Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Tuikale ne lukunukunu bua nzubu wa Yehowa

Tuikale ne lukunukunu bua nzubu wa Yehowa

Tuikale ne lukunukunu bua nzubu wa Yehowa

‘Lukunukunu lua nzubu webe nelundie.’​—YONE 2:17.

1, 2. Yezu wakenza tshinyi ku ntempelo mu 30? Bua tshinyi wakenza nanku?

FUANYIKIJA ne: tudi mu tshikondo tshia tshibilu tshia Kupita kua Yehowa mu tshidimu tshia 30. Kukadi ngondo isambombo idi Yezu mutuadije mudimu wende wa kuyisha. Mpindieu udi uya ku Yelushalema. Padiye ufika mu lubanza lua bantu ba bisamba bia bende ku ntempelo, udi umona ‘bapanyi ba ngombe ne mikoko ne nyunyi ya nkutshi ne bashintakaji ba mpalata bashikame.’ Yezu udi wela mfimbu udiye muluke ne mionji mulu bua kuipata nyama yonso ne bayipanyishi badi bayilonda. Pashishe udi witshikija makuta a bashintudi ne utonkola mêsa abu. Udi wambila bapanyishi ba nkudimba bua kuambula bintu biabu ne kumbuka.​—Yone 2:13-16.

2 Malu adi Yezu wenza adi aleja mudiye uditatshisha bikole bua ntempelo. Udi wambila bapanyishi ba bintu ne: ‘Kanuvuiji nzubu wa Tatu wanyi bu wa bendi ba mushinga.’ Padi bayidi ba Yezu bamona malu adiye wenza, badi bavuluka mêyi avua mukalenge Davidi mufunde kukavua bidimu bia bungi kumpala a ne: ‘Lukunukunu lua nzubu webe nelundie.’​—Yone 2:16, 17; Mus. 69:9.

3. (a) Lukunukunu ntshinyi? (b) Ndukonko kayi lutudi ne bua kudiela?

3 Mushindu uvua Yezu uditatshisha bua nzubu wa Nzambi anyi lukunukunu luvuaye nalu ke luvua lumusake bua kuenza nunku. Lukunukunu ntshisumi tshidi muntu natshi bua kuenza bualu kampanda anyi mushindu udiye uditatshisha bua kubukumbaja. Lelu eu, bena Kristo bapite pa miliyo muanda mutekete badi baditatshisha bikole bua nzubu wa Nzambi. Yonso wa kutudi udi mua kudiebeja ne: ‘Ntshinyi tshindi mua kuenza bua kuvudija tshisumi tshindi natshi bua nzubu wa Yehowa?’ Kumpala kua tuetu kuandamuna lukonko elu, tuanji tukonkonone tshidi nzubu wa Nzambi umvuija lelu. Pashishe netuakule bua bilejilu bia mu Bible bia bantu ba lulamatu bavua ne tshisumi bua nzubu eu. Mbafunde bilejilu biabu mu Bible “bua kutuyisha” ne bidi mua kutusaka bua kuvudija tshisumi tshietu.​—Lomo 15:4.

Nzubu wa Nzambi ku kale ne lelu

4. Ntempelo uvua Solomo muibake uvua wambuluisha ku tshinyi?

4 Mu Isalele wa kale, nzubu wa Nzambi uvua ntempelo uvua mu Yelushalema, kadi Yehowa kavua usombelamu to. Nzambi wakamba ne: ‘Diulu didi nkuasa wanyi wa bukalenge ne buloba budi tshitekelu tshia muinshi mua makasa anyi; nenungibakile nzubu kayi? Mmuaba kayi newikale tshikishilu tshianyi?’ (Yesh. 66:1) Nansha nanku, ntempelo uvua Solomo muibake mu bukokeshi buende ke muaba uvuabu batendelela Yehowa ne bamusambila.​—1 Bak. 8:27-30.

