Kala Y’eketo dia nzo a Yave
Kala Y’eketo dia nzo a Yave
“Eketo dia nzo aku dimpempwele.”—YOA. 2:17.
1, 2. Adieyi kavanga o Yesu muna tempelo muna mvu wa 30 wa Tandu Kieto? Ekuma?
BADIKA dina diavangama muna lumbu kia Nduta ya mvu a 30 wa Tandu Kieto. Ngonde sambanu ziviokele kala tuka Yesu kayantikila e salu kiandi kia umbangi ova ntoto. Wau wele kuna Yerusaleme. Okotele muna tempelo vana Yanzala kia Esi Zula, Yesu omwene “ana betekanga ngombe, yo mameme, yo mayembe, a mimbudianzimbu mpe bavwende.” Obakidi lubamba, ovaikisi e bulu yawonso ye minkiti. Yesu oyitidi nzimbu za mimbudianzimbu, okindwidi meza mau. Ovovese ana batekanga mayembe vo bakatula e lekwa yau yo vaika.—Yoa. 2:13-16.
2 Dina kavanga Yesu disonganga eketo diandi muna tempelo. Wavova vo: “Ke nukitula nzo Es’ame s’evula dia mana ko.” Vava alongoki a Yesu bamona e diambu diadi, basungamena e mvovo mia Davidi wa ntozi a nkunga ona wayimbila vo: “Eketo dia nzo aku dimpempwele.”—Yoa. 2:16, 17; Nku. 69:9.
3. (a) Eketo nki? (b) Nkia kiuvu tulenda kiyuvula?
3 Eketo dia Yesu mu kuma kia nzo a Nzambi diamfila mu vanga diambu. E mvovo eketo ulenda mpe kala ye nsasa “vema yovo etima dia vanga diambu.” Mu tandu kiaki kia 21, vioka 7.000.000 m’Akristu besonganga etima muna nzo a Nzambi. Konso muntu wafwana kiyuvula: ‘Aweyi ndenda wokesela etima diame muna nzo a Yave?’ Muna vana mvutu za kiuvu kiaki, yambula twateka fimpa nki i nzo a Nzambi omu lumbu yeto. I bosi, tufimpa e nona ya wantu akwikizi beyikwanga mu Nkand’a Nzambi ana basonga etima mu kuma kia nzo a Nzambi. Lusansu lwau lwasonama “muna longwa kweto” lulenda kutusadisa mu wokesa etima dieto.—Roma 15:4.
Nzo a Nzambi—Kuna Nz’ankulu ye mu Lumbu Yeto
4. Adieyi i kani katungila e tempelo o Solomo?
4 Muna Isaele yankulu, e tempelo yakala se nzo a Nzambi muna Yerusaleme. Kansi, ediadi ka disongele ko vo Yave mûna kazingilanga. Kadi wavova vo: “Ezulu i kunda kiame, e nza i nsikinw’a tambi yame: nkia mpil’a nzo nukuntungila? ovo nkia fulu kikal’evundilu diame?” (Yes. 66:1) Kana una vo i wau, e tempelo yatungwa muna luyalu lwa Solomo yakala se fulu kia sambila Yave, kuna bayendanga wantu mu samba.—1 Nti. 8:27-30.
5. Omu lumbu yeto, nkia nkubika ya nsambila ina nze una wakala tempelo ya Solomo?
5 Omu lumbu yeto, e nzo a Yave ke nzo ko, nze ina yatungwa muna Yerusaleme yovo konso fulu. Kansi, i nkubika ina tulenda finamena kwa yandi mu kunsambila muna kimenga kia lukulu kia Kristu. Selo yawonso ya kwikizi ya Nzambi ova ntoto besambilanga Yave kumosi muna tempelo yayi ya mwanda.—Yes. 60:4, 8, 13; Mav. 17:24; Ayib. 8:5; 9:24.
6. Nkia ntinu mia Yuda miakala y’etima muna nsambil’aludi?
6 Vava Isaele yavambana mu yintinu yole muna mvu a 997 Vitila Tandu Kieto, atinu 4 muna 19 ana bayala muna Yuda, kuna sude, basonga etima muna nsambil’aludi. Atinu awaya i Asa, Yosafate, Kizekeya ye Yosiya. Nkia diambu tulenda longoka muna mbandu au?
E Salu kia Nsi a Ntima Wawonso, Nsambu Kitwasanga
7, 8. (a) O Yave nkia mpila salu kesambulanga? (b) Nkia diambu tulenda longoka muna nona kia Asa wa Ntinu?
