Biiyaʼ guiraʼ ni nuu lu sitiu riʼ

guyé lu índice

«Tiempu para cadi guininu»

«Tiempu para cadi guininu»

«Tiempu para cadi guininu»

«SICARÍʼ na ti proverbio ni riníʼcabe neza oriente: «Pa ora riníʼ binni zeeda gaca casi plata la? ora qué guiníʼ binni zeeda gaca casi oro». Libru Glosas de Sabiduría, stiʼ Sem Tob (edición stiʼ Agustín García Calvo), cusiene xi riniʼni lu diidxaʼ hebreu: «Pa ora riníʼ binni risaca biaʼ ti siclo de plata la? ora qué riníʼ binni risaca ni biaʼ ti talentu de oro». Sicaríʼ bicaa rey Salomón, ti hombre ni nuu xpiaaniʼ: «Para guiráʼ cosa nuu tiempu, dede para gaca guiráʼ cosa ni nuu lu guidxilayú: [...] tiempu para cadi guininu ne tiempu para guininu» (Ecl. 3:1, 7).

Yanna, pora ndiʼ cadi naquiiñeʼ guiníʼ binni yaʼ. Diidxaʼ cadi guiníʼ binni ne igani ca rieeteʼ cani jma de ti gayuaa biaje lu Biblia. Ra rieeteʼ ca diidxaʼ ca rihuinni jneza nga cadi guiníʼ binni 1) para guluíʼ napa respetu, 2) para gusihuinni runi ni jneza ne riene, ne 3) para gacaneni laa guiníʼ ique. Guidúʼyanu cani.

Para guluíʼ napa respetu

Ora qué riníʼ tuuxa rusihuinni napa respetu o rusisaca binni. Habacuc, ni riguixhená que guníʼ: «Nuu Jiobá ra yuʼduʼ stiʼ. ¡Guiráʼ binni cadi naquiiñeʼ guiníʼ nezalube!» (Hab. 2:20). Biblia cayabi laanu «jneza nga cuézanu sin guininu gasti dede dxi gulá Jiobá laanu» (Lam. 3:26). Ne tobi de ca hombre bicaa salmo que guníʼ: «Cadi guiniʼluʼ nezalú Jiobá ne bisihuinni dxandíʼ cabézaluʼ laabe. Cadi guidxiichiluʼ purtiʼ careendú ni cayuni xcaadxi» (Sal. 37:7).

Ñee zanda gusisácanu Jiobá sin guininu gastiʼ la? Ñee cadi dxandíʼ nuu biaje dede qué ridxélanu xi guininu ora ridxagayaanu guiráʼ cosa galán ni bizáʼ Jiobá la? Ne ora guiníʼ íquenu pabiáʼ nandxóʼ ca cosa ni bizáʼ Jiobá ca, ñee cadi rusisácanu laabe ndaaniʼ ladxidoʼno la? David bizulú tobi de ca Salmo stiʼ ne ca diidxaʼ riʼ: «Naquiiñeʼ gusisácacabe lii ndaaniʼ ladxidóʼcabe Dios stinneʼ, ndaaniʼ guidxi Sión, ne zúnicabe ni gudii stiidxacabe lii» (Sal. 65:1).

Cadi Jiobá si nga naquiiñeʼ guni respetarnu, sínuque ne ni guiniʼbe. Casi dxi bidii Moisés ni riguixhená stiʼ Dios que ti libana dxi maʼ chigati que la? laabe ne cani ruzaaquiʼ guʼxhuʼ, gúdxicabe guidxi Israel ca diidxaʼ riʼ: «Cadi guiniʼluʼ gastiʼ [...]. Ne napuʼ xidé gucaadiágaluʼ stidxi Jiobá Dios stiluʼ». Ora guidagulisaa guidxi Israel que para gucaadiágacaʼ ni guiuundaʼ lu Ley stiʼ Dios que la? dede ne cani nahuiiniʼ gúpacaʼ xidé bicaadiaga chaahuicaʼ. Sicaríʼ guníʼ Moisés: «Bicaasaa guidxi ca, ca hombre ne ca gunaa ne cani nahuiiniʼ [ti] guiziidicabe» (Deu. 27:9, 10; 31:11, 12).