5. Ntendelelu uvuabu benza ku ntempelo wa Solomo udi uleja tshinyi lelu eu?

5 Lelu nzubu wa Yehowa ki nzubu wetu wa bulelela eu udi mua kuikala mu Yelushalema anyi muaba mukuabu to. Kadi mmalu adi Nzambi mulongolole bua tuetu kumutendelela ne kumusambila ku diambuluisha dia mulambu wa Kristo. Mu ntempelo eu wa mu tshimfuanyi ke mudi basadidi ba Yehowa Nzambi ba lulamatu bonso badi pa buloba bamutendelela mu buobumue.​—Yesh. 60:4, 8, 13; Bien. 17:24; Eb. 8:5; 9:24.

6. Tela bakalenge ba mu Yuda bavua ne tshisumi tshia bungi bua ntendelelu mulelela.

6 Mu 997 kumpala kua Yezu, Isalele wakakosoloka mu makalenge abidi. Mu bakalenge 19 bavua bakokeshe mu bukalenge bua ku Sud anyi bua mu Yuda, bakalenge 4 bakaleja muvuabu ne tshisumi tshia bungi bua ntendelelu mulelela. Bakalenge aba ke: Asa, Yehoshafata, Hezikiya ne Yoshiya. Mmalongesha kayi manene atudi mua kulongela ku bilejilu biabu?

Mudimu muenza ne muoyo mujima udi upetesha masanka

7, 8. (a) Yehowa utu ubenesha mudimu wa mushindu kayi? (b) Tshilejilu tshia mukalenge Asa tshidi tshitulongesha bua kudimukila tshinyi?

7 Mu bukokeshi bua mukalenge Asa, Yehowa wakatuma baprofete bua kulombola tshisamba tshiende mu njila muimpe. Tshilejilu Bible udi wamba ne: Asa wakateleja muprofete Azaya muana wa Odede. (Bala 2 Kulondolola 15:1-8.) Malu akenza Asa akasangisha bena Yuda pamue ne tshisumbu tshinene tshia bantu bavua bafume mu bukalenge bua Isalele bavua balue kubuela mu disangisha dinene mu Yelushalema. Bonso buabu bakaditshipa bua kutendelela anu Yehowa nkayende. Bible udi wamba ne: ‘Bakaditshipa kudi Yehowa ne mêyi makole, bela mbila ne mpungi ne nsengu. Bualu bua bena Yuda bonso bakasanka bua tshipungidi tshiabu; bualu bua bobu bakaditshipa ne mitshima yabu yonso, bakamukeba ne dinanga diabu dionso; bobu bakamupeta; Yehowa wakabapa ditalala ku nseke yonso.’ (2 Kul. 15:9-15) Kakuyi mpata, Yehowa neatubeneshe petu tuetu bamuenzele mudimu ne muoyo mujima.​—Mâko 12:30.

8 Diakabi, Asa wakalua kufikila Hanani mumonyi wa malu tshiji bualu uvua mumubele. (2 Kul. 16:7-10) Tutu tuenza tshinyi patu Yehowa utubela ku diambuluisha dia bakulu bena Kristo? Tutuku tulonda diakamue mibelu ya mu Bible idibu batupesha, katuyi tubafikila munda anyi?

9. Ndutatu kayi luvua Yehoshafata ne bena Yuda bapete? Ntshinyi tshiakenzabu?

9 Mukalenge Yehoshafata wakakokesha mu Yuda mu bidimu bia 900 kumpala kua Yezu. Tshikondo atshi biluilu bia bena Amona, bena Moaba ne bantu ba ku mikuna ya Seî bavua bamuluisha yeye ne bena Yuda bonso. Ntshinyi tshiakenza mukalenge nansha muvuaye mumvue buôwa? Yeye ne bantu bende pamue ne bakaji babu ne bana babu bakadisangisha ku nzubu wa Yehowa bua kusambila. (Bala 2 Kulondolola 20:3-6.) Anu bu muvua Solomo muambe pavuaye mubanjije ntempelo, Yehoshafata wakasengelela Yehowa wamba ne: ‘Nzambi wetu, kuena ubalumbuluisha anyi? Bualu bua tuetu katuena ne bukole bua kuluangana ne tshisumbu etshi tshinene tshilualua kutuluisha; katuena bamanye mua kuenza; kadi mêsu etu adi kuudi.’ (2 Kul. 20:12, 13) Yehoshafata mumane kusambila “munkatshi mua tshisumbu tshia bantu,” nyuma wa Yehowa wakasaka muena Lewi Yahaziele bua kukolesha bantu bonso ku muoyo.​—Bala 2 Kulondolola 20:14-17.

