Mwe Misepela—lekeni Bonse Balemona Ukulunduluka Kwenu

“Uletontonkanya pali ifi fintu; ulebikako sana amano, pa kuti bonse balemona ukulunduluka kobe.”—1 TIM. 4:15.

1. Bushe Lesa afwaya abacaice ukuba shani?

SOLOMONE, imfumu ya mano iyaleteka mu Israele kale, alembele ukuti: “Sekelela we mulumendo ilyo ucili umulumendo, no mutima obe usamwe mu nshiku sha bulumendo bobe.” (Luk. Mil. 11:9 ) Ukwabula no kutwishika, Yehova Lesa uwaebele Solomone ukulemba aya mashiwi, afwaya imwe mwe misepela ukuba ne nsansa te lintu fye muli abaice lelo na lintu mwakula. Nomba mu myaka ya bwaice, abantu balacita sana ifilubo ifilenga no kuti belaba ne nsansa mu myaka ikonkapo. Nangu fye ni Yobo, umuntu uwali ne cishinka kuli Lesa, alyumfwile ubulanda pa mulandu wa “[kuculila] pa membu sha ku bwaice [bwakwe].” (Yobo 13:26) Ilyo Umwina Kristu wacaice ali mu myaka ya bupungwe na lintu acila imyaka 20, alakwata ifya kupingulapo ifingi ifyacindama nga nshi. Nga tapingwilepo bwino ifya kucita, kuti alalunguluka kabili kuti ailetela amafya nalimo aya mutatakuya.—Luk. Mil. 11:10.

2. Kumfwila ukufunda nshi ukwingafwa imisepela ukukanacita ifilubo ifyabipisha?

 ² Nangu cibe fyo, abacaice kuti bapingulapo ukucita ifintu ifyalungama. Moneni amano umutumwa Paulo apandile Abena Kristu ba ku Korinti. Alembele ukuti: “Mwilatontonkanya nga baice . . . Muletontonkanya nga bakalamba.” (1 Kor. 14:20) Ukumfwila ukufunda kwa kuti bafwile ukulatontonkanya nga bakalamba kukabafwa ukukanacita ifilubo ifyabipisha.

3. Kuti mwacita shani pa kuti muletontonkanya nga bakalamba?

³ Nga uli musepela, uleibukisha ukuti nga ulefwaya ukulatontonkanya ngo mukalamba, ufwile ukukosapo. Paulo aebele Timote ukuti: “Wileka umuntu nangu umo asuule ubulumendo bobe. Lelo, ube ica kumwenako ku batetekela mu milandile, mu myendele, mu kutemwa, mu citetekelo, na mu kusanguluka. . . . Twalilila ukubika amano ku kubelenga pa cintubwingi, ukukonkomesha, no kusambilisha. . . . Uletontonkanya pali ifi fintu; ulebikako sana amano, pa kuti bonse balemona ukulunduluka kobe.” (1 Tim. 4:12-15) Abena Kristu bacaice balingile ukuba abakalamba mu fya kwa Lesa kabili balingile ukuleka bambi balemona ifyo balelunduluka.

Bushe Ukulunduluka E Kuti Shani?

4. Bushe ukulunduluka kusanshamo finshi?

⁴ Ukulunduluka kulaya pa ntanshi, lyonse ukulawamyako ifyo mucita. Paulo alekonkomesha Timote ukuibikilishako pa kuti alunduluke mu milandile, mu myendele, mu kutemwa, mu citetekelo, mu kusanguluka, e lyo na mu fyo alebomba umulimo wa kushimikila. Alingile ukubikako sana amano pa kuti abe ica kumwenako kuli bambi. Kanshi Timote alekabila ukutwalilila ukulunduluka.

5, 6. (a) Ni lilali ukulunduluka kwa kwa Timote kwatendeke ukumoneka? (b) Bushe abacaice ba muno nshiku kuti balunduluka shani nga filya Timote alundulwike?

