Dovivẹnu Nado Lẹzun Mẹhe Whèwhìn Na ‘Azán Daho Jehovah Tọn Ko Sẹpọ’
Dovivẹnu Nado Lẹzun Mẹhe Whèwhìn Na ‘Azán Daho Jehovah Tọn Ko Sẹpọ’
“Mì gbọ mí ni dovivẹnu bo lẹzun mẹhe whèwhín.”—HEB. 6:1, NW.
1, 2. Dotẹnmẹ tẹwẹ hundote na Klistiani owhe kanweko tintan tọn he tin to Jelusalẹm po Jude po lẹ nado “họnyi osó lẹ” ji?
WHENUE Jesu tin to aigba ji, devi etọn lẹ dọnsẹpọ ẹ bo kanse e dọmọ: “Etẹwẹ na yin ohia wiwá towe tọn, po opodo aihọn tọn po tọn?” Hẹndi tintan dọdai enẹ tọn wá aimẹ to owhe kanweko tintan whenu, dile Jesu na yé gblọndo kanbiọ lọ tọn do. Jesu donù nujijọ vonọtaun de go he na dohia dọ opodo lọ ko sẹpọ. Eyin yé jẹ nujijọ enẹ mọ ji, “mẹhe tin to Jude lẹ [dona] họnyi osó lẹ mẹ.” (Mat. 24:1-3, 15-22) Be devi Jesu tọn lẹ na doayi ohia lọ go bo yinuwa sọgbe hẹ ayinamẹ etọn lẹ ya?
2 To nudi owhe 30 godo, to 61 W.M., apọsteli Paulu wlan wekanhlanmẹ sinsinyẹn de hlan Klistiani Heblu he tin to Jelusalẹm po lẹdo etọn mẹ lẹ po nado jla pọndohlan yetọn do. Paulu po yisenọ hatọ etọn lẹ po ma tlẹ yọnẹn to whenẹnu dọ owhe atọ́n poun wẹ e pò bọ nujijọ he na dohiagona bẹjẹeji “nukunbibia daho” enẹ tọn nado gbajẹgbonu. (Mat. 24:21) To 66 W.M., Cestius Gallus deanana awhànpa Lomu tọn lẹ bo dibla hò Jelusalẹm yí. Ṣigba to ajiji mẹ, yé joagọyigodo bọ enẹ hùn dotẹnmẹ dotena Klistiani enẹlẹ nado họ̀ngán.
3. Tudohomẹnamẹ tẹwẹ Paulu na Klistiani Heblu lẹ, podọ etẹwutu?
3 Klistiani enẹlẹ tindo nuhudo wuntuntun po nukunnumọjẹnumẹ gbigbọmẹ tọn po tọn nado sọgan doayi e go dọ nujijọ dọdai lọ tọn lẹ wẹ to hẹndi mọyi, bo yawu họnyi. Ṣigba, mẹdelẹ “tlitó” bo ma na ayidonugo avase enẹ. Yé taidi ovivu he tindo nuhudo “yìnnọ” kavi anọ́sin tọn to gbigbọ-liho. (Hia Heblu lẹ 5:11-13.) Mẹhe tlẹ ko zinzọnlin to aliho nugbo tọn lọ ji na owhe susu delẹ ko to ohia agọjoyigodo “sọn Jiwheyẹwhe ogbẹ̀nọ dè” tọn lẹ dohia. (Heb. 3:12) Mẹdelẹ tindo “jijọ” lọ nado nọ gọ̀n opli Klistiani tọn lẹ titengbe to whenue “azán [nugbajẹmẹji tọn] lọ to sisẹpọ.” (Heb. 10:24, 25) Paulu na yé tudohomẹnamẹ he wá do ganmẹ lọ dọmọ: “Todin he mí ko yinukọn zẹ̀ nuplọnmẹ dodonu tọn Klisti tọn go, mì gbọ mí ni dovivẹnu bo lẹzun mẹhe whèwhín.”—Heb. 6:1, NW.