Zacaca nga naquiiñeʼ guni ca xpinni Jiobá yanna, naquiiñeʼ gucaadiágacabe ne respetu cani rieeteʼ lu guiráʼ ca guendaridagulisaa ni rápanu. Ne pa guininu diidxaʼ laga cazíʼdinu cani dxandíʼ rusiidiʼ Biblia ra ridagulisaanu la? zusihuínninu qué gápanu respetu ni cayeeteʼ lu cani. Nga runi, ora maʼ cayaca ca guendaridagulisaa ca nga tiempu para cadi guininu gastiʼ ne gucaadiáganu.

Laaca rusihuínninu nápanu respetu ti binni ni caninenu ora gucaadiaga chaahuinu laa. Sicaríʼ gudxi Job ca binni ni caníʼ mal de laa: «Lagusiidiʼ naa, ne qué zaniediáʼ gastiʼ». Job guyuulaʼdxiʼ gucaadiaga laacabe sin guiníʼ gastiʼ ora caníʼcabe. Ne ora gunda ora guiniʼbe la? gúdxibe ca binni que: «Cadi guiniʼtu gastiʼ nezaluáʼ, ti guiniéʼ» (Job 6:24; 13:13).

Para gusihuinni runi ni jneza ne riene

Biblia na «binni ni rucueeza ruaa la? cusihuinni cayuni ni jneza», ne laaca caniʼni «binni ni nabé riene la? qué riníʼ gastiʼ» (Pro. 10:19; 11:12). Guidúʼyanu pabiáʼ sicarú modo bisihuinni Jesús runi ni jneza ne riene neca qué niníʼ nin ti diidxaʼ. Casi dxi bidxiichi ca xhenemígube bidiibe cuenta gastiʼ zabeendube pa guiniʼbe xiixa, ngue runi «qué niníʼ be gastiʼ» (Mat. 26:63). Despué yenécabe laabe ra nuu Pilatu, raqué laaca «qué niníʼ [be] gastiʼ». Laabe biiyabe jma jneza cadi guiniʼbe gastiʼ ne bidiibe lugar cani bíʼnibe nezalú binni gusihuinni pa dxandíʼ o pa cadi dxandíʼ ni caníʼcabe de laabe (Mat. 27:11-14).

Laanu laacaʼ galán gúninu pa cadi guininu gastiʼ ora chuʼ tu guchelaniʼdiʼ laanu. Sicaríʼ na ti proverbio: «Binni ni rindaa para guidxiichi la? guizáʼ riene, peru ni ridxiichi nagueenda la? cusihuinni nahuati» (Pro. 14:29). Pa nagueendaca guicábinu tuuxa ni cuchiichi laanu la? zándaca guininu xiixa ni cadi naquiiñeʼ guininu. Ne despué gudiʼnu cuenta cadi jneza ni bicábinu, ne pur nga maʼ guchiiñaʼ xquendabiaaninu laanu.

Ora nuunu nezalú binni ni qué runi ni na Jiobá la? jma jneza nga guiníʼ íquenu xi naquiiñeʼ guininu. Nga runi pa zigucheechenu diidxaʼ ne guidxaagalunu binni ni guni burla laanu la? ni jma jneza gúninu nga cadi guininu gastiʼ. Ne pa nuunu ra scuela o ra dxiiñaʼ ne málasi cuee ca xcompañérunu xiixa chiste de diidxaʼ guidxa o guiniʼcaʼ diidxaʼ dxabaʼ la? jma jneza cadi guininu gastiʼ para cadi gúʼyacabe laaca riuuláʼdxinu ni caníʼcabe (Efe. 5:3). Ti hombre bicaa salmo guníʼ sicaríʼ: «Zaguaa ti bozal ruaaʼ para gucueezani ruaaʼ, ora maʼ nuu ti binni malu nezaluáʼ» (Sal. 39:1).

Ti «binni ni nabé riene la?» nanna gapa ni gábicabe laa (Pro. 11:12). Nga runi nin ti xpinni Cristu qué gapa xidé guiníʼ ni cadi naquiiñeʼ ganna sti binni. Ne cani jma naquiiñeʼ chuʼ cuidadu para cadi guiniʼcaʼ ni gábicabe laacaʼ nga ca binnigola ti cadi gusaana ca binni ridagulisaa de gabi laacabe ni cayácacaʼ.

Laaca nuu sti cosa ni rusihuinni galán cadi guininu gastiʼ. Sydney Smith, ti hombre de Inglaterra ni bicaa libru lu siglu XIX, guníʼ sicaríʼ de tobi de ca binni ni binibiáʼ: «Nabé sicarú rinieniáʼ laabe diidxaʼ ora rudiibe lugar guiniéʼ». Ora maʼ caniʼné tuuxa ti xhamigu la? galán gudii lugar guiniʼbe ne zaqueca naquiiñeʼ gúnibe. Nga runi, ora maʼ caniʼné binni stobi naquiiñeʼ ganna gucaadiaga.

