Tindo Zohunhun Na Ohọ̀ Jehovah Tọn!
Tindo Zohunhun Na Ohọ̀ Jehovah Tọn!
‘Zohunhun ohọ̀ towe tọn dù mi pó.’—JOH. 2:17.
1, 2. Etẹwẹ Jesu wà to tẹmpli mẹ to owhe 30 W.M., podọ etẹwutu?
YÍ NUKUN homẹ tọn do pọ́n nujijọ lọ to Juwayi owhe 30 W.M. E ko yì osun ṣidopo he Jesu bẹ lizọnyizọn aigba ji tọn etọn jẹeji. Todin, e dedo Jelusalẹm. To whenue e jẹ dọ́n, e mọ “yé he to oyìn po lẹngbọ po, po apoe lẹ po sà, po akuẹdiọtọ lẹ po sinai” to Awánu Kosi lẹ tọn mẹ to tẹmpli mẹ. Whenue e yí okàn tlẹ́lẹ de do basi obá, e yàn kanlin lọ lẹpo tọ́n, podọ matin ayihaawe, ajọwatọ lọ lẹ tọ́n hodo yé. Jesu sọ kọ̀n akuẹ akuẹdiọtọ lẹ tọn yìngbe, bo takitina tafo yetọn lẹ. E degbedo apoe-sàtọ lẹ nado bẹ onú yetọn lẹ bo tọ́n.—Joh. 2:13-16.
2 Nuyiwa Jesu tọn lẹ dohia dọ e tindo ojlo to tẹmpli lọ mẹ taun. “Mì yí ohọ̀ Otọ́ ṣie tọn do basi ohọ̀ ajọ́ tọn blo,” wẹ e degbedo yé dọ. Dile devi Jesu tọn lẹ to nujijọ ehelẹ mọ, yé flin hogbe he psalm-kàntọ, Davidi wlan to owhe kanweko delẹ jẹnukọn dọmọ: ‘Zohunhun ohọ̀ towe tọn ko dù mi pó.’—Joh. 2:16, 17; Ps. 69:9.
3. (a) Etẹwẹ zohunhun zẹẹmẹdo? (b) Kanbiọ tẹwẹ mí sọgan kanse mídelẹ?
3 Ojlo vẹkuvẹku he Jesu tindo, yèdọ zohunhun etọn, na ohọ̀ Jiwheyẹwhe tọn wẹ whàn ẹn nado yinuwa. Zohunhun zẹẹmẹdo “jejejininọ po ojlo sinsinyẹn po nado wà nude.” To owhe kanweko 21tọ ehe mẹ, Klistiani he lán to livi ṣinawe ji wẹ to ojlo dohia na ohọ̀ Jiwheyẹwhe tọn. Dopodopo mítọn sọgan kanse ede dọ, ‘Nawẹ n’sọgan hẹn zohunhun he n’tindo na ohọ̀ Jehovah tọn jideji gbọn?’ Nado mọ gblọndo na kanbiọ enẹ, mì gbọ mí ni gbadopọnna nuhe ohọ̀ Jiwheyẹwhe tọn nọtena to egbehe whẹ́. Enẹgodo, mí na lẹnnupọndo apajlẹ sunnu nugbonọ he do zohunhun hia na ohọ̀ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn ji. Apajlẹ yetọn lẹ yin kinkàndai “na oplọn mítọn” podọ yé sọgan whàn mí nado tindo zohunhun dogọ.—Lom. 15:4.
Nuhe Ohọ̀ Jiwheyẹwhe Tọn Zẹẹmẹdo to Hohowhenu Podọ to Egbehe
4. Lẹndai tẹwẹ tẹmpli he Sọlọmọni gbá lọ tin na?
4 To Islaeli hohowhenu tọn, tẹmpli he tin to Jelusalẹm wẹ ohọ̀ Jiwheyẹwhe tọn. To paa mẹ, e họnwun dọ Jehovah ma nọ nọ̀ finẹ. E dọmọ: “Olọn wẹ ofìn ṣie, aigba wẹ tokloafọligbe ṣie tọn: fie wẹ ohọ̀ he mì gbá na mi te? Fie wẹ otẹn gbọjẹ ṣie tọn te”? (Isa. 66:1) Etomọṣo, tẹmpli he yin gbigbá to gandudu Sọlọmọni tọn whenu wẹ ahọnkan sinsẹ̀n-bibasi Jehovah tọn, fie gbẹtọ lẹ nọ hodẹ̀ te.—1 Ahọ. 8:27-30.
