Nyisuru Kinda ne Od Jehova!
Nyisuru Kinda ne Od Jehova!
“Kinda mar odi e mojiwa.”—JOH. 2:17.
1, 2. Yesu ne otimo ang’o e hekalu e higa 30 E Ndalowa, to nikech ang’o?
KET ane gima ne otimoreni e pachi. En chieng’ Pasaka, higa 30 E Ndalowa. Dweche auchiel motelo, ne oyudo ka Yesu nosechako tij lendo e piny. Koro odhi Jerusalem. Ka en e hekalu, odhi kama oyang ne joma ok gin Jo-Yahudi, to onwang’o “jolok dhok gi rombe gi akuche, gi jo ma wilo pesa kobet piny.” Okawo tond chueto, kendo oriembogo le duto oko, kendo jolok ohala luwo bang’gi. Yesu bende puko pes jowil-pesa, kendo oloko mesegi ataro. Ochiko jolok akuche mondo okaw gigegi giwuog oko.—Joh. 2:13-16.
2 Gik ma Yesu notimogo nyiso kaka nodewo ahinya gik matimore e hekalu. Ne owachonegi kama: “Kik ulok od Wuora od loko ohala.” Sama jopuonjre Yesu neno gik matimorego, giparo weche ma ne ondik higini mang’eny chon gi Daudi jandik-zaburi niya: “Kinda mar odi e mojiwa.”—Joh. 2:16, 17; Zab. 69:9.
3. (a) Kinda en ang’o? (b) En penjo mane mwanyalo penjre wawegi?
3 Yesu notimo kamano nikech nohero kendo nodewo ahinya chal mar od Nyasaye. Kinda en “bedo gi chuny mopong’ gi siso kuom gima onego otim.” E kindewagi, Jokristo mokalo milion abiriyo, nyiso ni gihero od Nyasaye. Wanyalo penjore ng’ato ka ng’ato kama, ‘Ere kaka anyalo medo nyiso kinda ne od Jehova?’ Mondo wayud dwoko mar penjono, we wanon ane mokwongo gima od Nyasaye en e kindegi. Bang’e, wabiro nono ranyisi manie Muma mag jotich Nyasaye ma nonyiso kinda ne od Nyasaye. Ne ondik ranyisi maggi “mondo wapuonjrego,” kendo mondo ranyisigo ojiwwa wamed bedo gi kinda moloyo.—Rumi 15:4.
Od Nyasaye e Kinde Machon Koda Kindegi
4. Hekalu ma Suleman nogero ne itiyo godo e yo mane?
4 E Israel machon, od Nyasaye ne en hekalu ma ne ni Jerusalem. En adier ni, Jehova ne ok odak kanyo e yo masie. Nowacho kama: ‘Polo en komruodha, piny en kom tienda, unugerna ot manadi? Kar yueyona nobedi kanye?’ (Isa. 66:1) Kata kamano, hekalu ma ne oger e kinde ma Suleman ne en ruoth, e kama ne oyang mondo ji olamie Jehova, ma en kama ne gichiwoe kwayo maggi e lamo.—1 Ruo. 8:27-30.
5. Lamo ma ne itimo e hekalu mar Suleman ne en tipo mar ang’o e ndalogi?
5 E kindegi, od Jehova ok en ot moger gi kidi e Jerusalem, kata kamoro amora. Kar mano, en chenro molosnwa mar tudruok gi Jehova e lamo kokalo kuom misango mar rawar Kristo. Jotich Nyasaye duto mochung’ motegno manie piny, riwore kanyachiel e lamo Jehova e hekaluni, ma en hekalu mar ranyisi.—Isa. 60:4, 8, 13; Tich 17:24; Hib. 8:5; 9:24.
6. Gin ruodhi mage mag Juda ma ne onyiso kinda makende ne lamo madier?
6 Bang’ oganda Israel pogore nyadiriyo e higa 997 Ka Ndalowa Podi, kuom ruodhi 19 ma ne olocho e Juda, ma ne en pinyruoth ma milambo, ruodhi 4 kende ema nonyiso kinda makende ne lamo madier. Ne gin Asa, Jehoshafat, Hezekia, kod Josia. Gin puonj mage madongo mwanyalo puonjore kuom ranyisi mane giketo?
Tiyo ne Nyasaye gi Chunywa Duto Kelo Gweth
7, 8. (a) Jehova gwedho tich mitiyone e yo mane? (b) En puonj mane moting’o siem mwanyalo yudo kuom ranyisi mar Ruoth Asa?
