Skip to content

Skip to table of contents

Amube Basungu Kubukombi Bwakasimpe

Amube Basungu Kubukombi Bwakasimpe

Amube Basungu Kubukombi Bwakasimpe

“Busungu bwakuŋanda yako bwandilya kundimaninina.”—Joh. 2:17.

1, 2. Ino ncinzi Jesu ncaakacita ciindi naakali kutempele mu 30 C.E., alimwi ino nkaambo nzi ncaakacitila boobu?

AMWEEZYEEZYE bukkale oobu. Nciindi ca Pobwe lya Kwiindilila, mu 30 C.E. Kwiindide buyo myezi iili cisambomwe kuzwa ciindi Jesu naakatalika mulimo wakwe waanyika. Lino uunka ku Jerusalemu. Kali Mulubuwa lwa Bamasi kutempele, wajana baabo “bauzya basune embelele enziba, abalo abasintana mali balikede.” Kafwusa cimboko caloozi, Jesu wabatanda banyama, mpoonya abalo basambazi babatobela. Jesu alimwi watila mali aabasikucinca mali akudingamuna matafwule aabo. Walailila baabo ibauzya nziba kuti babweze zyintu zyabo alimwi bazwe.—Joh. 2:13-16.

2 Eeci ncaakacita Jesu cakatondezya kuti wakali kwiibikkila kapati maano tempele. Jesu wakabalailila kuti: “Mutiiciti ŋanda ya-Taata kuti ibe ŋanda yamakwebo.” Nobakabona zyintu izyakali kucitika, basikwiiya bakwe bakayeeya majwi ngaakalemba sintembauzyo Davida myaanda yamyaka yamusyule aakuti: “Busungu bwakuŋanda yako bwandilya.”—Joh. 2:16, 17; Int. 69:9.

3. (a) Ino busungu caamba nzi? (b) Ino mubuzyo nzi ngotukonzya kulibuzya?

3 Jesu wakacita oobu akaambo kakuti wakali musungu alimwi wakali kwiibikkila kapati maano ŋanda ya Leza. Busungu caamba “kuyandisisya kucita cintu alimwi akubikkila kapati maano mukucicita.” Mumwaanda wamyaka uno wa 21, Banakristo ibainda kutuulunzuma tuli ciloba balaibikkila kapati maano ŋanda ya Leza. Nokuba boobo, inga twalibuzya tobeni kuti, ‘Ino mbuti mbondikonzya kuyungizya busungu mbondijisi ibwaŋanda ya Jehova?’ Ikutegwa tugwasyigwe mukwiingula mubuzyo ooyu, atusaangune kulanga-langa ncoyiiminina ŋanda ya Leza mumazuba aano. Mpoonya tulalanga-langa zikozyanyo zyamu Bbaibbele izitondezya baalumi basyomeka ibakatondezya busungu bwanjiyo. “Nkukwiiya kwesu nk[ozy]akalembelwa” zikozyanyo zyabo alimwi zilakonzya kutukulwaizya kuti tube busungu kapati.—Rom. 15:4.

Ŋanda ya Leza—Kaindi Alimwi Amazuba Aano

4. Ino tempele ilyakayakwa a Solomoni lyakali kubeleka mulimo nzi?

4 Mu Israyeli yansiku, iŋanda ya Leza yakali tempele lyalo ilyakali mu Jerusalemu. Cilisalede kuti, Jehova tanaakali kukkala nkuko. Wakaamba kuti: “Ijulu ncecuuno cabwami bwangu, anyika ncecilyatililo camaulu aangu. Ino ili kuli iŋanda njimuti ndiyakile? Nkokuli nkunkonzya kujana cilyokezezyo?” (Is. 66:1) Nokuba boobo, tempele ilyakayakwa ciindi Solomoni naakali kulela lyakaba mbobusena ibwakali kuyandika kapati mubukombi bwa Jehova, nkonkuko nkoyakali kucitilwa mipailo.—1 Bam. 8:27-30.

5. Ino bukombi ibwakali kucitwa mutempele lya Solomoni bwakali kwiiminina bubambe nzi bwalo ibuliko mazuba aano?

5 Mumazuba aano, iŋanda ya Jehova tiiyakidwe kubelesya mabwe alimwi tiili ku Jerusalemu naa kubusena buli boonse. Pele, mbubambe mbotubelesya kutegwa tumukombe kwiinda mucinunuzyo cacipaizyo ica Jesu. Boonse babelesi ba Leza ibasyomeka balo ibali anyika balakamantana mubukombi bwa Jehova mutempele eeli lyakumuuya.—Is. 60:4, 8, 13; Inc. 17:24; Heb. 8:5; 9:24.

