Joma Kpako Evaọ Abọ-ẹzi Keme “Ẹdẹ Ologbo Ọnowo Na Ọ Kẹle I no”

“Joma daoma kpako evaọ abọ-ẹzi.”—HIB. 6:1, NW.

1, 2. Ẹvẹ uvẹ u ro rovie fihọ kẹ Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ nọ e jọ Jerusalẹm gbe Judia re a “dhẹ kpobọ igbehru”?

 OKENỌ Jesu ọ jọ otọakpọ, ilele riẹ a nyabru ei a tẹ nọe inọ: “Eme ọ rẹ te jọ oka ẹtha ra gbe urere akpọ na?” Eruẹaruẹ nọ Jesu ọ rọ kuyo onọ rai na o kaki rugba evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ. Jesu ọ ta ẹme kpahe oware jọ nọ a rẹro riẹ hẹ nọ o te via, onọ u ti dhesẹ inọ ekuhọ na o kẹlino. Nọ a tẹ ruẹ oware yena, “enọ e rọ eva Judia a vẹ . . . dhẹ kpobọ igbehru.” (Mat. 24:1-3, 15-22) Kọ ilele Jesu a ti muẹrohọ oka na re a ru epanọ ọ ta kẹ ae na?

² Nọ enwenọ ikpe ọgba e vrẹ no, evaọ ukpe 61 C.E., Pọl ukọ na o te kere ileta egaga jọ se Ileleikristi obọ Hibru nọ e jẹ rria Jerusalẹm gbe okegbe riẹ. Pọl avọ ibe eg’Ọghẹnẹ riẹ a riẹ hẹ inọ ikpe isoi ọvo i kiọkọ re oware nọ u ti kpoka họ emuhọ ‘uye ulogbo’ nọ a ruẹaro riẹ na o roma via. (Mat. 24:21) Nọ Cestius Gallus o su egbaẹmo Rom ziọ Jerusalẹm evaọ 66 C.E., u kiọkọ omojọ re a fi okpẹwho na kparobọ. Rekọ nọ a zihe idudhe, onana u te rovie uvẹ re enọ e gwọlọ dhẹ vabọ a ruẹse dhẹ.

3. Didi uduotahawọ Pọl ọ rọ kẹ Ileleikristi obọ Hibru, kọ fikieme?

³ O gwọlọ nọ Ileleikristi yena a re wo orimuo abọ-ẹzi re a ruẹsi vuhu oka na mu re a dhẹ. Rekọ otujọ a jọ ‘kuako evaọ iyayo rai.’ A jọ wọhọ emọfofa evaọ abọ-ẹzi nọ e gwọlọ “ame-ivie.” (Se Ahwo Hibru 5:11-13.) Makọ ejọ rai nọ e gọ Ọghẹnẹ kri no a jẹ rehọ uruemu rai dhesẹ inọ a be nya siọ “Ọghẹnẹ uzuazọ na” ba. (Hib. 3:12) Otujọ a wo “uruemu” iwuhrẹ nọ a rẹ seba eva etoke yena nọ ọraha Jerusalẹm ‘o jẹ kẹle na.’ (Hib. 10:24, 25) Pọl ọ kẹ rai emamọ uduotahawọ inọ: “Enẹna nọ ma nya se iwuhrẹ emaha kpahe Kristi ba no na, joma daoma kpako evaọ abọ-ẹzi.”—Hib. 6:1, NW.

4. Fikieme u je fo re ma muẹrohọ otọ evaọ abọ-ẹzi, kọ eme u ti fi obọ họ kẹ omai ru ere?

⁴ Abọ urere ọrọ orugba eruẹaruẹ Jesu ma rrọ na. “Ẹdẹ ologbo ỌNOWO na,” koyehọ ẹdẹ nọ uyerakpọ Setan o ti ro kuhọ, “ọ kẹle i no.” (Zef. 1:14) Ma re muẹrohọ otọ ziezi evaọ abọ-ẹzi vi epaọ anwẹdẹ. (1 Pita 5:8) Kọ ma bi gine ru ere? Ma tẹ kpako evaọ abọ-ẹzi u ti fi obọ họ kẹ omai riẹ epanọ urere na o kẹle te no.

