¿Tuláakal wa le religionoʼob ku natsʼkoʼob máak tiʼ Diosoʼ?

«Teneʼ yaan in religión, yéetel maʼ in tukulmaj in kʼexkiʼ. Tsʼoʼoleʼ jeʼel máakalmáak religionileʼ ku natsʼik máak tiʼ Dios.»

¿YAAN wa máax tsʼoʼok u yaʼaliktech beyoʼ? Yaʼab máakoʼobeʼ ku yaʼalikoʼobeʼ tuláakal le religionoʼoboʼ ku natsʼkoʼob máak tiʼ Dios yéetel ku yáantaj utiaʼal ka yanak kiʼimak óolal ichil u kuxtaloʼob. Uláakʼoʼobeʼ ku tuklikoʼobeʼ tuláakal le religionoʼob ku beetkoʼob baʼaloʼob maʼalobtak yéetel kʼaastakoʼ, yéetel mix upʼéel religión jeʼel u páajtal u yaʼalik chéen letiʼ kaʼansik u jaajil bey xan ka u yaʼal jeʼel u natsʼik máak tiʼ Dioseʼ.

Bejlaʼeʼ jach yaʼab máakoʼob bey u tuukuloʼoboʼ yéetel ku yaʼalikoʼobeʼ «jeʼel baʼaxak» ka u creert máakeʼ láayliʼ maʼalobeʼ. Tsʼoʼoleʼ le máaxoʼob maʼ bey u tuukuloʼoboʼ ku tuklaʼaleʼ u pʼekmoʼob u maasil religionoʼoboʼ. ¿Techeʼ bix a wilik? ¿Tuláakal wa le religionoʼob ku natsʼik máak tiʼ Diosoʼ? ¿Unaj wa k-ilik wa jaaj baʼax ku kaʼansik k-religión?

¿Upʼéeliʼ wa baʼax ku kaʼansik le religionoʼoboʼ?

Upʼéel enciclopediaeʼ ku yaʼalikeʼ tiʼ tuláakal yóokʼol kaabeʼ yaan 9,900 religionoʼob, yéetel tiʼ yaʼab luʼumiloʼobeʼ u millonesi máakoʼob ku binoʼob tiʼ upʼéel tiʼ le religionoʼobaʼ. Ku tuklaʼaleʼ setenta tiʼ cada cien máakoʼobeʼ ku binoʼob tiʼ le cinco religionoʼob maas kʼaj óolaʼanoʼobaʼ: budismo, cristianismo, hinduismo, islam yéetel judaísmo. Wa tuláakal le religionoʼob ku natsʼkoʼob máak tiʼ Diosoʼ, le cinco religionoʼobaʼ bejlaʼa upʼéeliliʼ baʼax ku kaʼanskoʼob yoʼolal bix Dioseʼ bey xan yoʼolal le baʼaxoʼob u tukulmaj u beetik ichil  u pʼíit kʼiinoʼ. Baʼaleʼ, ¿upʼéeliliʼ wa le baʼaxoʼob ku kaʼanskoʼoboʼ?

Utúul teólogo católico ku kʼaabaʼtik Hans Küng, ku yaʼalikeʼ le religionoʼob jach kʼaj óolaʼanoʼoboʼ yaan jujumpʼéel baʼaxoʼob upʼéeliliʼ bix u kaʼanskoʼob. Ku yaʼalikoʼobeʼ maʼ maʼalob ka u kíims máak u yéet máakiliʼ, u tsʼoʼokol u beel yéetel u láakʼtsil, u yookol, u tuus, yéetel ku kaʼanskoʼob xaneʼ kʼaʼabéet u tsikik máak u taataʼob bey xan u yaabiltik u paalal. Baʼaleʼ maʼ upʼéeliliʼ baʼaxoʼob ku creerkoʼob yoʼolal bix Diosiʼ.