10. (a) Mmushindu kayi uvua Nzambi mulombole Yehoshafata ne bena Yuda? (b) Ntshinyi tshitudi mua kuenza bua kuleja dianyisha bua buludiki budi Yehowa utupesha lelu?

10 Tshikondo atshi, Yehowa wakalombola Yehoshafata ne bena Yuda bonso ku diambuluisha dia Yahaziele. Lelu eu Nzambi udi utukolesha ne utuludika ku diambuluisha dia kasumbu ka mupika wa lulamatu ne wa budimu. Nunku mbimpe tueleshangane diboko ne bakulu ne tubanemeke bualu badi benza mudimu mukole wa kutulama ne batusaka bua kutumikila mibelu ya ‘mupika wa lulamatu ne wa budimu.’​—Mat. 24:45; 1 Tes. 5:12, 13.

11, 12. Ntshinyi tshitudi tulongela ku tshivua tshienzekele Yehoshafata ne bena Yuda?

11 Anu bu muvua Yehoshafata ne bantu bende bonso badisangishe bua kukeba buludiki bua Yehowa, katulekedi kudisangisha ne bena Kristo netu mu bisangilu bionso bia tshisumbu to. Tuetu mu lutatu lukole kadi katuyi bamanye tshia kuenza, mbimpe tulonde tshilejilu tshimpe tshia Yehoshafata ne bena Yuda ne tusambile Yehowa ne dishindika dionso. (Nsu. 3:5, 6; Filip. 4:6, 7) Nansha bobu batutapulule ne bana betu, patudi tusambila Yehowa tudi tudisangisha ne ‘bana betu ba mu Kristo badi pa buloba’ bujima.​—1 Pet. 5:9.

12 Mukalenge Yehoshafata ne bantu bende bakatumikila tshivua Yehowa mubambile ku butuangaji bua Yahaziele. Ntshinyi tshiakapetabu? Bakatshimuna mvita ne kupinganabu mu Yelushalema “ne disanka” ne bakalua ‘mu nzubu wa Yehowa ne bisanji ne nzenze ne mpungi.’ (2 Kul. 20:27, 28) Tuetu petu tudi ne bua kunemeka buludiki budi Yehowa utupesha ku diambuluisha dia kasumbu ka mupika ne kumutumbisha.

Tulame bimpe miaba itudi tudisangishila

13. Mmudimu kayi uvua Hezikiya muenzeje ku ntuadijilu kua bukokeshi buende?

13 Mukalenge Hezikiya wakaleja muvuaye ne tshisumi bua ntendelelu wa Yehowa pakakangulaye ntempelo ne kumulongoluesha mu ngondo wa kumpala wa bukokeshi buende. Wakapesha bakuidi ne bena Lewi mudimu wa kulengeja nzubu wa Nzambi. Bakaujikija mu matuku 16. (Bala 2 Kulondolola 29:16-18.) Mudimu au udi utuvuluija ne: tudi ne bua kulama bimpe miaba itudi tudisangisha ne kuyilongolola bua kuleja mutudi ne tshisumi bua ntendelelu wa Yehowa. Kutuku muanji kumvua miyuki ya mudi bantu bakema bua tshisumi tshidi natshi bana betu mu midimu ya nunku anyi? Bushuwa, tshisumi tshiabu tshidi tshitumbishisha Yehowa.

14, 15. Mmudimu kayi udi wenzeka lelu udi utumbishisha Yehowa bikole? Fila bilejilu.

14 Mu tshimenga kampanda tshia ku Nord kua ditunga dia Angleterre, muntu mukuabu kavua musue bua bana betu balongolole Nzubu wa Bukalenge uvua ku luseke luende to. Bana betu kabakafika munda to. Kadi bu muvuabu bamone ne: tshimanu tshivua pankatshi pa Nzubu wa Bukalenge ne lupangu luende tshivua tshinyanguke, bakamuambila bua kutshilongololabu kayi ufuta kantu to. Bakenza mudimu mukole ne kuibakulula tshitupa tshinene tshia tshimanu atshi. Malu akenza bana betu abu akafikisha muntu au ku dishintulula lungenyi luende. Mpindieu utu utabalela lupangu lua Nzubu wa Bukalenge bikole.

