Zaya Yesu wa Mose Anene

“O Yave wa Nzambi okunubundumwin’o ngunza muna wana-ngudi eno, nze mono; ndiona nuwila.”​—MAV. 3:22.

1. O Yesu Kristu aweyi kasobela lusansu lwa wantu?

SE vioka mazunda mole ma mvu, luwutuku lwa Yesu Kristu lwafila ambasi kun’ezulu mu kembelela Nzambi. Avungudi mpe bawá e mvovo miau. (Luka 2:​8-​14) Una vavioka mvu makumatatu, Yesu wayantika salu kia umbangi kia mvu ntatu eki kiasoba mayingi muna lusansu lwa wantu. Philip Schaff, wa nsoneki a lusansu wa tandu kia 19, wavova mu kuma kia Yesu vo: “Kana una vo kasoneka nkanda ko yandi kibeni, mana kavanga yo vova mafila wantu ayingi mu soneka nkanda, nkunga ye mambu makaka, vioka wantu awonso a nz’ankulu ye mu tandu kiaki.”

2. Yoane wa ntumwa adieyi kavova mu kuma kia Yesu ye salu kiandi?

² Yoane wa ntumwa ona wasoneka oma ma salu kia Yesu, wavova kuna mfoko vo: “Vena mpe yo mambu mengi makaka, mana mavanga Yesu, mana mena vo, ovo masonama mawonso edi mbenze vo e nza kibeni ke ifwani nkanda miasonama ko.” (Yoa. 21:​25) Yoane wazaya wo vo makete kaka kalenda soneka muna mawonso kavova yo vanga o Yesu muna mvu ntatu ye ndambu. Kana una vo i wau, e Nsangu Zambote kasoneka o Yoane zamfunu kikilu.

3. Nki kilenda kutusadisa mu toma bakula fulu kia Yesu mun’ekani dia Nzambi?

³ Vana ntandu a mana masoneka asoneki ayá a Nsangu Zambote, vena ye sono yakaka ya Nkand’a Nzambi iyikanga mambu ma zingu kia Yesu mana malenda kumika lukwikilu lweto. Kasikil’owu, Nkanda Nzambi uyikanga mpe lusansu lwa wantu akaka akwa kwikizi luna lulenda kutusadisa mu toma bakula fulu kia Yesu mun’ekani dia Nzambi. Yambula twafimpa akaka muna wantu awaya.

Akwa Kwikizi ana Bakala se Kini kia Kristu

4, 5. Aki nani bakala se kini kia Yesu? Mu nkia mpila?

⁴ Yoane ye atatu akaka ana basoneka Nsangu Zambote, bayikila Mose, Davidi ye Solomo vo wantu bakala se kini kia Yesu wa Kuswa kia Nzambi ye Ntinu ona kasola. Aweyi e selo yayi ya Nzambi bakadila se kini kia Yesu? Adieyi tulenda longoka muna tusansu twatu?

⁵ Nkand’a Nzambi ukutusonganga vo Mose ngunza, nkambami ye mvuluzi kakala. Diau adimosi mpe tulenda vova mu kuma kia Yesu. Davidi mvungudi ye ntinu kakala ona wasunda atantu a Isaele. Yesu mpe mvungudi ye ntinu angolo. (Yez. 37:​24, 25) Ekolo kakala ye kwikizi, Solomo ntinu angangu kakala, Isaele mpe mu luvuvamu yakala. (1 Nti. 4:​25, 29) Yesu mpe nkwa ngangu, oyikilwanga mpe vo “Nkuluntu a Luvuvamu.” (Yes. 9:⁠6) Kana una vo e fulu kia Yesu Kristu kiafwanana ye kina kia wantu awaya akwa kwikizi, e fulu kiandi mun’ekani dia Nzambi kisundidi. Entete, yambula twatezanesa Yesu yo Mose ye mona una dilenda kutusadisila mu toma zaya e fulu kia Yesu mun’ekani dia Nzambi.