Oware nọ Ẹkpako Oleleikristi O Rrọ

5, 6. (a) Eme o gwọlọ re ohwo ọ kpako evaọ abọ-ẹzi? (b) Re ohwo ọ kpako evaọ abọ-ẹzi, eria ivẹ vẹ o jọ gwọlọ omodawọ?

⁵ Orọnikọ Pọl ọ tuduhọ Ileleikristi obọ Hibru awọ inọ a kpako evaọ abọ-ẹzi ọvo ho rekọ ọ ta kẹ ae oware nọ u dhesẹ re ohwo ọ kpako evaọ abọ-ẹzi. (Se  Ahwo Hibru 5:14.) Orọnikọ “ame-ivie” ọvo ahwo nọ a kpako evaọ abọ-ẹzi a rẹ gwọlọ da ha. A rẹ re “emu ọgaga.” Fikiere a riẹ ‘eware nọ e karo’ gbe “eware ididi” erọ uzẹme na. (1 Kọr. 2:10) Ofariẹ, fiki efihiruo eware nọ a wuhrẹ no, a bi wuhrẹ ẹgba ereghẹ rai, onọ u bi fi obọ họ kẹ ae hẹriẹ ewoma no eyoma. Nọ a tẹ be te jiroro, eware nana i re fi obọ họ kẹ ae riẹ ehri-izi Ikereakere nọ i kie kpahe ẹme na gbe epanọ a re ro fi ai họ iruo.

⁶ Pọl o kere nọ: “Fikiere o nọ ma yo na ma rẹ yọriẹe whawha, ogbẹrọ erehe ma veti reghe noi.” (Hib. 2:1) Ẹmẹrera ohwo o re ro reghe no ukoko na. Ma rẹ sae whaha onana otẹrọnọ ma rẹ gaviezọ ziezi evaọ okenọ ma te bi wuhrẹ ẹme Ọghẹnẹ. Fikiere, u fo re mai omomọvo ma nọ oma mai nọ: ‘Kọ umutho iwuhrẹ Ebaibol jọ ọvo e rrọ omẹ uzou? Kọ mẹ thakpe rrọ ukoko na ọvo, yọ mẹ re riẹ uzẹme na kokodo ho? Ẹvẹ mẹ sai ro wo ẹnyaharo abọ-ẹzi?’ Re ma kpako evaọ abọ-ẹzi o gwọlọ omodawọ evaọ eria ivẹ jọ. Ma rẹ riẹ Ebaibol na kokodo. Ma vẹ jẹ jọ ahwo nọ i re yoẹme.

