Ba ba Banca—Ku Zwelapili Kwa Mina ku Lemuhiwe ki Batu Kaufela

“Tokomela zeo, u li tukufalelwe; ku zwelapili kwa hao ku lemuhiwe ki batu kaufela.”—1 TIM. 4:15.

1. Mulimu u bata kuli ba banca ba be niñi?

MULENA ya butali wa Isilaele wa ikale, Salumoni, naa ñozi kuli: “Mutangana, u tabele bucaha bwa hao; mi pilu ya hao i ku tabise mwa mazazi a bucaha bwa hao.” (Muek. 11:9) Jehova Mulimu, yena Musimululi wa manzwi a, kaniti u bata kuli mina ba banca mu be ni tabo isiñi feela mwa bunca bwa mina, kono mane niha se mu hulile. Nihakulicwalo, mwahalaa nako ya bunca, ba banca hañata ba ezanga mafosisa a kona ku ama tabo ya bona ya kwapili. Nihaiba Jobo ya naa sepahala naa ikutwile bumaswe kabakala “milatu ya kwa bucaha bwa [hae].” (Jobo 13:26) Mwahalaa nako ya ku nonoboka ni lilimo ze latelelanga, yo munca wa Sikreste hañata u na ni ku eza likatulo ze tuna. Ku eza likatulo ze maswe  ku kona siya bikelela mwa pilu ni ku tahisa matata aa kona ku ama bupilo bwa hae kaufela.—Muek. 11:10.

2. Ki kelezo ifi ya mwa Bibele ye ba swanela ku mamela ba banca kuli ba ambuke ku eza mafosisa a matuna?

² Ba banca ba tokwa ku ba ni kutwisiso. Ha mu nyakisise kelezo ya naa file Paulusi kwa Makorinte. Naa ñozi kuli: “Mu si ke mwa ba banana mwa ku talifa . . . Mwa ku talifa, mu be ba ba hulile.” (1 Makor. 14:20) Ku mamela kelezo ya kuli lu be ni buikoneli bwa ku nahana ni ku eza lika ka sihulu ku ka tusa ba banca ku ambuka ku eza mafosisa a matuna.

3. Yo munca u swanela ku ezañi kuli a be mutu ya hulile?

³ Haiba u yo munca, u hupule kuli ku ba ya hulile ku tokwa buikatazo. Paulusi naa bulelezi Timotea kuli: ‘Ku si ke kwa ba mutu ya ku shubula ka bucaha bwa hao; kono u ezeze balumeli mutala wa manzwi, ni wa mizamao, ni wa lilato, ni wa tumelo, ni wa ku kena. U ineele ku bala ni ku kutaza ni ku luta. Tokomela zeo, u li tukufalelwe; ku zwelapili kwa hao ku lemuhiwe ki batu kaufela.’ (1 Tim. 4:12-15) Ba banca ba Sikreste ba tokwa ku zwelapili ni ku bona teñi kuli ku zwelapili kwa bona kwa lemuhiwa ki batu kaufela.

Ku Zwelapili ku Talusañi?

4. Ku eza zwelopili ya kwa moya ku kopanyelezañi?

⁴ Ku zwelapili ki ku talusa ku eza licinceho kuli mutu a be yo munde. Paulusi naa susueza Timotea ku ineela ku eza zwelopili mwa lipulelo, muzamao, lilato, tumelo, ni mwa ku kena, mane ni mwa naa petela bukombwa bwa hae. Naa tokwa ku ikataza kuli mupilelo wa hae u be mutala o munde. Kacwalo Timotea naa tokwa ku ineela ku eza zwelopili ya kwa moya.

5, 6. (a) Zwelopili ya Timotea ne i kalile ku bonahala lili? (b) Ka za ku eza zwelopili, ba banca kacenu ba kona ku likanyisa cwañi Timotea?