15 Bantemu ba Yehowa badi benza mudimu wa kuibaka pa buloba bujima. Bana betu ba mu miaba idibu bibaka badi badisanga ne badi bafume mu matunga makuabu bua kuibaka Nzubu ya Bukalenge, Nzubu ya mpuilu ne nzubu ya Betele. Muanetu Sam mmumanye mudimu wa biamu bidi bifila luya anyi mashika mu nzubu mpala ne nyima. Yeye ne mukajende Ruth mbenze ngendu mu matunga a bungi ku Mputu ne mu Afrike bua kuambuluisha mu mudimu wa dibaka. Batu kabidi bayisha ne bena mu bisumbu bia miaba idibu baya. Sam udi wakula bua tshivua tshimusake bua kuenza ngendu bua kuambuluisha mu mudimu wa dibaka wamba ne: “Tshilejilu tshia bana betu badi benza mudimu ku Betele ya mu matunga mashilangane ke tshidi tshinsake. Tshisumi tshiabu ne disanka diabu biakansaka bua kuenza panyi mudimu eu.”

Tutumikile mêyi a Nzambi

16, 17. Mmudimu kayi munene udi Bantemu ba Yehowa benze ne tshisumi? Ntshinyi tshidi tshienzeke bua mudimu au?

16 Pa kumbusha dilongolola dia ntempelo, Hezikiya wakapingaja tshibilu tshia Kupita kua Yehowa tshivua Yehowa muambile bena Isalele bua kuenza tshidimu tshionso. (Bala 2 Kulondolola 30:1, 4, 5.) Hezikiya ne bena mu Yelushalema bakabikila tshisamba tshionso too ne bena mu bukalenge bua ku Nord bua kubuelabu mu tshibilu atshi. Bakatuma bantu ne mikanda mu ditunga dijima bua kubabikila.​—2 Kul. 30:6-9.

17 Mu bidimu bishale ebi, tudi benze mudimu udi mufuanangane ne uvuabu benze kale. Tudi bapeshe bantu ba miaba itudi tubeji tua kubabikila natu mu Didia dia Mukalenge bua kutumikila mukenji wa Yezu. (Luka 22:19, 20) Bavua batuleje mushindu wa kufila tubeji etu mu Bisangilu bia Mudimu ne tuvua batufile ne tshisumi tshionso. Yehowa mmubeneshe mudimu wetu eu bikole bualu tshidimu tshishale, Bantemu batue ku miliyo muanda mutekete bavua bafile tubeji tua dibikila natu bantu, ne bantu 17 790 631 bavua babuele mu Tshivulukilu.

18. Bua tshinyi kuikala ne tshisumi bua ntendelelu mulelela kudi ne mushinga buebe wewe?

18 Bible udi wamba bua Hezikiya ne: ‘Yeye wakeyemena Yehowa Nzambi wa Isalele; kakuakadi muntu mukuabu bu yeye munkatshi mua bakalenge ba Yuda bakalonda kunyima kuende, anyi munkatshi mua bakadi kumpala kuende. Bualu bua yeye wakalamata Yehowa; kakasesuka mu njila wende, kadi wakatumikila mikenji yende yakambila Yehowa Mose.’ (2 Bak. 18:5, 6) Tulonde tshilejilu tshiende. Tshisumi tshitudi natshi bua nzubu wa Nzambi netshituambuluishe bua ‘kulamata Yehowa’ ne kupeta muoyo wa tshiendelele mu matuku atshilualua.​—Dut. 30:16.

Tutumikile diakamue

19. Mmalu kayi atutu tuenza ne tshisumi mu tshikondo tshia Tshivulukilu?

19 Pavua Yoshiya mukalenge, yeye pende wakalongolola malu a bungi bua bena Yuda bonso kuenzabu tshibilu tshia Kupita kua Yehowa. (2 Bak. 23:21-23; 2 Kul. 35:1-19) Tudi petu ne bua kudilongolola bimpe bua kubuela mu mpungilu wa distrike, mpuilu wa tshijengu, wa pa buende ne mu Tshivulukilu. Bana betu ba mu matunga makuabu batu bateka mioyo yabu mu njiwu anu bua kuenza Tshivulukilu tshia lufu lua Kristo. Bakulu ba tshisumi badi batabalela bantu bonso mu tshisumbu, bualu badi bambuluisha bakulakaje ne badi kabayi ne mushindu wa kuenda bua kubuela mu Tshivulukilu.

