Baleke, Beno Sala nde Kuyela na Beno Kumonana

“Yindulula mambu yai; kudipesa ya mvimba na yo, sambu kuyela na nge kumonana na meso ya bantu yonso.”​—1 TIM. 4:15, NW.

1. Nzambi kezolaka inki sambu na baleke?

SALOMO, ntotila ya mayele ya Izraele ya ntama, kusonikaka nde: “Baleki, beno vanda na kiese sambu na kileki na beno. Beno mona kiese ntangu beno me nuna ntete ve.” (Lo. 11:9) Muntu yina kele na kisina ya nsangu yai, Yehowa Nzambi, kezola mpenza nde beno baleke kuvanda na kyese. Mpi kuluta dyaka, Yehowa kezola nde kyese na beno kuzinga tii na kimununu na beno. Kansi, mbala mingi baleke kesalaka bifu ya ngolo mpenza na bilumbu yina ya kileke mpi yo lenda vanda ti bupusi na kyese na bo ya bilumbu kekwisa. Ata muntu ya kwikama Yobi kuwaka mawa ntangu yo lombaka nde yandi kutana ti malanda ya mambu ya “mbi ya [yandi] salaka na kileki.” (Yobi 13:26) Na nsungi ya kileke mpi na bamvula ya ntete ya kimbuta, yo kelombaka mbala mingi nde leke yina kele Mukristu kubaka badesizio ya mfunu. Kubaka badesizio ya kukonda mayele lenda bika leke ti bamputa ya nene na mawi mpi kubasisa mambu yina lenda vanda ti bupusi na luzingu na yandi ya mvimba.​—Lo. 11:10.

2. Na kusadilaka inki ndongisila ya Biblia baleke lenda tina bifu ya nene?

 ² Baleke fwete sadila mayele. Beto tadila ndongisila yina ntumwa Polo pesaka na Bakristu ya Korinto. Yandi sonikaka nde: “Beno vanda bonso bana ve na mabanza na beno . . . Beno vanda bonso bambuta na mabanza na beno.” (1 Kor. 14:20) Kulanda ndongisila ya kubaka makuki ya kuyindula bonso muntu ya kuyela tasadisa baleke na kutina kusala bifu ya nene.

3. Inki nge lenda sala sambu na kuyela?

³ Kana nge kele leke, kuvila ve nde yo kelombaka kusala kikesa sambu na kuyela. Polo kusongaka Timoteo nde: “Kundima ve nde ata muntu mosi kuvwenza nge sambu nge kele leki, kansi, na mambu yina ya nge ke tubaka, na bifu na nge, na kuzola na nge, na lukwikilu na nge, ti na luzingu na nge ya kinzambi, nge fweti songa mbandu ya mbote na bakristo. . . . Mono zola nde nge kudipesa na kutanga Mukanda ya Nzambi na meso ya bantu yonso, na kupesa bo malongi ti na kulonga bo. . . . [Yindulula mambu yai; kudipesa ya mvimba na yo, sambu kuyela na nge kumonana na meso ya bantu yonso, NW].” (1 Tim. 4:12-15) Baleke yina kele Bakristu fwete kwenda na ntwala mpi kusala na mpila nde kuyela na bo kumonana na meso ya bantu yonso.

Kuyela Ketendula Inki?

4. Kuyela na kimpeve ketendula inki?

⁴ Kuyela ketendula “kukwenda na ntwala, kusoba sambu na kukuma mbote mingi.” Polo vandaka kulongisila Timoteo na kulanda kudipesa sambu na kuyela na yina metala kutuba, bifu, zola, lukwikilu, luzingu ya kinzambi, mpi na mutindu yandi vandaka kusala kisalu na yandi ya kusamuna. Yo lombaka nde yandi sala kikesa sambu na kupesa mbandu ya mbote na mutindu na yandi ya kuzinga. Yo yina, yo vandaka mfunu nde Timoteo kulanda na kuyela na kimpeve.

5, 6. (a) Inki ntangu kuyela ya Timoteo yantikaka kumonana? (b) Na yina metala kuyela, inki mutindu baleke ya bubu yai lenda landa mbandu ya Timoteo?