⁵ Ilyo Paulo alembele aya mashiwi pa kati ka 61 C.E. na 64 C.E., ninshi Timote kale kale ni eluda uwabelesha. Te lyo aletendeka ukulunduluka nakalya. Mu 49 C.E. nelyo mu 50 C.E. ilyo Timote ali nalimo ne myaka 20, “aleshimikwa icisuma ku ba bwananyina mu Lustra na mu Ikonia,” abalemona ifyo alelunduluka. (Imil. 16:1-5) Lilya line e lyo Paulo asendele Timote pa lwendo lwakwe ulwa bumishonari. Ilyo Paulo amwene ukuti Timote nakula mu fya kwa Lesa, amutumine ku Tesalonika pa kuti engayakoselesha no kusansamusha Abena Kristu ba muli ulya musumba. (Belengeni 1 Abena Tesalonika 3:1-3, 6.) Ici cilelanga fye ukuti Timote atampile ukuleka bambi balemona ifyo alelunduluka ilyo ali umusepela.

⁶ Mwe misepela ya mu cilonganino ca kwa Lesa, ino ine nshita, bikeni amano ku kuba ne mibele iyo Umwina Kristu alingile ukukwata pa kuti ukulunduluka kwenu mu mikalile na mu fyo musambilisha Icebo ca kwa Lesa kulemoneka. Ilyo Yesu ali fye ne myaka 12, atampile “[ukukula] mu mano.” (Luka 2:52) Lekeni nomba tulande pa fyo mwingalenga ukulunduluka kwenu ukumoneka mu nshila shitatu: (1) ilyo mwaba na mafya, (2) ilyo mulefwaya ukuupa nelyo ukuupwa, na (3) ilyo mule-esha na maka ukuba “umubomfi umusuma.”—1 Tim. 4:6.

Muleba na “Mano Ayatuntulu” pa Kupwisha Amafya

7. Bushe amafya yakuma shani abacaice?

⁷ Umwina Kristu wa myaka 17 uwe shina lya kuti Carol atile, “Limo ndasakamikwa nga nshi ica kuti nshifwaya no kubuuka ulucelo.” * Mulandu nshi asakamikilwa umusango yu? Ilyo Carol ali ne myaka 10, abafyashi bakwe balilekene, kabili banyina, abashalefwaya ukulakonka ifipope fya mu Baibolo, balimusendele. Limbi na imwe mulapita mu mafya ayamusakamika sana ica kuti nalimo tapali ne co mwingacitapo.

8. Mafya nshi ayo Timote alepitamo?

⁸ Ilyo Timote alelunduluka, alepita mu mafya. Ku ca kumwenako, ‘alelwalilila.’ (1 Tim. 5:23) Lintu Paulo amutumine ku Korinti ku kupwisha amafya yaimineko pa mulandu wa bantu  abalesuusha amaka yakwe aya butumwa, Paulo akonkomeshe aba mu cilonganino ukubombela pamo na Timote pa kuti “ekaba no mwenso” ilyo akaba na bena. (1 Kor. 4:17; 16:10, 11) Cimoneka kwati Timote ali wa nsoni sana nelyo uwa mwenso.

9. Bushe ukuba na mano ayatuntulu kusanshamo finshi, kabili kwapusana shani no mupashi wa bukuuwe?

⁹ Pa numa ilyo Paulo aleafwa Timote, amucinkwileko ukuti: “Umupashi Lesa atupeele te wa bukuuwe, lelo wa maka kabili uwa kutemwa kabili uwa mano ayatuntulu.” (2 Tim. 1:7) Ukuba na “mano ayatuntulu” kusanshamo ukulatontonkanya bwino no kulapingula bwino pa fintu. Kusanshamo no kulashipikisha ubwafya nangu cingati te fyo wale-enekela ukuti ifintu e fyo fikaba. Imisepela imo iishakosoka ilakwata umupashi wa bukuuwe kabili ifwaya ukupwisha amafya ukupitila mu kulaala sana utulo nelyo ukulatamba fye TV, ukulabomfya bubi bubi imiti nelyo ukulanwa sana ubwalwa, ukulaya ku fiila pe fye, nelyo fye ukulacita ubulalelale. Baibolo ikonkomesha Abena Kristu ‘ukukaana imikalile iishili ya bwina Lesa no lunkumbwa lwa pano calo lelo ukuba na mano, ukuba abalungami no kuba na bukapepa muli buno bwikashi bwa nomba.’—Tito 2:12.

