Skip to content

Skip to table of contents

Nobukubusi—Akulibonye Kukomena Kwenu Kwakumuuya

Nobukubusi—Akulibonye Kukomena Kwenu Kwakumuuya

Nobukubusi—Akulibonye Kukomena Kwenu Kwakumuuya

“Sungwaala kuzintu ezi, ulitakate kulinzizyo amoyo wako woonse, kuti bantu boonse babone mboya bukomena mumilimo yako.”—1 TIM. 4:15.

1. Ino ncinzi Leza ncayanda kujatikizya bakubusi?

“SEKELELA, O mulombe, mubwanike bwako, amoyo wako ukondwe mumazuba aabwanike bwako.” (Muk. 11:9) Oobu mbwaakalemba Mwami musongo wa Israyeli yansiku Solomoni. Jehova Leza sikwaanza wamulumbe ooyu uyanda kuti nywebo nobakubusi kamukkomana kutali buyo mubukubusi bwenu pele akuciindi mwaakukomena. Nokuba boobo, bakubusi kanji-kanji bacita zyintu zitaluzi zyalo izijatikizya lukkomano lwabo lwakumbele. Naba Jobu imwaalumi uusyomeka wakausa akaambo “[ka]ndubyo zyakubwanike bwa[kwe].” (Job. 13:26) Kuciindi cabukubusi alimwi acitobela, Munakristo kanji-kanji inga ulaba azyakusala ziyandika kapati. Akaambo kakutasala kabotu mukubusi ulakonzya kucitikilwa zyintu nzyatakalubi alimwi akuliletela mapenzi alo aakonzya kujatikizya buumi bwakwe boonse.—Muk. 11:10.

2. Ino mbuti Bbaibbele mbolikonzya kugwasya bakubusi kucizyiba kusala kabotu?

2 Bakubusi beelede kubelesya bupampu ciindi nobayandika kusala zyakucita. Amulange-lange lulayo mwaapostolo Paulo ndwaakapa bana Korinto. Wakalemba kuti: “Mutabi mbuli bana kumakani aabusongo . . . Kumakani aabusongo amube bazonokede [‘basimide’, BT].” (1 Kor. 14:20) Ikutobela lulayo lwakuti baiye kuyeeya mbuli muntu mupati, kuyoogwasya bakubusi kucizyiba kusala kabotu.

3. Ino ncinzi ncomweelede kucita kutegwa kamuyeeya mbuli muntu mupati?

3 Ikuti kamuli bakubusi mweelede kuyeeya lyoonse kuti muyandika kusolekesya canguzu kutegwa mucikonzye kusala cabusongo. Paulo wakaambila Timoteo kuti: “Kutabi uubaula bwanike bwako, pele ube ciilizyo cabaabo bazumina, mukwaamba amukweenda amukuyandana amukusyoma amukusalala. Sungwaala kukubala akukukambauka akukufundisya. . . . Sungwaala kuzintu ezi, ulitakate kulinzizyo amoyo wako woonse, kuti bantu boonse babone mboya bukomena mumilimo yako.” (1 Tim. 4:12-15) Banakristo bakubusi beleede kuyaambele, alimwi akwalo kuyaambele kwabo kweelede kulibonya kubantu.

Ino Kuyaambele Caamba nzi?

4. Ino kuyaambele kumuuya kubikkilizya nzi?

4 Kuyaambele caamba kukomena, kucinca akuba amicito mibotu. Paulo wakakulwaizya Timoteo kuti asungwaale kutegwa ayaambele mukwaamba, mukweenda, mukuba aluyando, mulusyomo, mukusalala alimwi amunzila njaakali kuzuzikizya mulimo wakwe wakukambauka. Buumi bwakwe bwakeelede kuba cikozyanyo cibotu. Aboobo Timoteo wakeelede kuzumanana kukomena kumuuya.

5, 6. (a) Ino ndilili kuyaambele kwa Timoteo nokwakatalika kulibonya? (b) Kujatikizya kuyaambele, ino mbuti bakubusi mbobakonzya kwiiya cikozyanyo ca Timoteo?

