Vanda Kikesa Sambu na Nzo ya Yehowa!

“Kikesa sambu na nzo na nge tadya mono.”​—YOA. 2:17, NW.

1, 2. Inki Yezu kusalaka na tempelo na mvu 30 T.B., mpi sambu na inki?

 YINDULA mambu yina kusalamaka. Beto kele na nsungi ya Paki ya mvu 30 T.B. Bangonda sambanu na ntwala, Yezu kuyantikaka kisalu na yandi na ntoto. Ntangu yai yandi kekwenda na Yeruzalemi. Na Kibansala ya Mimpani yina vandaka na tempelo, Yezu kumonaka bantu “ke teka bangombe, mameme ti bapizio. Yandi monaka diaka bantu yina vandaka kushanze mbongo, bo me vanda na bamesa na bo.” Yandi bakaka fimbu ya mesalama na bansinga, yandi kulaka bambisi yonso, mpi ntembe kele ve nde bateki kulandaka bo. Yezu kubalulaka mpi bamesa ya bantu yina vandaka kushanze mbongo mpi yandi losaka mbongo na bo na ntoto. Yandi songaka bantu yina vandaka kuteka bapizio na kubaka bima na bo mpi na kukatuka.​—Yoa. 2:13-16.

² Mambu ya Yezu kusalaka kemonisa nde tempelo kuvandaka na mfunu mingi sambu na yandi. Yandi tubaka nde: “Nzo ya Tata na mono beno lenda kumisa yo zandu ve!” Ntangu balongoki ya Yezu vandaka kumona mambu yai, bo yibukaka bangogo yai ya muyimbi-bankunga Davidi kusonikaka bamvu-nkama mingi na ntwala: “Kikesa sambu na nzo na nge tadya mono.”​—Yoa. 2:16, 17, NW; Nk. 69:9, NW.

3. (a) Kikesa kele inki? (b) Inki ngyufula beto lenda kudiyula?

³ Kima kupusaka Yezu na kusala mambu yai kuvandaka susi na yandi to kikesa na yandi sambu na nzo ya Nzambi. Kikesa kele “mpusa ya ngolo kibeni ya kulungisa lukanu mosi.” Na mvu-nkama ya 21 yai ya beto kezinga, Bakristu kuluta bamilio nsambwadi kemonisa kikesa sambu na nzo ya Nzambi. Konso muntu lenda kudiyula nde: ‘Inki mutindu mu lenda kumisa mingi kikesa na mono sambu na nzo ya Yehowa?’ Sambu na kusadisa beto na kupesa mvutu na ngyufula yai, bika beto tadila ntete inki kele nzo ya Nzambi bubu yai. Na nima beto tatadila bambandu ya Biblia ya bantu ya kwikama yina kumonisaka kikesa sambu na nzo yango. Bo mesonikaka bambandu na bo “sambu na kulonga beto” mpi yo lenda pusa beto na kuvanda ti kikesa mingi.​—Roma 15:4.

Nzo ya Nzambi​—Na Ntangu ya Ntama mpi Bubu Yai

4. Tempelo yina Salomo kutungaka kuvandaka ti nki lukanu?

⁴ Na Izraele ya ntama, nzo ya Nzambi kuvandaka tempelo ya Yeruzalemi. Ya kyeleka, Yehowa vandaka kuzinga mpenza ve na nzo yina. Yandi tubaka nde: “Zulu kele kiti na mono ya kimfumu, ntoto kele kisika ya mono ke tulaka makulu. Ebuna nki nzo beno lenda tungila mono? Nki kisika beno lenda pesa mono na kuzinga?” (Yez. 66:1) Ata mpidina, tempelo yina bo tungaka na luyalu ya Salomo vandaka kisika ya nene ya lusambu ya Yehowa, kisika bantu vandaka kwenda kusamba.​—1 Bant. 8:27-30.

5. Lusambu yina vandaka kusalama na tempelo ya Salomo vandaka kumonisa nki ngidika ya bilumbu na beto?

⁵ Bubu yai, nzo ya Yehowa kele ve nzo mosi ya bantu metunga, yina kele na Yeruzalemi to na kisika yankaka. Kansi yo kele ngidika ya kesadisaka beto na kukwenda penepene na yandi sambu na kusambila yandi na nsadisa ya kimenga ya nkudulu ya Kristu. Bansadi yonso ya kwikama ya Nzambi ya kele na ntoto kevukanaka na kusambila Yehowa na tempelo yai ya kimpeve.​—Yez. 60:4, 8, 13; Bis. 17:24; Baeb. 8:5; 9:24.