6. Ino mbami nzi baku Juda ibakatondezya busungu kubukombi bwakasimpe?

6 Nocakamana kwaandanizyigwa cisi ca Israyeli mu 997 B.C.E., bami bone akati kabami ibali 19 ibakalela musyobo wa Juda, cibeela cakumusanza, bakatondezya busungu kubukombi bwakasimpe. Mazyina aabo akali, Asa, Josafati, Hezekiya a Josiya. Ino nziiyo nzi ziyandika nzyotukonzya kwiiya kuzwa kuzikozyanyo zyabo?

Mulimo Uucitwa Camoyo Woonse Uletela Zilongezyo

7, 8. (a) Ino Jehova ulongezya mulimo uuli buti? (b) Ino nciiyo nzi cakucenjezya ncotukonzya kwiiya kuzwa kucikozyanyo ca Mwami Asa?

7 Ciindi Mwami Asa naakali kulela, Jehova wakatuma basinsimi kuti bakasololele bantu bakwe kuti kabeenda munzila iiluleme. Mucikozyanyo, Ibbaibbele litwaambila kuti Asa wakatobela malailile aamusinsimi Azariya, imwana wa Odedi. (Amubale 2 Makani 15:1-8.) Bubambe bupya mbwaakaleta Asa bwakakamantanya bantu baku Juda, kubikkilizya abantu banji ibaku Israyeli balo ibakaunkide kumuswaangano mupati ku Jerusalemu. Antoomwe bakaamba makanze ngobakajisi aakukomba Jehova cakusyomeka. Tubala kuti: “Nkabela bakakonka cikonkyo kubusyu bwa-Jehova ajwi ipati aloongololo atuntimbwa amyeembo. Ba-Juda boonse bakasekelela nkaambo kacikonkyo, nkaambo bakakonka camoyo woonse akumuyandaula caluyando loonse, alimwi wakajanwa kulimbabo, nkabela Jehova wakabapa luumuno koonse koonse.” (2 Mak. 15:9-15) Mbubwenya buyo, andiswe Jehova uyootulongezya ikuti katumubelekela camoyo woonse.—Mk. 12:30.

8 Cuusisya ncakuti, nokwakainda ciindi cili mbocibede, Asa wakanyema naakapegwa lulayo kuli Hanani musinsimi. (2 Mak. 16:7-10) Ino tucita buti ikuti naa Jehova watupa lulayo kwiinda mukubelesya baalu Banakristo? Sena tulafwambaana kulutambula akulubelesya lulayo iluzwa mu Magwalo alimwi akweeleba ciyanza cakunyema?

9. Ino Josafati alimwi abana Juda bakali muntenda nzi, alimwi ino ncinzi ncobakacita?

9 Josafati ngowakali kulela mu Juda mumwaanda wamyaka wakkumi B.C.E. Walo antoomwe acisi coonse bakali muntenda yakuzingwa abasikalumamba baku Amoni, Moabu, alimwi abantu ibakali kukkala kumalundu aaku Seiri. Nokuba kuti wakaliyoowede, ino mwami wakacita nzi? Walo abaalumi bakwe, kubikkilizya bamakaintu babo alimwi abana, bakabungana kuŋanda ya Jehova kuti bapaile. (Amubale 2 Makani 20:3-6.) Kweelana amajwi aa Solomoni ngaakaambide ciindi nolyakali kwaabwa tempele, Josafati wakalomba Jehova kuti: “O Leza wesu, sa tokooyoobabeteka? Nkaambo iswe twabula inguzu zyakuzunda aba bantu banji loko beza kukutulwisya. Tatuzi na tulacita buti, pele meso esu ali kulinduwe.” (2 Mak. 20:12, 13) Josafati naakamana kupaila, eelyo “akati kambungano” muuya wa Jehova wakakulwaizya Jahazieli, muna Levi, kuti aambe majwi aaumbulizya alo aakayumya-yumya bantu.—Amubale 2 Makani 20:14-17.