5. Tito tẹwẹ tẹmpli Sọlọmọni tọn nọtena to egbehe?
5 To egbehe, ohọ̀ Jehovah tọn ma yin owhé he yin gbigbá do Jelusalẹm kavi do fidevo depope gba. Kakatimọ, tito he Jiwheyẹwhe zedai na mí nado basi sinsẹ̀n hlan ẹn to dodonu avọ́sinsan ofligọ Klisti tọn ji wẹ e yin. Devizọnwatọ nugbonọ Jiwheyẹwhe tọn he tin to aigba ji lẹpo wẹ nọ sẹ̀n Jehovah to tẹmpli gbigbọmẹ tọn ehe mẹ to kọndopọ mẹ.—Isa. 60:4, 8, 13; Owalọ 17:24; Heb. 8:5; 9:24.
6. Ahọlu Juda tọn tẹlẹ wẹ do zohunhun vonọtaun hia na sinsẹ̀n-bibasi nugbo?
6 To whenue Islaeli yin mimá do ahọluduta awe ji to 997 J.W.M. godo, 4 to ahọlu 19 he dugán to Juda he yin ahọluduta hùwaji tọn lẹ mẹ wẹ do zohunhun vonọtaun hia na sinsẹ̀n-bibasi nugbo. Ahọlu lọ lẹ wẹ Asa, Jehọṣafati, Hẹzekia po Josia po. Onú titengbe tẹlẹ wẹ mí sọgan plọn sọn apajlẹ yetọn lẹ mẹ?
Sinsẹ̀n-Bibasi Ahun Lẹpo Tọn Nọ Hẹn Dona Susu Wá
7, 8. (a) Sinsẹ̀n-bibasi wunmẹ tẹwẹ Jehovah nọ dona? (b) Nawẹ apajlẹ Ahọlu Asa tọn yin avase de na mí to egbehe gbọn?
7 To gandudu Ahọlu Asa tọn whenu, Jehovah yí yẹwhegán lẹ zan nado deanana akọta Etọn do aliho nugbo tọn ji. Di apajlẹ, Biblu dọna mí dọ Asa dotoaina yẹwhegán Azalia, visunnu Odẹdi tọn. (Hia 2 Otannugbo lẹ 15:1-8.) Diọdo he Asa basi lẹ zọ́n bọ mẹsusu wá sọn ahọluduta Islaeli tọn mẹ nado kọnawudopọ hẹ omẹ Juda tọn lẹ na opli daho de to Jelusalẹm. To pọmẹ, yé dọ gbemima yetọn tọ́n nado sẹ̀n Jehovah po nugbonọ-yinyin po. Mí hia dọmọ: “Yé sọ yí ogbè lélé de po abobo po po opẹ̀n lẹ po po afinván lẹ po do whlé hlan OKLUNỌ. Juda lẹpo sọ jaya do whiwhle lọ go: na yé ko yí ayiha yetọn lẹpo do whlé, bosọ yí ojlo yetọn pete do dín in; e sọ yin mimọ sọn yé mẹ: OKLUNỌ sọ na gbọjẹ yé lẹdo pé.” (2 Otan. 15:9-15) Matin ayihaawe, Jehovah na dona mílọsu ga eyin mí yí ahun lẹpo do sẹ̀n ẹn.—Malku 12:30.
8 To nukọn mẹ, e blawu dọ Asa gblehomẹ do Hanani numọtọ lọ go na e gbẹnuna ẹn wutu. (2 Otan. 16:7-10) Nawẹ mí nọ yinuwa gbọn eyin Jehovah na mí ayinamẹ kavi anademẹ lẹ gbọn mẹho agun tọn lẹ gblamẹ? Be mí nọ yawu kẹalọyi ayinamẹ yetọn he sinai do Biblu ji lẹ bo ma nọ gblehomẹ do yé go ya?
