi kuti twatila umulimo atendeke uwa kushimikila no kusambilisha wali no kufika mu fyalo fyonse kabili uyu mulimo ucili uletwalilila. (Mat. 28:18-20; Imil. 5:42) Uyu  mwaka wapwile, abasambi ba kwa Kristu ukucilako pali 7 milioni babombele ama-awala 1 bilioni, 500 milioni mu mulimo wa kubilisha imbila nsuma iya Bufumu no kusambilisha Baibolo ku bantu abalefwaya. Bushe mulabombako uyu mulimo ukulingana na papela amaka yenu?

13. Cinshi cingatwafwa ukuba “abalola”?

13 Tatuletwishika ukuti Yehova alifikilishe ukusesema kwa kwimya kasesema uwaba nga Mose. Bushe ifi mwasambilila fyamukuma shani? Bushe fyamulenga ukucetekela sana ukuti ukusesema ukukumine ifili no kucitika nomba line kukafikilishiwa? Ca cine, ukulatontonkanya sana pa fyo Yesu, uwacila pali Mose acitile, kulatwafwa ukuba ‘abalola kabili abatekanya’ ilyo tulelolela ukumona ifyo Lesa ali no kucita nomba line.—1 Tes. 5:2, 6.

Cindikeni Kristu Kawikishanya

14. Bushe Mose ali shani kawikishanya pa kati ka bena Israele na Lesa?

14 Ukupala Mose, Yesu na o ali ni kawikishanya. Yehova abomfeshe Mose ukuba kawikishanya ilyo apangene icipangano ce Funde na bena Israele. Bamwana Yakobo abalakonka amafunde ya kwa Lesa, nga bali no kuba icipe ca kwa Lesa ica mutengo, nga bali no kuba icilonganino cakwe. (Ukufu. 19:3-8) Cilya cipangano caliko ukufuma mu 1513 B.C.E. ukufika mu 33 C.E.

15. Bushe Yesu aba shani kawikishanya uwacilapo?

15 Mu 33 C.E., Yehova apangene na bena Israele bambi icipangano icaweme ukucila cilya ica kale. Aba bena Israele abetwa ukuti “Israele wa kwa Lesa,” e bapanga icilonganino ca pano isonde ica Bena Kristu basubwa. (Gal. 6:16) Mu cipangano ca ntanshi umo Mose ali kawikishanya, mwali na mafunde ayo Lesa alembele pa mabwe. Nomba muli ici cipangano umo Yesu aba kawikishanya, icawama ukucila ica ntanshi, mwena Lesa alemba amafunde mu mitima ya bantu. (Belengeni 1 Timote 2:5; AbaHebere 8:10.) Kanshi pali lelo “Israele wa kwa Lesa” e cipe ca kwa Lesa ica mutengo, “uluko ulutwala ifisabo” fya Bufumu bwa kwa Mesia. (Mat. 21:43) Ababa muli ulu luko e baba muli cilya cipangano cipya. Na lyo line, te aba bene fye beka abakamwenamo muli ici cipangano. Abantu imintapendwa, ukusanshako fye na bengi abafwa, bakapaalwa umuyayaya pa mulandu wa ici cine cipangano icisuma nga nshi.

Cindikeni Kristu Kapususha

16. (a) Bushe Yehova abomfeshe shani Mose ukupususha abena Israele? (b) Ukulingana na Ukufuma 14:13, ukupususha kufuma kuli nani?

16 Pali cilya cungulo bushiku ca kulekeleshako ukuba mu calo ca Egupti, amabeli ya bena Israele yali mu bwafya ubukalamba nga nshi. Kwashele fye inshita iinono iya kuti malaika wa kwa Lesa apite mu calo ca Egupti no kwipaya amabeli yonse. Yehova aebele Mose ati amabeli ya bena Israele kuti yapusuka fye nga ca kuti abena Israele babuula umulopa wa mpaanga ya pa mutebeto wa pa ca kucilila no ku-usansa pa mwalo wa pa mwinshi na pa nceshi shibili isha pa mwinshi. (Ukufu. 12:1-13, 21-23) Ifi fine e fyo bacitile. Pa numa, uluko lonse fye lwaishileba mu bwafya ubukalamba. Tabakwete ukwa kubutukila pantu ku ntanshi yabo kwali Bemba Wakashika e lyo ku numa yabo kwali amaceleta ya bena Egupti abalebakonka luto numa. Yehova na kabili alibapuswishe ukupitila muli Mose, uwacitile icipesha amano ca kupaatula amenshi ya muli ulya bemba.—Ukufu. 14:13, 21.

17, 18. Bushe Yesu acila shani Mose mu mulimo wa kupususha?

