Skip to content

Skip to table of contents

Amube ‘Basungu Mukumana Milimo Mibotu’

Amube ‘Basungu Mukumana Milimo Mibotu’

Amube ‘Basungu Mukumana Milimo Mibotu’

“[Jesu] wakalyaaba nkaambo kesu, kuti atununune kuzibi zyoonse akulisalazizya bantu kuba banakwakwe, [basungu mu]kumana milimo mibotu.”—TIT. 2:14.

1. Ino ncinzi cacitika mutempele ciindi Jesu naasika mubuzuba bwa Nisani 10, 33 C.E.?

MUUBUZUBA bwa Nisani 10, 33 C.E., kakusyeede mazuba masyoonto buyo kuti kube pobwe Lyakwiindilila. Bantu banji ibaboola ku Jerusalemu kuzookomba mutempele balangila kuti pobwe licitike. Ino ncinzi citicitike Jesu wasika? Basikulemba Makani Mabotu botatwe—Matayo, Marko alimwi a Luka—boonse basinizya kuti kwaciindi cabili, Jesu utanda basambazi alimwi abasikuula mutempele. Udingamuna matafwule aabasikucinca mali alimwi azyuuno zyabaabo ibasambala nkwilimba. (Mt. 21:12; Mk. 11:15; Lk. 19:45) Busungu mbwajisi Jesu taakwe nobwamana kuzwa ciindi naakabweza ntaamu yamusyobo ooyu myaka yotatwe yainda.—Joh. 2:13-17.

2, 3. Ino tuzyi buti kuti busungu mbwaakajisi Jesu tiibwakali buyo bwakusalazya tempele?

2 Makani ngaakalemba Matayo atondezya kuti busungu mbwaakajisi Jesu aciindi eeciya tiibwakali buyo bwakusalazya tempele pe. Alimwi wakali kuponya boofwu abalema ibakali kuboola kulinguwe. (Mt. 21:14) Makani ngaakalemba Luka aamba milimo aimwi Jesu njaakacita. “[Jesu] wakali kwiisya mazuba oonse mutempele.” (Lk. 19:47; 20:1) Aboobo busungu mbwaakajisi Jesu bwakalibonya kapati mumulimo wakwe wakubuleya.

3 Kuzwa waawo, mwaapostolo Paulo wakalembela Tito akumupandulwida kuti Jesu “wakalyaaba nkaambo kesu, kuti atununune kuzibi zyoonse akulisalazizya bantu kuba banakwakwe, [basungu mu]kumana milimo mibotu.” (Tit. 2:14) Ino muunzila nzi motukonzya kuba “[basungu mu]kumana milimo mibotu” mazuba aano? Alimwi ino mbuti zikozyanyo zyabami bali kabotu baku Juda mbozikonzya kutukulwaizya?

Busungu Bwakukambauka Alimwi Akuyiisya

4, 5. Ino muunzila nzi bami baku Juda bone mobakatondezya kuti bakali basungu mukumana milimo mibotu?

4 Asa, Josafati, Hezekiya alimwi a Josiya bakabweza ntaamu yakuzuzikizya mbaakani yakugwisya bukombi bwamituni mu Juda. Asa “wakagwisya zipaililo zyeenzu azipaililo zyakuzilundu, alimwi wakamwaya zilende akugonka zifwanikisyo zyamituni.” (2 Mak. 14:3) Busungu mbwaakajisi Josafati kubukombi bwa Jehova bwakamupa busicamba bwakugwisya “zipaililo zyakuzilundu azikozyano zyamizimu mucisi ca-Juda.”—2 Mak. 17:6; 19:3. *

5 Nolyakamana pobwe Lyakwiindilila lyamazuba aali ciloba Hezekiya ndyaakabambide mu Jerusalemu, “ba-Israyeli boonse ibakajanwa muminzi ya-Juda bakainka kuyoomwaya zipaililo. Bakagonka zisamu akumwaya zikombelo zyakuzilundu azipaililo zyoonse mucisi coonse ca-Juda aca-Benjamini aca-Efraimu aca-Manase, mane lumwi bakazimana.” (2 Mak. 31:1) Josiya wakaba mwami ciindi naakajisi myaka yakuzyalwa iili lusele. Magwalo aamba kuti: “Mumwaka wamusanu aitatu wabwami bwakwe, naakacili mwanike, wakatalika kuyandaula Leza wa-Davida wisi, nkabela mumwaka wakumi aibili wakatalika kusalazya Juda a-Jerusalemu akumwaya zipaililo zyakuzilundu azisamu zya-Asera azikozyano zibezedwe azikozyano zifulidwe.” (2 Mak. 34:3) Aboobo, bami bone aaba boonse bakajisi busungu mukumana milimo mibotu.