6. Tanga bazina ya bantotila ya Yuda yina kumonisaka kikesa ya mingi sambu na lusambu ya kyeleka.

⁶ Na nima ya kukabwana ya dikanda ya Izraele na mvu 997 N.T.B., bantotila 4 na kati ya bantotila  19 yina kuyalaka Yuda, kitini ya sudi, kumonisaka kikesa ya mingi sambu na lusambu ya kyeleka. Bantotila yango kuvandaka Aza, Yozafati, Ezekiasi, mpi Yoziasi. Inki malongi ya mfunu beto lenda longuka na bambandu na bo?

Kisalu ya Ntima ya Mvimba Kenataka Balusakumunu

7, 8. (a) Yehowa kesakumunaka kisalu ya nki mutindu? (b) Inki lukebisu beto lenda baka na mbandu ya Ntotila Aza?

⁷ Na luyalu ya Ntotila Aza, Yehowa kutindaka baprofete sambu na kutwadisa dikanda na yandi na nzila ya kwikama. Mu mbandu, Biblia kezabisa beto nde Aza kuwilaka profete Azaria, mwana ya Odedi. (Tanga 2 Bansangu 15:1-8.) Bansoba yina Aza kusalaka kuvukisaka bantu ya Yuda mpi bantu mingi yankaka ya kimfumu ya Izraele yina kwisaka kuvukana na lukutakanu ya nene na Yeruzalemi. Na kimvuka, bo yonso kumonisaka lukanu na bo ya kusambila Yehowa na kwikama. Beto ketanga nde: “Bo zengaka Nzambi na ndinga ya ngolo, ebuna bo tulaka milolo ya kiese ti kubula bampungi. Bantu yonso na ntoto ya Yuda vandaka na kiese na kuzenga ya bo zengaka na ntima na bo mosi mpenza. Bo monaka kiese na kusamba Mfumu Nzambi; yandi mpi ndimaka bo, yandi pesaka bo ngemba na ntoto yonso ya mvimba.” (2 Bans. 15:9-15) Ya kyeleka, Yehowa tasakumuna beto mpi kana beto kesadila yandi na ntima na beto ya mvimba.​—Mar. 12:30.

⁸ Yo kele mawa na kumona nde, na nima Aza kuwaka makasi ntangu profete Anani kusungikaka yandi. (2 Bans. 16:7-10) Inki beto kesalaka ntangu Yehowa kepesaka beto bandongisila to lutwadisu na nzila ya bankuluntu? Keti beto kendimaka mbala mosi bandongisila na bo ya mesimbama na Masonuku mpi kebuyaka kubwa na mutambu ya kuwa makasi?

9. Inki kigonsa Yozafati ti bantu ya Yuda kukutanaka ti yo, mpi bo salaka inki?

⁹ Yozafati kuvandaka ntotila ya Yuda na mvu-nkama ya kumi N.T.B. Basoda ya Amoni, ya Moabi, mpi bantu ya bangumba ya nsi ya Edomi kuvukanaka sambu na kunwanisa yandi ti bantu ya Yuda. Ata ntotila vandaka kuwa boma, yandi salaka inki? Yandi ti bantu na yandi, kumosi ti bankento mpi bana na bo, kuvukanaka na nzo ya Yehowa sambu na kusamba. (Tanga 2 Bansangu 20:3-6.) Na kuwakana ti mambu yina Salomo kutubaka na ntangu ya kukangula tempelo, Yozafati kubondilaka Yehowa nde: “Mfumu Nzambi, Nzambi na beto, keti nge ke pesa bo ndola ve? Beto ke na ngolo ve, beto ke kuka ve kunwana na basoda yai mingi-mingi. Beto ke zaba ve nki beto fweti sala, yo yina beto ke tula meso na nge.” (2 Bans. 20:12, 13) Ntangu Yozafati manisaka kusamba, mpeve ya Yehowa kubwilaka Yahaziele, muntu ya dikanda ya Levi, yina kuvandaka “na kati ya bantu yonso,” ebuna yandi tubaka bangogo ya kepesa kikesa yina kupesaka bantu kivuvu.​—Tanga 2 Bansangu 20:14-17.

10. (a) Inki mutindu Yozafati mpi bantu ya Yuda vandaka kubaka lutwadisu? (b) Inki mutindu beto lenda monisa ntonda sambu na lutwadisu yina Yehowa kepesaka beto bubu yai?