10, 11. Bushe ukuba na mano ayatuntulu kutwafwa shani ukuba Abena Kristu abashipa?

¹⁰ Baibolo ikonkomesha “abalumendo ukuba na mano.” (Tito 2:6) Ukumfwila uku kufunda cilepilibula ukuti nga mwakwata amafya, mukalapepa kuli Lesa no kushintilila pa maka Lesa akalamupeela pa kuti mwingashipikisha amafya. (Belengeni 1 Petro 4:7.) Nga mulecita ifi, ninshi lyonse mukalashintilila pa “maka ayo Lesa [apeela].”—1 Pet. 4:11.

¹¹ Ukuba na mano ayatuntulu no kupepa kuli Lesa e fya-afwile Carol. Atile: “Ukukaana imibele yabipa iya bamayo e cintu ica-afya nga nshi ico nacitile. Ukupepa kuli Lesa e kwangafwile. Nalishiba ukuti Yehova aba na ine, e co nshitiina icili conse.” Mwilaba ukuti amafya kuti yalenga mwaba abantu basuma kabili kuti yalenga mwashipa no kushipa. (Amalu. 105:17-19; Inyimbo 3:27) Nangu ubwafya mukapitamo bukabe shani, Lesa takamulekeleshe, lelo ‘akamwafwa.’—Esa. 41:10.

Ilyo Mulefwaya Ukuti Mukekale Bwino mu Cupo

12. Mulandu nshi Umwina Kristu uulefwaya ukuupa nelyo ukuupwa alingile ukukonkela icipope caba pa Amapinda 20:25?

¹² Abalumendo na bakashana balasuswa ukuupa nelyo ukuupwa pantu bamona kwati nga baupwa ninshi ubulanda, ukutalalilwa, icitendwe, na mafya bakwata pa ng’anda fikapwa. Lelo, imilapo ya cupo yalicindama nga nshi. Mu myaka balelemba Baibolo, bamo balesuswa ukulapa imilapo kuli Lesa ukwabula ukutontonkanya pa fyabimbilwemo. (Belengeni Amapinda 20:25.) Limo limo, abalumendo na bakashana tabatontonkanya sana pa fyo bakakabila ukulacita pa kuti bakaleikala bwino mu cupo. Nga baupana, e lyo besa mu kumona ukuti fingi fikabilwa ukucila pa fyo baletontonkanya.

13. Mepusho nshi ayo abalefwaya ukuupa nelyo ukuupwa balingile ukutontonkanyapo, kabili fya kubafwa nshi ifyo bakwata?

 ¹³ E ico, ilyo mushilakobekela nangu ukukobekelwa, mufwile ukuipusha ukuti: ‘Mulandu nshi ndefwaila ukuupa nelyo ukuupwa? Finshi nde-enekela ukulacitika nga twaupana? Bushe uyu muntu nalinga ukuupana nankwe? Bushe ninjipekanya ukulabomba imilimo yonse iyo ningile ukubomba nga twaupana?’ Pa kumwafwa ukumona nga namulinga, “umusha wa cishinka kabili uwashilimuka” alilemba ifipande ifilanda fye pali ili lyashi. * (Mat. 24:45-47) Mulemona ifyo mulebelenga muli ifi fipande ngo kupanda amano ukulefuma kuli Yehova. Muleiluka ifyalondololwa muli ifi fipande no kulafikonka. Te kwesha ukuba “nga kabalwe nelyo nge mfalashi, inama ishishiiluka.” (Amalu. 32:8, 9) Mufwile ukwishiba bwino bwino imilimo yonse iyabimbwamo mu cupo. Lyena nga mwamona ukuti namulinga ukukobekela nangu ukukobekelwa, muleibukisha lyonse ukuti mufwile ukuba “ica kumwenako . . . mu kusanguluka.”—1 Tim. 4:12.