7 E kinde ma Ruoth Asa ne locho, Jehova nooro jonabi mondo ota ogandane owuoth e yo makare. Kuom ranyisi, Muma wachonwa ni Asa nowinjo weche ma janabi Azaria, wuod Oded nowachone. (Som 2 Weche mag Ndalo 15:1-8.) Lokruok ma Asa notimo nokelo kanyachiel oganda mar Jo-Juda koda ji mang’eny ma ne wuok e pinyruodh Israel, ma nobiro bende riwore kanyachiel e chokruok maduong’, Jerusalem. Giduto ne gisingore lamo Jehova gi chuny achiel. Wasomo kama: “Ne gikuong’ore ni Jehova gi dwol mang’ongo ka gikok, kendo gi tunge, kendo gi opoche. Mi Juda duto nomor kuom kuong’ruokno: nimar ne gikuong’ore gi chunygi duto, kendo ne gidware gi dwaro duto mar chunygi; mi ne ginwang’e: kendo Jehova nomiyogi yuweyo kwonde duto.” (2 Weche 15:9-15) Wan bende Jehova biro gwedhowa e yo machalo kamano ka watiyone gi chunywa duto.—Mari. 12:30.
8 Gima lit en ni, bang’e Asa notamore winjo siem ma ne omiye gi Hanani. (2 Weche 16:7-10) Watimo nade sama Jehova chiwonwa puonj gi siem kokalo kuom jodong Jokristo? Be warwako puonj koda kony ma gichiwo kokalo kuom Muma mondo kik wadonj e obadho mar bedo gi chuny mar tamruok?
9. En ang’o ma ne chiegni timore ne Jehoshafat koda oganda Juda, to ne gitimo ang’o?
9 Jehoshafat nolocho kaka ruodh Juda e higini mag 900 Ka Ndalowa Podi. En kaachiel gi oganda Juda duto ne idhi monjgi gi jolweny mag Ammon, Moab, koda joma nodak e gode mag Seir. Kata obedo ni ne oluor, Jehoshafat notimo ang’o? En gi joge, kaachiel gi mondegi koda nyithindo, ne gichokore e od Jehova mondo gikwaye e lamo. (Som 2 Weche mag Ndalo 20:3-6.) Mana kaka Suleman nosewacho motelo kane iwalo hekalu, Jehoshafat nokwayo Jehova kama: ‘A Nyasachawa, ok ibi ng’adonigi bura koso? Nikech wan waonge teko kuom oganda mang’ongoni mamonjowa; kendo ok wang’eyo gima dwatim, to wachiko wang’wa kuomi.’ (2 Weche 20:12, 13) Bang’ ka Jehoshafat noselemo, gikanyono “e dier chokruok,” roho mar Jehova nobiro kuom Jahaziel ma Ja-Lawi, mi nowacho weche mahoyo chuny, mondo ji obed gi geno.—Som 2 Weche mag Ndalo 20:14-17.
10. (a) Jehoshafat kod pinyruodh Juda ne oyudo nade wach koa kuom Jehova? (b) Ere kaka wanyalo nyiso ni wayie gi yo ma Jehova tiyogo e chikowa kindegi?
10 Ee, e kindego, Jehova ne otiyo gi Jahaziel mondo onyis Jehoshafat kod pinyruodh Juda gik monego gitim. E kindegi, wayudo weche ma hoyowa kendo tayowa kokalo kuom jatichno mogen kendo mariek. Omiyo, dwarore ni kinde duto wariw lwedo kendo nyiso luor ne jodong-kanyakla, matiyo matek e tijgi kaka jokwath kendo chopo weche ma “jatichno mogen, kendo mariek” chikowa ni mondo watim.—Math. 24:45; 1 Thes. 5:12, 13.
11, 12. En puonj mane mwanyalo yudo kuom gima notimore ne Jehoshafat kod Juda?
11 Mana kaka Jehoshafat kod joge ne ochokore kanyachiel mondo gikwa Jehova otagi, wan bende weuru mondo kik wabare dhi e chokruogewa, kendo wariwre kaachiel gi owete koda nyiminewa. Kapo ni chandruok moro oyudowa, to ok wang’eyo gima wanyalo timo, weuru mondo waluw ranyis maber mar Jehoshafat kod oganda Juda mar kwayo Jehova e lamo ka wageno kuome chuth. (Nge. 3:5, 6; Fili. 4:6, 7) Kata kapo ni wan kar kendwa, kwayo magwa kokalo kuom lamo ne Jehova riwowa kanyachiel gi ‘owetewa manie piny.’—1 Pet. 5:9.
12 Jehoshafat kod joge noluwo wach Nyasaye ma Jahaziel nochiwo. Ang’o ma ne otimore bang’e? Ne gilocho e lweny ma ne gikedoe, mi ne giduogo Jerusalem “gi mor” kendo “gi nyigwerini gi thumbe gi tunge nyaka od Jehova.” (2 Weche 20:27, 28) Wan bende wanyiso luor ne yo ma Jehova tiyogo e tayowa, kendo wariwore kanyachiel e pake.