¹⁰ Ya kyeleka, banda na ntangu yina, Yehowa vandaka kupesa Yozafati mpi kimfumu ya Yuda lutwadisu na nzila ya Yahaziele. Bubu yai, beto kebakaka kikesa mpi lutwadisu na nzila ya kimvuka ya mpika ya kwikama mpi ya mayele. Ya kyeleka, beto kezolaka ntangu yonso kusala kumosi mpi kuzitisa bankuluntu yina bo meponaka, bayina kesalaka ngolo na kugungula mpi kusadila balutwadisu ya “mpika ya kwikama mpi ya mayele.”​—Mat. 24:45, NW; 1 Tes. 5:12, 13.

11, 12. Inki dilongi beto lenda baka na mambu yina kukuminaka Yozafati ti bantu ya Yuda?

¹¹ Kaka mutindu Yozafati ti bantu na yandi kuvukanaka sambu na kusosa lutwadisu ya Yehowa, bika beto mona ve mpamba kuvukana mbala na mbala na balukutakanu ti bampangi na beto ya babakala ti ya bankento. Kana bantangu yankaka beto kekutana ti bampasi ya ngolo mpenza, mpi beto kezaba ve nki beto fwete sala, bika beto landa mbandu ya mbote ya Yozafati ti ya bantu ya Yuda, mpi kusamba Yehowa na kutudilaka yandi ntima ya mvimba. (Bing. 3:5, 6; Filp. 4:6, 7) Ata beto kele beto mosi, bisambu na beto na Yehowa kevukisaka beto ti “bampangi na [beto] yina me mwanganaka na bansi yonso.”​—1 Pie. 5:9.

¹² Yozafati ti bantu na yandi kulandaka lutwadisu ya katukaka na Nzambi yina Yahaziele kupesaka. Inki mbuma yo butaka? Bo nungaka mvita yina kusalamaka mpi bo vutukaka na  Yeruzalemi “na kiese yonso” mpi “bo kwisaka kukota na bwala na kubula bagitare ti bampungi, bo kwendaka na” nzo ya Yehowa. (2 Bans. 20:27, 28) Mutindu mosi, beto kezitisaka lutwadisu yina Yehowa kepesaka beto na nsadisa ya nzila ya yandi kesadilaka mpi beto kevukanaka sambu na kupesa yandi lukumu.

Beto Tanina Mbote Bisika na Beto ya Balukutakanu

13. Inki kisalu Ezekiasi kusalaka na luyantiku ya luyalu na yandi?

¹³ Na ngonda ya ntete ya luyalu na yandi, Ezekiasi kukangulaka dyaka tempelo mpi kuyidikaka yo sambu na kumonisa kikesa na yandi na lusambu ya Yehowa. Yandi yidikaka banganga-Nzambi mpi Balevi sambu na kutula bunkete na nzo ya Nzambi. Bo salaka yo na bilumbu 16. (Tanga 2 Bansangu 29:16-18.) Bikesa yina keyibusa beto bisalu ya kutanina mpi ya kuyidika yina kesalaka nde bisika na beto ya balukutakanu kuvanda kitoko na mutindu yina kemonisa kikesa na beto sambu na lusambu ya Yehowa. Keti nge mewaka ntete ve baeksperiansi ya kemonisaka nde bantu kuyitukaka na kumona kikesa ya bampangi ya babakala mpi ya bankento yina kuvukanaka na bisalu ya mutindu yai? Ee, bikesa na bo kepesaka Yehowa lukumu mingi.

14, 15. Bubu yai, inki bisalu kepesaka Yehowa lukumu mingi? Pesa bambandu.

¹⁴ Na mbanza mosi na nordi ya Angleterre, muntu mosi kubuyaka nde bampangi kusala bisalu ya kuyidika Nzo ya Kimfumu yina vandaka na lweka ya lupangu na yandi. Bampangi kusalaka mambu na ntima ya mbote. Ntangu bampangi kumonaka nde yo lombaka nde bo yidika kibaka yina vandaka kukabula Nzo ya Kimfumu ti lupangu ya muntu yango, bampangi kusalaka yo ya ofele. Bo salaka ngolo mpi nkutu bo yidikaka kibaka ya mvimba. Bo salaka mambu mbote mpenza na mpila nde muntu yango kusobaka ntima na yandi. Ntangu yai yandi kesadisaka na kukengila lupangu ya Nzo ya Kimfumu.