5 Ciindi Paulo naakalemba lulayo oolu mumyaka iili akati ka 61 a 64 C.E., Timoteo wakali kale mwaalu uusimide. Tacili ciindi naakali kutalika kuyaambele kumuuya pe. Mu 49 naa mu 50 C.E. kajisi myaka yakuzyalwa iitandila ku 20, Timoteo “wakali empuwo mbotu kulibabunyina bamu-Lustra amu-Ikoniyo” balo ibakabona kuyaambele kwakwe. (Inc. 16:1-5) Aciindi eeco, Paulo wakatoleezya Timoteo mulweendo lwakwe lwabumisyinali. Naakabona kuti Timoteo wazumanana kuyaambele kwamyezi iili mboibede, Paulo wakamutuma kuti aunke ku Tesalonika kutegwa akaakuumbulizye alimwi akuyumya Banakristo ibakali mudolopo eeli. (Amubale 1 Tesalonika 3:1-3, 6.) Cilisalede kuti kuyaambele kwa Timoteo kwakatalika kulibonya kubantu kacili mukubusi.

6 Nobakubusi mumbungano, amusoleke kuba abube buyandika lino kutegwa kuyaambele kwenu mubukkale bwa Bunakristo alimwi amukucizyiba kuyiisya kasimpe kamu Bbaibbele kakulibonya caantangalala. Kajisi kale myaka yakuzyalwa iili 12, Jesu “waka[zumanana ku]komena mubusongo.” (Lk. 2:52) Aboobo, atulange-lange mbomukonzya kutondezya kuyaambele kwenu mubukkale botatwe bwamubuumi bwenu: (1) nomujisi mapenzi, (2) ciindi nomulibambila kuyookwata, naa kukwatwa, alimwi a (3) nomusoleka kuba “similimo mubotu.”—1 Tim. 4:6.

‘Amulibatamike’ Ciindi Nomulwana Mapenzi

7. Ino mbuti bukkale bukatazya mbobukonzya kubajatikizya bakubusi?

7 Carol, Imunakristo uujisi myaka yakuzyalwa iili 17 wakaamba kuti: “Zimwi ziindi ndakali kulimvwa kutyompwa, kukatala alimwi akunyongana mumizeezo cakuti tiindakali kuyanda kubuka kwaca.” * Ino ncinzi cakali kumupa kulimvwa boobu? Ciindi Carol naakajisi buyo myaka yakuzyalwa iili kkumi, bazyali bakwe bakalekana, alimwi eeci cakapa kuti akakkale abanyina balo ibakakaka kutobela zyeelelo zyamu Bbaibbele zijatikizya kulilemeka. Mbubwenya mbuli Carol, antela andinywe mujisi bukkale ibukatazya kapati bwalo ibutalangilwi kucinca.

8. Ino Timoteo wakajisi mapenzi nzi?

8 Timoteo naakali kuyaambele kumuuya, awalo wakali kujana buyumuyumu. Mucikozyanyo, ‘tanaakali kubukila bulo’ akaambo kakuciswa mwida. (1 Tim. 5:23) Ciindi Paulo naakamutuma ku Korinto kuti akalanganye mapenzi amwi aakali kuletwa abantu ibakali kunyansya bweendelezi bwamwaapostolo Paulo, Paulo wakakulwaizya bakwesu baku Korinto kuti babelekele antoomwe a Timoteo kutegwa “akale cakutayoowa” akati kabo. (1 Kor. 4:17; 16:10, 11) Kuboneka kuti Timoteo wakali muntu uujisi nsoni naa bukandu.

9. Ino kulibamba caamba nzi, alimwi ino kwiimpene buti abukandu?

9 Kutegwa Paulo agwasye Timoteo, wakazoomuyeezya kuti: “Leza takatupede muuya wabukandu, pe, wakatupa muuya wanguzu awakuyandana awakulibamba.” (2 Tim. 1:7) “Kulibamba” kujatikizya kucikonzya kuyeeya cabusongo. Kubikkilizya kucikonzya kuliyumya nokuba kuti mwalijana mubukkale mbomutayandi. Bakubusi ibamwi batasimide kumuuya batondezya muuya wabukandu alimwi basola kubutija bukkale ibukatazya kwiinda mukuciindilizya koona naa kweebelela cipeku-peku, kubelesya misamu iikola naa kunwa kapati bukoko, kuyanda kulikkomanisya mumapobwe ciindi coonse, naa kuba abukkale bwakutalilemeka. Banakristo balaililwa “kukazya kasampusampu azisusi zibi zyaansi ano, . . . kukala cakulibatamika acakululama acakulemeka Leza muciindi ecino casunu.”—Tit. 2: 12.