10. (a) Ino Josafati alimwi acisi ca Juda bakasololelwa buti? (b) Ino mbuti mbotukonzya kutondezya kulumba akaambo kabusolozi Jehova mbwatupa mazuba aano?

10 Masimpe, eciya ciindi, Josafati alimwi acisi ca Juda bakasololelwa aa Jehova kwiinda muli Jahazieli. Mazuba aano, tulaumbulizyigwa alimwi akusololelwa aciinga camuzike musyomesi uucenjede. Aboobo lyoonse, tweelede kunoobelekela antoomwe alimwi akutondezya bulemu kubaalu ibasalidwe, balo ibabeleka canguzu mukutweembela alimwi amukubelesya malailile aazwa “[ku]muzike musyomesi uucenjede.”—Mt. 24:45; 1 Tes. 5:12, 13.

11, 12. Ino nciiyo nzi ncotwiiya kwiinda muzyintu zyakacitikila Josafati acisi ca Juda?

11 Mbubwenya Josafati alimwi abantu bakwe mbobakabungana antoomwe kuti balombe busolozi bwa Jehova, andiswe tatweelede kuleka kubungana abakwesu alimwi abacizyi kumiswaangano yambungano. Ikuti naa zimwi ziindi tulijana mubukkale ibukatazya kapati cakunga tatucizyi cakucita, atutobele cikozyanyo ca Josafati abantu baku Juda alimwi akupaila kuli Jehova katujisi lusyomo mulinguwe. (Tus. 3:5, 6; Flp. 4:6, 7) Nokuba kuti twalijana kubusena kulamfwu kwalo nkotuli tolikke, mipailo yesu kuli Jehova ilatukamantanya a “bunyina [bwesu] bwakumasi oonse.”—1 Pet. 5:9.

12 Josafati alimwi abantu bakwe bakatobela busolozi ibuzwa kuli Jehova mbwaakabapa Jahazieli. Ino bakajana mpindu nzi? Bakazunda munkondo iyakacitika alimwi bakajokela ku Jerusalemu “cakukondwa” alimwi “atuntimbwa abanamalwa amyeembo lumwi bakasika kuŋanda ya-Jehova.” (2 Mak. 20:27, 28) Mbubwenya buyo andiswe tulabulemeka busolozi bwa Jehova mbwatupa kwiinda mububambe mbwabikkide alimwi tulatola lubazu mukumutembaula.

Atwaalanganye Kabotu Masena Ngotuswaanganina

13. Ino mmulimo nzi ngwaakatalisya Hezekiya kumatalikilo aabulelo bwakwe?

13 Mumwezi wakusaanguna wabulelo bwakwe, Hezekiya wakatondezya busungu kubukombi bwa Jehova kwiinda mukubusya mulimo wakubambulula tempele. Wakeendelezya bapaizi alimwi aba Levi kuti basalazye ŋanda ya Leza. Bakacita oobu mumazuba aali 16. (Amubale 2 Makani 29:16-18.) Mulimo ooyu ngobakacita utuyeezya mulimo wakubambulula walo uupa kuti mbwaaboneka masena ngotuswaanganina kakutondezya busungu mbotujisi kubukombi bwa Jehova. Sena tamunamvwide zyakuluula izitondezya kuti bantu balagambwa kubona busungu mbobajisi bakwesu alimwi abacizyi ciindi nobacita mulimo ooyu? Inzya, milimo yabo eeyi ipa kuti Jehova atembaulwe.

14, 15. Ino mmulimo nzi uucitwa mazuba aano walo iwapa kuti Jehova atembaulwe kapati? Amupe zikozyanyo.

14 Mudolopo limwi kucisi ca England, kuli mwaalumi iwakali kukasya mulimo mupati wakubambulula Ŋanda ya Bwami iyakabambene abusena bwakwe. Nobakabona kuti bwaanda ibwakali kwaandanya busena bwakwe alimwi a Ŋanda ya Bwami bwakali kuyandika kubambululwa, bakwesu bakubusena ooku bakalisungula kuti babubambulule kakunyina kumubbadelesya. Bakabeleka canguzu alimwi tiibakabubambula buyo bwaanda oobu, pele cibeela cipati cabwaanda oobu bakaciyakulula buya. Bakakeendelezya kabotu kaambo aaka cakuti moyo wamwaalumi ooyu wakacinca. Lino ulagwasyilizya kugadela Ŋanda ya Bwami.