7 Muna kintinu kia Asa, Yave wafila ngunza mu fila nkangu andi mu nzila yambote. Kasikil’owu, Nkand’a Nzambi ukutuzayisanga vo Asa wawila Azareya wa ngunza, wa mwan’a Odede. (Tanga 2 Tusansu 15:1-8.) Mana kavanga o Asa, mayikakesa nkangu a Yuda kumosi ye ulolo wa wantu batuka kuna kintinu kia Isaele, ana bayiza muna nkinzi wakala muna Yerusaleme. Awonso bakutakana, babak’e nzengo za sambila Yave ye kwikizi kiawonso. Tutanganga vo: “Badidi Yave e ndofi muna nding’angolo ye nkololo ye tulumbeta ye mpungi. Yuda yawonso bamwene ndofi e kiese: kadi badidi ndofi yo ntima wawonso, bamvavidi kuna luzolo, wasololwa kwa yau: o Yave ubavene e vundu muna ndambu zawonso.” (2 Tus. 15:9-15) Diau adimosi mpe, Yave okutusambula vava tukunsadilanga ye ntima mosi.—Maku 12:30.
8 Diankenda kikilu vo, Asa wafunga makasi vava katumbwa kwa Kanani wa moni. (2 Tus. 16:7-10) Adieyi tuvanganga vava Yave kesadilanga akuluntu Akristu mu kutulonga? Nga nzaki tulemvokelanga luludiku lwa Nkand’a Nzambi bekutuvananga yo venga e fu kia funga makasi?
9. Yosafate ye Ayuda awonso mu nkia vonza bakala? Adieyi bavanga?
9 Yosafate wakala se ntinu muna Yuda muna tandu kia kumi Vitila Tandu Kieto. Yandi ye Ayuda awonso mu vonza bakala vava bayiza nwaniswa kwa makesa ma Amone, Moabe y’esi londe lua Seyire. Kana una vo o ntinu wonga kamona, adieyi kavanga? Yandi kumosi ye wantu andi, ye akazi au yo wana, bakutakana muna nzo a Yave mu samba. (Tanga 2 Tusansu 20:3-6.) Muna land’e mvovo mia Solomo vava e tempelo yasambulwa, Yosafate wasamba kwa Yave vo: ‘E Nzambi eto, nga kukubafundisa ko e? Kadi ke tuna ye ngolo ko muna ndonga yayi yingi ina ituluakidi, ke tuzeye edi tuvanga ko; o meso meto men’oko wina kaka.’ (2 Tus. 20:12, 13) Vava Yosafate kamana samba, “vana kati kwa nkutakani” mwand’a Yave wafila Yakaziele wa Nlevi mu kasakesa nkangu mu kala ye vuvu.—Tanga 2 Tusansu 20:14-17.
10. (a) O Yosafate ye Ayuda aweyi bavaninwa luludiku? (b) Aweyi tulenda songela luyangalalu muna luludiku lwa Yave tuvewanga?
10 I bosi, Yave wasadila Yakaziele mu vana luludiku kwa Yosafate ye kintinu kia Yuda. Omu lumbu yeto, tutambulanga lukasakeso ye luludiku muna ntaudi akwikizi yo lulungalalu. Muna kuma kiaki, diamfunu twavananga moko yo zitisa akuluntu, ana besalanga kwayingi mu kutuvungula yo kutuvana luludiku lutukanga kwa “ntaudi akwikizi yo lulungalalu.”—Mat. 24:45; 1 Tes. 5:12, 13.
11, 12. Nkia diambu tulenda longoka muna dina diabwila Yosafate ye Yuda?
11 Nze una Yosafate ye nkangu andi balanda luludiku lwa Yave, yeto mpe ka tufwete yambula ko kwenda mu tukutakanu kumosi ye mpangi zeto z’akala ye z’akento. Kele vo mu mpasi twina yo lembi zaya dina tufwete vanga, diambote twalanda mbandu a Yosafate ye Ayuda ya samba kwa Yave yo kumbund’e vuvu. (Nga. 3:5, 6; Fili. 4:6, 7) Kana nkutu vava tukalanga va yeto mosi kaka, e sambu yeto kwa Yave yilenda kutusia kintwandi ye “wana-ngudi ben’ova nza.”—1 Pet. 5:9.