Jeʼex le hinduʼoboʼ jach yaʼab diosoʼob ku adorarkoʼob yéetel le budistaʼoboʼ maʼ u jach ojloʼob wa yaan Diosiʼ. Le islam xanoʼ ku kaʼansikeʼ chéen utúuliliʼ Dios yaan. Le religionoʼob ku yaʼalikubaʼob cristianoʼoboʼ bey xan u kaʼanskoʼoboʼ, baʼaleʼ yanoʼobeʼ ku yaʼalikoʼobeʼ Dioseʼ upʼéel Trinidad. Tsʼoʼoleʼ ichil le religionoʼobaʼ maʼ upʼéeliliʼ baʼaxoʼob ku kaʼanskoʼobiʼ. Le catolicoʼoboʼ ku adorarkoʼob María, u maama Jesús, baʼaleʼ le protestanteʼoboʼ maʼ. Tsʼoʼoleʼ le catolicoʼoboʼ ku yaʼalikoʼobeʼ maʼ maʼalob ka meyajnak tiʼ máak le anticonceptivoʼoboʼ, baʼaleʼ le protestanteʼoboʼ ku yaʼalikoʼobeʼ maʼalob ka meyajnak tiʼ máak. Le protestanteʼob xanoʼ jach maʼ maʼalob u yilkoʼob le homosexualidadoʼ.

¿Jeʼel wa túun u natsʼik máak tiʼ Dios le religionoʼob kex maʼ upʼéeliliʼ baʼax ku kaʼanskoʼoboʼ? Maʼ. Le baʼaxoʼob ku kaʼansaʼalaʼ ku beetik u talamtal tiʼ máak u yilik jach máax Dios yéetel bix unaj u adorartaʼal.

¿Ku yáantajoʼob wa utiaʼal ka yanak jeetsʼelil?

Wa tuláakal le religionoʼob ku natsʼik máak tiʼ Diosoʼ, bejlaʼa jeʼel u yáantajoʼob utiaʼal ka yanak jeetsʼelil yéetel ka u bisuba máak maʼalobeʼ. Baʼaleʼ, ¿bey wa u beetkoʼoboʼ? Le baʼaxoʼob tsʼoʼok u yúuchloʼoboʼ ku yeʼesikeʼ le religionoʼ ku beetik u yantal baʼateloʼob yéetel u pʼekkuba máak. Koʼox ilik jujumpʼéel baʼaxoʼob bey u yeʼeskoʼoboʼ.

Teʼ siglo once tak treceoʼ, le máaxoʼob ku yaʼalikubaʼob cristianoʼoboʼ, baʼatelnajoʼob tu contra le máaxoʼob yanoʼob ichil le religión ku kʼaabaʼtik islam. Teʼ siglo diecisieteoʼ, tu luʼumil Europaeʼ le catolicoʼob yéetel le protestanteʼoboʼ táakpajoʼob ichil le baʼateʼel ku kʼaabaʼtik u baʼatelil le Treinta Jaʼaboʼoboʼ. Tu jaʼabil 1947, le táant u jatskuba India tiʼ u luʼumil Gran Bretañaoʼ, le hinduʼob yéetel le musulmanoʼoboʼ paklan baʼatelnajoʼob. Maʼ sen úucheʼ le catolicoʼob yéetel le protestanteʼoboʼ máan yaʼab jaʼaboʼob táan u baʼateloʼob tu luʼumil Irlanda del Norte. Teʼ Oriente Mediooʼ, le judíoʼob yéetel le musulmanoʼoboʼ tak bejlaʼa minaʼan jeetsʼelil ichiloʼobeʼ. Baʼaleʼ tiʼ tuláakal le baʼateloʼobaʼ le maas kʼaj óolaʼanoʼ letiʼ le Kaʼapʼéel Nojoch Baʼateltáambaloʼ. Teʼ baʼatelaʼ táakpaj le cinco religionoʼob maas kʼaj óolaʼanoʼoboʼ tsʼoʼoleʼ yaneʼ kex upʼéeliliʼ u religionoʼobeʼ paklan baʼatelnajoʼob.