Rito Kuondewa mag Chokruok e Yo Maber
13. Hezekia nochako tich mane kane eka ochako locho?
13 E dwe mokwongo mar loch mare, Hezekia nonyiso kinda ma ne en-go ne lamo maler, kuom uro kendo loso kuonde mokethore mag hekalu. Nochano mondo jodolo koda Jo-Lawi opwodh od Nyasaye. Ne gitimo kamano kuom odiechienge 16. (Som 2 Weche mag Ndalo 29:16-18.) Tich ma ne otimno paronwa chenro molos mar rito koda uro kuondewa mag chokruok, mondo ginen maber nikech timo kamano nyiso kinda ma wan-go e lamo Jehova. Donge isewinjo weche manyiso kaka kinda ma owete koda nyimine nyiso e timo tije kaka mago, osemoro ji ahinya? Ee, kinda ma ginyiso kelo ne Jehova pak mang’eny.
14, 15. En tich mane e kindegi ma osekelo ne Jehova pak mang’eny? Chiw ane ranyisi.
14 E dala moro e piny Ingresa, jal moro ne okwedo wach uro Od Romo ma ne ni machiegni gi dalane. Owete matiyo gi Od Romono ne okawo wachno e yo mamuol. Bang’ yudo ni ne dwarore ni olos chiel ma ne oketo tong’ e kind Od Romo kod dala mar jalo, owetego ne ochiwore mar tiyo tijno maonge chudo. Ne gitiyo matek, minyalo wachi ni chalo ka gima ne gigero chiendno manyien. Ne gitiyo tijno e yo maber, mi mano ne omiyo jalno oloko chunye. Gie sani, en bende okonyo e rito Od Romono.
15 Oganda Jehova tiyo bende tije gedo e pinje mopogore opogore e piny mangima. Jogo ma chiwore modak e pinjego, riwore gi jotich mowuok e pinje mamoko matiyo gi thuologi duto, mondo giger, ok mana Ute Romo kende, to bende Ute mag Chokruoge Madongo, koda Bethel. Sam en injinia molony e tije mopogore opogore mag masinde makelo liet koda ng’ich. En kaachiel gi Ruth chiege, gisedhi e pinje mopogore opogore e Ulaya kod Afrika mondo gikony e tije mag gedo. Kuonde duto ma gidhie, gilendo bende gi jo kanyakla man kuno. Sam lero gima ne omiyo odonjo e tich makamano: “Jogo mosetiyo e Bethel e pinywa ka koda e pinje mopogore opogore ema ne ojiwa. Neno kinda koda mor ma ne gin-go, nomiyo an bende agombo mondo ati tich ma kama.”
Luw Gigo ma Nyasaye Chikowa
16, 17. En tich mane makende ma oganda Nyasaye osenyiso kinda e timo, to ang’o mosetimore nikech mano?
16 Kaachiel gi tij uro hekalu, Hezekia bende nodwoko nyasi mar Pasaka ma ne itimo higa ka higa, ma Jehova nochiko ogandane. (Som 2 Weche mag Ndalo 30:1, 4, 5.) Hezekia koda jogo ma nodak Jerusalem nogwelo oganda duto—koriwo koda jogo ma ne nie bwo pinyruoth ma masawa. Joote ne odhi e Israel gi Juda duto ka gitero barupe mag gwelogo ji.—2 Weche 30:6-9.
17 E higini mosekalo machiegni, wan bende wasetiyo tich machalo kamano. Wasebedo ka watiyo gi kalatese ma nigi piche mabeyo kendo mondikie weche mag gwelo joma nie alworawa, mondo gibi gichokre kodwa e timo rapar mar Chiemb Odhiambo mar Ruoth, kaluwore gi kaka Yesu nochiko. (Luka 22:19, 20) Wasetiyo gi weche michikowa e Chokruok mar Tijwa, kendo wasebedo ka wanyiso kinda e tiyo tijni. To mano kaka Jehova osegwedho kinda ma wanyiso! E yo mane? E higa mokalo, ka wan ji madirom milion abiriyo ne wachiwo kalatese mag gwelo ji, kendo ji 17,790,631 ne obiro e Rapar.
18. Ang’o momiyo nyiso kinda ne lamo madier en gima dwarore ahinya kuomi?
18 Ne owach kuom Hezekia kama: “En to nogeno Jehova Nyasach Israel; nyaka ne onge ng’a machal kode e kind ruodhi duto mag Juda kata ma bang’e, kata ma notelone. Nikech nopadore kuom Jehova chutho, ne ok oweyo luwe, to norito chikne ma ne Jehova ochiko Musa.” (2 Ruo. 18:5, 6) Weuru mondo waluw ranyisine. Kinda ma wan-go ne od Nyasaye biro konyowa mondo wasik ka ‘wapadore gi Jehova,’ ka wan gi geno mar yudo ngima ma nyaka chieng’.—Rapar 30:16.