Riẹ Ebaibol na Kokodo

7. Irere vẹ i re te omai nọ ma tẹ riẹ Ẹme Ọghẹnẹ ziezi?

⁷ Pọl o kere nọ: ‘Ohwo kpobi nọ o gbe bi vievie yọ ọ re riẹ ẹme kpahọ ẹrẹreokie he, kemena ọ gbẹ rọ ọmọfofa.’ (Hib. 5:13) Re ma sae kpako evaọ abọ-ẹzi, ma rẹ riẹ Ebaibol na kokodo, ẹme nọ Ọghẹnẹ ọ ta kẹ omai. Nọ orọnọ evaọ Ebaibol na ma rẹ jọ ruẹ ẹme nọ Ọghẹnẹ ọ ta kẹ omai na, ma re se Ikereakere na gbe ebe ọ ‘ọrigbo nọ o wo ẹrọwọ avọ areghẹ na’ ziezi. (Mat. 24:45-47) Ma tẹ be rehọ ẹme Ọghẹnẹ kuoma enẹ, u re fi obọ họ kẹ omai wuhrẹ ẹgba ereghẹ mai. Rehọ oriruo oniọvo jọ nọ odẹ riẹ ọ rrọ Orchid. * Ọ ta nọ: “Ekareghẹhọ inọ ma hai se Ebaibol na ẹsikpobi u fi obọ họ kẹ omẹ gaga no. O rehọ omẹ oware wọhọ ikpe ivẹ re me se Ebaibol na n’oka duoka, rekọ o jọ wọhọ ẹsenọ mẹ be riẹ Ọghẹnẹ obọ. Me wuhrẹ kpahe idhere riẹ, eware nọ e rẹ were ieẹ gbe enọ e rẹ dhae eva, epanọ o wo ogaga te, gbe epanọ areghẹ riẹ o diwi te. Ese Ebaibol na kẹdẹ kẹdẹ u fi obọ họ kẹ omẹ thihakọ ebẹbẹ buobu no.”

8. Ẹvẹ Ebaibol na ọ sai ro fi obọ họ kẹ omai?

⁸ Ma te bi se Ebaibol na kẹdẹ kẹdẹ o rẹ whai ze nọ ẹme riẹ o je ‘ru iruo’ evaọ oma mai. (Se Ahwo Hibru 4:12.) Isase itieye na u re nwene oghẹrẹ ohwo nọ ma rrọ re ma jọ ahwo nọ Jihova ọ rẹ jẹrehọ. Kọ who gbe roro inọ u fo re whọ raha oke ziezi kẹ isase Ebaibol na je roro didi kpahe eware nọ who bi se?

9, 10. Eme o gwọlọ re ohwo ọ riẹ Ebaibol ziezi? Kẹ oriruo.

⁹ Re ma riẹ kpahe Ebaibol ziezi, orọnikọ  ma rẹ riẹ eme nọ e rrọ eva riẹ ọvo ho. Otu nọ Pọl o se emọfofa evaọ oke riẹ na orọnikọ a nwane riẹ oware ovo kpahe Ebaibol ha ha. Rekọ a je wuhrẹ Ebaibol na kokodo ho re a fi eme riẹ họ iruo je wo erere noi ze. A rehọ eme riẹ tudu hu re o sae kpọ ae jẹ emamọ iroro evaọ izuazọ rai.

¹⁰ Re ma riẹ Ebaibol na ziezi o gwọlọ nnọ ma rẹ riẹ eme nọ e rrọ eva riẹ, ma ve je fi ai họ iruo. Oriruo oniọvo-ọmọtẹ nọ a re se Kyle, o dhesẹ epanọ ma rẹ sai ro ru onana. Ẹdẹjọ ẹbẹbẹ ọ jọ udevie Kyle avọ ibe-oruiruo riẹ jọ. Ẹvẹ o ro ku ẹbẹbẹ na họ? Ọ ta nọ: “Ikereakere nọ e ziọ omẹ iroro họ Ahwo Rom 12:18, nọ o ta nọ: ‘Wha lele ahwo kpobi rria dhedhẹ.’ Fikiere mẹ tẹ ta kẹ ibe-oruiruo mẹ na inọ mẹ gwọlọ rue riẹ nọ iruo i te kuhọ no.” Kẹsena a te ku ẹbẹbẹ na họ, yọ eva e were ohwo ọdekọ na inọ Kyle ọ jẹ oghẹrẹ owọ utiọye na. Kyle ọ ta nọ: “Onana u wuhrẹ omẹ inọ otẹrọnọ ma fi ehri-izi Ebaibol họ iruo, ma rẹ nya thọ họ.”