9. Budonamẹ tẹwẹ Jehọṣafati po akọta Juda tọn po pehẹ, podọ nawẹ yé yinuwa gbọn?
9 Jehọṣafati duahọlu to Juda to owhe kanweko aotọ J.W.M. Ewọ po omẹ Juda tọn lẹ po pannukọn budonamẹ pipli awhànpa Ammọni, Moabi, gọna mẹhe tin to agbegbe osó Seili tọn lẹ tọn. Dile etlẹ yindọ ahọlu lọ dibu, etẹwẹ e wà? Ewọ po omẹ etọn lẹ po gọna asi po ovi yetọn lẹ po pli dopọ to ohọ̀ Jehovah tọn mẹ nado hodẹ̀. (Hia 2 Otannugbo lẹ 20:3-6.) To kọndopọ mẹ hẹ nuhe Sọlọmọni dọ to klandowiwe tẹmpli lọ tọn whenu, Jehọṣafati vẹ̀ Jehovah dọmọ: “Jiwheyẹwhe mítọn E, hiẹ ma ka na dawhẹna yé? Na míwlẹ ma tindo hlọnhlọn de to ogbẹ́ daho he wá mí ji he ji gba; mọ míwlẹ masọ yọ́n etẹ nado wà: ṣigba nukun mítọn lẹ tin to gowe.” (2 Otan. 20:12, 13) Whenue Jehọṣafati hodẹ̀ “to gblagbla agun lọ tọn mẹ” godo, gbigbọ Jehovah tọn whàn Jahaziẹli Levinu de nado dọho homẹmiọnnamẹ tọn delẹ bọ enẹ hẹn gbẹtọ lọ lẹ deji.—Hia 2 Otannugbo lẹ 20:14-17.
10. (a) Nawẹ Jehọṣafati po akọta Juda tọn po mọ anademẹ yí gbọn? (b) Nawẹ mí sọgan dohia dọ mí yọ́n pinpẹn anademẹ he Jehovah nọ na mí to egbehe lẹ tọn gbọn?
10 Mọwẹ, to ojlẹ enẹ mẹ, Jehọṣafati po ahọluduta Juda tọn po mọ anademẹ Jehovah tọn yí gbọn Jahaziẹli gblamẹ. To egbehe, mí nọ mọ homẹmiọnnamẹ po anademẹ po yí gbọn pipli afanumẹ nugbonọ nuyọnẹntọ lọ tọn gblamẹ. Matin ayihaawe, mí nọ desọn ojlo mẹ nado kọngbedopọ hẹ mẹho agun tọn he nọ wazọ́n sinsinyẹn nado penukundo mí go bo nọ yí anademẹ “afanumẹ nugbonọ, nuyọnẹntọ” lọ tọn lẹ zan nado deanana mí lẹ podọ mí sọ nọ do sisi hia yé to whepoponu.—Mat. 24:45; 1 Tẹs. 5:12, 13.
11, 12. Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn nuhe jọ do Jehọṣafati po akọta Juda tọn po go mẹ?
11 Kẹdẹdile Jehọṣafati po omẹ etọn lẹ po pli dopọ nado dín anademẹ Jehovah tọn do, mì gbọ mí ni nọ yì opli agun tọn lẹ to gbesisọ mẹ to pọmẹ hẹ mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu mítọn lẹ po. Eyin mí mọ míde to ninọmẹ sinsinyẹn lẹ mẹ to whedelẹnu bọ mí ma yọ́n nuhe mí na wà, mì gbọ mí ni hodo apajlẹ dagbe Jehọṣafati po akọta Juda tọn po tọn bo lẹhlan Jehovah to odẹ̀ mẹ bosọ deji mlẹnmlẹn do e go. (Howh. 3:5, 6; Flp. 4:6, 7) Eyin mí ma tlẹ to mẹmẹsunnu lẹ ṣẹnṣẹn, ovẹ̀ mítọn lẹ hlan Jehovah nọ kọ̀n míwlẹ po ‘pipli mẹmẹsunnu mítọn lẹ tọn pete to aihọn mẹ’ po dopọ.—1 Pita 5:9.
12 Jehọṣafati po omẹ etọn lẹ po hodo anademẹ he Jiwheyẹwhe na Jahaziẹli. Etẹwẹ yin kọdetọn lọ? Yé duto awhàn he yé pannukọn lọ ji bo lẹkọyi Jelusalẹm “po ayajẹ po” podọ “po asiazọ́n hànjinu lẹ po po ajalẹn lẹ po po opẹ̀n lẹ po jẹ ohọ̀ OKLUNỌ tọn mẹ.” (2 Otan. 20:27, 28) Mílọsu nọ na sisi anademẹ he Jehovah nọ na mí gbọn afanumẹ nugbonọ nuyọnẹntọ lọ gblamẹ lẹ bo nọ kọnawudopọ to gigopipana ẹn mẹ.