14. Bushe ukuba abakalamba mu fya kwa Lesa kuti kwamwafwa shani nga mwaupa nelyo ukuupwa?

¹⁴ Ukuba umukalamba mu fya kwa Lesa nako kulalenga abantu ukulaikala bwino nga baupana. Umukalamba mu fya kwa Lesa alesha na maka “ukufika ku ciimo ca kwa Kristu.” (Efes. 4:11-14) Alesha na maka ukulapashanya imibele ya kwa Kristu. “Kristu talecita fye ifyalemuwamina.” (Rom. 15:3) Abaupana nga tabalecita fye ifintu ifingabawamina, lelo balecita ne fingawamina abanabo, mu cupo cabo mukaba umutende kabili bakacingililwa. (1 Kor. 10:24) Umulume akatemwa nga nshi umukashi, e lyo umukashi na o akalaitemenwa ukunakila umulume wakwe nga filya Yesu anakila Umutwe wakwe.—1 Kor. 11:3; Efes. 5:25.

“Bombesha Umulimo Obe Onse”

15, 16. Bushe kuti mwaleka shani ukulunduluka kwenu kulemoneka ilyo muleshimikila?

¹⁵ Ilyo Paulo alandile pa mulimo wacindama uo Timote akwete alembele ukuti: “Ndekukonkomesha pa menso ya kwa Lesa na ya kwa Kristu Yesu, . . . nati, bila icebo, cincila.” Alundilepo no kuti: “Bomba umulimo wa kwa kabila wa mbila nsuma, bombesha umulimo obe onse.” (2 Tim. 4:1, 2, 5) Pa kubomba bwino uyu mulimo, Timote “[aleliisha] umutima wakwe ku mashiwi ya citetekelo.”—Belengeni 1 Timote 4:6.

¹⁶ Bushe kuti ‘mwalisha shani umutima wenu ku mashiwi ya citetekelo’? Paulo alembele ukuti: “Twalilila ukubika amano ku kubelenga pa cintubwingi, ukukonkomesha, no kusambilisha. Uletontonkanya pali ifi fintu; ulebikako sana  amano.” (1 Tim. 4:13, 15) Pa kulunduluka kano tulebelenga Icebo ca kwa Lesa lyonse. Ishiwi lya ciGriki ilyo bapilibula ukuti “ulebikako sana amano” lipilibula ukwingilamo sana mu fyo ulecita. Bushe imibelengele yenu yaba shani? Bushe mulengilamo sana mu “fyashika fya kwa Lesa”? (1 Kor. 2:10) Nelyo tamubikako sana amano? Ukulatontonkanya pa fyo mulebelenga kukalenga ifyebo fikamufike pa mutima.—Belengeni Amapinda 2:1-5.

17, 18. (a) Finshi mufwile ukulacita pa kuti ukulunduluka kwenu kulemoneka? (b) Bushe ukukwata imibele yakwete Timote kuti kwamwafwa shani ukulabomba bwino umulimo wa kushimikila?

¹⁷ Painiya wacaice uwe shina lya kuti Michelle atile: “Pa kuti ndebomba bwino umulimo wa kushimikila, ndabelenga Icebo ca kwa Lesa lyonse, kabili nshipuswa ku kulongana. Ici calenga ukuti ndetwalilila fye ukulunduluka.” Ukulabombako bupainiya kukamwafwa ukulabomfya bwino Baibolo ilyo muleshimikila kabili kukamwafwa no kulunduluka. Muleibikilishako pa kuti mulebelenga bwino no kula-asukapo bwino sana pa kulongana. Pa kuti ukulunduluka kwenu kulemoneka, mufwile ukulapekanya bwino sana amalyashi ya mu sukulu, ukubomfya fye ifyebo bamupeele.