Jeʼex túun tsʼoʼok k-ilkoʼ le religionoʼoboʼ maʼ áantajnakoʼob utiaʼal ka yanak jeetsʼelil, kiʼimak óolal mix utiaʼal ka u natsʼuba máak tiʼ Dios. Baʼaxeʼ tsʼoʼok u beetik u pʼektikuba máak yéetel tsʼoʼok u beetkoʼob u talamtal tiʼ máak u yilik jach máax Dios yéetel bix unaj u adorartaʼal. Le oʼolaleʼ le máaxoʼob taak u adorarkoʼob u jaajil Diosoʼ unaj u jach ilkoʼob máakalmáak le bej unaj u biskoʼoboʼ. Lelaʼ  bey unaj u beetaʼal jeʼex u yaʼalik le Bibliaoʼ, upʼéel libro jach úuch tsʼíibtaʼak ku meyaj tiʼ yaʼab religionoʼob.

Unaj k-yéeyik máax ken k-meyajte

Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ utiaʼal u yilik máak bix jeʼel u natsʼkuba tiʼ le jaajil Diosoʼ unaj u tuklik tubeel yéetel u beetik le baʼax tu chʼaʼatukloʼ. Josué, utúul máax meyajt Dios úuchjeakileʼ tu yaʼalaj tiʼ u kaajil Israel: «Tukulteʼex bejlaʼa máax bíin a meyajteʼex: Wa u [diosoʼob] a majan chʼiʼibaleʼex kajnáaloʼob kaʼach tu jáal u yáalkab jaʼil Éufrates, wa u [dios] le amorreʼob kajnáaloʼob kaʼach tiʼ le luʼumaʼ, baʼaleʼ teen yéetel in paalaleʼ, [Jéeoba] bíin k-meyajte». Ka tsʼoʼok u máan yaʼab jaʼaboʼobeʼ le profeta Elíasoʼ «tu natsʼajuba tiʼ tuláakal le kaajoʼ, ka tu yaʼalaj: ¿Tak baʼax kʼiin bíin a xuʼulseʼex le kaʼapʼéel tuukulaʼ? Wa Yuumtsil letiʼ u jaajil [Dioseʼ], meyajteʼex, wa Baal [u dios le cananeoʼoboʼ] letiʼ unaj a meyajtikeʼex» (Josué 24:15, 16; 1 Reyes 18:21).

Jeʼex le tekstoʼob tsʼoʼok ilkaʼ yaan uláakʼoʼob xan eʼesikeʼ le máaxoʼob meyajt Dios úuchjeakiloʼ anchaj u chʼaʼatuklikoʼob tubeel baʼax ken u beetoʼob. Bejlaʼa xaneʼ wa k-kʼáat adorart yéetel k-meyajt Dios jeʼex utstutʼaaneʼ unaj k-jach chʼaʼatuklik tubeel baʼax bejil jeʼel u natsʼkoʼon tiʼeʼ. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal k-yéeyik tubeel k-religioneʼ? ¿Bix jeʼel k-kʼaj óoltik le máaxoʼob jach tu jaajil ku meyajkoʼob Diosoʼ?

Le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ ku kʼaj óoltaʼaloʼob yoʼolal le baʼaxoʼob ku beetkoʼoboʼ

Ka tʼaanaj Jesús yoʼolal le máaxoʼob meyajtik Dios bey xan yoʼolal le máaxoʼob maʼatech u beetkoʼoboʼ, tu yaʼalaj: «¿Jeʼel wa u tʼoʼokol uva tiʼ kʼiʼixoʼob, wa higo tiʼ tsakamoʼob [wa kʼiʼixoʼobeʼ]? Bey túunoʼ, tuláakal maʼalob cheʼeʼ ku tsʼáaik maʼalob ich, baʼaleʼ [...] kʼaakʼas cheʼeʼ kʼaakʼas ich ku tsʼáaik. [...] Le beetikeʼ, teʼexeʼ jeʼel a kʼaj óoltikexoʼob tu yoʼolal baʼax ku beetikoʼobeʼ». Bey túunoʼ le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ yaan u kʼaj óoltaʼaloʼob yoʼolal baʼaxoʼob ku beetkoʼob. ¿Bey tiʼ baʼaxoʼob kun kʼaj óoltbiloʼobeʼ? (Mateo 7:16-20.)