Nọ Penukundo Nọtẹn Opli Tọn Mítọn lẹ Go Ganji
13. Azọ́n tẹwẹ Hẹzekia wà to bẹjẹeji gandudu etọn tọn?
13 To osun tintan gandudu Hẹzekia tọn mẹ, e do zohunhun he e tindo na sinsẹ̀n-bibasi Jehovah tọn hia gbọn tẹmpli lọ vivọ́-hùn po vivọ ẹ jlado po dali. E basi titona yẹwhenọ lẹ po Levinu lẹ po nado klọ́ ohọ̀ Jiwheyẹwhe tọn wé. Yé wàmọ to azán 16 gblamẹ. (Hia 2 Otannugbo lẹ 29:16-18.) Vivẹnudido enẹ nọ flin mí lehe mí nọ penukundo nọtẹn opli tọn mítọn lẹ go bosọ nọ vọ́ yé jlado gbọn, na yé nido tin to ninọmẹ he na dohia dọ mí tindo zohunhun na sinsẹ̀n-bibasi Jehovah tọn mẹ. Be hiẹ ma ko sè numimọ de pọ́n he dohia dọ awú nọ ji gbẹtọ lẹ eyin yé mọ mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu lẹ po to mahẹ tindo to azọ́n mọnkọtọn mẹ po zohunhun po ya? Mọwẹ, vivẹnudido yetọn lẹ nọ hẹn pipà wá na Jehovah.
14, 15. Azọ́n tẹwẹ nọ hẹn pipà daho wá na Jehovah to egbehe? Na apajlẹ.
14 To tòdaho de mẹ to agewaji Angleterre tọn, dawe de jẹagọdo azọ́n nuvọjlado tọn he mẹmẹsunnu lẹ jlo na wà to Plitẹnhọ Ahọluduta tọn de mẹ sẹpọ owhé etọn. Mẹmẹsunnu lọ lẹ yinuwa hẹ ẹ to aliho he jọmẹ de mẹ. Na mẹmẹsunnu lẹ mọdọ adó he má Plitẹnhọ Ahọluduta tọn lọ po owhé dawe lọ tọn po biọ vọjlado wutu, yé kanse dawe lọ eyin yé sọgan vọ́ adó lọ jlado bo ma na yí akuẹ depope to e si. Yé wazọ́n sinsinyẹn, bo vọ́ suhugan adó lọ tọn do. Yé penukundo whẹho lọ go ganji sọmọ bọ dawe lọ diọ linlẹn etọn. Todin, e nọ to owhé etọn gbè bo nọ to nukun yìnpọ́n Plitẹnhọ Ahọluduta lọ tọn na mẹmẹsunnu lọ lẹ.
15 Omẹ Jehovah tọn lẹ nọ tindo mahẹ to azọ́n họgbigbá lẹdo aihọn pé tọn de mẹ. Mẹmẹsunnu lẹdo lọ mẹ tọn lẹ nọ kọnawudopọ hẹ devizọnwatọ tògodo tọn lẹ nado gbá Plitẹnhọ Ahọluduta tọn lẹ po Plitẹnhọ Plidopọ tọn lẹ po gọna owhé Bẹtẹli tọn lẹ. Sam po asi etọn Ruth po ko yì otò susu mẹ to Europe po Aflika po nado gọalọ to azọ́n họgbigbá tọn mẹ. Yé sọ nọ duvivi yẹwhehodidọ hẹ agun he to lẹdo lọ mẹ lẹ tọn to fidepope he yé yì. Sam basi zẹẹmẹ nuhe whàn ẹn nado tindo mahẹ to azọ́n họgbigbá tògodo tọn ehe mẹ tọn dọmọ: “Mẹhe ko sẹ̀n to Bẹtẹli to otò voovo mẹ lẹ wẹ na mi tuli. Zohunhun yetọn po ayajẹ he yé nọ tindo po wẹ whàn taun mi nado ze dee jo domọ.”