Mose​—Kini kia Yesu

6. O Petelo wa ntumwa, aweyi kasongela o mfunu wa wila Yesu?

⁶ Ke kolo ko, una kiavioka Pentikosti ya  mvu a 33 wa Tandu Kieto, Petelo wa ntumwa wayika ungunza wa Mose walungana muna Yesu Kristu. Petelo watelama vana ndose a nkangu wakala muna tempelo. O nkangu ‘wasivika kikilu’ vava Petelo yo Yoane bawuka mvanguki mosi wa kingutukila, yau awonso bavava zaya dina diabwa. Petelo wasonga vo esivi diadi mu ngolo za mwand’avelela a Yave zisalanga muna Yesu Kristu bavangila dio. I bosi, wayika mvovo mia Sono ya Kiyibere vo: “O Mose ele wavova vo, o Yave wa Nzambi okunubundumwin’o ngunza muna wana-ngudi eno, nze mono; ndiona nuwila muna mambu mawonso, konso mana kekunuvovesa.”​—⁠Mav. 3:​11, 22, 23; tanga Nsiku 18:​15, 18, 19.

7. Ekuma tulenda vovela vo o nkangu wabakula mvovo mia Petelo mu kuma kia ngunza isundidi Mose?

⁷ O nkangu una wawá Petelo batoma zaya e mvovo miami mia Mose. Wau vo Ayuda, batoma zitisanga Mose. (Nsi. 34:​10) Bavingilanga y’etima diawonso e ntangwa ikwiza e ngunza isundidi Mose. E ngunza yayi kekala kaka masia ko wa kuswa kia Nzambi nze Mose, kansi Masia wa “Kristu a Nzambi, wa ndimbuki” a Yave.​—⁠Luka 23:35; Ayib. 11:⁠26.

Mfwanani ya Yesu yo Mose

8. Nkia mfwanani ina muna zingu kia Mose ye kia Yesu?

⁸ Mambu mayingi mafwanana muna zingu kia Yesu ova ntoto ye kina kia Mose. Kasikil’owu, muna kinsedia yau ewole bakanwa vondwa kwa ntinu ambi. (Luv. 1:22–2:10; Mat. 2:​7-​14) Vana ntandu, yau ewole ‘babokelwa kuna Engipito.’ Osea wa ngunza wavova vo: “O Isaele ova kakala nleke, yanzola, yo muna Engipito yabokelela mwan’ame.” (Os. 11:⁠1) E mvovo mia Osea miyikanga e ntangwa ina e zula kia Isaele bavaika muna Engipito, muna lutumu lwa Mose. (Luv. 4:​22, 23; 12:​29-​37) E mvovo mia Osea ke miayika kaka mana mabwa kuna nz’ankulu ko. E mvovo miami, i ungunza walungana vava Yosefe ye Maria bavaika muna Engipito vava kiafwa Ntinu Erodi.​—⁠Mat. 2:​15, 19-23.

9. (a) O Mose yo Yesu nkia masivi bavanga? (b) Yika mfwanani zakaka za Yesu yo Mose. (Tala muna babu “Mpila Zakaka Zina Yesu Kafwananene yo Mose,” muna lukaya lwa 26.)

⁹ Mose yo Yesu bavanga masivi masonga vo Yave wabasadisanga. Mose i muntu antete oyikwanga wavanga masivi. (Luv. 4:​1-9) Kasikil’owu, Mose wasadila maza mu vanga masivi, nze vava kakitula maza ma nzadi a Nilo se menga, vava maza ma Mbu Ambwaki mabulana ye vava kavaikisa maza mun’etadi muna makanga. (Luv. 7:​19-21; 14:21; 17:​5-7) Yesu mpe wasadila maza mu vanga masivi. Esivi diantete kavanga wakitula maza se vinyo vana nkinzi a longo. (Yoa. 2:​1-​11) I bosi, walembeka maza ma Mbu a Ngalili. Lumbu kimosi, Yesu wadiata vana ntandu a maza. (Mat. 8:​23-27; 14:​23-​25) E mfwanani zakaka za Mose yo Yesu wa Mose Anene zina muna babu kina muna lukaya lwa 26.