4. Naegbọn e yin nujọnu nado gbọṣi nukle to gbigbọ-liho, podọ etẹwẹ na gọalọna mí nado wàmọ?
4 To egbehe, mí to gbẹnọ to ojlẹ hẹndi godo tọn dọdai Jesu tọn lẹ tọn mẹ. “Azán daho [Jehovah] tọn”—yèdọ azán he na hẹn opodo wá aihọn Satani tọn blebu ji—ko “sẹpọ.” (Zẹf. 1:14) Mí dona gbọṣi nukle to gbigbọ-liho hugan gbede pọ́n. (1 Pita 5:8) Be mí ka to enẹ wà nugbonugbo ya? Taidi Klistiani, eyin mí whèwhín to gbigbọ-liho, enẹ na gọalọna mí nado gbọṣi nukle dile ojlẹ lẹ to jujuyi.
Nuhe E Zẹẹmẹdo Nado Yin Klistiani He Whèwhín
5, 6. (a) Etẹwẹ e zẹẹmẹdo nado whèwhín to gbigbọ-liho? (b) Aliho awe tẹlẹ mẹ wẹ mí sọgan dovivẹnu nado lẹzun mẹhe whèwhín te?
5 E ma yindọ Paulu na tuli Klistiani Heblu owhe kanweko tintan tọn lẹ nado dovivẹnu bo lẹzun mẹhe whèwhín kẹdẹ wẹ gba, ṣigba e sọ dọ nuhe e zẹẹmẹdo nado whèwhín to gbigbọ-liho na yé. (Hia Heblu lẹ 5:14.) “Yé he tindo azán susu to ota” kavi he whèwhín lẹ ma nọ mọ pekọ to ‘anọ́sin’ kẹdẹ mẹ gba. Yé nọ dù “núdùdù sinsinyẹn.” Gbọnmọ dali, yé nọ yọ́n “nuhe yin jọgbe” kavi onú dodonu tọn po “onú sisosiso” nugbo lọ tọn lẹ po. (1 Kọl. 2:10) Humọ, gbọn nuhe yé yọnẹn lẹ yiyizan dali, yé nọ plọn nugopipe wuntuntun tọn yetọn he nọ gọalọna yé nado yọ́n dagbe gbọnvona oylan. To whenue yé pannukọn nudide de, nuhe yé plọn lẹ nọ gọalọna yé nado yọ́n nunọwhinnusẹ́n Owe-wiwe tọn he gando whẹho lọ go lẹ po lehe yé na yí i zan do po.
6 “Enẹwutu wẹ e do yin dandannu dọ mí ni na ayidonugo vonọtaun hlan nuhe mí ko sè lẹ,” wẹ Paulu wlan, “bọ mí ma na do danbú pọ́n gbede.” (Heb. 2:1, NW) Etlẹ yọnbasi dọ mẹde ni ko danbú sọn nugbo lọ mẹ whẹpo do yọnẹn. Mí sọgan dapana ehe eyin mí nọ na “ayidonugo vonọtaun” nugbo Ohó Jiwheyẹwhe tọn pinplọn. Enẹwutu, dopodopo mítọn dona kanse ede dọ: ‘Be onú dodonu tọn lẹ kọ̀n janwẹ n’gbẹ́ pò te ya? Be n’gbẹ́ pò to nulẹ wà to aliho mọmọ tọn mẹ bo ma dike nugbo lọ ni yinuwa do ahun ṣie ji to gigọ́ mẹ wẹ ya? Nawẹ n’sọgan zindonukọn to gbigbọ-liho gbọn?’ Vivẹnudido nado lẹzun mẹhe whèwhín nọ biọ dọ mí ni vánkan, e whè gbau to aliho voovo awe mẹ. Tintan, mí dona jẹakọ hẹ Ohó Jiwheyẹwhe tọn ganji. Podọ awetọ, mí dona plọn nado nọ setonu.