12 Yosafate ye nkangu andi balemvokela luludiku kavana Nzambi muna Yakaziele. Nkia nluta diatwasa? Basunda e vita yo vutuka kuna Yerusaleme “ye kiese” ye “kokolo ye nsambi ye mpungi kuna nzo a Yave.” (2 Tus. 20:27, 28) Yeto mpe tufwete lemvokelanga luludiku kevananga Yave yo kunkembelela.
Tulunga-lunga e Fulu Yeto ya Lukutakanu
13. Nkia salu kasala Kizekeya vava kayantika yala?
13 Muna ngonde antete ya luyalu lwandi, Kizekeya wasonga etima diandi muna nsambil’a Yave muna ziula ye tungulula e tempelo. Wakubika anganga ye Anelevi mu velelesa e nzo a Nzambi. Lumbu 16 kaka bavanga e salu kiaki. (Tanga 2 Tusansu 29:16-18.) E ngolo bavanga zilenda kutusungamesa e salu tusalanga kia lunga-lunga yo tungulula e fulu yeto ya lukutakanu yisonganga etima dieto muna nsambil’a Yave. Nanga wawá kala e nsangu zisonganga una wantu besivikilanga etima dia mpangi zeto z’akala ye z’akento ana besalanga e salu kiaki. Kieleka, e salu besalanga Yave kikembelelanga.
14, 15. Omu lumbu yeto, nkia salu kitwasanga nkembo kwa Yave? Yika e nona.
14 Muna mbanza mosi kuna node ya Inglaterra, muntu mosi wasia e kitantu mu salu kia tungulula Eseka dia Kintinu diakala vana ndambu a nzo andi. Kansi, ampangi ke bavutula mbi muna mbi ko. Vava bamona vo e yaka kia mwingilu w’Eseka dia Kintinu ye nzo a muntu ndioyo mfunu a tungululwa kiakala, bayivana mu tunga kio lembi lomba nzimbu. Basala kwayingi yo tungulula yaka kiawonso. Ediadi diasadisa muntu ndioyo mu soba e ngindu zandi. Wau, yandi olunga-lunganga Eseka dia Kintinu.
15 Nkangu a Yave salu kia tunga besalanga mu nz’amvimba. Ampangi za zunga beyikamanga asadi mu nsi za kinzenza (servos internacionais) mu tunga Maseka ma Kintinu, Maseka ma Lukutakanu ye Mavula. Sam una vo engenheiro mu salu kia tunga yo Ruth wa nkaz’andi, bekwendanga mu nsi zayingi zamputu ye za África mu sala e salu kia tunga. Kuna bekwendanga, besalanga mpe e salu kia umbangi kumosi ye mpangi za nkutakani zazina. Sam wayika dina diamfila mu sala e salu kiaki. Wavova vo: “Edi diamfila i lukasakeso lwa ampangi besadilanga kuna Betele ye muna nsi zakaka. Vava yamona etima ye kiese kiau, diamfila mu kota mu salu kiaki.”
Lemvokela Luludiku lwa Nzambi
16, 17. Nkia salu kiamfunu kisalanga nkangu a Nzambi? Nkia nluta kitwasanga?
16 Vana ntandu a tungulula e tempelo, Kizekeya wavutulwisa mpe e nkinzi a Nduta kasikidisa o Yave. (Tanga 2 Tusansu 30:1, 4, 5.) Kizekeya ye nkangu a Yerusaleme babokela zula yawonso, i sia vo, awana bakala kuna kintinu kia node mu kwiza lungana. Anati a nkanda banata e mboka muna nsi yawonso.—2 Tus. 30:6-9.
17 Mu mvu miviokele, diau adimosi mpe twavanga. E mboka twasadila zatunta wantu muna zunga yeto mu kala yeto mu Nlekelo a Mfumu, nze una kakanikina Yesu. (Luka 22:19, 20) Muna landa luludiku tuvewanga muna Lukutakanu lwa Salu, twasala e salu kiaki y’etima diawonso. Yave aweyi kasambulwila e salu kieto? Muna mvu wa vioka, 7.000.000 m’ateleki bakaya e mboka, ye wantu 17.790.631 bayiza kutakana yeto.