⁵ Ntangu Polo kusonikaka ndongisila yai, na mvula mosi na kati ya mvu 61 mpi 64 T.B., bamvula mingi kulutaka dezia banda Timoteo kuvandaka nkuluntu. Yandi vandaka ve muntu ya mebanda na kuyela na kimpeve. Na mvu 49 to 50 T.B., yo fwete vanda ntangu Timoteo kuvandaka ti bamvula kiteso ya 20, ‘bampangi ya Dibundu ya Listre ti ya Ikoniumi,’ yina kumonaka kuyela na yandi ya kimpeve, “vandaka kutuba mambu ya mbote sambu na yandi.” (Bis. 16:1-5) Na ntangu yina, Polo nataka Timoteo na nzyetelo na yandi ya kimisionere. Na nima ya kumona nde Timoteo kuyelaka dyaka na nima ya bangonda fyoti, Polo kutindaka yandi na Tesalonika sambu na kupesa kikesa na Bakristu ya mbanza yina mpi kukumisa lukwikilu na bo ngolo. (Tanga 1 Tesalonika 3:1-3, 6.) Yo kele pwelele nde Timoteo yantikaka kusala na mpila nde kuyela na yandi kumonana na meso ya bantu yankaka na ntangu yandi vandaka leke.

⁶ Beno baleke ya kele na kati ya dibundu, beno sala ngolo na kuyedisa bikalulu ya kimpeve yina beno kele na yo mfunu ntangu yai, na mpila nde kuyela na beno kumonana pwelele na luzingu ya Bukristu mpi na makuki na beno ya kulonga bakyeleka ya Biblia. Banda yandi vandaka ti bamvula 12, Yezu landaka na ‘kukuma mayele.’ (Luka 2:52) Yo yina, bika beto tala mutindu beno lenda sala nde kuyela na beno kumonana na mambu  tatu ya luzingu: (1) ntangu beno kekutana ti bampasi, (2) ntangu beno kekudibongisa sambu na makwela, mpi (3) ntangu beno kesala kikesa sambu na kukuma baministre ya mbote.​—1 Tim. 4:6.

Nunga Bampasi ti “Mabanza ya Mbote”

7. Bampasi lenda sala baleke inki?

⁷ Carol, Mukristu mosi ya kele ti bamvula 17, kutubaka nde: “Bantangu yankaka mu vandaka ya kulemba mpenza na mawi, na nitu, mpi na mabanza na mpila nde mu vandaka kuzola ve kutelama na mpongi na suka.” * Sambu na nki yandi vandaka ya kulemba mutindu yina? Ntangu yandi vandaka ti bamvula kumi, bibuti na yandi kufwaka makwela, mpi yandi kwendaka kuzinga ti mama na yandi, yina vandaka kuzitisa ve bansiku ya Biblia ya bikalulu ya mbote. Bonso Carol, nge lenda kutana ti mambu ya mpasi mpenza yina lenda vanda mpasi na kusoba mpenza ve.

8. Inki bampasi Timoteo kunwanaka na yo?

⁸ Ntangu yandi vandaka kuyela na kimpeve, Timoteo mpi kunwanaka ti mambu ya mpasi. Mu mbandu, yandi “lutaka kubela mbala mingi” maladi ya dikundu. (1 Tim. 5:23) Ntangu Polo kutindaka yandi na Korinto sambu na kuyidika makambu yina bantu ya vandaka kundima ve kiyeka ya ntumwa Polo kubasisaka, Polo kulongisilaka dibundu na kusala kumosi na mpila nde Timoteo “vanda na boma ve” na kati na bo. (1 Kor. 4:17; 16:10, 11) Yo kemonana pwelele nde Timoteo vandaka nsoni-nsoni.