Jẹakọ hẹ Ohó lọ Ganji
7. Nawẹ mí sọgan mọaleyi sọn akọjijẹ hẹ Ohó Jiwheyẹwhe tọn ganji mẹ gbọn?
7 “Mẹdepope he nọ nù anọ́sin ma jẹakọ hẹ ohó dodo tọn lọ,” wẹ Paulu wlan, “na ovivu de wẹ ewọ.” (Heb. 5:13, NW) Eyin mí na whèwhín, mí dona jẹakọ hẹ wẹndomẹ kavi ohó Jiwheyẹwhe tọn ganji. Na wẹndomẹ enẹ wẹ tin to Ohó etọn Biblu mẹ wutu, mí dona nọ yí sọwhiwhe do plọn ẹn gọna owe “afanumẹ nugbonọ, nuyọnẹntọ” lọ tọn lẹ. (Mat. 24:45-47) Eyin mí nọ plọnnu to aliho ehe mẹ, enẹ na gọalọna mí nado yọ́n ayilinlẹn Jiwheyẹwhe tọn bo gbọnmọ dali plọn nugopipe wuntuntun tọn mítọn lẹ. Lẹnnupọndo apajlẹ Klistiani de, he nọ yin Orchid tọn ji. a E dọmọ: “Ayinamẹ he yinuwado jie hugan to gbẹzan ṣie mẹ wẹ dehe gando Biblu hihia to gbesisọ mẹ go. N’fó Biblu blebu hihia to nudi owhe awe gblamẹ, ṣigba whenẹnu wẹ e taidi dọ n’ṣẹṣẹ yọ́n Mẹdatọ ṣie. N’plọn nado yọ́n aliho etọn lẹ, nuhe e yiwanna po nuhe e gbẹwanna lẹ po, lehe e tindo huhlọn sọ, po lehe nuyọnẹn etọn siso sọ po. Biblu hihia egbesọegbesọ ko gọalọna mi to ojlẹ he sinyẹn hugan to gbẹzan ṣie mẹ lẹ mẹ.”
8. Nawẹ Ohó Jiwheyẹwhe tọn sọgan yinuwado mí ji gbọn?
8 Ohó Jiwheyẹwhe tọn hihia to gbesisọ mẹ nọ zọ́n bọ owẹ̀n etọn nọ yinuwado mí ji. (Hia Heblu lẹ 4:12.) Wehihia mọnkọtọn sọgan yinuwado ahun mítọn ji bo gọalọna mí nado hẹn homẹ Jehovah tọn hùn. Be e ma jẹ dọ hiẹ ni basi tito nado mọ whenu dogọ na Biblu hihia bo lẹnayihamẹpọn do nuhe e dọ lẹ ji ya?
9, 10. Etẹwẹ akọjijẹ hẹ Ohó Jiwheyẹwhe tọn bẹhẹn? Na apajlẹ.
9 Akọjijẹ hẹ Biblu ma yin nado yọ́n nuhe e dọ lẹ poun gba. E ma yindọ mẹhe yin ovivu to gbigbọ-liho to azán Paulu tọn gbè lẹ ma tindo oyọnẹn Ohó Jiwheyẹwhe tọn depope wutu wẹ gba. Ṣigba, yé ma yí nuhe yé yọnẹn lẹ zan nado yọ́n ale he tin to e mẹ lẹ. Yé ma jo yede na owẹ̀n he e bẹhẹn bo gbọ ni deanana yé nado basi nudide nuyọnẹn tọn lẹ to gbẹzan yetọn mẹ.
10 Nado jẹakọ hẹ Ohó Jiwheyẹwhe tọn zẹẹmẹdo nado yọ́n nuhe e dọ podọ nado yí oyọnẹn he tin to e mẹ lẹ do yizan mẹ. Numimọ mẹmẹyọnnu Kyle tọn do lehe ehe sọgan yọnbasi do hia. Dẹ́sọ-dẹ́mẹ de wá aimẹ to Kyle po azọ́nwatọgbẹ́ etọn de po ṣẹnṣẹn. Etẹwẹ e wà nado didẹ whẹho lọ? E dọmọ: “Wefọ he wá ayiha ṣie mẹ tlolo wẹ Lomunu lẹ 12:18, he dọ dọ: ‘Eyin e yin wiwà, le e te to huhlọn mẹ na mì, mì nọ nọ̀ jijọho hẹ omẹ popo.’ Enẹwutu, n’basi tito nado dọho hẹ azọ́nwatọgbẹ́ lọ to whenue mí fó azọ́n.” Hodọdopọ lọ tindo kọdetọn dagbe taun, podọ homẹ azọ́nwatọgbẹ́ lọ tọn hùn tlala dọ Kyle ze afọdide mọnkọtọn. “N’mọdọ nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ yíyí-do-yizan mẹ nọ tindo kọdetọn dagbe janwẹ,” wẹ Kyle dọ.