Joma Wuhrẹ Ẹmeoyo

11. Eme u dhesẹ inọ o sae jọ bẹbẹ re ma yoẹme nọ eware e tẹ rrọ gaga k’omai?

¹¹ O sae jọ bẹbẹ re ma fi eware nọ ma bi wuhrẹ no Ebaibol na ze họ iruo, maero nọ eware e tẹ rrọ gaga k’omai. Wọhọ oriruo, u kri hi nọ Jihova o si emọ Izrẹl no igbo Ijipti no, a te je “kpokpo Mosis” jẹ “dawo ỌNOWO na.” Fikieme? Keme ame ọ jariẹ nọ a rẹ da ha. (Ọny. 17:1-4) Nọ a riọvọ kugbe Ọghẹnẹ no inọ a re ru “eme nọ ỌNOWO na ọ ta kpobi,” u te emerae ivẹ hẹ a tẹ gẹdhọ. (Ọny. 24:3, 12-18; 32:1, 2, 7-9) Kọ fiki ozọ inọ Mosis o lehie hrọ evaọ okenọ Ọghẹnẹ ọ jẹ ta ẹme kẹe evaọ Ugbehru Horẹb na? Kọ o sae jọnọ a je roro nọ ahwo Amalẹk a te wariẹ wọ ohọre bru ai ze gbe nnọ a ti kpe ai no nọ Mosis ọ riẹ hẹ na, ọnọ o ru nọ a rọ kparobọ evaọ okejọ nọ u kpemu na? (Ọny. 17:8-16) O sae jọ ere, rekọ oghẹrẹ nọ o rrọ kpobi kẹhẹ, emọ Izrẹl ‘a yo ẹme he.’ (Iruẹru 7:39-41) Pọl ọ tuduhọ Ileleikristi awọ inọ a “họre gaga” re a whaha “oghẹrẹ ẹme ọseba-eyo” nọ emọ Izrẹl a dhesẹ evaọ okenọ ozọ u je mu ai re a ruọ Ẹkwotọ Eyaa na.—Hib. 4:3, 11.

12. Ẹvẹ Jesu o ro wuhrẹ ẹmeoyo, kọ erere vẹ u no rie ze?

¹² Re ma kpako evaọ abọ-ẹzi o gwọlọ inọ ma rẹ daoma gaga re ma yoẹme kẹ Jihova. Oriruo Jesu Kristi u dhesẹ inọ ohwo o re wuhrẹ ẹmeoyo no eware nọ ọ ruẹ uye rai ze. (Se Ahwo Hibru 5:8, 9.) Taure Jesu ọ tẹ te ziọ otọakpọ, o je yoẹme kẹ Ọsẹ riẹ. Rekọ, re o ru oreva Ọsẹ riẹ evaọ otọakpọ o gwọlọ uye-oruẹ. Ẹmeoyo riẹ evaọ etoke edawọ egaga, u ru nọ Jesu ọ rọ “gbunu” kẹ ọkwa ọkpokpọ nọ Ọghẹnẹ ọ ruẹrẹ fihọ kẹe, koyehọ re ọ jọ Ovie gbe Ozerẹ Okpehru.

13. Eme u re dhesẹ sọ ma wuhrẹ ẹmeoyo no?

¹³ Kọ ere o rrọ kẹ omai re? Kọ ma gba riẹ mu nnọ ma re yoẹme kẹ Jihova nọ ma tẹ make rrọ ẹbẹbẹ? (Se 1 Pita 1:6, 7.) Ohrẹ nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ kpahe uruemu ezi, oruọzewọ, ẹyọrọ ẹmeunu mai, Ebaibol nọ ma re se je wuhrẹ, ekpohọ iwuhrẹ, gbe  usiuwoma ota o rrọ vevẹ. (Jos. 1:8; Mat. 28:19, 20; Ẹf. 4:25, 28, 29; 5:3-5; Hib. 10:24, 25) Kọ ma bi yoẹme kẹ Jihova evaọ eria nana ma tẹ make rrọ uye? Ẹmeoyo mai u re dhesẹ inọ ma ginẹ kpako ziezi no evaọ abọ-ẹzi.