Rey Salomón guníʼ ca diidxaʼ riʼ: «Ora riníʼ binni stale diidxaʼ qué rusaana de guchee, peru ti binni ni rucueeza ruaa la? cusihuinni cayuni ni jneza» (Pro. 10:19). Nga culuíʼ laanu, qué zanípenu ni cadi jneza ora huaxiéʼ rininu. «Ne dede ti binni huati, zapa binni laa casi tobi ni nuu xpiaaniʼ ora qué guiníʼ gastiʼ; ne tutiica ni guseguruaa, zapa binni laa casi tobi ni riene» (Pro. 17:28.) Nga runi guinábanu Jiobá gacané laanu gucueezanu ruaanu (Sal. 141:3).

Zanda guiníʼ íquenu pa nuunu ti lugar ra cadi cayaca ridxi

Stiidxaʼ Dios na ca binni ni ruyubi guni ni jneza ruundacaʼ ley stiʼ Dios «dxi ne gueelaʼ [...] chaahuidugá» (Sal. 1:2). Sicaríʼ rutiixhi Biblia del Peregrino ca diidxaʼ ca: «Guníʼ ique ley stibe dxi ne gueelaʼ». Pora ndiʼ jma galán para guiníʼ íquenu yaʼ. Guidúʼyanu chupa chonna ejemplu.

Ti dxi biree Isaac, xiiñiʼ Abrahán, «canazá fuera para guiníʼ ique [...] biaʼ ra maʼ ziyaaziʼ gubidxa» (Gén. 24:63). Isaac biyubi ti hora ne ti lugar ra cadi cayaca ridxi para ganda guiníʼ ique. Ne rey David jma nga guníʼ ique huaxhinni, purtiʼ óraca maʼ cadi cayaca ridxi (Sal. 63:6). Neca qué ñalené Jesús donda, laaca biyúbibe ra zanda chuʼbe stúbibe para guiníʼ íquebe. Ngue runi guyebe lu ca dani que ne lu desiertu ra gastiʼ ni guchiiñaʼ laabe (Mat. 14:23; Luc. 4:42; 5:16).

Rihuinni dxíchica nabé risaca guyúbinu ti lugar ra cadi cayaca ridxi ne ra chuʼnu stúbinu. Ora maʼ nuunu stúbinu ca racaneni laanu guiníʼ íquenu paraa zanda guchaʼnu modo laanu. Ne riguixhedxini xquendabiaaninu. Guiníʼ íquenu ora maʼ nuunu stúbinu ca laaca racaneni laanu para cadi gudxíʼbanu laca laanu ne gánnanu zaquiiñenu gacané sti binni laanu, ne zaqueca para gusisácanu cani jma risaca lu xquendanabáninu.

Nécapeʼ ribeendunu ni galán ora qué rininu gastiʼ la? laaca nuu «tiempu para guininu» (Ecl. 3:7). Casi ca dxi stinu riʼ cucheeche ca xpinni Jiobá ca diidxaʼ nacubi ne galán stiʼ Reinu stiʼ Dios lu «idubi naca guidxilayú» (Mat. 24:14). Ora jma guidale ca xpinni Cristu ca jma zunadiaga binni guiráʼ ni rusiidicabe ora gucheechecabe diidxaʼ (Miq. 2:12). Nga runi, cadi gusaananu de gucheechenu ca diidxaʼ nacubi ne galán stiʼ Reinu ca ne de gábinu binni ca cosa nandxóʼ bizáʼ Dios. Ne laga cayúniluʼ nga la? cadi guiaandaʼ lii nuu biaje «ora qué guiníʼ binni gastiʼ zeeda gaca casi oro».

[Dibuju/foto ni zeeda lu yaza 3]

Naquiiñeʼ gucaadiáganu ne guizíʼdinu lu guiráʼ guendaridagulisaa

[Dibuju/foto ni zeeda lu yaza 4]

Pa tuuxa tindené laanu ora maʼ zigucheechenu diidxaʼ ni jma jneza gúninu nga cadi guininu gastiʼ

[Dibuju/foto ni zeeda lu yaza 5]

Zanda guiníʼ íquenu pa nuunu ti lugar ra cadi cayaca ridxi