Pe E Tau Lotu Uma i le Atua e Tasi?

“E iai foʻi oʻu talitonuga, ma e lē taitai ona suia. Ae e lē afāina po o le ā lau lotu, auā o lotu uma lava i le Atua e tasi.”

PO UA e faalogo o fai e se isi lenā manatu? Ua manatu le toʻatele o tagata, e taunuu lotu uma i le Atua ma maua ai foʻi le malamalama i le uiga o le olaga. Ua faapena foʻi ona taatele le manatu e faapea e iai le lelei ma le leaga i lotu uma, ma e leai se lotu e taʻu o le lotu moni pe faapea e na o i latou le ala i le Atua.

O manatu na ua taatele i lenei vaitau, ona ua tele ina talitonu tagata e lelei lotu uma. O le mea moni, o sē e lē auai i lea manatu, ua vaai i ai e faailoga tagata ma faamasinosino i isi lotu. Ae o le ā sou manatu? Pe e tasi lava le Atua o loo tapuaʻia e lotu uma? Pe e iai se afāina po o lē fea lotu e te tapuaʻi ai?

Pe e Iai Moni ni Eseesega?

Ua taʻua i se lomifefiloi e faapea, e tusa ma le 9,900 lotu o loo iai i le lalolagi, ma o nisi o ia lotu ua soo ai le lalolagi ma e faitau miliona i latou e lolotu ai. Ua faaalia i saʻiliʻiliga e faapea e tusa ma le 70 pasene tagata o le lalolagi e lolotu i lotu autū e iai le lotu Iutaia, Isalama, Puta, Kerisiano, ma le Hinitū. O lea la, afai e tasi le Atua o loo tapuaʻi i ai nei lotu uma, e ao la ona tutusa le tele o aʻoaʻoga a nei lotu e lima, faapea lo latou malamalamaga e faatatau i le Atua, ma a latou faamatalaga e tusa ma le fuafuaga a le Atua. O le ā ua faaalia mai e mea moni?

Na faapea mai Hans Küng, o se alii e poto faapitoa i talitonuga o le Katoliko Roma, e  iai lava mea e tutusa ai lotu autū, e pei o aʻoaʻoga e tusa o amio a tagata. O se faataʻitaʻiga, o le tele lava o lotu e faasā ai le fasioti tagata, le pepelo, le gaoi, le mataifale, ma ua aʻoaʻo ai le āva i mātua ma alolofa i fanau. Ae a oo loa i isi mataupu, aemaise lava pe a faamatala o latou talitonuga i le Atua, e telē le eseesega o lotu.

O se faataʻitaʻiga, o le lotu Hinitū, e tele atua e tapuaʻi i ai, ae e lē o mautinoa e le lotu Puta pe iai se Atua e talitonu i ai. Ua talitonu le lotu Isalama e tasi lava le Atua. Ma o le talitonuga foʻi lenā o lotu ua faapea mai o Kerisiano, ma ua latou talitonu foʻi o le Atua o le Tasitolu. E matuā eseese foʻi talitonuga o lotu. Ua tapuaʻi le lotu Katoliko iā Maria le tinā o Iesu, ae e lē o le talitonuga lenā o lotu Porotesano. E faasā foʻi e le lotu Katoliko le faia o aiga fuafuaina ae e lē faapena le tele o tagata Porotesano. Ae a oo loa i le mataupu o le tauatane, e lē o autasi Porotesano pe saʻo lea faiga pe sesē.

Po ua talafeagai la ona manatu e faapea, e ui ina eseese talitonuga o nei lotu uma ae e tasi lava le Atua o loo latou tapuaʻi i ai? Ailoga. Na pau le mea ua iai o le fenuminumiaʻi po o ai le Atua, ma po o le ā foʻi o ia manaʻomia mai i ē e tapuaʻi iā te ia.

O Autasi po ua Fevaevaeaʻi Ai?

Afai e tasi le Atua o loo tapuaʻia e lotu uma, e ao la ona tatou vaaia se taumafaiga a lotu uma ia autasia tagata i le filemu. O ā ni faamaoniga e tusa ai o mea ua tutupu? Ua faaalia mai i le talafaasolopito, e lē o avea lotu ma mea e autasia ai tagata ae ua feteenaʻi ai ma fetauaʻi. Seʻi mātau mai ni faataʻitaʻiga.