9. Kuvanda ti mabanza ya mbote ketendula inki, mpi nki mutindu yo keswaswana ti kukonda kikesa?

⁹ Sambu na kusadisa Timoteo, Polo kuyibusaka yandi na nima nde: “Mpeve yina ya Nzambi pesaka beto ke katulaka kikesa na beto ve; kansi mpeve na yandi ke pesaka beto ngolo, yandi ke sadisaka beto na kuzolana, yandi ke songaka beto mpi [mabanza ya mbote, NW].” (2 Tim. 1:7) Kuvanda ti “mabanza ya mbote” ketendula kuvanda na makuki ya kuyindula mbote. Yo ketendula mpi kuvanda ti makuki ya kutadila mambu mutindu yo kele, kansi ve mutindu beto kezola nde yo vanda. Baleke yankaka ya meyelaka ve kevandaka kikesa ve mpi kesosaka kutina mambu ya mpasi na kulutisaka ntangu mingi mpenza na kulala to na kutala TV, na kusadilaka bima ya kelausaka to malafu, na kusalaka bafeti ntangu yonso, to mansoni. Biblia kelongisila Bakristu “na kubikisa luzingu ya mbi ti nzala ya kimuntu, sambu beto [kuvanda ti mabanza ya mbote, NW], beto kuvanda bantu ya mbote, beto kuvanda na luzingu ya kinzambi na ntangu yai ya beto kele.”​—Tito 2:12.

10, 11. Inki mutindu mabanza ya mbote kesadisaka beto na kukuma ngolo na kimpeve?

¹⁰ Biblia kesyamisa “babakala yina me nuna ntete ve na [kuvanda ti mabanza ya mbote, NW].” (Tito 2:6) Kuzitisa ndongisila yai ketendula nde ntangu beno takutana ti mambu ya mpasi, beno tanunga yo na nsadisa ya kisambu mpi beno tatula ntima na ngolo yina Nzambi kepesaka. (Tanga 1 Piere 4:7.) Na mutindu yina, beto takuma kutula ntima na masonga na “ngolo yina ya Nzambi ke pesaka.”​—1 Pie. 4:11.

¹¹ Kuvanda ti mabanza ya mbote mpi kisambu kusadisaka Carol. Yandi tubaka nde: “Kusonga mama na mono na masonga yonso nde luzingu na yandi ya mansoni kuvandaka ya mbi vandaka mosi na kati ya mambu ya kuluta mpasi yina yo lombaka nde mu sala. Kansi kisambu kusadisaka mono mpenza. Mu zaba nde Yehowa kele ti mono, yo yina mu kewaka dyaka boma ve.” Yibuka, bampasi lenda tomisa kimuntu na nge mpi kukumisa nge ngolo. (Nk. 105:17-19; Mawa 3:27) Ata nge kekutana ti bampasi ya nki mutindu, Nzambi tayambula nge ve ata fyoti. Yandi ta “sadisa nge” mpenza.​—Yez. 41:10.

Kudibongisa Sambu na Makwela ya Mbote

12. Sambu na nki Mukristu yina kezola kukwela fwete sadila munsiku yina kele na Bingana 20:25?

¹² Baleke yankaka ya mekatuka kukuma bambuta kenwaninaka na kukwela, mpi bo keyindulaka nde yo tasadisa bo na kuvanda na kyese, na kudiwa dyaka ve bo mosi, na kutina kiseku ya kulemba mpi ya kukonda kukanga-ntima, mpi makambu na nzo. Kansi, balusilu ya makwela kele dyambu mosi ya mfunu. Bantu yankaka na ntangu ya ntama kusalaka nswalu-nswalu lusilu ya santu kukonda kuyindula mbote-mbote mambu yina yo vandaka kulomba. (Tanga Bingana 20:25.) Bantangu yankaka, baleke yina mekatuka kukuma bambuta ketadilaka ve mbote-mbote mambu yina makwela kelombaka. Bo kebakisaka na nima nde yo kelombaka mambu mingi kuluta yina bo vandaka kuyindula.

13. Inki bangyufula bantu yina kezola kuyantika kutalana sambu na makwela fwete tadila, mpi na wapi bo lenda zwa bandongisila ya mbote?

 ¹³ Yo yina, na ntwala ya kuyantika kutala muntu sambu na makwela, kudiyula nde: ‘Sambu na nki mu kezola kukwela? Inki mambu mu kevingila na makwela? Keti yai kele muntu ya mefwana sambu na mono? Inki mu lenda nata na makwela?’ Sambu na kusadisa nge na kuditadila na mayele yonso, “mpika ya kwikama mpi ya mayele” mebasisaka masolo ya sikisiki mpenza. * (Mat. 24:45-47, NW) Tadila masolo yai bonso ndongisila yina Yehowa kepesa nge. Tadila na dikebi yonso mambu yina bo ketuba na masolo yango mpi sadila yo. Kudipesa ve nzila ata fyoti na kuvanda buzoba “bonso mpunda to ngombe.” (Nk. 32:8, 9) Vanda ya kuyela na mutindu na nge ya kubakisa mambu yina makwela kelombaka. Kana nge keyindula nde nge kele ya kuyilama sambu na kuyantika kutala muntu sambu na makwela, yibuka ntangu yonso na kuvanda “mbandu ya mbote” na “luzingu na nge ya kinzambi.”​—1 Tim. 4:12.