⁵ Paulusi ha naa ñola kelezo ye mwendi mwahalaa 61 ni 64 C.E., Timotea naa sa bile kale eluda ya yeziseli. Naa sa kalisi ku eza zwelopili ya kwa moya. Ka silimo sa 49 C.E. kamba 50 C.E., Timotea mwendi inge a atumela mwa lilimo za ma-20, naa “pakwa ki balumeli ba ba mwa Listra ni Ikone,” ba ne ba boni zwelopili ya hae ya kwa moya. (Lik. 16:1-5) Ka nako yeo, Paulusi naa zamaile ni Timotea mwa musipili wa hae wa bulumiwa. Ha saa lemuhile zwelopili ya Timotea ka likwelinyana, Paulusi a mu lumela kwa Tesalonika kuli a yo wisa pilu Bakreste ba mwa muleneñi wo ni ku ba tiisa. (Mu bale 1 Matesalonika. 3:1-3, 6.) Kaniti, Timotea naa kalile ku bonisa zwelopili ya hae ku ba bañwi inge a sa li yo munca.

⁶ Mina ba banca mwa liputeho, ye kona nako ya ku eza buikatazo bwa ku ba ni tulemeno to tu tokwahala, ilikuli ba bañwi ba iponele hande zwelopili ya mina mwa mupilelo wa mina wa Sikreste ni buikoneli bwa mina bwa ku luta niti ya mwa Bibele. Ha naa na ni lilimo ze 12, Jesu a “zwelapili, a talifa, a hula.” (Luka 2:52) Ha lu nyakisiseñi mo mu kona ku boniseza zwelopili ya mina mwa likalulo ze talu za mwa bupilo bwa mina: (1) ha mu kopana ni matata, (2) ha mu nze mu itukiseza linyalo, ni (3) ha mu nze mu ikataza ku ba “mutanga yo munde.”—1 Tim. 4:6.

Ku Talimana ni Matata ka “Kutwisiso”

7. Miinelo ye zwafisa i kona ku ama cwañi ba banca?

⁷ Mukreste wa lilimo ze 17 wa libizo la Carol naa ize, “Fokuñwi, ni ikutwanga ku zwafa, ku katala mwa mubili, ni mwa munahano kuli mane ni batanga ku sa zuhanga kakusasana.” * Ki kabakalañi ha naa zwafile? Carol ha naa li wa lilimo ze 10 za buhulu, bashemi ba hae ba kauhana, mi a kala ku pila ni bo mahe ba ne ba hanile ku kumalela likuka za Bibele za muzamao. Sina Carol, mwendi ni mina mu sweli ku talimana ni miinelo ye zwafisa mi ha ku bonahali kuli lika li ka ba hande.

8. Timotea naa talimani ni matata afi?

⁸ Ha naa nze a eza zwelopili ya kwa moya, Timotea ni yena naa talimani ni miinelo ye taata.  Ka mutala, naa na ni butata bwa ku “kuma-kuma” kabakala mba ya hae. (1 Tim. 5:23) Paulusi ha naa mu lumezi kwa Korinte kuli a yo tatulula matata a mañwi a naa tiswa ki batu ba ne ba hanyeza maata a Paulusi a buapositola, Paulusi naa susuelize puteho kuli i swalisane ni yena, ilikuli Timotea a ine ku bona “a si na s’a saba.” (1 Makor. 4:17; 16:10, 11) Ku bonahala kuli Timotea nee li wa maswabi kamba boi.

9. “Kutwisiso” kiñi, mi i shutana cwañi ni moya wa boi?