Yáaxeʼ, le máaxoʼob yanoʼob ichil u jaajil religionoʼ u yaabiltmubaʼob. Jesuseʼ tu yaʼalaj tiʼ u disipuloʼob: «Kin tsʼáaik tiʼ teʼex le túumben aʼalmajtʼaanaʼ: Yaabiltabaʼex ta baatsileʼex. Jeʼel bix in yaabiltmaʼexeʼ teʼexeʼ unaj a yaabiltkabaʼex ta baatsileʼex. Wa ka yaabiltkabaʼex ta baatsileʼexeʼ tuláakal yóokʼol kaab kun u kʼaj óolteʼ teʼexeʼ in j-kaambaleʼex». Le máaxoʼob jach tu jaajil ku tsaypachkoʼob Cristooʼ u yaabiltmubaʼob, le yaabilajaʼ jach nojoch le oʼolal chíikaʼan u yilaʼal teʼ yanoʼob ichil le religión kaʼansik u jaajiloʼ (Juan 13:34, 35).

Le oʼolaleʼ le máaxoʼob jach tu jaajil ku meyajtkoʼob  Diosoʼ maʼatech u paklan kíimskubaʼob. ¿Bey wa u beetaʼal tumen u maasil religionoʼoboʼ? Teʼ Kaʼapʼéel Nojoch Baʼateltáambaloʼ, chéen u j-jaajkunajoʼob Jéeoba (testigos de Jehová) maʼ tu yóotoʼob táakpajal teʼ baʼateloʼ. Hanns Lilje, utúul máax ku beetik kaʼach u obispoil tiʼ le Iglesia Protestante tiʼ u kaajil Hannoveroʼ (Alemania), tu yaʼaleʼ le J-jaajkunajoʼoboʼ yoʼolal le baʼaxoʼob ku creerkoʼoboʼ, maʼ tu yóotoʼob táakpajal tiʼ le baʼateʼel tu beetaj le naziʼoboʼ. Le táan le baʼateloʼ, yaʼab J-jaajkunajoʼob tiʼ jejeláas luʼumiloʼobeʼ beetaʼab u sen muʼyajoʼob tumen maʼ tu yóotoʼob táakpajliʼ.

¿Baʼax uláakʼ tu yaʼalaj Jesús kun eʼesik máaxoʼob jach tu jaajil tsaypachtik? Ichil le oración kʼaj óolaʼan bey padrenuestrooʼ Jesuseʼ tu yaʼalaj: «K-Yuum yanech teʼ kaʼanoʼ, kiliʼichkúunsaʼak a kʼaabaʼ. Taalak a [reino]. Beetaʼak baʼax a káat way luʼumeʼ jeʼel bix u beetaʼal teʼ kaʼanoʼ». Jesuseʼ mantatsʼ tu yilaj u nojbeʼenkúuntik u kʼaabaʼ Dios, yéetel tu yaʼalaj xaneʼ u kʼáat ka beetaʼak baʼax u kʼáat Dios utiaʼal le Luʼum yéetel le Reino ken u tsʼáaoʼ. ¿Baʼax religionil ku tsʼáaik kʼaj óoltbil u kʼaabaʼ Jéeoba yéetel ku yaʼalik chéen le Reino ken u xuʼuls le talamiloʼob ku yilaʼal teʼ kʼiinoʼobaʼ? Tiʼ 236 luʼumiloʼob yéetel kaajoʼobeʼ u j-jaajkunajoʼob Jéeobaeʼ táan u tsʼáaikoʼob kʼaj óoltbil u kʼaabaʼ Jéeoba yéetel le baʼaxoʼob ken u beet le Reinooʼ. Ku tsʼoʼokoleʼ ku pʼatikoʼob publicacionoʼob tiʼ maas tiʼ cuatrocientos setenta jejeláas tʼaanoʼob (Mateo 6:9, 10).