15 Bantu ba Jehova bajisi mulimo wakuyaka wanyika yoonse. Basikugwasilizya ibalyaabide balabasangana babelesi ibabelekela kumasi aambi mumulimo wakuyaka kutali buyo Maanda aa Bwami, pele akuyaka Maanda aa Miswaangano Mipati alimwi amaanda aa Bbeteli. Sam mmukwesu uucibwene mukubamba mincini iikasaazya muŋanda, iizumizya muya uuzwa aanze kuti unjile muŋanda, alimwi aitontonzya muya uuli kale muŋanda. Walo amukaintu wakwe Ruth, balaunka kumasi aaindene-indene aaku Europe amu Africa kuti bakagwasyilizye milimo yakuyaka. Kufwumbwa kucisi nkobaunka, balacikkomanina kubeleka mumulimo wakukambauka antoomwe ambungano yakooko. Sam napandulula cakamupa kuti katola lubazu mumilimo iicitwa mumasi aambi waamba kuti: “Ndakakulwaizyigwa abakwesu ibabelekela mumaanda aamitabi okuno alimwi amumasi aakulamfwu. Ikubona busungu bwabo alimwi ambobakkomene cakandikulwaizya kuti andime ndiyande kubeleka munzila eeyi.”

Amutobele Malailile Aazwa Kuli Leza

16, 17. Ino mmuumulimo nzi waalubazu mwalo ibantu ba Jehova mobatola lubazu cabusungu, alimwi ncinzi cacitika?

16 Kuyungizya kumulimo wakubambulula tempele, Hezekiya wakapilusya pobwe lya Kwiindilila lyalo Jehova ndyaakabalaililide kuti kabacita amwaka. (Amubale 2 Makani 30:1, 4, 5.) Hezekiya alimwi abantu ibamu Jerusalemu bakatamba bantu bamucisi coonse—kubikkilizya abaabo ibakali mubwami bwakunyika—kuti bakajanike. Basikulunduka bakalubikka kutola magwalo aajisi bwiite.—2 Mak. 30:6-9.

17 Mumyaka ino, tulatola lubazu mumulimo uukonzyenye awooyu. Kwiinda mukubelesya tupepa itukulwaizya kapati, tutamba bantu bamuzilawo zyesu kuti tukabungane antoomwe ambabo mukwiibaluka Mulalilo wa Mwami, mukutobela lulayo lwa Jesu. (Lk. 22:19, 20) Tulatambula malailile lya Muswaangano wa Mulimo, alimwi tulatola lubazu mumulimo ooyu cabusungu. Elo kaka Jehova ulaulongezya mulimo ooyu! Cilakkomanisya kuti mwaka wainda, tobantu notuli buyo tuulunzuma tuli ciloba twakaabila tupepa twakutamba, eelyo bantu ibasika ku 17,790,631 bakajanika.

18. Ino nkaambo nzi busungu kubukombi bwakasimpe ncobuyandika kapati kulindinywe?

18 Kujatikizya Hezekiya kwakaambwa kuti: “Wakali kusyoma Jehova Leza wa-Israyeli. Katakwe naba omwe iwakeelene awe akati kabami boonse ba-Juda ibakamutaangunina naa ibakamutobela. Wakakakatila kuli-Jehova, taakwe naakaleka kumutobela, alimwi wakabamba imbeta zyoonse Jehova nzyaakalailila Musa.” (2 Bam. 18:5, 6) Atutobele cikozyanyo cakwe andiswe. Busungu mbotujisi kubukombi bwakasimpe buyootugwasya ‘kukakatila kuli Jehova’ katulangila kuyooba abuumi ibutamani.—Dt. 30:16.

Amutobele Malailile Mpoonya-mpoonya

19. Ino mmilimo nzi yabusungu yalo iicitwa ciindi ca Ciibalusyo?

19 Ciindi Josiya naakali kulela, awalo wakabikka bubambe bwakuti bantu bamubwami bwa Juda basekelele pobwe lya Kwiindilila. (2 Bam. 23:21-23; 2 Mak. 35:1-19) Andiswe tulabikkila kapati maano ciindi notulibambila kuyoojanika kumiswaangano yacooko, yabbazu, yaalubazu, alimwi aku Ciibalusyo. Bakwesu mumasi aamwi babikka buumi bwabo muntenda nobabungana antoomwe kutegwa baibaluke lufwu lwa Jesu. Ibaalu basungu babona masimpe kuti bantu boonse mumbungano babikkilizyigwa mububambe. Ibacembeede alimwi abaciswa-ciswa balagwasyigwa kuti kabajanika kumiswaangano eeyi.