Eme U je Woma re Ohwo Ọ Kpako Evaọ Abọ-Ẹzi?

14. Kẹ oriruo epanọ ẹkpako abọ-ẹzi o rẹ rọ thọ omai.

¹⁴ U re fi obọ họ gaga kẹ Oleleikristi otẹrọnọ o wo areghẹ te epanọ ọ sae rọ hẹriẹ uwoma no uyoma evaọ akpọ nana nọ “eware igbegbe kpobi” e vọ na. (Ẹf. 4:19) Wọhọ oriruo, oniọvo jọ nọ a re se Jemis nọ o re se ebe ukoko na gaga o je ru iruo evaọ oria nọ ahwo nọ o bi lele ru iruo kpobi a rrọ eyae. Jemis ọ ta nọ: “Dede nọ ibuobu rai a wo ekpehre ubiẹro, ọvo rai jọ ọ jọ emamọ ohwo yọ o dhesẹ isiuru kpahe ovuẹ Ebaibol na. Rekọ okenọ mẹ avọ aye nana ọvo ma jọ ubrukpẹ jọ je ru iruo, ọ tẹ jẹ rehọ oma lẹliẹ omẹ. Mẹ kaki je rri rie vo fikiere o jọ bẹbẹ k’omẹ re mẹ whaha iẹe. Mẹ tẹ nwane kareghẹhọ oriruo oniọvo jọ nọ ọ rẹriẹ ovao ku oghẹrẹ ẹbẹbẹ otiọnana evaọ oria iruo riẹ nọ a kere fihọ Uwou-Eroro. Uzoẹme na o ta kpahe oriruo Josẹf avọ aye Pọtifa. * Mẹ tẹ nwani gele ọmọtẹ na, ọ tẹ dhẹ ruọ otafe.” (Emu. 39:7-12) Jemis o yere Ọghẹnẹ inọ oware uyoma o via ha gbe nnọ ọ raha obroziẹ-iroro riẹ hẹ.—1 Tim. 1:5.

15. Ẹvẹ ẹkpako abọ-ẹzi u re ro fi obọ họ kẹ omai sẹro udu mai?

¹⁵ Erere ọfa ọrọ ẹkpako abọ-ẹzi họ, u re fi obọ họ kẹ omai sẹro udu mai u ve je ru nọ a gbẹ rọ rehọ ‘iwuhrẹ erue su omai thọ họ.’ (Se Ahwo Hibru 13:9.) Ma tẹ be daoma wo ẹnyaharo abọ-ẹzi, kọ eware nọ e mae r’oja ọvo ma re ti roro kpahe. (Fil. 1:9, 10) Onana o vẹ te lẹliẹ omai yere Ọghẹnẹ ziezi kẹ idhere sa-sa nọ o bi ro fi obọ họ kẹ omai. (Rom 3:24) Oleleikristi nọ o “wo iroro wọhọ ọkpako” o re wo ovuhumuo otiọye na, o ve je wo emamọ usu kugbe Jihova.—1 Kọr. 14:20.

16. Eme u fi obọ họ kẹ oniọvo-ọmọtẹ jọ “dikihẹ whawha”?

¹⁶ Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Louise ọ ta inọ okenọ ọ họ ame no, oware nọ o mae jariẹ oja họ epanọ o re ro ru eva were amọfa. Ọ ta nọ: “Orọnikọ mẹ jẹ raha uzi jọ họ, rekọ ọwhọ nọ mẹ rẹ rọ gọ Jihova ọ j’omẹ udu hu. Mẹ ruẹ nnọ me re ru inwene jọ re mẹ sae r’obọ s’udu ta nnọ mẹ be rehọ utho ẹgba mẹ kpobi gọ Jihova. Enwene nọ ọ mae rro kpobi họ re mẹ sae rehọ eva mẹ kpobi gọ Jihova.” Fiki omodawọ otiọye na, Louise o “dikihẹ whawha,” yọ onana u fi obọ họ kẹe evaọ okenọ ọ jẹ mọ gaga. (Jem. 5:8) Louise ọ ta nọ,  “Ẹyao na ọ lahiẹ omẹ gaga, rekọ me gine si kẹle Jihova.”