⁹ Kuli a tuse Timotea, Paulusi naa mu hupulise kuli: ‘Mulimu h’a si ka lu fa moya wa boi; kono ki wa maata, ni wa lilato, ni wa kutwisiso.’ (2 Tim. 1:7) “Kutwisiso” i kopanyeleza ku nahana ni ku nyakisisa hande lika. Ku kopanyeleza buikoneli bwa ku talimana ni lika ka mo li inezi—isiñi mo lu batela kuli li bele. Ba banca ba bañwi ba bonisanga moya wa boi mi ba likanga ku ambuka miinelo ye zwafisa ka ku lobala hahulu kamba ku buha hahulu TV, ku itusisa milyani ye kola kamba ku nwa maswe bucwala, ku ba ni tukiti nako kaufela, kamba ku eza buhule. Bakreste ba elezwa ku “tuhela mukwa wa ku sa saba Mulimu ni wa ku shukelwa za lifasi, ni kuli lu pile mwa linako za cwale ka kutwisiso, ni ka ku luka, ni ka bulumeli.”—Tite 2:12.

10, 11. Kutwisiso i lu tusa cwañi ku ba Bakreste ba ba tiile?

¹⁰ Bibele i susueza micaha kuli “ba pile ka kutwisiso.” (Tite 2:6.) Ku mamela kelezo yeo ku talusa kuli muta mu kopana ni matata, mu ka lapela ku Mulimu ni ku sepa maata aa mi fa. (Mu bale 1 Pitrosi 4:7.) Kacwalo, mu ka sepa hahulu “mata a’ fiwa ki Mulimu.”—1 Pit. 4:11.

¹¹ Kutwisiso ni tapelo kona ze nee tusize Carol. Naa ize: “Ku hanyeza muzamao wa boma o maswe ki o muñwi wa linto ze taata ka ku fitisisa ze ni kile na eza. Kono tapelo ne i ni tusize luli. Na ziba kuli Jehova u inzi ni na, kacwalo ha ku sa na se siñwi se ni saba cwale.” Mu hupule kuli matata a kona ku mi bisa batu ba bande ni ku fita, ni ku mi tiisa. (Samu 105:17-19; Mali. 3:27) Ku si na taba ni ze mu ipuma ku zona, Mulimu haa na ku mi yubeka. U ka mi “tusa” luli.—Isa. 41:10.

Ku Itukiseza Linyalo le Linde

12. Ki kabakalañi Mukreste ya nahana za ku nyala ha swanela ku sebelisa sikuka se si kwa Liproverbia 20:25?

¹² Ba banca ba bañwi ba matezi ku kena mwa linyalo, ili ku nahana kuli kona nto ye ka tisa tabo, ku feza bulutu, ku zwafa, ni matata a mañwi a kwa ndu. Kono buitamo bwa linyalo ki nto ye tuna hahulu. Ba bañwi mwa miteñi ya Bibele ne ba ezize buitamo ba si ka nahanisisa ze ne bu kopanyeleza. (Mu bale Liproverbia 20:25.) Fokuñwi ba banca ha ba nahanisisangi lika ze ñata ze tokwahala mwa linyalo. Hasamulaho ba lemuhanga kuli kanti linyalo li kopanyeleza lika ze ñata ze ne ba sa zibi.

13. Ki lipuzo lifi ze ba swanela ku ipuza ba ba bata ku kena mwa libato, mi ba kona ku fumana kai likelezo ze kona ku ba tusa?

 ¹³ Kacwalo pili mutu a si ka kena kale mwa libato, ki hande ku ipuza kuli: ‘Ki kabakalañi ha ni bata ku nyala? Ki lika mañi ze ni libelela mwa linyalo? Kana yo ki yena mutu yaa ni swanela mwa bupilo? Kana ni itukiselize ku peta buikalabelo bwa ka sina mutu ya mwa linyalo?’ Kuli mu kone ku itatuba hande, “mutanga ya sepahala, ya na ni kutwisiso” u hatisize litaba ze tungile ka za manyalo. * (Mat. 24:45-47) Mu nge litaba zeo kuli ki likelezo za mi fa Jehova. Mu nyakisise ze mwa litaba zeo ni ku li sebelisa. Mu si ke mwa ba “sina pizi kamba mbongolo, ze tokwa kutwisiso.” (Samu 32:8, 9) Mu hule mwa kutwisiso ya mina ka za lika ze tokwahala mwa linyalo. Haiba mu ikutwa kuli mwa kona ku kena mwa libato, mu hupule kuli kamita mu be “mutala . . . wa ku kena.”—1 Tim. 4:12.