Plọn Nado Yin Tonusetọ
11. Etẹwẹ dohia dọ tonusise to ninọmẹ sinsinyẹn lẹ glọ sọgan vẹawu?
11 E sọgan nọma bọawu nado yí nuhe mí plọn sọn Owe-wiwe mẹ lẹ do yizan mẹ, titengbe to ninọmẹ sinsinyẹn lẹ glọ. Di apajlẹ, ojlẹ vude to whenue Jehovah tún Islaelivi lẹ sọn kanlinmọgbenu Egipti tọn godo, yé ‘tlọ́nu do Mose’ bo “to OKLUNỌ whlepọn.” Etẹwutu? Na e wá jọ bọ yé ma mọ osin nù wutu. (Eks. 17:1-4) To nuhe ma pé osun awe he yé biọ alẹnu de mẹ hẹ Jiwheyẹwhe bo yigbe nado ‘wà nuhe Jehovah ko dọ lẹpo’ godo, yé gbọn boṣiọ-sinsẹ̀n dali gbà osẹ́n etọn. (Eks. 24:3, 12-18; 32:1, 2, 7-9) Be na Mose dẹn to whenue e yì Osó Holẹbi tọn ji nado yì yí anademẹ lẹ wẹ zọ́n bọ yé dibu ya? Be vlavo yé lẹndọ Amalẹkinu lẹ na vọ́ awhàn-tọ́n yé bọ Islaelivi lẹ ma na mọ mẹhe na gọalọna yé, na Mose he nọ zealọ daga bọ yé do nọ gbawhàn, ma tin to finẹ wutu wẹ ya? (Eks. 17:8-16) E sọgan yinmọ, ṣigba mahopọnna lehe whẹho lọ yin, Islaelivi lẹ ‘gbẹ́ nado setonu.’ (Owalọ 7:39-41) Paulu dotuhomẹna Klistiani lẹ nado wà nuhe go yé pé lẹpo ma nado “jai kẹdẹdi ohia mayise [kavi tonumase] tọn dopolọ” he mẹ Islaelivi lẹ jai jẹ to whenue yé dibu nado biọ Aigba Pagbe tọn lọ mẹ.—Heb. 4:3, 11.
12. Nawẹ Jesu plọn tonusise gbọn, podọ ale tẹwẹ enẹ hẹnwana ẹn?
12 Vivẹnudido nado lẹzun mẹhe whèwhín nọ biọ dọ mí ni wà nuhe go mí pé lẹpo nado setonuna Jehovah. Dile apajlẹ Jesu Klisti tọn dohia do, mí nọ saba plọn tonusise sọn nuhe mẹ mí jiya te lẹ mẹ. (Hia Heblu lẹ 5:8, 9.) Jesu ko nọ setonuna Otọ́ etọn whẹpo do wá aigba ji. Ṣigba, ojlo Otọ́ etọn tọn wiwà to aigba ji biọ dọ ni tindo ayimajai bosọ jiya to agbasa-liho. Gbọn tonusise to whlepọn sinsinyẹn glọ dali, Jesu yin hinhẹn “sọgbe” na otẹn yọyọ he Jiwheyẹwhe tindo to ayiha mẹ na ẹn lọ, enẹ wẹ nado yin Ahọlu po Yẹwhenọ Daho po.
13. Etẹwẹ nọ dohia vlavo eyin mí yin tonusetọ?
13 Míwlẹ lo? Be mí nọ magbe nado setonuna Jehovah etlẹ yin to whlepọn sinsinyẹn lẹ glọ ya? (Hia 1 Pita 1:6, 7.) Ayinamẹ he Jiwheyẹwhe na do walọ dagbe, nugbonọ-yinyin, odẹ́ yiyizan to aliho he sọgbe mẹ, Biblu hihia po oplọn mẹdetiti tọn po, opli Klistiani tọn lẹ yìyì, po mahẹ tintindo to azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ mẹ po ji họnwun. (Jọṣ. 1:8; Mat. 28:19, 20; Efe. 4:25, 28, 29; 5:3-5; Heb. 10:24, 25) Be mí nọ setonuna Jehovah to whẹho ehelẹ mẹ etlẹ yin to whlepọn lẹ glọ ya? Tonusise mítọn nọ dohia dọ mí to vivẹnudo nado lẹzun mẹhe whèwhín.