‘Yoẹme no Eva Ze’

17. Fikieme ẹmeoyo o rọ jọ oja gaga evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ?

¹⁷ Ohrẹ nọ Pọl ọ kẹ kpahe ‘ẹkpako abọ-ẹzi’na u siwi Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ nọ e jẹ rria Jerusalẹm gbe Judia. Ahwo nọ i fi ohrẹ riẹ họ iruo a dhesẹ uvi orimuo abọ-ẹzi, onọ u fi obọ họ kẹ ae vuhu oka nọ Jesu ọ kẹ rai onọ a tẹ ruẹ a vẹ “dhẹ kpobọ igbehru.” Nọ a ruẹ “oware aghọ ofofe nọ . . . u dikihẹ eva oria ẹri,” koyehọ egbaẹmo Rom nọ e wariẹ Jerusalẹm họ jẹ be tubẹ ruẹe eva, a tẹ ruẹ nnọ oke nọ a rẹ rọ dhẹ u te no. (Mat. 24:15, 16) Wọhọ epanọ Eusebius ogbiku na ọ ta, Ileleikristi a yoẹme kẹ unuovẹvẹ Jesu, a tẹ kwa kpobọ Pella, ẹwho igbehru Giliad, taure a tẹ te raha okpẹwho Jerusalẹm. Ere a rọ vabọ no okpẹtu nọ ọ mae rro onọ o te Jerusalẹm no.

18, 19. (a) Fikieme ẹmeoyo o je wuzou nẹnẹ? (b) Eme ma te jọ uzoẹme nọ o rrọ aro na wuhrẹ?

¹⁸ Ẹme nọ ohwo o re yo fikinọ ọ kpako evaọ abọ-ẹzi o ti siwi uzuazọ riẹ okenọ ‘uye ulogbo’ nọ a re ruẹ ẹdọvo ho nọ Jesu ọ ruẹaro riẹ na o te roma via. (Mat. 24:21) Kọ ma ti yoẹme kẹ ọkpọvio kpobi nọ “odibo oruọzewọ” na ọ te rọ kẹ omai evaọ obaro? (Luk 12:42) O roja gaga re ma hai ‘yoẹme no eva ze.’—Rom 6:17.

¹⁹ Ẹkpako abọ-ẹzi o gwọlọ inọ ma re wuhrẹ ẹgba ereghẹ mai. Ma rẹ sai ru onana ẹkwoma Ebaibol na nọ ma rẹ daoma wuhrẹ ma ve je wuhrẹ ẹmeoyo. O mae rrọ bẹbẹ kẹ izoge re a kpako evaọ abọ-ẹzi. Uzoẹme nọ o rrọ aro na u ti dhesẹ epanọ a rẹ sai ro fi ebẹbẹ itieye na kparobọ.

[Oruvẹ-obotọ]

Eme Who Wuhrẹ?

• Eme họ ẹkpako abọ-ẹzi, kọ ẹvẹ ma rẹ sai ro woi?

• Ẹvẹ Ebaibol na nọ ma rẹ riẹ ziezi u re ro fi ohọ họ kẹ omai kpako evaọ abọ-ẹzi?

• Ẹvẹ ma re ro wuhrẹ ẹmeoyo?

• Idhere vẹ ma re ro wo erere no ẹkpako abọ-ẹzi ze?

[Enọ Uwuhrẹ]

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 10]

Efihiruo ohrẹ Ebaibol u re fi obọ họ kẹ omai ku ebẹbẹ họ ziezi

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 12]

Ohrẹ Jesu nọ Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ a fihọ iruo u siwi uzuazọ rai