¹⁵ Na ntoto ya mvimba, bantu ya Yehowa kevukana na kisalu ya kutunga. Bansadi ya luzolo ya mbote kevukanaka ti bansadi ya ntangu yonso ya bansi mingi sambu na kutunga kaka Banzo ya Kimfumu mpamba ve kansi mpi Banzo ya Balukutakanu ya Nene mpi banzo ya Betele. Sam kele enzeniere ya mezaba kusadila bamashini ya kepesaka tiya, mupepe, mpi madidi. Yandi ti nkento na yandi, Ruth, mekwendaka na bansi mingi ya Eropa mpi ya Afrika sambu na kusadisa na bisalu ya kutunga. Na konso kisika ya bo kekwendaka, bo kevandaka na kyese na kusamuna ti bampangi ya mabundu yina. Sam ketendula kima yina kupusaka yandi na kuvukana na bisalu ya mutindu yai ya kesalamaka na bansi mingi: “Kima kupusaka mono vandaka kikesa ya bampangi yankaka yina kusalaka na Betele na nsi na beto mpi na bansi yankaka. Kumona kikesa mpi kyese na bo kupusaka mono mpenza na kuzola kusala mutindu yai.”

Lemfuka na Bantuma ya Nzambi

16, 17. Na nki kisalu ya sipesiali bantu ya Nzambi kuvukanaka na kikesa yonso, mpi nki mbuma yo butaka?

¹⁶ Katula kuyidika tempelo, Ezekiasi kuvutulaka nkinsi ya Paki ya konso mvula yina Yehowa kulombaka bo na kusala. (Tanga 2 Bansangu 30:1, 4, 5.) Ezekiasi ti bantu ya Yeruzalemi kubingaka bantu ya dikanda ya mvimba​—ata bantu ya kimfumu ya nordi​—na kukwisa na nkinsi yina. Binati-nsangu kwendaka na nsi ya mvimba ti mikanda ya kubingisa bantu.​—2 Bans. 30:6-9.

¹⁷ Na bamvula ya mekatuka kuluta, beto vukanaka na kisalu ya mutindu mosi. Beto sadilaka baemvitasio ya kunyemama ya kitoko sambu na kubinga bantu ya teritware na beto na kuvukana ti beto na kusungimina Madya ya Nkokila ya Mfumu, sambu na kulemfuka na ntuma ya Yezu. (Luka 22:19, 20) Beto bakaka bantuma na Balukutakanu ya Kisalu, mpi beto vukanaka na kikesa yonso na kisalu yai. Mpi Yehowa kusakumunaka mpenza bikesa yai! Ya kyeleka, na mvula ya meluta, bantu kiteso ya bamilio nsambwadi kukabulaka baemvitasio, mpi na kimvuka bantu 17 790 631 kuvukanaka!

18. Sambu na nki kikesa sambu na lusambu ya kyeleka kele mfunu mingi sambu na nge?

¹⁸ Biblia ketuba mutindu yai sambu na Ezekiasi: “Ezekiasi tulaka Mfumu Nzambi, Nzambi ya Israele, ntima; bantu ya Yuda me vandaka ntete ve ti ntotila bonso yandi ata na ntwala na yandi ata na nima na yandi. Yandi vandaka kulanda luzolo ya Mfumu Nzambi na luzingu na yandi, yandi  bikaka yandi ve; yandi landaka bansiku ya Mfumu Nzambi na luzingu na yandi, yandi bikaka yandi ve; yandi landaka bansiku ya Mfumu Nzambi pesaka na Moize.” (2 Bant. 18:5, 6) Bika nde yo vanda mutindu mosi sambu na beto. Kikesa na beto sambu na nzo ya Nzambi tasadisa beto na “kulanda luzolo ya” Yehowa ti kivuvu ya luzingu ya mvula na mvula.​—Kul. 30:16.

Ndima Lutwadisu Kukonda Kusukinina

19. Inki bikesa beto kesalaka na ntangu ya Lusungiminu?

¹⁹ Ntangu Yoziasi kuvandaka ntotila, yandi bakaka mpi bangidika mingi sambu bantu kuta nkinsi ya Paki. (2 Bant. 23:21-23; 2 Bans. 35:1-19) Beto kesalaka mpi ngolo sambu beto kudibongisa mbote sambu na balukutakanu ya distrike, ya nzyunga, ya sipesiali ya kilumbu mosi, mpi Lusungiminu. Bampangi ya bansi yankaka metulaka nkutu luzingu na bo na kigonsa na kuvukanaka kumosi sambu na kusungimina lufwa ya Kristu. Bankuluntu ya kikesa kesalaka yonso sambu bo vila ve ata muntu mosi na dibundu. Bo kesadisaka minunu mpi bantu ya kele ti kifu sambu bo vukana na kilumbu yina.