14. Inki mutindu kuyela ya kimpeve lenda sadisa nge kana nge kwela?

¹⁴ Kuyela ya kimpeve kenataka mpi mambote na nima ya kukwelana. Mukristu ya kuyela kesalaka yonso sambu ‘kimbuta na yandi kufwanana mpenza na kimbuta ya Kristo.’ (Ef. 4:11-14) Yandi kesalaka ngolo sambu na kuyedisa kimuntu ya kele mutindu mosi ti ya Kristu. Bonso Mbandu na beto, “Kristo vandaka kusosa ve kumona kiese kaka yandi mosi.” (Roma 15:3) Kana konso nkwelani kelanda na kusosa, mambote na yandi mosi kaka ve, kansi mambote ya nkwelani na yandi, luzingu ya dibuta tavanda kisika ya ngemba mpi ya kepesa kikesa. (1 Kor. 10:24) Bakala tamonisa zola ya kuditambika, mpi nkento tavanda ti lukanu ya kulemfuka na bakala na yandi bonso Yezu kelemfukaka na Mfumu na yandi.​—1 Kor. 11:3; Ef. 5:25.

“Lungisa Kisalu na Nge Yonso ya Nge Fweti Sala”

15, 16. Inki mutindu nge lenda sala na mpila nde kuyela na nge kumonana na kisalu ya kusamuna?

¹⁵ Sambu na kubenda dikebi na kisalu ya mfunu ya Timoteo, Polo kusonikaka nde: “Na meso ya Nzambi ti na meso ya Yesu Kristo . . . mono ke songa nge na kusala mambu yai: Longa nsangu ya Nzambi, tula ngolo na kuzabisa yo.” Yandi yikaka nde: “Sala kisalu na nge ya kulonga Nsangu ya Mbote; lungisa kisalu na nge yonso ya nge fweti sala.” (2 Tim. 4:1, 2, 5) Sambu na kusala kisalu yai yo lombaka nde Timoteo ‘kulonguka mbote-mbote mambu ya lukwikilu.’​—Tanga 1 Timoteo 4:6.

¹⁶ Inki mutindu nge lenda ‘longuka mbote-mbote mambu ya lukwikilu’? Polo kusonikaka nde: “Kudipesa na kutanga Mukanda ya Nzambi na meso ya bantu yonso, na kupesa bo malongi ti  na kulonga bo. [Yindulula mambu yai; kudipesa ya mvimba na yo, NW].” (1 Tim. 4:13, 15) Sambu na kuyela, yo kelombaka kusala ngolo mpenza na kulonguka ya nge mosi. Bangogo “kudipesa ya mvimba” kepesa ngindu ya kudikotisa mpenza na kisalu mosi. Inki kele bikalulu na nge ya kulonguka? Keti nge mekudipesaka ya mvimba na mambu ya mudindu ya Nzambi? (1 Kor. 2:10) To keti nge kesalaka kaka kikesa fyoti? Kuyindulula mambu ya nge kelonguka tavanda na bupusi na ntima na nge.​—Tanga Bingana 2:1-5.

17, 18. (a) Inki makuki nge fwete sala ngolo na kuyedisa? (b) Inki mutindu kuyedisa ngindu yina Timoteo kuvandaka na yo tasadisa nge na kisalu ya kusamuna?

¹⁷ Leke mosi ya mupasudi-nzila na zina ya Michelle kutubaka nde: “Sambu na kununga mpenza na kisalu ya kusamuna, mu kele ti manaka mosi ya mbote ya kulonguka na mono mosi, mpi mu kekwendaka mbala na mbala na balukutakanu. Yo yina, mu kele na kuyela ntangu yonso na kimpeve.” Kusala bonso mupasudi-nzila tasadisa nge mpenza na kutomisa makuki na nge ya kusadila Biblia na kisalu ya kusamuna mpi na kuyela na kimpeve. Sala yonso na kuvanda mutangi ya mbote mpi na kupesa bakomantere ya mbote na balukutakanu ya Bukristu. Bonso leke ya kuyela na kimpeve, nge fwete bongisa masolo ya kepesa kikesa na Nzo-Nkanda ya Kisalu ya Teokrasi, na kusadilaka ntu-dyambu yina bo mepesa.