O le senituri 11 seʻia oo i le senituri 13 na tau ai atunuu ua faapea mai o Kerisiano ma malo e lotu Isalama. I le senituri 17, na pa ai le Taua lea na faia mo le tolu sefulu tausaga i Europa, i le va o le lotu Katoliko ma le lotu Porotesano. I le 1947, o le taimi lava na tutoʻatasi ai Initia mai Peretania, na vatau ai le lotu Hinitū ma le lotu Musalimi. I tausaga e leʻi leva tele atu, na vatau ai tagata Katoliko ma tagata Porotesano i Aialani i Mātū. Ma i Sasaʻe Tutotonu, e lē o mafai ona maua se filemu i le va o tagata Siū ma tagata Musalimi. Ae ua sili ona leaga le Taua Lona Lua a le Lalolagi i na taua uma, ona na vatau uma ai lotu autū o le lalolagi, ma fetauaʻi ai foʻi ma tagata e tutusa tapuaʻiga e lolotu ai.

Ua manino lava le manatu. E lē o avea lotu ma auala e maua ai se filemu ma le autasi o le lalolagi, pe faapea foʻi o loo latou tau uma i le Atua e toʻatasi. Ae ua feteenaʻi ma fenumiaʻi ai tagata po o ai le Atua, ae o le ā foʻi le auala e tapuaʻia ai o ia. O lona uiga, e ao i lē o loo fia tapuaʻi i le Atua moni ona filifili lelei i le auala e tapuaʻi ai. Ma ua talafeagai lea ma le faalaeiauga mai le Tusi Paia, o se tusi faalelotu ua loa ona silafia e tagata.

Ia Filifili po o Ai e Tou te Auauna i Ai

Ua manino mai i le Tusi Paia, e manaʻomia ona mafaufau ma filifili lelei a o saʻilia le ala e tau atu i le Atua moni. Na faapea atu  Iosua, o se auauna a Ieova le Atua i le nuu o Isaraelu anamua: “Inā filifili ia o outou i le aso nei, po o ai tou te auauna i ai; po o atua na auauna i ai o outou tamā, o ē sa i le la itu o le vaitafe, po o atua o sa Amorī, e o latou le nuu ua outou nonofo ai; a o aʻu nei ma loʻu aiga, matou te auauna iā Ieova.” I le tele o tausaga mulimuli ane, o le filifiliga foʻi lenā na uunaʻia e le perofeta o Elia tagata ia faia: “Pe tou te faalētonu i manatu e lua seʻia afea? Afai o Ieova o le Atua ia, ia outou mulimuli atu iā te ia; a e afai o Paala [o se atua o Kanana], ia outou mulimuli atu iā te ia.”—Iosua 24:15, 16; 1 Tupu 18:21.

Ua faaalia i mau ua taʻua i luga faapea foʻi ma isi mau, o ē sa fia auauna i le Atua moni sa tatau ona mafaufau lelei i le latou filifiliga. Ua tutusa lava ma aso nei. E ao foʻi iā i tatou ona faia le filifiliga saʻo pe afai o tatou mananaʻo e tapuaʻi ma auauna i le Atua moni. Ae faamata o le ā se fesoasoani e tatou te maua i le faia o lea filifiliga? E faapefea ona tatou iloa i latou o loo tapuaʻi moni?

E Iloa Tagata Tapuaʻi Moni i o Latou Fua

Na faapea mai Iesu e tusa ai o ē tapuaʻi moni ma ē e lē o faia faapea: “Pe e mafai ea e tagata ona tau mai fua o le vine mai vao tuitui, po o fua o le mati mai vao talatala? E faapea foʻi i laau lelei uma ona fua mai ai o fua lelei, a o laau pala uma, e fua mai ai o fua leaga. E lē mafai e le laau lelei ona fua mai ai ni fua leaga, e lē mafai foʻi e se laau pala ona fua mai ai ni fua lelei. . . . O lea la, tou te iloa i latou i fua latou te fuaina mai.” Ua faapena ona iloa i latou e tapuaʻi moni ona o o latou fua, po o galuega. O ā na fua?—Mataio 7:16-20.

Muamua lava, e autasia i latou e tapuaʻi moni ona o le alofa. O le faamatalaga a Iesu i ona soo: “Ua ou tuuina atu iā te outou le poloaʻiga fou, ina ia outou fealofani, e pei ona ou alofa atu iā te outou, ia fealofani foʻi outou. O le mea lea e iloa ai e tagata uma o oʻu soo outou, pe afai tou te fealofani.” E ao i ē e mulimuli moni iā Iesu ona faaalia le alofa lea e iloa ai e tagata, o i latou o ē e tapuaʻi moni.—Ioane 13:34, 35.

O le māfuaaga lea e lē taitai ai ona auai se Kerisiano moni i taua. Po o faapena tagata o lotu? I le Taua Lona Lua a le Lalolagi, e na o Molimau a Ieova lava na maumaututū e lē lagolagoina le taua e ui ina oo ai i tulaga faigatā. Na tusi Dr. Hanns Lilje, o se epikopō muamua o le lotu Porotesano i Hannover i Siamani, e uiga i Molimau a Ieova e faapea:  “Ua tatau iā i latou le faapea mai na o i latou lava na tetee atu i le pulega a Hitila ona o o latou talitonuga.” Sa lē fia faaauilumaina pe fia lagolagoina e Molimau a Ieova le taua, ma sa faasalaina ai i latou.