Nuhewutu Mí Dona Lẹzun Klistiani He Whèwhín
14. Basi zẹẹmẹ lehe vivẹnudido nado whèwhín nọ basi hihọ́namẹ do tọn.
14 Hihọ́ daho de wẹ e nọ yin na Klistiani he plọn nugopipe wuntuntun tọn etọn ganji nado yọ́n dagbe gbọnvona oylan to aihọn he mẹ mẹsusu hẹn “ayiha yetọn jẹgló” te ehe. (Efe. 4:19) Di apajlẹ mẹmẹsunnu de he nọ yin James, yiwanna owe sinai do Biblu ji lẹ hihia bosọ nọ yọ́n pinpẹn yetọn taun. E mọ agbasazọ́n de, ṣigba yọnnu lẹ kẹdẹ wẹ yin azọ́nwatọgbẹ́ etọn. James dọmọ: “Dile etlẹ yindọ susu yetọn hẹn ayiha yetọn jẹgló, dopo to azọ́nwatọgbẹ́ yọnnu ehelẹ mẹ do ede hia taidi mẹhe tindo jijọdagbe bo do ojlo hia to nugbo Biblu tọn mẹ. E wá jọ bọ yẹn po ewọ po kẹdẹ to azọ́nwa to azọ́nhọ de mẹ bọ e jẹ aihun gblewa tọn dà hẹ mi ji. Ṣigba e vẹawuna mi nado doalọtena ẹn, bọ n’wá mọdọ ohó lọ masọ yin fànfún ba. Tlolo, n’flin numimọ de to Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn mẹ gando mẹmẹsunnu de go he pehẹ whlepọn mọnkọtọn to azọ́n etọn mẹ. Hosọ lọ dọhodo apajlẹ Josẹfu po asi Pọtifali tọn po ji. b N’yawu sisẹ́ ẹ, bọ e họ̀n tọ́n.” (Gẹn. 39:7-12) James dopẹ́ dọ nudevo de masọ jọ podọ e tindo ayihadawhẹnamẹnu dagbe de.—1 Tim. 1:5.
15. Nawẹ vivẹnudido nado lẹzun mẹhe whèwhín nọ hẹn ahun yẹhiadonu tọn mítọn lodo gbọn?
15 Nado lẹzun mẹhe whèwhín sọ tindo ale to enẹ mẹ dọ e nọ hẹn ahun yẹhiadonu tọn mítọn lodo bo nọ basi hihọ́na mí ma nado lẹzun mẹhe “yè yí oplọn wunmẹ devo he jẹagọ do dọ̀n dánpe.” (Hia Heblu lẹ 13:9.) Eyin mí dovivẹnu nado zindonukọn to gbigbọ-liho, ayiha mítọn nọ gbọṣi ‘nuhe yin nujọnu hugan lẹ’ ji. (Flp. 1:9, 10) Gbọnmọ dali, mí na hẹn pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn mítọn na Jiwheyẹwhe po nuhe e wleawudai na dagbe mítọn wutu lẹ po sudeji. (Lom. 3:24) Klistiani he “whẹ́n ganji to huhlọn nukunnumọjẹnumẹ tọn lẹ mẹ” nọ wleawuna pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn mọnkọtọn bo nọ duvivi haṣinṣan pẹkipẹki de tọn hẹ Jehovah.—1 Kọl. 14:20, NW.
16. Etẹwẹ gọalọna mẹmẹyọnnu de nado wleawuna ‘ayiha he lodo’?
16 Mẹmẹyọnnu de he nọ yin Louise yigbe dọ to baptẹm emitọn godo, mẹdevo lẹ nikaa mọhodọdo emi go wẹ zọ́n bọ emi do nọ dovivẹnu to nuwiwa Klistiani tọn lẹ mẹ. E dọmọ: “E ma yindọ n’to nuhe ylan de wà wẹ gba, ṣigba n’ma do ojlo sọmọ nado sẹ̀n Jehovah. N’wá mọdọ n’dona basi diọdo delẹ eyin n’na tindo numọtolanmẹ lọ dọ nuhe go n’pé lẹpo wà wẹ n’te to sinsẹ̀nzọn Jehovah tọn mẹ. Diọdo daho he n’basi wẹ nado yí ahun lẹpo do sẹ̀n ẹn.” Gbọn vivẹnudido mọnkọtọn dali, Louise wleawuna ‘ayiha he lodo’ podọ enẹ gọalọna ẹn to whenue e jẹazọ̀n sinsinyẹn de. (Jak. 5:8) Louise dọ dọ, “N’mọ awufiẹsa susu, ṣigba n’dọnsẹpọ Jehovah dogọ.”