¹⁸ ‘Kusala kisalu ya kulonga nsangu ya mbote’ ketendula kusala na mpila nde kisalu na nge kubuta mbuma mingi mpi kusadisa bantu yankaka na kuguluka. Yo kelombaka kuyedisa mayele ‘ya kulongila.’ (2 Tim. 4:2) Na kudibongisaka sambu na kusamuna ti bayina mesalaka mingi kisalu yina, nge takuka kulonguka bametode na bo ya kulongila, bonso Timoteo kulongukaka ntangu yandi salaka ti Polo. (1 Kor. 4:17) Polo kutubaka sambu na bantu yina yandi sadisaka nde yandi longaka bo kaka ve nsangu ya mbote kansi yandi pesaka bo mpi ‘moyo na yandi mosi,’ to yandi sadilaka luzingu na yandi sambu na kusadisa bo, sambu yandi kumaka kuzola bo mingi. (1 Tes. 2:8) Sambu na kulanda mbandu ya Polo na kisalu ya kusamuna, nge fwete vanda ti ngindu yina Timoteo vandaka na yo, yina vandaka kudibanza na masonga yonso sambu na bantu yankaka mpi yina ‘salaka mbote sambu na Nsangu ya Mbote.’ (Tanga Filipi 2:19-23.) Keti nge kemonisaka mpeve yai ya kuditambika na kisalu na nge ya kusamuna?

Kuyela Kenataka Kyese ya Kyeleka

19, 20. Sambu na nki kuyela na kimpeve kenataka kyese?

¹⁹ Sambu na kuyela na kimpeve yo kelombaka kusala kikesa. Kansi kana nge keyedisa mayele na nge ya kulongila ti kukanga-ntima, na nima, nge tavanda ti dibaku ya ‘kukumisa bantu mingi bamvwama’ na kimpeve, mpi bo takuma ‘bantu yina ke pesaka nge kiese.’ (2 Kor. 6:10; 1 Tes. 2:19) Fred, ministre mosi ya ntangu yonso, kutendulaka nde: “Kuluta mutindu mu vandaka kusala yo na ntwala, mu kelutisaka ntangu na mono na kusadisa bantu yankaka. Yo kele ya kyeleka mpenza nde kyese kevandaka mingi na kupesa kansi na kubaka kyese kevandaka fyoti.”

²⁰ Na yina metala kyese ya yandi bakaka na kuyela na yandi ya kimpeve, leke mosi ya mupasudi-nzila na zina ya Daphne kutubaka nde: “Mu yedisaka bangwisana ya ngolo ti Yehowa ntangu mu yantikaka kumona yandi bonso Muntu. Kana nge kesepedisa Yehowa na ngolo ya makuki na nge yonso, nge tavanda na kyese mpi takudiwa mbote mpenza!” Ata bantu lenda mona ve ntangu yonso kuyela ya kimpeve, Yehowa kemonaka yo ntangu yonso mpi kebakaka yo na valere. (Baeb. 4:13) Kukonda ntembe, beno baleke ya Bakristu beno lenda pesa lukumu ti nkembo na Tata na beto ya zulu. Beno fula na kusepidisa ntima na yandi na ntangu beno kesala na masonga yonso nde kuyela na beno kumonana na meso ya bantu.​—Bing. 27:11.

[Banoti na nsi ya lutiti]

Inki Mambu Nge Melonguka?

• Yo kelombaka nki sambu na kuyela na kimpeve?

• Inki mutindu nge lenda sala na mpila nde kuyela na nge kumonana na meso ya bantu . . .

ntangu nge kekutana ti bampasi?

ntangu nge kekudibongisa sambu na makwela?

na kisalu ya kusamuna?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 18]

Kisambu lenda sadisa nge na kununga bampasi

[Kifwanisu ya kele na lutiti 20]

Inki mutindu baleke yina kele bansamuni lenda yedisa bametode ya mbote ya kulongila?