Zaya Kristu wa Ngunza

10. Akieyi i salu kia ngunza akieleka? Ekuma Mose kakadila mosi muna ngunza zazi?

¹⁰ Ayingi bebanzanga vo ngunza, i ndiona kaka ozayisanga oma ma kusentu. Kansi, ekiaki kimosi muna salu kia ngunza. E ngunza akieleka i nkunzi a Yave, ona osamunanga “mavangu manene ma Nzambi.” (Mav. 2:​11, 16, 17) Ozayisanga mana mebwa kusentu yo sengomona makani ma Yave yovo zayisa mfundisa za Nzambi. Mose ngunza a mpila yayi kakala. Wazayisa e Vuku Kumi yabwa muna Engipito kimosi kimosi. Wazayisa ekangu dia Nsiku kwa nkangu vana mongo a Sinai. Walonga o nkangu oma ma luzolo lwa Nzambi. Kansi, kuna sentu vayiza ngunza ona osundidi Mose.

11. O Yesu aweyi kasongela vo yandi i ungunza isundidi Mose?

 ¹¹ Muna tandu kiantete, Zekariya wasala nze ngunza mu zayisa ekani dia Nzambi mu kuma kia mwan’andi Yoane. (Luka 1:​76) Mwana ndioyo wakituka se Yoane wa Mvubi, ona wazayisa e ngiz’a ngunza isundidi Mose, Yesu Kristu. (Yoa. 1:​23-​36) Nze ngunza, Yesu mpe mayingi kasakula. Kasikil’owu, wazayisa oma ma lufwa lwandi, una kefwila, ye fulu kefwila ye awana bekumvonda. (Mat. 20:​17-​19) Nkangu wasivika vava Yesu kazayisa lufwasu lwa Yerusaleme ye tempelo. (Maku 13:​1, 2) E ungunza wandi wayika mpe oma mebwanga mu tandu kieto.​—⁠Mat. 24:​3-41.

12. (a) Yesu aweyi kayantikila salu kia samun’e nsangu zambote kisalwanga mu nz’amvimba? (b) Aweyi tulandilanga mbandu a Yesu o unu?

¹² Vana ntandu a salu kia ungunza, Yesu wakala mpe se nteleki ye nlongi. Wasamuna nsangu zambote za Kintinu kia Nzambi. Ka vena muntu ko wavova yo unkabu wawonso nze yandi. (Luka 4:​16-21, 43) Yandi i nlongi anene. Akaka mun’awana bawá elongi diandi bavova vo: ‘Ke vakedi muntu ko wavova kala nze yandi.’ (Yoa. 7:​46) Yesu wakala y’etima dia samun’e nsangu zambote, yo fila  alandi andi mu songa etima diau adimosi muna salu kia Kintinu. I wau kayantikila e salu kia longa yo samun’e nsangu zambote eki kisalwanga mu nz’amvimba yamu lumbu yeto. (Mat. 28:​18-20; Mav. 5:​42) Mu mvu uviokele, tezo kia mazunda nsambwadi ma mazunda ma alandi a Kristu basala 1.500.000.000 ma ola mu salu kia samun’e nsangu zambote za Kintinu yo longa e ludi kia Nkand’a Nzambi kw’akwa luzolo lwambote. Nga oyikamanga e salu kiaki?

13. Adieyi dilenda kutusadisa mu ‘yingila’?

¹³ Ka lukatikisu ko vo Yave walungisa ungunza wa bundumuna ngunza isundidi Mose. O zaya e diambu diadi aweyi difwete vanga kwa ngeye? Nga dikuvananga e vuvu kia ndungan’a ungunza uyikanga mana mebwa kusentu? Elo, o badik’e mbandu a Mose Anene dilenda kutusadisa mu ‘yingila yo lembi kolwa,’ yo bakula dina kevanga o Nzambi ke kolo ko.​—⁠1 Tes. 5:​2, 6.