20. (a) Inki kusalamaka na luyalu ya Ntotila Yoziasi, mpi yandi salaka inki? (b) Inki dilongi beto fwete vila ve?

²⁰ Na ntangu bo vandaka kubongisa tempelo mutindu Yoziasi kulombaka yo, Nganga-Nzambi ya Nene Hilkia “monaka mukanda ya bansiku yina ya Mfumu Nzambi pesaka na Moize.” Yandi pesaka yo na Shafani, sekretere ya ntotila, mpi na nima Shafani yantikaka kutangila Yoziasi mambu ya vandaka na kati. (Tanga 2 Bansangu 34:14-18.) Inki mbuma yo basisaka? Na mbala mosi, ntotila pasulaka bilele na yandi sambu na mawa mpi yandi tindaka bantu sambu na kusolula ti Yehowa. Na nzila ya profete ya nkento Hulda, Nzambi kupesaka nsangu yina vandaka kubedisa mambu yankaka yina vandaka kusalama na lusambu na Yuda. Ata mpidina, Yehowa kumonaka bikesa ya mbote ya Yoziasi kusalaka sambu na kukatula lusambu ya biteki, mpi yandi landaka na kundima Yoziasi ata yandi tubaka dezia na ntwala nde yandi tapesa dikanda ya mvimba ndola. (2 Bans. 34:19-28) Inki dilongi beto lenda baka na dyambu yai? Ntembe kele ve nde beto fwete vanda ti mpusa ya mutindu mosi ti Yoziasi. Beto kezola kundima lutwadisu ya Yehowa kukonda kusukinina, mpi kulemfuka na lukebisu ya kemonisa mambu yina lenda salama kana beto bika nde apostazi mpi kukonda kwikama kubebisa lusambu na beto. Mpi beto lenda tula ntima nde Yehowa tamona mpi tandima bikesa na beto sambu na lusambu ya kyeleka, kaka mutindu yandi ndimaka bikesa ya Yoziasi.

21, 22. (a) Sambu na nki beto fwete monisa kikesa sambu na nzo ya Yehowa? (b) Inki beto tatadila na disolo yina kelanda?

 ²¹ Bantotila yai iya ya Yuda​—Aza, Yozafati, Ezekiasi, mpi Yoziasi—​kepesa beto bambandu ya mbote na yina metala kuvanda kikesa sambu na nzo mpi lusambu ya Nzambi. Kikesa na beto fwete pusa beto mpi na kutula ntima na Yehowa mpi na kudipesa sambu na lusambu na yandi. Kulemfuka na bantuma ya Nzambi mpi kundima dikebi mpi bandongisila ya zola ya beto kebakaka na nzila ya dibundu mpi ya bankuluntu kele mpenza nzila ya mayele mpi ya kenataka na kyese.

²² Disolo ya kelanda tatubila kikesa na beto sambu na kisalu ya bilanga mpi tasyamisa baleke na kusadila Tata na beto ya zola na kikesa yonso. Beto tatadila mpi mutindu beto lenda tina mosi na kati ya bupusi ya kuluta ngolo ya Satana. Ntangu beto kelanda na kikesa yonso bangibusa yonso ya mutindu yai ya kekatuka na Yehowa, beto tavanda kelanda mbandu ya Yezu, Mwana ya Yehowa, yina Biblia ketuba mutindu yai sambu na yandi: “Kikesa sambu na nzo na nge medyaka mono.”​—Nk. 69:9, NW; 119:111, 129; 1 Pie. 2:21.

Keti Nge Keyibuka?

• Yehowa kesakumunaka kisalu ya nki mutindu, mpi sambu na nki?

• Inki mutindu beto lenda monisa nde beto ketulaka ntima na Yehowa?

• Inki mutindu kikesa lenda pusa beto na kulemfuka na bantuma ya Nzambi?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Bifwanisu ya kele na lutiti 15]

Inki mutindu Aza, Yozafati, Ezekiasi, mpi Yoziasi kumonisaka kikesa sambu na nzo ya Yehowa?