¹⁸ Amashiwi ya kuti “bomba umulimo wa kwa kabila wa mbila nsuma” yapilibula ukulashimikila bwino sana no kula-afwa bambi ukwishiba icine pa kuti bakesepusuka. Kuti mwacita fye fi nga mwaishiba ifya “kusambilisha bwino.” (2 Tim. 4:2) Nga mulebomba mu mulimo wa kushimikila na bantu abakosoka, mukasambililako ku fyo basambilisha, nga filya Timote asambilile ifingi ilyo alebomba na Paulo. (1 Kor. 4:17) Lintu alelanda pa bantu ayafwile, Paulo atile tashimikile fye imbila nsuma kuli bena lelo abapeele no ‘mweo wakwe,’ nelyo ali-ipeeleshe no mweo wakwe onse pa kubafwa pantu baishileba abatemwikwa kuli ena. (1 Tes. 2:8) Pa kuti mulepashanya ifyo Paulo alebomba umulimo wa kushimikila, na imwe mufwile ukuba ne mibele yakwete Timote. Timote alebika amano kuli bambi kabili ‘alicucutike ku kulundulula imbila nsuma.’ (Belengeni Abena Filipi 2:19-23.) Bushe na imwe e fyo muipeelesha ilyo muleshimikila imbila nsuma?

Ukulunduluka Kulaleta Insansa sha Cine Cine

19, 20. Mulandu nshi ukulunduluka kuletela insansa?

¹⁹ Pa kuti umuntu alunduluke, afwile ukubombesha. E ico nga mulewamyako imisambilishishe yenu mu mutima nteka, mu kuya kwa nshita, mukalenga “abengi ukuba abakankaala” lintu mukabasambilisha icine, kabili bakaba ‘insansa shenu kabili icilambu cenu ica kusansamukilapo.’ (2 Kor. 6:10; 1 Tes. 2:19) Munyinefwe uwaba mu mulimo wa nshita yonse uwe shina lya kuti Fred alondolwele ukuti: “Mpoosa sana inshita ku kwafwa bambi. Nalishininkisha ukuti mwaliba insansa ishingi mu kupeela ukucila mu kupokelela.”

²⁰ Ilyo alelanda pa fyo aba uwa nsansa pa mulandu wa kuba umukalamba mu fya kwa Lesa, painiya wacaice uwe shina lya kuti Daphne atile: “Ilyo naleya ndeishibilako Yehova, bucibusa bwandi na ena bwaleya bulekoselako. Ukusekesha Yehova ukufika apo ningapesha, kulanenga ukumfwa bwino, ndaba ne nsansa nga nshi!” Nangu cingati abantu bambi te kuti beluke ukuti namukula mu fya kwa Lesa, Yehova ena alamona kabili alatemwa nga nshi. (Heb. 4:13) Ukwabula no kutwishika, mwe misepela iibombela Lesa, kuti mwaleta amalumbo no bukata kuli Shifwe wa mu muulu. Twalilileni ukulasekesha umutima wakwe ilyo muleleka ukulunduluka kwenu kulemoneka.—Amapi. 27:11.

[Amafutunoti]

Finshi Mwasambilila?

• Bushe ukulunduluka kusanshamo finshi?

• Bushe kuti mwalenga shani ukulunduluka kwenu ukumoneka . . .

ilyo mwaba na mafya?

ilyo mulefwaya ukuupa nelyo ukuupwa?

lintu muleshimikila imbila nsuma?

[Amepusho]

[Icikope pe bula 15]

Ipepo kuti lyamwafwa ukushipikisha amafya

[Icikope pe bula 16]

Bushe bakasabankanya bacaice kuti bacita shani pa kuti balesambilisha bwino?