20. (a) Ino ncinzi cakacitika ciindi Mwami Josiya naakali kulela, alimwi ino wakacita buti? (b) Ino nciiyo nzi ncotweelede kubikkila maano?

20 Ciindi nowakali kucitwa mulimo wakubukulusya bukombi bwakasimpe walo iwakali kweendelezyegwa a Mwami Josiya, Hilikiya Mupaizi Mupati “wakajana ibbuku lyamulao wa-Jehova ngwaakapa kujanza lya-Musa.” Wakalipa Safani mulembi wamwami, mpoonya walo wakatalika kumubalila Josiya zyintu zyakalembedwe. (Amubale 2 Makani 34:14-18.) Ino ncinzi cakatobela? Mpoonya-mpoonya mwami wakazapaula zisani zyakwe alimwi kali mumause wakalailila baalumi kuti bamubuzye Jehova. Kwiinda mumusinsimi mukaintu Hulda, Leza wakatuma mulumbe wakusinganya micito yabukombi imwi iyakali kucitwa mucisi ca Juda. Pele kusoleka nkwaakacita Josiya mukugwisya bukombi bwamituni kwakalibonya, alimwi wakazumanana kutambula luzyalo lwa Jehova nokuba kuti cisi coonse cakasinganyizidwe kuba muntenda. (2 Mak. 34:19-28) Ino ncinzi ncotukonzya kwiiya kuzyintu eezyi? Masimpe makanze eesu alikozyenye angaakajisi Josiya. Tweelede kutobela malailile aa Jehova cakufwambaana, akubikkila kapati maano kuzikozyanyo zitucenjezya kujatikizya cikonzya kucitika kuti twazumizya busiluleyo alimwi akutasyomeka kuti zinyonganye bukombi bwesu. Alimwi tuyooba alusyomo lwakuti Jehova uyoobubona alimwi akubukkomanina busungu mbotujisi kubukombi bwakasimpe, mbubwenya mbwaakacita kuli Josiya.

21, 22. (a) Ino nkaambo nzi ncotweelede kutondezya busungu kubukombi bwakasimpe? (b) Ino tuyoolanga-langa nzi mucibalo icitobela?

21 Ibami bone ibaku Juda aaba—Asa, Josafati, Hezekiya, alimwi a Josiya—bakatusiila cikozyanyo cibotu cakuba abusungu bwaŋanda ya Leza alimwi abukombi bwakwe. Busungu mbotujisi bweelede kutukulwaizya kuti katusyoma muli Jehova alimwi akusoleka canguzu mukusumpula bukombi bwakwe. Masimpe, ikumvwida malailile aazwa kuli Leza alimwi akutambula lulayo ndotupegwa kwiinda mumbungano alimwi abaalu, ncintu cabusongo alimwi nenzila iitola kulukkomano.

22 Cibalo icitobela ciyoolanga-langa busungu mbotujisi mumulimo wamumuunda alimwi ciyookulwaizya bakubusi kuti kababelekela Taatesu siluyando cabusungu. Kunze lyaceeci, alimwi tuyoolanga-langa mbotukonzya kweeleba nzila yomwe Saatani njabelesya mukuyunga. Notutobela ziyeezyo zizwa kuli Jehova cabusungu, tutobela cikozyanyo camwanaakwe, Jesu, walo iwakaambwa kuti: “Nkaambo busungu bwakuŋanda yako bwandilya.”—Int.69:9; 119:111, 129; 1 Pet. 2:21.

Sena Muciyeeyede?

• Ino mmulimo uuli buti ngwalongezya Jehova, alimwi ino nkaambo nzi?

• Ino mbuti mbotukonzya kutondezya kuti tusyoma muli Jehova?

• Ino mbuti busungu mbobukonzya kutukulwaizya kuti katutobela malailile aazwa kuli Leza?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 9]

Ino mbuti Asa, Josafati, Hezekiya, alimwi a Josiya mbobakatondezya busungu kuŋanda ya Jehova?