Setonuna Anademẹ Jiwheyẹwhe Tọn Lẹ
16, 17. Azọ́n vonọtaun tẹ mẹ wẹ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tindo mahẹ zohunhun tọn te, podọ etẹwẹ yin kọdetọn lọ?
16 Gbọnvona tẹmpli lọ vivọjlado, Hẹzekia vọ́ tito-basina hùnwhẹ Juwayi whemẹwhemẹ tọn he Jehovah degbè etọn lọ. (Hia 2 Otannugbo lẹ 30:1, 4, 5.) Hẹzekia po tòmẹnu Jelusalẹm tọn lẹ po basi oylọna akọta lọ blebu—kakajẹ mẹhe tin to ahọluduta agewaji tọn mẹ lẹ ji—nado wá. Wegbáhẹntọ lẹ gbọn otò lọ mẹ lẹdo nado ze oylọ-basinamẹwe lẹ jo.—2 Otan. 30:6-9.
17 To owhe agọe tọn lẹ mẹ, mílọsu ko dovivẹnu he taidi enẹ nkọ de. Mí ko yí oylọ-basinamẹwe whanpẹnọ lẹ zan nado ylọ mẹhe tin to aigba-denamẹ mítọn ji lẹ wá hùnwhẹ Tenu-Núdùdù Oklunọ tọn tẹnmẹ dile Jesu degbè na mí do. (Luku 22:19, 20) Anademẹ he mí nọ mọyi to Opli Sinsẹ̀nzọn tọn whenu lẹ ko gọalọna mí nado tindo mahẹ zohunhun tọn to azọ́n ehe mẹ. Podọ Jehovah ko dona vivẹnudido ehe taun! To owhe he wayi mẹ, gbẹtọ livi ṣinawe linlán wẹ má oylọ-basinamẹwe lọ lẹ, podọ gbẹtọ 17790631 wẹ wá!
18. Naegbọn e do yin nujọnu dọ hiẹ ni tindo zohunhun na sinsẹ̀n-bibasi nugbo?
18 Biblu dọ gando Hẹzekia go dọmọ: “E do todido to OKLUNỌ mẹ, Jiwheyẹwhe Islaeli tọn; mọ dọ to godo etọn mẹde ma tin di i to ahọlu Juda tọn lẹpo ṣẹnṣẹn, kavi to yé he ko tin [jẹnukọnna ẹn] lẹ ṣẹnṣẹn. Na e sẹbọdo OKLUNỌ dè, e ma fọnyi sọn hihodo e mẹ gba, ṣigba bo to gbedide etọn lẹ yìn, he OKLUNỌ degbena Mose.” (2 Ahọ. 18:5, 6) Mì gbọ mí ni hodo apajlẹ etọn. Zohunhun he mí tindo na ohọ̀ Jiwheyẹwhe tọn na gọalọna mí nado ‘sẹbọdo Jehovah go’ po todido lọ po nado nọgbẹ̀ kakadoi.—Deut. 30:16.
Nọ Yawu Kẹalọyi Anademẹ
19. Vivẹnu tẹwẹ nọ yin dido to Oflin whenu?
19 To whenue Josia duahọlu, ewọ lọsu yí sọwhiwhe do basi titona hùnwhẹ Juwayi tọn. (2 Ahọ. 23:21-23; 2 Otan. 35:1-19) Mílọsu nọ hẹn ẹn diun dọ mí wleawuna plidopọ agbegbe tọn lẹ, plidopọ lẹdo tọn lẹ, po azán plidopọ vonọtaun tọn lẹ po ganji gọna hùnwhẹ Oflin tọn. To otò delẹ mẹ, mẹmẹsunnu lẹ nọ ze ogbẹ̀ yetọn do owù mẹ bo nọ pli dopọ nado basi hùnwhẹ okú Klisti tọn. Mẹho agun tọn zohunhunnọ lẹ ma nọ yí nukun pẹvi do pọ́n depope to hagbẹ agun lọ tọn lẹ mẹ. Yé nọ gọalọna mẹhomẹ lẹ po madogánnọ lẹ po nado wá hùnwhẹ lọ tẹnmẹ.
20. (a) Etẹwẹ jọ to gandudu Ahọlu Josia tọn whenu, podọ nawẹ e yinuwa gbọn? (b) Etẹwẹ mí dona hẹn do ayiha mẹ?