Sungamena Kristu wa Nkambami

14. Mose aweyi kakadila nkambami vana vena Aneyisaele yo Nzambi?

¹⁴ Yesu mpe nkambami nze Mose. Nkambami i ndiona owizanesanga ndambu zole. Mose wakala se nkambami ekangu dia Nsiku vana vena Yave ye Aneyisaele. Kele vo wan’a Yakobo balemvokela nsiku mia Nzambi, badi kala se lusalu lwantalu lwa Nzambi, dibundu diandi. (Luv. 19:​3-8) Ekangu diadi diayantika muna mvu wa 1513 Vitila Tandu Kieto, dialwaka yamu tandu kiantete.

15. O Yesu aweyi kenena se nkambami anene?

¹⁵ Muna mvu a 33 wa Tandu Kieto, Yave wasikidisa ekangu diampa ye “Isaele a Nzambi” eyi yakituka se nkutakani y’Akristu akuswa ya nza yawonso. (Ngal. 6:​16) Ekangu difilwanga kwa Yesu disundidi dina diafilwa kwa Mose, diakala ye nsiku mina o Nzambi kasoneka mu babu ya matadi. E nsiku mi’ekangu diampa, o Nzambi mu ntima mia wantu kasoneka mio. (Tanga 1 Timoteo 2:5; Ayibere 8:10.) Owau, “Isaele a Nzambi” i lusalu lwantalu lwa Nzambi, ‘zula kiyimanga mbongo’ a Kintinu kia Masia. (Mat. 21:​43) E yîkwa ya zula kiaki kia mwanda yau bena mun’ekangu diampa. Kansi, ke yau kaka ko bebak’e nluta mi’ekangu diadi. Ndonga ilembi tangakana kumosi y’awana bafwa, besinga vwa nsambu zakwele mvu mu kuma ki’ekangu diadi diamfunu.

Zitisa Kristu wa Mvuluzi

16. (a) O Yave aweyi kasadila Mose mu vuluza Isaele? (b) Nani i Tuku dia luvuluzu tutanganga muna Luvaiku 14:⁠13?

¹⁶ Muna fuku wansuka, una ke bavaikidi ko muna Engipito, akaka muna wan’antete a Isaele mu vonza bakala. Ke kolo ko, e mbasi a Nzambi ivioka muna nsi a Engipito yo vonda wan’antete awonso. Yave wavovesa Mose vo wan’antete a Isaele bevuluka kele vo Aneyisaele basidi menga ma meme dia Nduta vana tungwa ya mielo yo vana nkambikw’antandu a nzo zau. (Luv. 12:​1-13, 21-​23) I diau mpe bavanga. Vioka fikolo, e zula kiawonso kiakota diaka mu vonza vava bakala kuna Mbu Ambwaki, kadi makalu ma vita ma esi Engipito mabalakama. Muna Mose, Yave wabula maza ma mbu vana kati mu mpil’esivi.​—⁠Luv. 14:​13, 21.

17, 18. O Yesu aweyi kenena se mvuluzi osundidi Mose?

¹⁷ Kana una vo evangu diadi dia luvuluku dianene diakala, luvuluzu ketwasa o Yave muna Yesu lusundidi o nene. Yesu i nzila ina  alembami bevuluzilwa muna ubundu w’esumu. (Roma 5:​12, 18) Luvuluzu lwalu ‘lwa mvu ya mvu.’ (Ayib. 9:​11, 12) E nkumbu a Yesu ina ye nsasa vo “Yave i Mvuluzi.” Yesu i Mvuluzi yovo Nkudi eto, katuvuluza kaka mu masumu ko, kansi waziula mpe e nzila kimana twavwa zingu kiasikila kuna sentu. Muna kubavuluza muna ubundu w’esumu, Yesu wavuluza alandi andi muna makasi ma Nzambi yo kubavan’elau dia kala ye ngwizani ambote yo Yave.​—⁠Mat. 1:⁠21.