6. Ino nkaambo nzi mulimo wesu wakukambauka ncuukonzya kukozyanisyigwa kumilimo yakukambauka njobakali kucita bami basyomeka baku Juda?

6 Mbubwenya buyo mazuba aano, tulatola lubazu mumulimo wakugwasya bantu kuti baleke kutobela njiisyo zyabukombi bwakubeja, kubikkilizya akukomba mituni. Mulimo wesu wakukambauka kuŋanda aŋanda ulatugwasya kukambaukila bantu boonse. (1 Tim. 2:4) Musimbi umwi wakucisi cimwi caku Asia uyeeya zilengwa atunsiyansiya ntobakali kucita banyina mukukomba zikozyanyo zili mbozibede izyakali muŋanda yabo. Mukuyeeya kuti takuli kuti zikozyanyo zyoonse zilakonzya kwiiminina Leza wakasimpe, musimbi ooyu wakali kupailila kuti amuzyibe Leza wakasimpe. Ciindi naakainka kuyooingula bakali kukonkomona amulyango waŋanda, wakajana bamakaintu bobile Bakamboni balo ibakalibambilide kumugwasya kuzyiba izyina pati lya Leza wakasimpe lyakuti Jehova. Elo kaka wakalumba kapati kwiiya kasimpe kujatikizya mituni! Lino ulatondezya kuti mmusungu kapati kwiinda mukutola lubazu lyoonse mumulimo wamumuunda alimwi akuyiisya bantu kuti bamuzyibe Jehova alimwi amakanze ngajisi.—Int. 83:18; 115:4-8; 1 Joh. 5:21.

7. Ino ncinzi ncotukonzya kucita kutegwa twiiye bakambausi bakainka muminzi yoonse mumazuba aa Josafati?

7 Notutola lubazu mumulimo wakuŋanda aŋanda, ino mbuti mbotucibeleka cilawo coonse ncotupedwe? Cigambya ncakuti, mumwaka watatu wabweendelezi bwakwe, Josafati wakatuma basilutwe bosanwe, bana Levi bali fwuka, alimwi abapaizi bobile. Wakabalailila kuti bainke muminzi yoonse kuyooyiisya bantu milawo ya Jehova. Bakaubeleka kabotu-kabotu mulimo ooyu cakuti bantu bakali kukkala muzisi zyakabazingulukide bakatalika kumuyoowa Jehova. (Amubale 2 Makani 17:9, 10.) Kwiinda mukwiinka kuyookambauka kumaanda aabantu muziindi alimwi amazuba aaindene-indene, tulakonzya kubandika abantu baindene-indene bamumukwasyi ooyo.

8. Ino mbuti mbotunga twakambaukila bantu banji?

8 Babelesi ba Leza banji bamazuba aano balilisungwide kusiya maanda aabo akulongela kuyookambaukila kubusena kubulide basikumwaya. Sena inga mwacita oobo? Bamwi bandiswe notutakonzyi kulonga kwiinka kubusena oobu inga twasoleka kukambaukila bantu bakkala mubusena bwesu pele bakanana mwaambo uumbi. Akaambo kakuvwula kwabantu bazwa mumasi aaindene-indene balo mbobaswaanganya mucilawo ncobabelekela, ba Ron nobakajisi myaka yakuzyalwa iili 81 bakaiya mbokwaanzyigwa mumyaambo iili 32. Ino-ino aawa bakaswaanganya banabukwetene ibazwa mu Africa mumugwagwa mpoonya bakabaanzya mumwaambo wabo waci Yoruba. Banabukwetene aaba bakabuzya ba Ron ikuti naa kuli nobakali kukkala mu Africa. Nobakaingula kuti peepe, banabukwetene bakabuzya mbobakauzyiba mwaambo ooyu ba Ron. Eeci cakapa kuti babakambaukile. Bakazumina kutambula mamagazini alimwi bakabapa kkeyala yabo yalo ba Ron njobakatumina kumbungano yakubusena nkobakkala banabukwetene aaba kutegwa bakabe aciiyo ca Bbaibbele.