Jeʼex tu beetaj Jesuseʼ letiʼobeʼ maʼatech u yoksikubaʼob tiʼ política mix tiʼ uláakʼ baʼateloʼob. Jesuseʼ tu yaʼalaj tiʼ u disipuloʼobeʼ maʼ yóokʼol kabiloʼobiʼ tumen letiʼeʼ maʼ yóokʼol kabil xaniʼ. Tsʼoʼoleʼ u j-jaajkunajoʼob Jéeobaeʼ ku yilkoʼob le Biblia bey u Tʼaan Diosoʼ, yéetel u yojloʼobeʼ: «Tuláakal Kiliʼich Tsʼíibeʼ Jajal Dios tsʼáa tiʼ tuukul utiaʼal ka tsʼíibtaʼak, maʼalob xan utiaʼal kaʼansaj, utiaʼal kʼeyaj, utiaʼal tojkíinaj yéetel utiaʼal tsolxikin tiʼ jumpʼéel toj kuxtal, utiaʼal beyoʼ le máak utiaʼal Jajal Diosoʼ ka utsil chúukaʼanchajak yéetel nuʼukaʼan utiaʼal u beetik tuláakal u jejeláasil maʼalob meyajoʼob» (Juan 17:14, 17; 2 Timoteo 3:16, 17).

Chíikaʼan u yilaʼal le religión kaʼansik u jaajiloʼ

U paklan yaabiltkubaʼob, u nojbeʼenkúuntkoʼob u kʼaabaʼ Jéeoba, u kʼaʼaytikoʼob u Reino Dios, le maʼ u táakpajloʼob tiʼ u baʼalubaʼob yóokʼol kaab yéetel u creerkoʼob le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ, letiʼe baʼaxoʼob eʼesik máaxoʼob jach tu jaajil meyajtik Diosoʼ yéetel ku chíikbesik xan máakalmáak le religión kaʼansik u jaajiloʼ. Utúul señora tsʼoʼok u tsikbal yaʼab utéenel yéetel u j-jaajkunajoʼob Jéeobaeʼ tu yaʼalaj: «Yaʼab religionoʼob in kʼaj óol yéetel óoliʼ láaj chíikaʼanoʼob. Baʼaleʼ teʼexeʼ jach upuliʼ maʼ chíikaʼaneʼex tiʼ u maasil religionoʼobiʼ».

Jeʼex tsʼoʼok k-ilkoʼ maʼ tuláakal le religionoʼob ku natsʼkoʼob máak tiʼ Diosoʼ. Baʼaleʼ yaan upʼéel religión maʼ chíikaʼan tiʼ u maasiloʼ, letiʼe u j-jaajkunajoʼob Jéeobaoʼ. Bejlaʼeʼ yaan maas tiʼ siete millones J-jaajkunajoʼob tiʼ tuláakal yóokʼol kaab. Ikil u creerkoʼob yéetel u beetkoʼob le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ tsʼoʼok u beetkoʼob upʼéel baʼal maʼ béeyak u beetaʼal tumen uláakʼ religioniʼ: u adorartaʼal le utúuliliʼ jaajil Dios, Jéeoba tumen tuláakal máak kex yaanal luʼumil u taal, kex yaanal bix u tʼaan, wa kex yaanal u raza. U j-jaajkunajoʼob Jéeobaeʼ jeʼel u yáantkechoʼob kaambal tiʼ Jéeobaeʼ yéetel a wojéeltik baʼax ku kʼáatiktoʼon ka k-beete, utiaʼal beyoʼ ka wuʼuy le kiʼimak óolal ku taasik u adorartaʼal jeʼex utstutʼaanoʼ. ¿Máasaʼ jach jeʼel u taasik yaʼab utsiloʼob u beetik máak beyaʼ?

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 20]

Táan juʼun 20: utúul koʼolel budista: © Yan Liao/Alamy; asceta hindú: © imagebroker/Alamy; táan juʼun 21: utúul máak táan u xokik le Coranoʼ: Mohamed Amin/Camerapix; utúul judío: Todd Bolen/Bible Places.com

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 22]

GENIA SAVILOV/AFP/Getty Images

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 22]

Utúul sacerdote ortodoxo ku bendecirtik le soldadoʼoboʼ (Ucrania, 2004)

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 23]

U j-jaajkunajoʼob Jéeobaeʼ ku yáantkoʼob tuláakal máak utiaʼal u kanikoʼob le baʼaxoʼob ken u beet Dios yéetel u Reinooʼ