Kaw Okang’ Mapiyo Kuom Weche Michikowa
19. Jokristo timo kinda mane e kinde Rapar?
19 E kinde ma Josia ne en ruoth, en bende ne ochano nyasi mar Pasaka, kendo notimo ikruok mathoth ne Pasakano. (2 Ruo. 23:21-23; 2 Weche 35:1-19) Wan bende onego wane ni waikore maber ne chokruoge mag distrikt, mag alwora, mag odiechieng’ makende, kaachiel gi mar Rapar. E pinje mamoko, owete timo kinda kata tek nade, mondo omi gichokre kanyachiel e Rapar mar tho Kristo. Jodongo matimo kinda, onego one ni ng’ato ang’ata manie kanyakla ok owe chien. Joma oti kaachiel gi jo midekre yudo kony mondo gin bende gibedie.
20. (a) En ang’o ma ne otimore e kinde loch mar Ruoth Josia, to notimo ang’o? (b) En puonj mane ma wadwaro rwako e chunywa?
20 E kinde ma Ruoth Josia ne ochano tij loso hekalu, Hilkia Jadolo Maduong’ “noyudo kitap chik mar Jehova ma nochiw gi luet Musa.” Ne omiyo Shafan jandiko kitabuno, mi nochako somo weche manie iye e nyim Josia. (Som 2 Weche mag Ndalo 34:14-18.) Ang’o ma ne otimore bang’e? Ruoth ne owinjo malit mi noyiecho lepe kendo nochiko chwogo odhi openj Jehova kuom wachno. Kokalo kuom janabi ma dhako miluongo ni Hulda, Nyasaye nooro wach ka okwedo timbe moko mag lamo ma ne itimo e Juda. Kata kamano, Jehova noneno kinda ma Josia nonyiso e golo lamo mag nyiseche manono, mi ne oyudo ng’wono e wang’e kata obedo ni Jehova nokoro ni gik maricho ne dhi yudo oganda duto mar Israel. (2 Weche 34:19-28) Wanyalo puonjre ang’o kuom wachni? Kuom adier wan gi gombo kaka mar Josia. Wadwaro ni wabed joma kawo okang’ mapiyo kuom weche ma Jehova chiko, kendo onego wapar matut kuom gima nyalo timorenwa ka waweyo mondo tim mar ng’anjo weyo yie, odonjre gi lamowa. Kendo wanyalo bedo gadier ni Jehova neno kinda mwanyiso ne lamo madier, mana kaka ne oneno mar Josia.
21, 22. (a) Ang’o momiyo onego wanyis kinda ne od Jehova? (b) Ang’o ma wabiro nono e sula maluwo?
21 Ruodhi ang’wen mag Juda—Asa, Jehoshafat, Hezekia, kod Josia—noketonwa ranyisi maber mar bedo gi kinda ne od Nyasaye kod lamo mare. Kinda ma wanyiso bende onego jiwwa mondo wagen Jehova kendo tiyo matek ne lamo mare. Kuom adier, mano en nyiso rieko, kendo wabedo mamor ka wawinjo weche ma Nyasaye chikowa ni mondo watim, kendo rwako kony koda puonj michiwo mondo oriewa e yor hera kokalo kuom kanyakla gi jodongo man kuno.
22 E sula maluwo, wabiro nono kaka wanyalo nyiso kinda e tij lendo kendo jiwo rowere one kaka ginyalo tiyo ne Wuonwa ma jahera gi kinda. Wabiro nono bende kaka wanyalo kwedo yo moro maduong’ ma Satan mako godo ji ahinya. Kaka wadhi nyime nyiso kinda e winjo wechegi duto miparonwa gi Jehova, wabiro nyiso ni waluwo ranyisi mar Yesu Wuod Jehova owuon, ma ne owach kuome kama: “Hero tich me odi osechama.”—Zab. 69:9; 119:111, 129; 1 Pet. 2:21.
Be Inyalo Paro?
• Jehova gwedho tich machalo nade, to nikech ang’o?
• Ere kaka wanyalo nyiso ni wageno Jehova?
• Ere kaka kinda nyalo jiwowa mondo waluw weche ma Nyasaye chikowa?
[Penjo mag Puonjruok]
[Piche manie ite mar 15]
Ere kaka Asa, Jehoshafat, Hezekia, kod Josia nonyiso kinda ne od Jehova?