¹⁸ Kuna kukwiziwa, Yesu ke kutuvuluza kaka mu masumu ko, kansi okutuvuluza mpe muna mayela yo lufwa lwayizila mun’esumu. Muna bakula una divangamena, yindula dina diabwa vava Yesu kayenda kuna nzo a Yairo, ona wafwilwa dumbelele kia mvu 12. Yesu wavovesa Yairo vo: “Kumoni wonga ko: kwikila kaka, ovuluka kwandi.” (Luka 8:​41, 42, 49, 50) Yesu wavanga dina kavova, dumbelele kiafuluka. Nga lenda yindula kiese bamona mase mandi? Wau lenda bakula e kiese tukala kiau vava ‘awonso bena muna nkala bewa nding’a [Yesu] yo vaika.’ (Yoa. 5:​28, 29) Kieleka, Yesu i Mvuluzi wa Nkudi eto.​—⁠Tanga Mavangu 5:31; Tito 1:4; Lus. 7:10.

19, 20. (a) O fimpa e fulu kia Yesu nze Mose Anene aweyi dilenda vanga kwa yeto? (b) Adieyi tufimpa mun’elongi dilanda?

¹⁹ O zaya vo tulenda sadilwa mu sadisa akaka babak’e nluta mia salu kia Yesu kia vuluza, difwete kutufila mu yikama e salu kia longa yo samun’e nsangu zambote. (Yes. 61:​1-3) Vana ntandu, o badika e fulu kia Yesu wa Mose Anene dilenda siamisa vuvu kieto kia sia vo osinga vuluza alandi andi vava kefwasa yimpumbulu.​—⁠Mat. 25:​31-34, 41, 46; Lus. 7:​9, 14.

²⁰ Elo, Yesu i Mose Anene. Mayingi kavanga mana Mose kalenda vanga ko. E mvovo mia Yesu nze ngunza ye mana kavanga nze nkambami, metwasa nluta kwa wantu. Nze Mvuluzi, Yesu ketwasa kaka luvevoko lwa kolo kiandwelo ko kwa wantu, kansi luvevoko lwa mvu ya mvu. Kansi, vena diaka ye mayingi tulenda longoka mu kuma kia Yesu muna lusansu lw’akwa kwikizi a nz’ankulu. Mun’elongi dilanda, tufimpa una Yesu kakadila Davidi Anene ye Solomo Anene.

Nga Olenda Sasila?

O Yesu aweyi kasundidi Mose nze

• ngunza?

• nkambami?

• mvuluzi?

[Yuvu ya Longoka]

[Babu/​Foto ina muna lukaya lwa 26]

Mpila Zakaka Zina Yesu Kafwananene yo Mose

□ Yau ewole fulu ki’etunda basisa mu kuma kia sadila Yave yo nkangu andi.​—2 Kor. 8:9; Fili. 2:5-8; Ayib. 11:24-26.

□ Yau ewole kuswa ya Nzambi yovo ‘kristu.’​—Maku 14:61, 62; Yoa. 4:25, 26; Ayib. 11:26.

□ Yau ewole mu nkumbu a Yave bayizila.​—Luv. 3:13-16; Yoa. 5:43; 17:4, 6, 26.

□ Yau ewole lulembamu basonga.​—Nta. 12:3; Mat. 11:28-30.

□ Yau ewole badikila e ndonga.​—Luv. 16:12; Yoa. 6:48-51.

□ Yau ewole afundisi ye avani a nsiku.​—Luv. 18:13; Mal. 4:4; Yoa. 5:22, 23; 15:10.

□ Yau ewole basiwa kintu muna nzo yawonso ya Nzambi.​—Nta. 12:7; Ayib. 3:2-6.

□ Yau ewole bayikilwa vo mbangi zakwikizi za Yave.​—Ayib. 11:24-29; 12:1; Lus. 1:5.

□ Vava Mose yo Yesu bafwa, Nzambi wabonga mavimbu mau.​—Nsi. 34:5, 6; Luka 24:1-3; Mav. 2:31; 1 Kor. 15:50; Yuda 9.