9. Ino nkaambo nzi ncokuyandika kubala zili mu Bbaibbele ciindi notuli mumulimo wesu wakukambauka? Amupe cikozyanyo.

9 Bakambausi ibakainka muminzi yoonse kwiinda mukulaililwa a Josafati bakajisi “bbuku lyamulao wa-Jehova.” Nyika yoonse mboizulwa tuyiisya bantu makani aamu Bbaibbele mbokunga ndi Jwi lya Leza. Tulabatondezya mulimo mupati ngolijisi Bbaibbele mumulimo wesu wakukambauka kwiinda mukusolekesya kubala cacigaminina kuzwa mulindilyo kutegwa bantu babone majwi aali mumo. Mukamwini ŋanda umwi wakapandulwida Kamboni wazyina lya Linda kuti mulumi wakwe wakajisi bulwazi bwakulebuka mubili, aboobo wakali kuyandika kulanganyizyigwa kapati. Wakalilauka kati: “Nsizyi ncondakalubizya calo icakapa kuti Leza azumizye kuti eeci cindicitikile.” Linda wakaingula kuti: “Sena inga ndakusyomezya cintu cimwi?” Mpoonya wakabala majwi aali kulugwalo lwa Jakobo 1:13 akuyungizya kwaamba kuti: “Mapenzi oonse aatucitikila swebo alimwi abayandwa besu tacili cisubulo cizwa kuli Leza pe.” Mpoonya buyo aawo, mukamwini ŋanda wakakumbata Linda kutondezya kulumba kumajwi ngaakaambilwa. Linda wakati: “Ndakacikonzya kumuumbulizya kwiinda mukubelesya Bbaibbele. Ziindi zimwi tulakonzya kubala tupango twamu Bbaibbele ntwatana buzuba wabala mukamwini ŋanda.” Mubandi ooyu wakapa kuti ooyu mukaintu azumine kuba aciiyo ca Bbaibbele caaŋanda cicitwa lyoonse.

Bakubusi Ibabeleka Cabusungu

10. Ino mbuti Josiya mbwaakali cikozyanyo cibotu kubakubusi Banakristo mazuba aano?

10 Kujokela kucikozyanyo ca Josiya, tubona kuti wakabuyandisya bukombi bwakasimpe naakacili mwana alimwi wakajisi myaka yakuzyalwa iibalilwa ku 20 ciindi naakatalika mulimo wakugwisya bukombi bwamituni. (Amubale 2 Makani 34:1-3.) Bakubusi banji kapati mazuba aano balatondezya kuti bajisi busungu bwamusyobo ooyu mumulimo wabo wakukambauka.

11-13. Ino nziiyo nzi nzyotukonzya kwiiya kuzwa kubakubusi bamazuba aano balo ibabelekela Jehova cabusungu?

11 Umwi musimbi wazyina lya Hannah walo uukkala ku England, wakajisi myaka yakuzyalwa iili 13 alimwi wakali kwiiya mwaambo wa Cifulenci kucikolo ciindi naakamvwa kuti kwakabambwa kabunga kabelesya mwaambo wa Cifulenci mudolopo lili munsi-munsi. Bausyi bakazumina kwiinka antoomwe anguwe kutegwa bakajanike kumiswaangano kubusena oobu. Hannah lino uujisi myaka yakuzyalwa iili 18 ulakambauka cabusungu mumwaambo wa Cifulenci kali painiya waciindi coonse. Sena andinywe inga mwaiya mwaambo uumbi kutegwa mugwasye bantu kwiiya makani aajatikizya Jehova?

12 Musimbi umwi wazyina lya Rachel wakayeebela kabotu-kabotu vidiyo iijisi mutwe wakuti Pursue Goals That Honor God. Kaamba mbwaakali kuyeeya ciindi naakatalika kubelekela Jehova mumwaka wa 1995, wakati: “Ndakali kuyeeya kuti ndicita kabotu mukasimpe.” Mpoonya uyungizya kuti: “Nindakamana kweebelela vidiyo eeyi, ndakabona kuti ndakali kucita zyintu zyaatala-tala buyo kwamyaka minji. Ndeelede kubeleka canguzu kumuuya alimwi akusolekesya kubikkila maano kumulimo wangu wakukambauka alimwi akuciiyo cangu.” Lino Rachel wajana kuti ubelekela Jehova cabusungu kapati. Ino nzilongezyo nzi nzyaajana akaambo kakucita boobo? Waamba kuti: “Cilongwe cangu a Jehova cayuma kapati. Mipailo yangu ilagwasya kapati, ciiyo cangu ndemwini cilagwasya kapati alimwi cilakondelezya, alimwi ndilaamvwisya makani aamu Bbaibbele. Akaambo kaceeci, ndilaukkomanina mulimo wakukambauka cakuti ndilagwasyigwa kapati ciindi nondibona majwi aa Jehova mbwaabaumbulizya bantu.”