10, 11. Ino mbuti kulibamba mbokutugwasya kusyoma munguzu Leza nzyapa?

10 Ibbaibbele lilailila “baalumi bacili bana . . . kuti basitikile.” (Tit. 2:6) Ikutobela lulayo oolu caamba kuti kufumbwa mwaakujana mapenzi muyoopaila alimwi akulangila kuli Leza kuti amupe nguzu. (Amubale 1 Petro 4:7.) Aboobo, muyooba alusyomo “[mu]nguzu nzyamupa Leza.”—1 Pet. 4:11.

11 Kulibamba alimwi amupailo nzyezyintu zyakamugwasya Carol. Wakaamba kuti: “Kuzumanana kukazya buumi bwakutalilemeka mbobakali kupona bamaama cakali cintu cikatazya kapati kucita. Pele mupailo wakandigwasya kapati. Ndilizyi kuti Jehova uli andime, aboobo ndakaleka kuyoowa.” Amuyeeye kuti mapenzi alakonzya kumugwasya kuba abube bubotu. (Int. 105:17-19; Malo. 3:27) Kwiina makani amapenzi ngomucitikilwa, Leza takamusowi. “[Uyoomu]gwasya, ncobeni.”—Is. 41:10.

Kulibambila Lukwatano Luzwidilila

12. Ino nkaambo nzi Munakristo uuyanda kukwata naa kukwatwa ncayelede kubelesya njiisyo iijanwa ku Tusimpi 20:25?

12 Bakubusi bamwi ibalimvwa kuti bakomena balundukila kukwata naa kukwatwa, mukuyeeya kuti ambweni mbobwiinguzi kumapenzi ­aabapa ­kutakkomana, kulendelelwa, kucimwa alimwi amapenzi amwi aali kuŋanda. Pele cikonke calukwatano ncintu ciyandika kapati. Bamwi ibakali kupona ciindi Bbaibbele nolyakacili ­kulembwa ­bakali kufwambaana kubamba zikonke zisalala kakunyina kuzilanga-langa kabotu zyintu izyakajatikizyidwe. (Amubale Tusimpi 20:25.) Ziindi zimwi ibakubusi bakomena-komena tabazilangi-langi kabotu zyintu izikonzya kupa kuti lukwatano luzwidilile. Kwainda ciindi ndendilyo nobabona kuti anu kuli zyintu zinji zijatikizidwe kwiinda mbobakali kuziyeeyela.

13. Ino mibuzyo nzi aabo ibayeeya kusyaba naa kusyabwa njobeelede kulanga-langa, alimwi ino ndulayo nzi ilugwasya ndobakonzya kubelesya?

13 Aboobo, nomutanatalika cisyabo, mweelede kulibuzya kuti: ‘Ino nkaambo nzi ncondiyanda kukwata naa kukwatwa? Ino nzyintu nzi nzyondilangila? Sena ooyu muntu ulandeelela? Sena masimpe ndililibambilide kucita zyintu zyoonse nzyayelede kucita muntu uukwete naa uukwetwe?’ Ikutegwa mugwasyigwe nomwaalanga-langa kabotu makani aaya, “muzike musyomesi uucenjede” wakamwaya zibalo zigaminide kujatikizya makani aaya. * (Mt. 24:45-47) Zibalo eezyi amuzibone kuba lulayo luzwa kuli Jehova. Amuzilange-lange cakulomya zyintu zilembedwe muzibalo eezyi alimwi akuzibelesya. Mutakabi anomulizumizya kuba mbuli “imbizi na imbongolo, zitakwe maanu.” (Int. 32:8, 9) Amukomene mukumvwisya zyintu ziyandika mulukwatano. Ikuti naa mulilibambilide kutalika cisyabo, amuyeeye lyoonse kuti mweelede kuba “ciilizyo [naa cikozyanyo cibotu] . . . mukusalala.”—1 Tim. 4:12.