17 Nangu ca kutila uku kupususha kwali cipesha amano, lelo ukupususha kwa kwa Yehova ukwa muli Yesu kwena kwalicilapo nga nshi. Muli Yesu e mo abantu ababa ne cumfwila balubukila ukufuma mu busha bwa lubembu. (Rom. 5:12, 18) Kabili uku kulubuka “kulubuka kwa muyayaya.” (Heb. 9:11, 12) Ishina lya kuti Yesu lyalola mu kuti “Yehova Ni Kapususha.” Yesu, Kalubula wesu, nelyo Kapususha wesu, tatulubula fye ku membu twalecita kale lelo alilenga no kuti tube ne subilo  lya kwisaikala imikalile isuma ku ntanshi. Pa kupokolola abasambi mu busha bwa lubembu, Yesu alabapususha ku bukali bwa kwa Lesa no kubalenga baba ifibusa fisuma ifya kwa Yehova.—Mat. 1:21.

18 Ukulunda pa kulubulwa ku lubembu uko Yesu atulubula, ilyo nshita ikalinga akatulubula na ku fintu ifyo lubembu lwaleeta, e kutila amalwele e lyo ne mfwa. Pa kuti twelenganye bwino ifyo tukomfwa ilyo amalwele ne mfwa fikafumapo, natumone icacitike ilyo Yesu aile ku ng’anda ya kwa Yairo, uo umwana wakwe umwanakashi uwali ne myaka 12 afwile. Yesu akoseleshe Yairo ati: “Witiina, tetekela fye, alepusuka.” (Luka 8:41, 42, 49, 50) Nga mulya mwine Yesu alandiile, umukashana uwafwile alibuukile! Elenganyeni ifyo abafyashi bakwe basekelele! E fyo na ifwe tukasekelela. Na kuba tatwingalondolola no kulondolola ifyo tukasekelela ilyo “bonse ababa mu nshiishi bakebukishiwa kabili [ilyo] bakomfwa ishiwi [lya kwa Yesu] no kufumamo.” (Yoh. 5:28, 29) Cine cine, Yesu ni Kapususha kabili Kalubula wesu!—Belengeni Imilimo 5:31; Tito 1:4; Ukus. 7:10.

19, 20. (a) Bushe ukutontonkanya sana pa fyo Yesu acilile pali Mose kuti kwatukuma shani? (b) Finshi icipande cikonkelepo cikalandapo?

19 Ukwishiba ukuti kuti twa-afwilishako abantu ukumwenamo mu milimo ya kupususha iya kwa Yesu kulenga ukuti tulebombako umulimo wa kushimikila no wa kusambilisha. (Esa. 61:1-3) Kabili, ukutontonkanya sana pa fyo Yesu acila pali Mose kulalenga twakwatilako icitetekelo ca kuti akapususha abasambi bakwe ilyo akesa mu konaula cino calo cabipa.—Mat. 25:31-34, 41, 46; Ukus. 7:9, 14.

20 Cine cine, Yesu alicila nga nshi pali Mose. Acitile ifintu ifisuma ifingi nga nshi ifyo Mose tali no kucita. Amashiwi Yesu alelanda mu mulimo wakwe uwa bukasesema e lyo ne fyo alecita mu mulimo wakwe uwa bukawikishanya fyalikuma abantunse bonse. Apo ni Kalubula, ukulubula kwa kwa Yesu te kwa pa nshita fye iinono lelo kwa muyayaya kuli bonse abafwaya ukulubuka. Lelo, kucili ifingi ifyo tufwile ukusambilila pali Yesu. Ne fi fintu kuti twafisambilila ku bantu ba citetekelo abaliko kale. Mu cipande cikonkelepo e mo tukomfwa ifyo Yesu acilile pali Davidi na pali Solomone.

Bushe Kuti Mwalondolola?

Bushe Yesu acila shani Mose pamo nga

• kasesema?

• kawikishanya?

• kapususha?

[Amepusho]

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 26]

  Na Mumbi Umo Yesu na Mose Bapalana—Yesu Ali Nga Mose

◻ Bonse bashile icifulo ca pa muulu pa mulandu wa kubombela Yehova na bantu bakwe.—2 Kor. 8:9; Fil. 2:5-8; Heb. 11:24-26.

Bonse bali abasubwa, nelyo bali ba ‘kristu.’—Marko 14:61, 62; Yoh. 4:25, 26; Heb. 11:26.

◻ Bonse baishiile mwi shina lya kwa Yehova.—Ukufu. 3:13-16; Yoh. 5:43; 17:4, 6, 26.

◻ Bonse bali abafuuka.—Impe. 12:3; Mat. 11:28-30.

◻ Bonse balilishishepo amabumba.—Ukufu. 16:12; Yoh. 6:48-51.

◻ Bonse bali ni bakapingula kabili bakapeela ba mafunde.—Ukufu. 18:13; Mal. 4:4; Yoh. 5:22, 23; 15:10.

◻ Bonse bapeelwe umulimo wa kwangalila ing’anda ya kwa Lesa.—Impe. 12:7; Heb. 3:2-6.

◻ Bonse balondololwa ukuti bali ni nte sha cishinka isha kwa Yehova.—Heb. 11:24-29; 12:1; Ukus. 1:5.

◻ Ilyo aba babili Mose na Yesu bafwile, Lesa alisendele imibili yabo.—Amala. 34:5, 6; Luka 24:1-3; Imil. 2:31; 1Kor. 15:50; Yuda 9.