13 Luke ngumwi wabakubusi bakakulwaizyigwa avidiyo yakuti, Young People Ask—What Will I Do With My Life? Naakamana kweebelela vidiyo eeyi, Luke wakalemba kuti: “Ndilimvwa kuti ndeelede kulanga-langa ncondicita mubuumi bwangu.” Uyungizya kuti: “Myaka yamusyule oomu, ndakali kusungilizyigwa kuyandaula mali kwiinda mukusaanguna kujana lwiiyo lwaatala kapati mpoonya nkokuya ndibikkile maano kumbaakani zyakumuuya. Kusungilizyigwa ooku taakwe nokugwasya mukuyaambele kumuuya; muciindi caboobo kupa kuti utolwaale kumuuya.” Nobakwesu alimwi abacizyi bakubusi, ino nkaambo nzi ncomutalangi-langi kubona naa inga mwazibelesya nzyomwakaiya kucikolo kutegwa kamutola ciindi cinji mumulimo wanu wakukambauka kweelana ambwaakacita Hannah? Alimwi ino nkaambo nzi ncomutatobeli cikozyanyo ca Rachel kwiinda mukulibikkila mbaakani ziletela bulemu ncobeni kuli Leza? Amutobele cikozyanyo ca Luke, kutantamuka ntenda zyalo zyalebya bakubusi banji.

Amusungwaale Mukutobela Zicenjezyo

14. Ino mbukombi buli buti Jehova mbwazumina, alimwi ino nkaambo nzi kuzumanana kuba abukkale oobu ncocili cintu ciyumu mazuba aano?

14 Bantu ba Jehova beelede kusalala ikuti naa bayanda kuti bukombi bwabo kabutambulika kulinguwe. Isaya ucenjezya kuti: “Amunyamuke, amunyamuke, muzwe okuno. Mutaampi cintu niciba cimwi cisofweede. Amuzwe mulinguwo [Babuloni], musalale, inywe numubweza zibelesyo zya-Jehova.” (Is. 52:11) Kwamyaka minji Isaya katanalemba majwi aaya, Mwami Asa iwakajisi bukkale bubotu wakatalika mulimo wakumanya bwaamu mu Juda. (Amubale 1 Bami 15:11-13.) Alimwi kwamyaanda yamyaka iili mbwiibede yakatobela, mwaapostolo Paulo wakaambila Tito kuti Jesu wakalyaaba kuti asalazye basikumutobela kutegwa babe “banakwakwe, [basungu mu]kumana milimo mibotu.” (Tit. 2:14) Munyika iino iizwide bantu batalilemeki, cilakonzya kuba cintu ciyumu kuzumanana kulilemeka ikwaambisya kubakubusi. Mucikozyanyo, babelesi ba Leza boonse bana alimwi abapati, beelede kusolekesya kutegwa bazumanane kutasofwaazyigwa azyintu ziletela muzeezo wakoonana zyalo zibikkwa azikwaankwani, azipekupeku, mumavidiyo, alimwi ikwaambisya a Intaneti.

15. Ino ncinzi cikonzya kutugwasya kusula cintu cibi?

15 Busungu mbotujisi mukutobela zicenjezyo nzyatupa Leza kulakonzya kutugwasya kusula cintu cibi. (Int. 97:10; Rom. 12:9) Kweelana ambwaakaamba Munakristo umwi, tweelede kuzisesemwa zyintu iziletela muzeezo wakoonana kutegwa “zitatweeni mbuli magineti mboikwela maginetinyina.” Aboobo kutegwa muntu aandaanye mamagineti obile aali antoomwe, weelede kubelesya nguzu zinji kwiinda nguzu ziswaanganya mamagineti aayo. Mbubwenya buyo, kuyandika kusolekesya kapati kutegwa tutoongelezyegwi azyintu ziletela muzeezo wakoonana. Aboobo, kuzyiba mbozikonzya kutunyonganya zyintu eezyi, kulakonzya kutugwasya kuti katuzisesemwa. Umwi mukwesu wakasolekesya canguzu kutegwa aleke kweebelela alimwi akubala zyintu ziletela muzeezo wakoonana a Intaneti. Wakalonzya kkompyuta yakwe akwiibikka abusena mpobakonzya kwiibona bamumukwasyi wakwe boonse. Kuyungizya waawo, lwakwe kumugama wakakanza kulisalazya alimwi akuba musungu mukumana milimo mibotu. Mane wakabweza ntaamu aimbi. Akaambo kakuti weelede kubelesya Intaneti mumulimo ngwabeleka, wakasala kuti kaibelesya buyo ciindi nobali antoomwe amukaintu wakwe.