14. Ino kuyaambele kumuuya kuyoomugwasya buti ciindi mwaakukwata naa mwaakukwatwa?

14 Kusima kumuuya akwalo kulakonzya kumugwasya kuzwidilila mwamana kukwatana. Munakristo uusimide ulasolekesya kuba “abwiime buzulide bwa-Kristo.” (Ef. 4:11-14) Ulasolekesya kuba abube buli mbuli bwa Kristo. Mbokunga wakatusiila cikozyanyo, “Kristo alakwe teewakalikondezya mwini.” (Rom. 15:3) Ikuti banabukwetene bazumanana kuyandaula nzila zyakugwasya mweenzinyina muciindi cakuligwasya beni, bayooba aluumuno akati kabo alimwi bayookkala kabotu mulukwatano lwabo. (1 Kor. 10:24) Imulumi uyootondezya luyando cakulyaaba, awalo mukaintu uyoosoleka canguzu kulibombya kumulumi wakwe mbubonya Jesu ­mbwalibombya ku Mutwe wakwe.—1 Kor. 11:3; Ef. 5:25.

‘Amuukondesye Mulimo Ngomwakapegwa’

15, 16. Ino mbuti kuyaambele kwenu mumulimo wakukambauka mbokukonzya kulibonya?

15 Kaamba kujatikizya mulimo uuyandika kapati ngwaakapedwe kucita Timoteo, Paulo wakalemba kuti: “Ndakulailila kunembo lya-Leza alya-Kristo Jesu . . . ukambauke Makani lyoonse.” Wakayungizya akwaamba kuti: “Kosungwaalila milimo yabukambausi, kokondezesya mulimo ngowakapegwa.” (2 Tim. 4:1, 2, 5) Kutegwa azuzikizye lulayo oolu Timoteo wakeelede “[k]ulelwa mumajwi aabuzumino.”—Amubale 1 Timoteo 4:6.

16 Ino mbuti mbomukonzya “[k]ulelwa mumajwi aabuzumino”? Paulo wakalemba kuti: “Sungwaala kukubala akukukambauka akukufundisya . . . Sungwaala kuzintu ezi, ulitakate kulinzizyo amoyo wako woonse.” (1 Tim. 4:13, 15) Kuti muntu ayaambele uyandika kuliyiisya mukamwini cabunkutwe. Ibbala lyakuti “ulitakate” lipa muzeezo wakubikkila maanu alimwi akubelesya nguzu zyoonse mumulimo ngwacita muntu. Ino cilengwa cenu cakubala cili buti? Sena mulalitakata “[mu]makani malamfu aabulondo bwa-Leza”? (1 Kor. 2:10) Naa inga musola buyo aasyoonto kucita oobu? Kusungwaala muzyintu nzyomubala kuyoomukulwaizya kuyaambele kumuuya.—Amubale Tusimpi 2:1-5.

17, 18. (a) Ino nzyintu nzi nzyomweelede kucizyiba kucita? (b) Ino mbuti kuba amuuya mbuli ngwaakajisi Timoteo mbokukonzya kumugwasya mumulimo wenu wakukambauka?

17 Michelle, imupainiya mukubusi wakaamba kuti: “Kutegwa ndizwidilile mumulimo wakukambauka, ndijisi bubambe bubotu bwaciiyo cangu alimwi ndilajanika lyoonse kumiswaangano. Akaambo kakucita boobu, ndilakomena kumuuya lyoonse.” Inzya biya, kulilembya bupainiya kuyoomugwasya kuti musumpule nzila mbomubelesya Bbaibbele mumulimo wakukambauka alimwi akuyaambele kumuuya. Amusoleke kucizyiba kubala kabotu alimwi akupa bwiinguzi bubotu lyamiswaangano ya Bunakristo. Ikutegwa mutondezye kuyaambele kwenu mweelede kulibambila kabotu kuti mukape makani aagwasya lyamuswaangano wa Cikolo Camulimo Weendelezyegwa a Leza kwiinda mukutalibikkila twaambo tumbi itutajatikizyi makani aayo ngomwapegwa.