O ā isi fua sa taʻua e Iesu e iloa ai ona soo moni? I le tatalo lea ua lauiloa nei o le Tatalo a le Alii, ua faapea mai upu amata a Iesu: “Lo matou Tamā e o i le lagi, ia faapaiaina lou suafa. Ia oo mai lou malo. Ia faia lou finagalo i le lalolagi, e pei ona faia i le lagi.” Na faamuamua e Iesu le faapaiaina o Ieova, le suafa o le Atua. Na faaalia lona faanaunauga ina ia faia le finagalo o Ieova i le lalolagi, e ala i le Malo o le Atua. O lē fea tapuaʻiga ua lauiloa ona o le faalauiloaina o le suafa o Ieova faapea ma le Malo o le Atua, e na o lea le auala e maua ai e tagata le filemu i le lalolagi? E 236 atunuu ua talaʻia ai e Molimau a Ieova le tala lelei o le Malo, ma tufatufa ai lomiga i gagana e silia ma le 470.—Mataio 6:9, 10.

E lē gata i lea, ua mulimuli Molimau a Ieova i le faataʻitaʻiga a Iesu i le taumamao mai i mataupu faapolotiki ma finauga a tagata i o latou atunuu. Na fetalai Iesu e faatatau i ona soo e faapea: “E lē o ni tagata o le lalolagi i latou, e pei foʻi o aʻu, e lē o aʻu o se tagata o le lalolagi.” E lē gata i lea, ua talitonu Molimau a Ieova o le Tusi Paia o le Afioga lea a le Atua, ma “o Tusitusiga Paia uma e mai le agaga o le Atua, ma e aogā e aʻoaʻo ai, e aʻoaʻi ai, e faasaʻo ai mea, e faatonu ai i le amiotonu, ina ia matuā agavaa ai le tagata o le Atua, e lava saunia mo galuega lelei uma.”—Ioane 17:14, 17; 2 Timoteo 3:16, 17.

E Ese Mai le Tapuaʻiga Moni

O le alofa e lē manatu faapito, o le naunau ia faapaia le suafa o Ieova, ma ia faalauiloa le Malo o le Atua, ma vavaeese mai le lalolagi, faapea le talitonu i le Tusi Paia, o fua ia e iloga ai tagata e tapuaʻi moni. O fua foʻi ia ua ese ai i latou e tapuaʻi moni ma tagata o isi tapuaʻiga. O se tamaʻitaʻi sa masani ona talanoa ma Molimau a Ieova na faaalia lona manatu e faapea: “Ua ou masani i le tele o lotu, ma e tai tutusa uma lava. Ae e na o outou lava e ese mai ai.”

O le mea ua manino mai, e lē tau lotu uma i le Atua e toʻatasi. Ae e tasi le lotu e ese mai ai, o Molimau a Ieova, ma ua silia nei ma le fitu miliona lo latou faitau aofaʻi i le lalolagi aoao. O lo latou faaauilumaina o le Tusi Paia o le Afioga lea a le Atua, ma pipii i ai, ua mafai ai e tagata mai atunuu ma gagana ma ituaiga eseese, ona autasi i le tapuaʻia o le Atua moni e toʻatasi, o Ieova, o se mea e lē o mafaia e se isi vaega po o se faalapotopotoga ona fai. E latou te fia fesoasoani atu iā te oe ina ia e malamalama e faatatau i le Atua moni, ma iloa ai le mea e na te manaʻomia mai iā te oe, ma o le a e lagona ai le filemu ma le saogalemu e maua ona o le tapuaʻi atu i le Atua i le auala e fiafia mai ai o ia. Pe e lē o se sini ea lea e sili ona aogā?

[Ata i le itulau 14]

Ua faamanuia e le faifeʻau lotu Orthodox fitafita fou i Ukraine i le 2004

[Ē Ana le Ata]

GENIA SAVILOV/AFP/Getty Images

[Ata i le itulau 15]

Ua fesoasoani Molimau a Ieova i tagata i so o se mea ina ia iloa le Atua ma lona Malo

[Ē Ana le Ata i le itulau 12]

Itulau e 12: Fafine lotu Puta: © Yan Liao/Alamy; Tagata paia Hinitū: © imagebroker/Alamy; itulau e 13: Tamaloa o loo faitau le Koran: Mohamed Amin/Camerapix; Tagata Siū: Todd Bolen/Bible Places.com