Bubotu Bwakulilemeka

16, 17. Ino bukkale bwesu buli kabotu inga bwabajatikizya buti aabo ibatulangilila? Amupe cikozyanyo.

16 Elo kaka bakwesu alimwi abacizyi bakubusi batondezya bukkale bubotu mumulimo wa Jehova, alimwi eeci cilabagambya kaka aabo ibalangilila! (Amubale 1 Petro 2:12.) Mulombwana umwi iwakaunkide kuyoobamba muncini uusimba mabbuku ku Mutabi waku London wakacinca mbwaakali kubabona Bakamboni ba Jehova kuzwa ciindi naakaakubelekela nkuko kwabuzuba bomwe. Mukaintu wakwe walo iwakali kwiiya Bbaibbele amucizyi umwi wakabona kuti mulumi wakwe wacinca bukkale bwakwe. Musyule oomu, taakwe naakali kuyanda kuti Bakamboni kabasika amunzi wakwe. Nokuba boobo, naakajoka kuzwa kukubeleka ku Mutabi wakabalumbaizya kapati bakwesu akaambo kakuti bakamulanganya kabotu. Wakaamba kuti taakwe walikubelesya majwi mabyaabi. Boonse bali kukkazyika moyo, alimwi kwali luumuno kapati. Wakakulwaizyigwa kapati kubona kuti bakwesu alimwi abacizyi bakubusi bakali kubeleka cabusungu, kwaaba ciindi alimwi anguzu nzyobajisi kutegwa bagwasyilizye mukumwaya makani mabotu nokuba kuti tabalangilwi kuvwola mali.

17 Mbubwenya buyo, bakwesu alimwi abacizyi ibabeleka milimo yakumubili kutegwa balanganye mikwasyi njobajisi balaibeleka milimo yabo camoyo woonse. (Kol. 3:23, 24) Kanji-kanji eeci cipa kuti kabayandwa abasikubalemba milimo akaambo kabunkutwe mbobajisi amulimo.

18. Ino mbuti mbotukonzya kuba “[basungu mu]kumana milimo mibotu”?

18 Nzila zimwi nzyotutondezya kuti tujisi busungu kubukombi bwakasimpe zibikkilizya kusyoma muli Jehova, kutobela malailile aakwe, alimwi akwaalanganya kabotu masena ngotuswaanganina. Kuyungizya waawo, tuyanda kuti katutola lubazu kweelana ambotukonzya mumulimo wakukambauka Bwami alimwi akugwasya bantu kuba basikwiiya. Kufwumbwa naa tuli bana naa bapati, kwiinda mukusolekesya kuzumanana kutobela njiisyo zisalala ziswaangene abukombi bwesu, tuyoojana zilongezyo zinji. Alimwi tuyoozumanana kwaambwa kuti tuli “[basungu mu]kumana milimo mibotu.”—Tit. 2:14.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 4 Kulangilwa kuti Asa wakagwisya zipaililo zyakuzilundu zyakali kubelesyegwa kukomba baleza bakubeja ikutali zeezyo nzyobakali kubelesya bantu kukomba Jehova. Antela kulakonzya kuba kuti zipaililo zyakuzilundu zyakayakululwa kumamanino kwabulelo bwa Asa mpoonya zyakazoogwisyigwa amwanaakwe Josafati.—1 Bam. 15:14; 2 Mak. 15:17.

Ino ncinzi ncomwaiya kuzwa kuzikozyanyo zili mu Bbaibbele alimwi azyamazuba aano kujatikizya

• mbomukonzya kutondezya kuti muli basungu kwiinda mukukambauka alimwi akuyiisya?

• bakubusi Banakristo mbobakonzya kuba “[basungu mu]kumana milimo mibotu”?

• mbotukonzya kuleka zilengwa zisofwaazya?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 13]

Sena mulalibelesya Bbaibbele ciindi coonse nomuli mumulimo wanu wakukambuka?

[Cifwanikiso icili apeeji 15]

Kwiiya kukanana mwaambo uumbi ciindi nomuli kucikolo inga kwamugwasya kuyungizya ciindi ncomutola mumulimo wanu wakukambauka