18 Kucita ‘mulimo wabukambausi’ caamba kucizyiba kukambauka kabotu alimwi akugwasya bantu kuti bakafwutuke. Aboobo muyandika “[kuk]kazikisya loko moyo mukwiisya.” (2 Tim. 4:2) Mbubwenya mbuli Timoteo mbwaakaiya kwiinda mukubeleka a Paulo, andinywe mulakonzya kwiiya nzila zibotu zyakuyiisya kwiinda mukubeleka mumulimo wakukambauka antoomwe abaabo ibasimide. (1 Kor. 4:17) Kaamba kujatikizya bantu mbaakagwasya, Paulo wakaamba kuti kunyina naakabayiisya buyo makani mabotu, pele wakapa ‘moyo wakwe’ naa kuti wakabelesya buumi bwakwe akaambo kakuti wakabayanda kapati. (1 Tes. 2:8) Ikutegwa mutobele cikozyanyo ca Paulo mumulimo wakukambauka, mweelede kuba amuuya mbuli ngwaakajisi Timoteo, iwakulanganya kabotu bantu alimwi ‘akugwasilizya milimo yamakani mabotu.’ (Amubale Ba-Filipi 2:19-23.) Sena andinywe mulatondezya kulyaaba kuli boobu mumulimo wenu wakukambauka?

Kuyaambele Kuletela Kukkutila Kwini-kwini

19, 20. Ino nkaambo nzi kuyaambele kumuuya ncokuletela lukkomano?

19 Kutegwa muntu ayaambele kumuuya weelede kusolekesya. Pele kwiinda mukukkazika moyo mukwiiya nzila zibotu zyakuyiisya, mukuya kwaciindi, muyooba aacoolwe cakugwasya ‘bantu kuti bavwube’ kumuuya, alimwi bayooba ‘lukondo naa musini wenu wakulikankaizizya.’ (2 Kor. 6:10; 1 Tes. 2:19) Fred, imupainiya waamba kuti: “Kunyina ciindi mubuumi bwangu nondakabelesya ciindi cinji boobu kugwasya bantu. Mmasimpe kuti kuli lukkomano lunji mukupa kwiinda mukutambula.”

20 Kaamba kujatikizya lukkomano alimwi akukkutila nkwaakajana akaambo kakukomena kumuuya, Daphne imupainiya mukubusi wakati: “Nondakali kwiiya makani aajatikizya Jehova, ndakaba acilongwe cibotu anguwe. Kukkomanisya Jehova kusikila mpondigolela kundipa kubotelwa kapati—kukkutila kwini-kwini.” Nokuba kuti kuyaambele kumuuya inga takulibonyi kubantu ciindi coonse, walo Jehova ulakubona lyoonse alimwi ulakubikkila maanu. (Heb. 4:13) Cakutadooneka, nobakubusi mulakonzya kumutembaula akumuletela bulemu Taateesu wakujulu. Amuzumanane kukkomanisya moyo wakwe ciindi kuyaambele kwenu nokulibonya.—Tus. 27:11.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 7 Mazyina aamwi acincwa.

^ munc. 13 Amubone zibalo zyakuti, “Is This Person Right for Me?” mubbuku lyakuti Questions Young People Ask—Answers That Work, Volume 2; “Busolozi Buzwa kwa Leza Kujatikizya Kusala Mweenzinyoko Wamulukwatano,” mu Ngazi Yamulindizi ya June 1, 2001; alimwi a “How Wise Is a Teenage Marriage?” mu Sinsimuka! ya September 22, 1983.

Ino Ncinzi Ncomwaiya?

• Ino kuyaambele kujatikizya nzi?

• Ino mbuti kuyaambele kwenu mbokukonzya kulibonya . . .

ciindi nomwasikilwa mapenzi?

nomulibambila lukwatano?

mumulimo wakukambauka?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 15]

Mupailo ulakonzya kumugwasya kuliyumya muciindi camapenzi

[Cifwanikiso icili apeeji 16]

Ino mbuti basikumwaya ibakubusi mbobakonzya kwiiya nzila zibotu zyakuyiisya?