‘Yin Tonusetọ sọn Ayiha Mẹ’
17. Naegbọn tonusise do yin nujọnu taun to owhe kanweko tintan whenu?
17 Ayinamẹ Paulu tọn nado “lẹzun mẹhe whèwhín” whlẹn Klistiani owhe kanweko tintan tọn he tin to Jelusalẹm po Jude po lẹ. Mẹhe setonuna ayinamẹ enẹ lẹ tindo wuntuntun gbigbọmẹ tọn he gọalọna yé nado yọ́n ohia he Jesu na lọ bo “họnyi osó lẹ” ji. Whenue yé mọ ‘osùnú awuhiọ hẹngble tọn he ṣite to ofi wiwe lọ,’ yèdọ awhànpa Lomu tọn he lẹdo Jelusalẹm bosọ to e mẹ biọ lẹ, yé yọnẹn dọ ojlẹ lọ ko sọ nado họ̀n. (Mat. 24:15, 16) Nado setonuna avase dọdai tọn Jesu tọn, Klistiani lẹ họ̀n sọn tòdaho Jelusalẹm tọn mẹ whẹpo e do yin vivasudo, podọ sọgbe hẹ whenuho-kàntọ sinsẹ̀n tọn Eusèbe, yé họnyi tòdaho Pella tọn he tin to lẹdo osónọ Giliadi tọn mẹ. Gbọnmọ dali, yé họ̀ngán sọn nugbajẹmẹji he ylan hugan he wá Jelusalẹm ji to whenuho mẹ lọ si.
18, 19. (a) Naegbọn tonusise do yin nujọnu to egbehe? (b) Etẹwẹ mí na gbadopọnna to hosọ he bọdego mẹ?
18 Tonusise he nọ wá sọn vivẹnudido nado whèwhín mẹ nasọ whlẹn mílọsu to whenue mí na pehẹ hẹndi daho dọdai Jesu tọn he dọ dọ “nukunbibia daho na tin,” ehe nkọ ma ko jọ pọ́n. (Mat. 24:21) Be mí na do míde hia nado yin tonusetọ na anademẹ niyaniya tọn depope he mí sọgan mọyi to sọgodo sọn “họ̀nkọnsi nugbonọ” lọ dè ya? (Luku 12:42) Lehe e yin nujọnu dọ mí ni plọn nado ‘yin tonusetọ sọn ayiha mẹ’ do sọ!—Lom. 6:17.
19 Eyin mí na lẹzun mẹhe whèwhín, mí dona plọn nugopipe wuntuntun tọn mítọn. Mí nọ wà ehe gbọn vivẹnudido nado jẹakọ hẹ Ohó Jiwheyẹwhe tọn ganji podọ gbọn pinplọn nado yin tonusetọ dali. Jọja lẹ nọ pehẹ avùnnukundiọsọmẹnu tangan delẹ nado lẹzun Klistiani he whèwhín. To hosọ he bọdego mẹ, mí na gbadopọnna lehe yé sọgan duto avùnnukundiọsọmẹnu mọnkọtọn lẹ ji po kọdetọn dagbe po do.
[Nudọnamẹ odò tọn]
a Yinkọ delẹ ko yin didiọ.
b Pọ́n hosọ lọ “Yin Hinhẹn Lodo Nado Dọ Lala Na Ylanwiwa,” to Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn 1er octobre 1999 mẹ.
Etẹwẹ Hiẹ Plọn?
• Etẹwẹ e zẹẹmẹdo nado whèwhín to gbigbọ-liho, podọ nawẹ mí sọgan wàmọ gbọn?
• Adà tẹwẹ akọjijẹ hẹ Ohó Jiwheyẹwhe tọn ganji nọ yiwà to vivẹnudido nado whèwhín mẹ?
• Nawẹ mí nọ plọn tonusise gbọn?
• Eyin mí whèwhín, ale tẹlẹ wẹ e nọ hẹnwa?
[Kanbiọ Oplọn tọn lẹ]
[Yẹdide to weda 10]
Ayinamẹ Biblu tọn lẹ yíyí do yizan mẹ nọ gọalọna mí nado duto nuhahun lẹ ji po kọdetọn dagbe po
[Yẹdide to weda 12]
Ayinamẹ Jesu tọn lẹ hihodo whlẹn Klistiani dowhenu tọn lẹ