20. (a) Ntshinyi tshivua tshienzeke pavua Yoshiya mukalenge? Ntshinyi tshiakenzaye? (b) Ndilongesha kayi ditudi tupeta?

20 Pavuabu benza midimu ya dilongolola ntempelo mu bukokeshi bua mukalenge Yoshiya, muakuidi munene Hilekiya wakapeta ‘mukanda wa mikenji wakafundabu kudi Mose.’ Wakaupesha mufundi wa mukalenge Shafana ne yeye pende wakaubadila Yoshiya. (Bala 2 Kulondolola 34:14-18.) Ntshinyi tshiakenzeka? Diakamue mukalenge wakapanda bilamba biende bua kanyinganyinga ne kutumaye bantu bende bua kukonka Yehowa tshia kuenza. Nzambi wakabaleja ku butuangaji bua muprofete mukaji Huleda amue malu mabi avua bena Yuda benza mu ntendelelu wabu. Yehowa wakamona malu mimpe avua Yoshiya muenze bua kumbusha ditendelela dia mpingu ne wakashala anu mumunange nansha muvuaye mulaye bua kukengesha tshisamba tshijima. (2 Kul. 34:19-28) Ntshinyi tshidi bualu ebu butulongesha? Kakuyi mpata, tudi ne dijinga dia muomumue ne dia Yoshiya. Tudi basue kutumikila diakamue mêyi a Yehowa ne kuela meji bikole ku tshidi mua kutufikila tuetu balekele butontolodi ne dipanga lulamatu binyanga ntendelelu wetu. Tudi kabidi ne bua kuikala bashindike ne: Yehowa udi umona tshisumi tshitudi natshi bua ntendelelu mulelela ne utuanyisha anu muvuaye muanyishe Yoshiya.

21, 22. (a) Bua tshinyi tudi ne bua kuikala ne tshisumi bua nzubu wa Yehowa? (b) Netulonge tshinyi mu tshiena-bualu tshidi tshilonda?

21 Bakalenge ba mu Yuda banayi aba: Asa, Yehoshafata, Hezikiya ne Yoshiya mbatushile tshilejilu tshimpe tshia kuikala ne tshisumi bua nzubu wa Nzambi ne ntendelelu wende. Tshisumi tshietu tshidi ne bua kutusaka petu bua kueyemena Yehowa ne kudifila bikole mu ntendelelu wende. Tuetu tutumikila mêyi a Nzambi ne tulonda mibelu idi bakulu batupesha mu tshisumbu, tudi tuleja mutudi ne meji ne netuikale ne disanka.

22 Tshiena-bualu tshidi tshilonda netshimanyine pa tshisumi tshitudi ne bua kuikala natshi mu mudimu wa kuyisha ne netshikankamije bana ne bansonga bua kuenzela Tatu wabu udi mubanange mudimu ne tshisumi. Netulonge kabidi mushindu utudi mua kuepuka malu mabi adi Satana utusaka bua kuenza. Tuetu tutumikila ne muoyo mujima mibelu yonso idi Yehowa utupesha, tudi tulonda tshilejilu tshia Muanende Yezu udi Bible wamba bua bualu buende ne: ‘Lukunukunu lua nzubu webe luakundia.’​—Mus. 69:9; 119:111, 129; 1 Pet. 2:21.

Udi muvuluke anyi?

• Yehowa utu ubenesha mudimu wa mushindu kayi? Bua tshinyi?

• Mmushindu kayi utudi mua kuleja ne: tudi tueyemena Yehowa?

• Mmushindu kayi udi tshisumi mua kutusaka bua kutumikila mêyi a Nzambi?

[Nkonko ya dilonga]

[Bimfuanyi mu dibeji 9]

Mmushindu kayi uvua Asa, Yehoshafata, Hezikiya ne Yoshiya baleje tshisumi bua nzubu wa Yehowa?