14. Ku zwelapili kwa moya ku ka mi tusa cwañi haiba mu nyala?

¹⁴ Ku hula kwa moya ni kona ku tisa kuli za mina li konde ha se mu nyezi kamba ku nyalwa. Mukreste ya hulile kwa moya u ikataza ku ba ni “tikanyo ya siyemo sa Kreste se si petehile.” (Maef. 4:11-14) U eza buikatazo bwa ku ba ni butu bo bu swana ni bwa Kreste. Ka ku ba Mutala wa luna, “Kreste h’a si ka bata se si mu tabisa ili yena.” (Maro. 15:3) Haiba batu ba ba nyalani ba zwelapili ku sa bata feela za bona, kono ku bata ni ze tabisa ba bañwi, bupilo bwa bona bwa lubasi bu ka ba bwa kozo ni buiketo. (1 Makor. 10:24) Muuna u ka bonisa lilato la ku itombola, mi musali u ka tundamena ku ipeya kwatasaa muunaa hae sina Jesu haa ipeya kwatasaa Toho ya hae, yena Mulimu.—1 Makor. 11:3; Maef. 5:25.

“U Feleleze za Bukombwa Bwa Hao”

15, 16. Mu kona ku bonisa cwañi zwelopili ya mina mwa bukombwa?

¹⁵ Ka ku isa mamelelo kwa musebezi o mutuna wa Timotea, Paulusi naa ñozi kuli: “Ni ku laela fapil’a Mulimu, ni fapil’a Jesu Kreste . . . ni li: Bulela Linzwi, u tiise.” Naa ekelize kuli: “U eze musebezi wa mubuleli wa Evangeli; u feleleze za bukombwa bwa hao.” (2 Tim. 4:1, 2, 5) Kuli a pete musebezi wo, Timotea naa tokwa ku ‘ikuta ka manzwi a tumelo.’—Mu bale 1 Timotea 4:6.

¹⁶ Mu kona ku ‘ikuta ka manzwi a tumelo’ ka nzila ifi? Paulusi naa ñozi kuli: “U ineele ku bala ni ku kutaza ni ku luta . . . Tokomela zeo, u  li tukufalelwe.” (1 Tim. 4:13, 15) Ku eza zwelopili ku tokwa ku eza tuto ya Bibele ya ka butu. Pulelo ye li “u li tukufalelwe” i talusa ku ikenya hahulu mwa musebezi o muñwi. Mu eza cwañi tuto ya mina? Kana mwa tukufalelwanga “ze tungile za Mulimu”? (1 Makor. 2:10) Kamba kana ha mu ikatazangi hahulu? Ku tokomela ze mu ituta ku ka mi tusa ku eza zwelopili ya kwa moya.—Mu bale Liproverbia 2:1-5.

17, 18. (a) Mu swanela ku ikataza ku ba ni buikoneli mañi? (b) Ku ba ni moya o swana ni wa Timotea ku kona ku mi tusa cwañi mwa bukombwa?

¹⁷ Kalibe ya li paina wa libizo la Michelle naa ize: “Kuli ni kondise mwa bukombwa, ni na ni tomahanyo ye nde ya tuto ya ka butu, mi ni yanga kamita kwa mikopano. Kabakaleo, ni sweli ku hula kwa moya nako kaufela.” Ku sebeza sina paina ku ka mi tusa ku ekeza kwa buikoneli bwa mina bwa ku itusisa Bibele mwa bukombwa ni ku eza zwelopili ya kwa moya. Mu ikataze ku bolosola buikoneli bwa mina bwa ku bala ni ku fa likalabo ze nde kwa mikopano ya Sikreste. Ka ku ba yo munca ya hulile kwa moya, mu ka eza hande ku no itukisezanga lingambolo za baituti mwa Sikolo sa Bukombwa sa Teokratiki, ili ku kumalelanga kwa litaba ze filwe.