18. Kala y’eketo muna nsambil’aludi ekuma dinina diamfunu kwa ngeye?
18 Tutanganga mu kuma kia Kizekeya vo: “Obundidi Yave wa Nzambi a Isaele e vuvu, ke vakal’ona wamfwana muna ntinu mia Yuda ko, kana mviti kana nlandi. Kadi olamini Yave, kavwenene o kunlanda ko, olundidi kaka nkanikinu mina kakanikini Mose o Yave.” (2 Nti. 18:5, 6) Yambula twalanda mbandu andi. Eketo dieto muna nzo a Nzambi dilenda kutusadisa mu ‘kwamanana landa Yave’ y’ekani dia vwa moyo a mvu ya mvu.—Nsi. 30:16.
Lemvokela Luludiku Vana Vau
19. Nkia ngolo tuvanganga muna kolo kia Luyindulu?
19 Vava Yosiya kakala ntinu, wasikidisa mpe vo e nkinzi a Nduta wavangama. (2 Nti. 23:21-23; 2 Tus. 35:1-19) Yeto mpe tutoma kubamanga mu kuma kia tukutakanu twakete ye twampwena ye Luyindulu lwa lufwa lwa Kristu. Mpangi muna nsi zakaka besiang’e zingu kiau mu vonza kimana bakala mu luyindulu lwa lufwa lwa Kristu. Akuluntu akw’etima besiang’e sungididi vo valembi vilakanwa mosi. Muna kuma kiaki, mpangi zawonso muna nkutakani, anunu ye ambevo besadiswanga kimana bakala muna Luyindulu lwa lufwa lwa Kristu.
20. (a) Nkia diambu diabwa vava Yosiya kayalanga se Ntinu? Adieyi kavanga? (b) Nkia diambu tulenda longoka?
20 Vava kiasalwang’e salu kia tungulula e tempelo kina kasikidisa Yosiya wa Ntinu, Kilekiya wa Ngang’ambuta ‘wasolola nkand’a nsiku a Yave una wavewa kwa Mose.’ Wavana wo kwa Safani wa nsoneki yo yantika wo tangila Yosiya. (Tanga 2 Tusansu 34:14-18.) Aweyi kamona o ntinu? Vana vau o ntinu watiazuna mvwatu miandi yo kubakanikina benda yuvula Yave. Muna Kuleda wa ngunz’ankento, Nzambi watumba mavangu mambi ma nsambil’a Kiyuda. Kieleka, e ngolo kavanga Yosiya mu vengomona e nsambila za teke zasambulwa yo vwa edienga dia Yave, kanele vo e zula kiawonso kia Yuda kiatumbwa. (2 Tus. 34:19-28) Adieyi tulenda longoka muna diambu diadi? Kieleka, ekani dimosi tuna diau ye Yosiya. Tuzolele lemvokela luludiku lwa Yave vana vau yo lembi vilakana e nona ya lulukisu isonganga dina dilenda kutubwila avo tuyambwidi vo e fu kia avengomoki ye kondwa kwikizi kiakota muna nsambil’eto. Tulenda kala ye ziku vo Yave omonanga etima dieto muna nsambil’aludi nze una kavanga Yosiya.
21, 22. (a) Ekuma tufwete kadila y’eketo muna nzo a Yave? (b) Adieyi tulongoka mun’elongi dilanda?
21 Atinu awaya yau ayá bayala muna Yuda—Asa, Yosafate, Kizekeya ye Yosiya, mbandu ambote batusisila ya kala y’eketo muna nzo a Nzambi ye nsambil’andi. Diangangu dia lemvokela luludiku lwa Nzambi yo tumamena malongi tuvewanga muna nkutakani ye kw’akuluntu.
22 Elongi dilanda disonga etima tufwete kala diau muna salu kia umbangi. Dikasakesa aleke mu sadila Ese dieto dianzodi y’etima diawonso. Tuwa mpe una tulenda vengela ntambu mosi wambi kesadilanga Satana. Muna lemvokela luludiku kevananga Yave, tulenda landa mbandu a Yesu wa Mwan’amosi a Yave, ona diasonamena vo: “Eketo dia nzo aku dimpempwele.”—Nku. 69:9; 119:111, 129; 1 Pet. 2:21.
Nga Osungamenanga?
• Nkia mpila salu kesambulanga o Yave? Ekuma?
• Aweyi tulenda songela vo Yave tubundang’e vuvu?
• Eketo aweyi dilenda kutusadisila mu lemvokela luludiku lwa Nzambi?
[Yuvu ya Longoka]
[Foto ina muna lukaya lwa 9]
Asa, Yosafate, Kizekeya ye Yosiya aweyi basongela etima diau muna nzo a Yave?