20 To azọ́n nuvọjlado tọn he Ahọlu Josia basi titona whenu, Yẹwhenọ Daho Hilkia “mọ owe osẹ́n OKLUNỌ tọn tọn lọ he yè na gbọn alọ Mose tọn mẹ.” E ze e na Ṣafani wekantọ ahọlu tọn, bọ ewọ hia nuhe to e mẹ lẹ na Josia. (Hia 2 Otannugbo lẹ 34:14-18.) Nawẹ enẹ yinuwado ahọlu lọ ji gbọn? E blawu bo vún avọ̀ etọn lẹ to afọdopolọji bosọ degbena omẹ etọn lẹ nado kanhose Jehovah. Jiwheyẹwhe na anademẹ delẹ gbọn yẹwhegán-yọnnu Hulda dali nado gblewhẹdo nuwiwa sinsẹ̀n tọn delẹ he to yìyì to Juda. Etomọṣo, Jiwheyẹwhe doayi vivẹnudido Josia tọn lẹ nado de boṣiọ-sinsẹ̀n sẹ̀ go, podọ e mọ nukundagbe Jehovah tọn mahopọnna nugbajẹmẹji he yin didọdai gando akọta lọ blebu go. (2 Otan. 34:19-28) Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn ehe mẹ? Na jide tọn, nuhe Josia wà wẹ mílọsu na jlo nado wà. Mí nọ jlo nado yawu kẹalọyi anademẹ Jehovah tọn, bo nọ flin nuhe sọgan jọ do mí go eyin mí dike atẹṣiṣi po nugbonọ-mayin po ni bẹpla sinsẹ̀n-bibasi mítọn. Podọ mí sọgan deji dọ Jehovah na doayi zohunhun he mí tindo na sinsẹ̀n-bibasi nugbo go bosọ kẹalọyi mí dile e wà na Josia do.
21, 22. (a) Naegbọn mí dona tindo zohunhun na ohọ̀ Jehovah tọn? (b) Etẹwẹ mí na gbadopọnna to hosọ he bọdego mẹ?
21 Ahọlu ẹnẹ Juda tọn enẹlẹ—yèdọ Asa, Jehọṣafati, Hẹzekia po Josia po—ze apajlẹ dagbe dai na mí nado yin zohunhunnọ na ohọ̀ Jiwheyẹwhe tọn po sinsẹ̀n-bibasi etọn po. Mọdopolọ, zohunhun he mí tindo dona whàn mí nado dejido Jehovah go bo yí míde zan na sinsẹ̀n-bibasi etọn. Na nugbo tọn, nuyọnẹnnu wẹ e yin podọ e nọ hẹn ayajẹ wá nado setonuna anademẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ bo kẹalọyi nukunpedomẹgo owanyinọ etọn gọna vọjlado he e nọ basi na mí gbọn agun po mẹho lẹ po dali.
22 Hosọ he bọdego na dọ̀n ayidonugo mítọn wá lehe mí sọgan yin zohunhunnọ to lizọnyizọn lọ mẹ do ji podọ e nasọ dotuhomẹna jọja lẹ nado sẹ̀n Otọ́ owanyinọ mítọn po zohunhun po. Mí nasọ gbadopọnna lehe mí sọgan dapana dopo to nuyiwadomẹji Satani tọn he ylan hugan lẹ mẹ gbọn. Dile mí to nuflinmẹ Jehovah tọn enẹlẹ hodo, mí na dohia dọ mí to apajlẹ Jesu, Ovi Jehovah tọn hodo, mẹhe psalm-kàntọ lọ dọho gandego dọmọ: ‘Zohunhun ohọ̀ towe tọn ko dù mi pó.’—Ps. 69:9; 119:111, 129; 1 Pita. 2:21.
Be Hiẹ Flin Ya?
• Sinsẹ̀n-bibasi wunmẹ tẹwẹ Jehovah nọ dona, podọ etẹwutu?
• Nawẹ mí sọgan dohia dọ mí dejido Jehovah go gbọn?
• Nawẹ zohunhun sọgan whàn mí nado setonuna anademẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ gbọn?
[Kanbiọ Oplọn tọn lẹ]
[Yẹdide to weda 9]
Nawẹ Asa, Jehọṣafati, Hẹzekia, po Josia po do zohunhun hia na ohọ̀ Jehovah tọn gbọn?