¹⁸ Ku ‘eza musebezi wa mubuleli wa Evangeli’ ku talusa ku kondisa bukombwa bwa mina ni ku tusa ba bañwi kuli ba piliswe. Kuli mu eze cwalo, mu tokwa ku luta ‘inze mu talusa.” (2 Tim. 4:2) Ha mu eza litukiso za ku kutazanga ni ba ba yeziseli mwa ku kutaza, mu ka kona ku ituta kwa mulutelo wa bona, sina mwa naa ezelize Timotea ya naa itutile ku Paulusi. (1 Makor. 4:17) Ha naa ama kwa batu ba naa tusize, Paulusi naa ize naa si ka ba bulelela feela taba ye nde kono hape naa tobohile “bupilo” bwa hae, kamba naa itusisize bupilo bwa hae kwa ku ba tusa, bakeñisa kuli naa ba lata. (1 Mates. 2:8) Kuli mu latelele mutala wa Paulusi mwa bukombwa, mu tokwa ku ba ni moya o swana ni wa Timotea, ili ya naa tokomezi za ba bañwi ni ku ‘sebeza za Evangeli.’ (Mu bale Mafilipi 2:19-23.) Kana mwa bonisanga moya wa buitomboli o cwalo mwa bukombwa bwa mina?

Zwelopili I Tisa Tabo

19, 20. Ki kabakalañi ku eza zwelopili ya kwa moya ha ku tahisa tabo?

¹⁹ Ku eza zwelopili ya kwa moya ku tokwa ku ikataza. Kono ka ku ba ni pilu-telele ha mu nze mu ekeza kwa buikoneli bwa mina bwa ku luta, mu ka ba ni tohonolo ya ku “fumisa ba bañata” kwa moya mi ba ka ba ni‘tabo kamba kuwani ya bulena.’ (2 Makor. 6:10; 1 Mates. 2:19) Fred, ya sebeleza fa Betele, naa ize: “Se ni tandanga nako ye ñata kuli ni tuse ba bañwi. Ki niti kuli ku na ni tabo mwa ku fana ye fita ye mwa ku fiwa.”

²⁰ Daphne, ya li paina wa mwanana, naa bulezi cwana ka za tabo ya naa fumani kabakala ku hula kwa moya: “Ha ne ni nze ni ituta ze ñata ka za Jehova, ni konile ku ba ni bulikani bo butuna ni yena. Ha mu tabisa Jehova ka ku likana ni buikoneli bwa mina, mu ikutwa hande hahulu!” Nihaike kuli ku zwelapili kwa moya ha ku koni ku lemuhiwa ki batu nako kaufela, Jehova kamita wa bonanga ni ku itebuha zwelopili ya kwa moya ye cwalo. (Maheb. 4:13) Kaniti, mina ba banca ba Sikreste mwa kona ku tabisa ni ku lumbeka Ndataa mina wa kwa lihalimu. Mu zwelepili ku tabisa pilu ya hae ha mu nze mu bona teñi kuli zwelopili ya mina ya kwa moya ya lemuhiwa ki batu kaufela.—Liprov. 27:11.

[Litaluso za kwatasi]

Mu Itutileñi?

• Ku eza zwelopili ya kwa moya ku kopanyelezañi?

• Mu kona ku eza cwañi kuli zwelopili ya mina i bonahale kwa batu kaufela . . .

ha mu kopana ni matata?

ha mu itukiseza manyalo?

ha mu li mwa bukombwa?

[Lipuzo za Tuto]

[Siswaniso se si fa likepe 15]

Tapelo ya kona ku mi tusa ku talimana ni matata

[Siswaniso se si fa likepe 16]

Bahasanyi ba banca ba kona cwañi ku ba ni milutelo ye minde?